diff --git a/.all-contributorsrc b/.all-contributorsrc index f7d8ed36169..58e3fb63e1c 100644 --- a/.all-contributorsrc +++ b/.all-contributorsrc @@ -12607,6 +12607,24 @@ "contributions": [ "maintenance" ] + }, + { + "login": "rafagomes", + "name": "Rafa Gomes", + "avatar_url": "https://avatars.githubusercontent.com/u/565337?v=4", + "profile": "https://github.com/rafagomes", + "contributions": [ + "code" + ] + }, + { + "login": "ddannehh", + "name": "ddannehh", + "avatar_url": "https://avatars.githubusercontent.com/u/109203827?v=4", + "profile": "https://github.com/ddannehh", + "contributions": [ + "design" + ] } ], "contributorsPerLine": 7, diff --git a/README.md b/README.md index f29f012da34..1dfc2c0a269 100644 --- a/README.md +++ b/README.md @@ -1930,6 +1930,8 @@ Thanks goes to these wonderful people ([emoji key](https://allcontributors.org/d Amarachi Johnson-Ubah
Amarachi Johnson-Ubah
🤔 Sumit Vekariya
Sumit Vekariya
🚧 + Rafa Gomes
Rafa Gomes
💻 + ddannehh
ddannehh
🎨 diff --git a/i18n.config.json b/i18n.config.json index 62b8f35780f..ee01677973e 100644 --- a/i18n.config.json +++ b/i18n.config.json @@ -151,6 +151,14 @@ "langDir": "ltr", "dateFormat": "MM/DD/YYYY" }, + { + "code": "ha", + "crowdinCode": "ha", + "name": "Hausa", + "localName": "Hausa", + "langDir": "ltr", + "dateFormat": "MM/DD/YYYY" + }, { "code": "he", "crowdinCode": "he", @@ -399,6 +407,14 @@ "langDir": "ltr", "dateFormat": "MM/DD/YYYY" }, + { + "code": "sn", + "crowdinCode": "sn", + "name": "Shona", + "localName": "Shona", + "langDir": "ltr", + "dateFormat": "MM/DD/YYYY" + }, { "code": "sr", "crowdinCode": "sr-CS", @@ -447,6 +463,14 @@ "langDir": "ltr", "dateFormat": "MM/DD/YYYY" }, + { + "code": "tl", + "crowdinCode": "tl", + "name": "Tagalog", + "localName": "Tagalog", + "langDir": "ltr", + "dateFormat": "MM/DD/YYYY" + }, { "code": "tr", "crowdinCode": "tr", @@ -455,6 +479,14 @@ "langDir": "ltr", "dateFormat": "MM/DD/YYYY" }, + { + "code": "tw", + "crowdinCode": "tw", + "name": "Akan, Twi", + "localName": "Twi", + "langDir": "ltr", + "dateFormat": "MM/DD/YYYY" + }, { "code": "uk", "crowdinCode": "uk", @@ -487,6 +519,14 @@ "langDir": "ltr", "dateFormat": "MM/DD/YYYY" }, + { + "code": "yo", + "crowdinCode": "yo", + "name": "Yoruba", + "localName": "Yorùbá", + "langDir": "ltr", + "dateFormat": "MM/DD/YYYY" + }, { "code": "zh-tw", "crowdinCode": "zh-TW", diff --git a/package.json b/package.json index 5d392be4c95..b60c35292ce 100644 --- a/package.json +++ b/package.json @@ -1,6 +1,6 @@ { "name": "ethereum-org-website", - "version": "9.1.0", + "version": "9.2.0", "license": "MIT", "private": true, "scripts": { diff --git a/public/content/defi/index.md b/public/content/defi/index.md index 50c42acc22f..19d41c91073 100644 --- a/public/content/defi/index.md +++ b/public/content/defi/index.md @@ -355,3 +355,7 @@ DeFi is an open-source movement. The DeFi protocols and applications are all ope - [DeFi Llama Discord server](https://discord.defillama.com/) - [DeFi Pulse Discord server](https://discord.gg/Gx4TCTk) + + + + \ No newline at end of file diff --git a/public/content/translations/cs/developers/docs/scaling/index.md b/public/content/translations/cs/developers/docs/scaling/index.md index 8f6a73bd28a..2fa9e995282 100644 --- a/public/content/translations/cs/developers/docs/scaling/index.md +++ b/public/content/translations/cs/developers/docs/scaling/index.md @@ -100,7 +100,7 @@ _Upozornění: Ve videu je pojem „Vrstva 2“ používán k označení všech ## Další informace {#further-reading} -- [A rollup-centric Ethereum roadmap](https://ethereum-magicians.org/t/a-rollup-centric-ethereum-roadmap/4698)– _Vitalik Buterin_ +- [A rollup-centric Ethereum roadmap](https://ethereum-magicians.org/t/a-rollup-centric-ethereum-roadmap/4698) – _Vitalik Buterin_ - [Aktuální analytika škálovacích