Skip to content
New issue

Have a question about this project? Sign up for a free GitHub account to open an issue and contact its maintainers and the community.

By clicking “Sign up for GitHub”, you agree to our terms of service and privacy statement. We’ll occasionally send you account related emails.

Already on GitHub? Sign in to your account

(PL) Aktualizacja Składnia - update syntax.md #100

Open
wants to merge 1 commit into
base: main
Choose a base branch
from
Open
Changes from all commits
Commits
File filter

Filter by extension

Filter by extension

Conversations
Failed to load comments.
Loading
Jump to
Jump to file
Failed to load files.
Loading
Diff view
Diff view
Original file line number Diff line number Diff line change
Expand Up @@ -8,34 +8,34 @@ origin: http://steen.free.fr/interslavic/syntax.html

# Składnia

Kolejność słów jest w zasadzie dowolna, ale preferowaną (i stylistycznie najbardziej neutralną) kolejnością słów jest podmiot – czasownik – dopełnienie (SVO). Nie jest to obowiązkowe, ale należy pamiętać, że umieszczenie przedmiotu przed podmiotem nie pomoże w wyjaśnieniu znaczenia. Nie dotyczy to zdań, w których zaimek osobowy lub zaimek `kto` jest podmiotem lub dopełnieniem, ponieważ zaimki osobowe i `kto` mają swoje własne formy biernika, więc znaczenie jest zawsze jasne.
Kolejność słów jest w zasadzie dowolna, ale preferowaną (i stylistycznie najbardziej neutralną) kolejnością słów jest podmiot – czasownik – dopełnienie (SVO). Nie jest to obowiązkowe, ale należy pamiętać, że umieszczenie dopełnienia przed podmiotem nie pomoże w wyjaśnieniu znaczenia. Nie dotyczy to zdań, w których zaimek osobowy lub zaimek `kto` jest podmiotem lub dopełnieniem, ponieważ zaimki osobowe i `kto` mają swoje własne formy biernika, więc znaczenie jest zawsze jasne.

Modyfikatory zwykle poprzedzają rzeczownik. To też nie jest obowiązkowe, ale jest to najbardziej neutralny i najjaśniejszy sposób budowania zdania.

Istnieją dwa rodzaje pytań:

- Pytania tak-nie można zadawać na trzy różne sposoby:
- albo różni się od zwykłego zdania oznajmującego tylko intonacją:\
_– `Otec kupil knigu`?_ „Czy ojciec kupił książkę?”
_– `Otec kupil knigu`?_ „Ojciec kupił książkę?”
- lub to zdanie jest poprzedzone partykułą `či`:\
_– `Či otec kupil knigu`?_
_– `Či otec kupil knigu`?_ „Czy ojciec kupił książkę?”
- lub jest oznaczony partykułą pytania `li` umieszczoną zaraz po punkcie skupienia pytania, zwykle czasowniku:\
_– `Kupil li otec knigu`?_
- Inne pytania zaczynają się od zaimka pytającego lub przysłówka umieszczonego na początku zdania:\
_– `Koju knigu kupil otec`?_ „Jaką książkę kupił tata?”\
_– `Koju knigu kupil otec`?_ „Jaką książkę kupił ojciec?”\
_– `Gde otec kupil tu knigu`?_ „Gdzie ojciec kupił tę książkę?”\
W tego typu zdaniach znaczenie jest zwykle wyjaśnione przez przypadek, który został użyty:\
– _`Koja žena ljubi togo muža`?_ „Która kobieta kocha tego mężczyznę?” (kobieta = podmiot, mężczyzna = przedmiot)\
– _`Koju ženu ljubi toj muž`?_ „Którą kobietę kocha ten mężczyzna?” (mężczyzna = podmiot, kobieta = przedmiot)
– _`Koja žena ljubi togo muža`?_ „Która kobieta kocha tego mężczyznę?” (kobieta = podmiot, mężczyzna = dopełnienie)\
– _`Koju ženu ljubi toj muž`?_ „Którą kobietę kocha ten mężczyzna?” (mężczyzna = podmiot, kobieta = dopełnienie)
- W razie potrzeby można użyć zdań w stronie biernej, które są zawsze jasne:\
_– `Koja žena jest ljubjena od togo muža`?_ „Którą kobietę kocha ten mężczyzna?”
_– `Koja žena jest ljubjena od togo muža`?_ „Która kobieta jest kochana przez tego mężczyzna?”