řešení vrstvy 2 pro Ethereum](https://www.l2beat.com/) - [Hodnocení škálovacích řešení vrstvy 2 pro Ethereum: Porovnávací rámec](https://medium.com/matter-labs/evaluating-ethereum-l2-scaling-solutions-a-comparison-framework-b6b2f410f955) - [Neúplný průvodce rollupy](https://vitalik.eth.limo/general/2021/01/05/rollup.html) diff --git a/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md new file mode 100644 index 00000000000..05d171a79f1 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md @@ -0,0 +1,76 @@ +--- +title: Složitelnost chytrých kontraktů +description: +lang: cs +incomplete: true +--- + +## Stručné představení {#a-brief-introduction} + +Chytré kontrakty na Ethereu jsou veřejné a lze je považovat za otevřená API. Nemusíte napsat vlastní chytrý kontrakt, abyste se stali vývojářem dapp, stačí vědět, jak s nimi pracovat. Například můžete použít existující chytré kontrakty [Uniswapu](https://uniswap.exchange/swap), decentralizované burzy, k obsluze veškeré logiky pro směnu tokenů ve vaší aplikaci – nemusíte začínat od nuly. Podívejte se na některé z jejich kontraktů [v2](https://github.com/Uniswap/uniswap-v2-core/tree/master/contracts) a [v3](https://github.com/Uniswap/uniswap-v3-core/tree/main/contracts). + +## Co je to složitelnost? {#what-is-composability} + +Složitelnost znamená kombinování různých komponent k vytvoření nových systémů nebo výstupů. Ve vývoji softwaru znamená složitelnost, že vývojáři mohou znovu použít existující softwarové komponenty k vytváření nových aplikací. Dobrou analogií pro pochopení složitelnosti je představit si složitelné prvky jako kostky Lego. Každou kostku je možné zkombinovat s jinou, což vám umožní stavět složité struktury kombinací různých kostek Lego. + +Na Ethereu je každý chytrý kontrakt jakousi kostkou Lego – můžete použít chytré kontrakty z jiných projektů jako stavební bloky pro váš projekt. To znamená, že nemusíte trávit čas znovuobjevováním kola nebo začínáním od nuly. + +## Jak funguje složitelnost? {#how-does-composability-work} + +Chytré kontrakty na Ethereu jsou jako veřejná API, takže s nimi může kdokoli pracovat nebo je integrovat do své dappky za účelem přidání funkcionality. Složitelnost chytrých kontraktů obecně funguje na třech principech: modularita, autonomie a objevitelnost: + +**1. Modularita**: Schopnost jednotlivých komponent vykonávat specifickou úlohu. Na Ethereu má každý chytrý kontrakt specifické použití (jak je ukázáno v příkladu Uniswapu). + +**2. Autonomie**: Složitelné komponenty musí být schopny fungovat nezávisle. Každý chytrý kontrakt na Ethereu je samostatně vykonávaný a může fungovat bez závislosti na jiných částech systému. + +**3. Objevitelnost**: Vývojáři nemohou volat externí kontrakty nebo integrovat softwarové knihovny do aplikací, pokud nejsou veřejně dostupné. Chytré kontrakty jsou z podstaty open-source; kdokoli je může volat nebo může kódovou základnu větvit. + +## Výhody složitelnosti {#benefits-of-composability} + +### Kratší vývojový cyklus {#shorter-development-cycle} + +Složitelnost zmenšuje množství práce, kterou musí vývojáři při vytváření [dappek](/dapps/#what-are-dapps) udělat. [Jak říká Naval Ravikant](https://twitter.com/naval/status/1444366754650656770): „Open source znamená, že každý problém musí být vyřešen pouze jednou.“ + +Pokud existuje chytrý kontrakt, který řeší jeden problém, mohou ho ostatní vývojáři znovu použít, takže nemusí řešit stejný problém znovu. Tímto způsobem mohou vzít existující softwarové knihovny a přidat k nim další funkce, když vyvíjejí novou dappku. + +### Větší inovace {#greater-innovation} + +Složitelnost podporuje inovace a experimentování, protože vývojáři mohou svobodně znovu použít, upravit, duplikovat nebo integrovat open-source kód za účelem dosažení požadovaných výsledků. Vývojové týmy tak tráví méně času základní funkcionalitou a mohou věnovat více času experimentování s novými funkcemi. + +### Lepší uživatelská zkušenost {#better-user-experience} + +Interoperabilita mezi komponentami ekosystému Ethereum zlepšuje uživatelskou zkušenost. Uživatelé mají přístup k větší funkcionalitě, když dappky integrují externí chytré kontrakty, než v roztříštěném ekosystému, kde aplikace nemohou komunikovat. + +K ilustraci výhod interoperability použijeme příklad z arbitrážního obchodování: + +Pokud se token obchoduje na `burze A` za vyšší cenu než na `burze B`, můžete využít cenový rozdíl k dosažení zisku. To však můžete udělat, pouze pokud máte dostatek prostředků k financování transakce (tj. nákup tokenu na `burze B` a prodej na `burze A`). + +V situaci, kdy nemáte dostatek prostředků na pokrytí takové směny, může být řešením blesková půjčka. [Bleskové půjčky](/defi/#flash-loans) jsou vysoce technické, ale základní myšlenkou je, že si můžete půjčit aktiva (bez zástavy) a ještě je stihnout v rámci _jedné_ transakce vrátit. + +Vrátíme-li se k našemu původnímu příkladu, arbitrážní obchodník si může vzít velkou bleskovou půjčku, nakoupit tokeny na `burze B`, prodat je na `burze A`, splatit půjčený kapitál i s úroky a vydělat na tom, to vše v rámci jedné transakce. Tato složitá logika vyžaduje kombinování volání více kontraktů, což by nebylo možné, kdyby chytré kontrakty neměly interoperabilitu. + +## Příklady složitelnosti na Ethereu {#composability-in-ethereum} + +### Směny tokenů {#token-swaps} + +Pokud vytvoříte dappku, která vyžaduje platbu za transakce v ETH, můžete uživatelům umožnit platit v jiných ERC-20 tokenech a to pomocí zavedení logiky pro směnu tokenů. Kód automaticky převede token uživatele na ETH, než kontrakt vykoná volanou funkci. + +### Řízení {#governance} + +Tvorba na míru šitých řídicích systémů pro [DAO](/dao/) může být drahá a časově náročná. Místo toho můžete k rychlému vytvoření řídicího frameworku pro vaše DAO použít open-source toolkit řízení, jako je [Aragon Client](https://client.aragon.org/). + +### Správa identity {#identity-management} + +Místo vytváření vlastního autentizačního systému nebo nutnosti spoléhat se na centralizované poskytovatele, můžete ke správě autentizace uživatelů integrovat nástroje pro decentralizovanou identitu (DID). Příkladem je [SpruceID](https://www.spruceid.com/), open-source toolkit, který nabízí funkci „Přihlásit se pomocí Etherea“, která uživatelům umožňuje autentizovat identitu pomocí ethereovské peněženky. + +## Související návody {#related-tutorials} + +- [Nastartujte vývoj frontendového rozhraní pro dappky pomocí create-eth-app](/developers/tutorials/kickstart-your-dapp-frontend-development-with-create-eth-app/) _– Přehled o tom, jak používat create-eth-app k vytváření aplikací s populárními chytrými kontrakty._ + +## Další informace {#further-reading} + +_Víte o komunitním zdroji, který vám pomohl? Upravte tuto stránku a přidejte ho!_ + +- [Složitelnost je inovace](https://future.a16z.com/how-composability-unlocks-crypto-and-everything-else/) +- [Proč je složitelnost důležitá pro Web3](https://hackernoon.com/why-composability-matters-for-web3) +- [Co je to složitelnost?](https://blog.aragon.org/what-is-composability/#:~:text=Aragon,connect%20to%20every%20other%20piece.) diff --git a/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md new file mode 100644 index 00000000000..d9de656f74a --- /dev/null +++ b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md @@ -0,0 +1,283 @@ +--- +title: Formální ověření chytrých kontraktů +description: Přehled formálního ověření pro chytré kontrakty na Ethereu +lang: cs +--- + +[Chytré kontrakty](/developers/docs/smart-contracts/) umožňují vytvářet decentralizované, důvěryhodné a robustní aplikace, které nabízejí