Zdania końcowe są tłumaczone za pomocą `že` lub `da`, po których następuje tryb warunkowy:
Okoliczniki celu są tłumaczone za pomocą `že` lub `da`, po których następuje tryb warunkowy:

- _`Turisti posětet Niderlandiju, že by fotografovali tulipany`._ „Turyści odwiedzają Holandię, aby fotografować tulipany.”
- __`Turisty posětili Niderlandiju, že by fotografovali tulipany`._ „Turyści odwiedzili Holandię, aby sfotografować tulipany.”
- _`Ona prinosi jabloka, da by děti byli zdrave`._ „Przynosi jabłka, żeby dzieci były zdrowe.”
- __`Ona prinosila jabloka, da by děti byli zdrave`._ „Przyniosła jabłka, żeby dzieci były zdrowe.”
- _`Turisti posětet Niderlandiju, že by fotografovali tulipany`._ „Turyści odwiedzają Holandię, żeby fotografować tulipany.”
- __`Turisty posětili Niderlandiju, že by fotografovali tulipany`._ „Turyści odwiedzili Holandię, żeby sfotografować tulipany.”
- _`Ona prinosi jabloka, da by děti byli zdrave`._ „Przynosi jabłka, aby dzieci były zdrowe.”
- __`Ona prinosila jabloka, da by děti byli zdrave`._ „Przyniosła jabłka, aby dzieci były zdrowe.”

Strona bierna może być użyta, ale jeśli tak, to należy to robić ostrożnie. Zdanie typu: _„`Pica je dělana`”_ lub _„`Pica je dělajema`”_ „Pizza się robi” jest całkowicie poprawne gramatycznie. Lepiej jednak tego uniknąć, bo taka konstrukcja brzmi niezgrabnie dla tych Słowian, którzy nie są przyzwyczajeni do częstego używania czasownika „być”, zwłaszcza w czasie teraźniejszym. Poza tym, podczas gdy dla części słowiańskich mówców jest to całkowicie naturalne, dla innych imiesłów bierny przeszły w ogóle nie może być użyty do konstrukcji czasu teraźniejszego. Dlatego jeśli temat jest znany, lepiej jest użyć normalnego zdania czynnego. A jeśli temat nie jest znany, jak w przypadku naszej pizzy, można użyć trzeciej osoby liczby mnogiej bez podmiotu: _„`Dělajut picu`”_ „Robią pizzę, jeden robi pizzę, pizza się robi ”. Jeszcze bardziej powszechna jest konstrukcja zwrotna: _`Pica dělaje se`_, co dosłownie oznacza „Pizza robi się sama” i powinno być tłumaczone jako „Pizzę się robi, pizza się robi”.
Strona bierna może być użyta, ale jeśli już się na nią zdecydujemy, to należy to robić ostrożnie. Zdanie typu: _„`Pica je dělana`”_ lub _„`Pica je dělajema`”_ „Pizza jest robiona” jest całkowicie poprawne gramatycznie. Lepiej jednak tego uniknąć, bo taka konstrukcja brzmi niezgrabnie dla tych Słowian, którzy nie są przyzwyczajeni do częstego używania czasownika „być”, zwłaszcza w czasie teraźniejszym. Poza tym, podczas gdy dla części osób mówiących w którymś z języków słowiańkich jest to całkowicie naturalne, dla innych imiesłów bierny przeszły w ogóle nie może być użyty do konstrukcji czasu teraźniejszego. Dlatego jeśli podmiot jest znany, lepiej jest użyć normalnej strony czynnej. A jeśli podmiot nie jest znany, jak w przypadku naszej pizzy, można użyć trzeciej osoby liczby mnogiej bez podmiotu: _„`Dělajut picu`”_ „Robią pizzę, ktoś robi pizzę”. Jeszcze bardziej powszechna jest konstrukcja zwrotna: _`Pica dělaje se`_, co oznacza „Pizza się robi”.