nová využití a jsou pro uživatele přínosem. Protože chytré kontrakty spravují hodnotná aktiva, bezpečnost je pro vývojáře kritická. + +Formální verifikace je jednou z doporučených technik pro zlepšení bezpečnosti [chytrých kontraktů](/developers/docs/smart-contracts/security/). Formální verifikace, která používá [formální metody](https://www.brookings.edu/techstream/formal-methods-as-a-path-toward-better-cybersecurity/) pro specifikaci, návrh a ověřování programů, se již léta používá k zajištění správnosti kritických hardwarových a softwarových systémů. + +Když je formální verifikace implementována v chytrých kontraktech, může dokázat, že obchodní logika kontraktu splňuje předem definovanou specifikaci. Ve srovnání s jinými metodami pro hodnocení správnosti kódu kontraktu, jako je testování, poskytuje formální verifikace silnější záruky, že chytrý kontrakt je funkčně správný. + +## Co je formální verifikace? {#what-is-formal-verification} + +Formální verifikace se týká procesu hodnocení správnosti systému ve vztahu k formální specifikaci. Jednoduše řečeno, formální verifikace nám umožňuje zjistit, zda chování systému splňuje některé požadavky (tj. zda dělá to, co od něj očekáváme). + +Očekávané chování systému (v tomto případě chytrého kontraktu) je popsáno pomocí formálního modelování, zatímco specifikační jazyky umožňují vytvoření formálních vlastností. Formální verifikační techniky pak mohou ověřit, že implementace kontraktu odpovídá jeho specifikaci a odvodit matematický důkaz o správnosti této implementace. Když kontrakt splňuje svou specifikaci, je popsán jako „funkčně správný“, „správný podle návrhu“ nebo „správný podle konstrukce“. + +### Co je formální model? {#what-is-a-formal-model} + +Ve výpočetní technice je [formální model](https://en.wikipedia.org/wiki/Model_of_computation) matematický popis výpočetního procesu. Programy jsou abstrahovány do matematických funkcí (rovnic) a model popisuje, jak se výstupy funkcí vypočítávají na základě zadaných vstupů. + +Formální modely poskytují úroveň abstrakce, nad kterou lze analyzovat chování programu. Existence formálních modelů umožňuje vytvoření _formální specifikace_, která popisuje požadované vlastnosti daného modelu. + +Pro modelování chytrých kontraktů za účelem formální verifikace se používají různé techniky. Například některé modely se používají k simulaci chování chytrého kontraktu na vysoké úrovni. Tyto modelovací techniky se na chytré kontrakty dívají jako na „černé skříňky“, vnímají je jako systémy, které přijímají vstupy a provádějí výpočty na základě těchto vstupů. + +Modely na vysoké úrovni se zaměřují na vztah mezi chytrými kontrakty a externími agenty, jako jsou externě vlastněné účty (EOAs), kontraktové účty a blockchainové prostředí. Tyto modely jsou užitečné pro definování vlastností určujících, jak by se měl kontrakt chovat v reakci na předem dané interakce uživatelů. + +Naopak, jiné formální modely se zaměřují na chování chytrého kontraktu na nižší úrovni. Zatímco modely zkoumající chování kontraktů na vysoké úrovni mohou pomoci při úvahách o funkčnosti kontraktu, není vyloučeno jejich selhání při zachycování detailů o interních mechanismech implementace. Modely pro nízké úrovně na analýzu programu aplikují pohled „bílé skříňky“ a spoléhají na nižší úroveň reprezentací aplikací chytrých kontraktů, jako jsou programové stopy a [grafy toku řízení](https://en.wikipedia.org/wiki/Control-flow_graph), za účelem úvah o relevantních vlastnostech pro vykonávání kontraktu. + +Modely nízké úrovně jsou považovány za ideální, protože reprezentují skutečnou exekuci chytrého kontraktu v prostředí Etherea (tj. v [EVM](/developers/docs/evm/)). Techniky modelování na nízké úrovni jsou zvláště užitečné při stanovování kritických bezpečnostních vlastností chytrých kontraktů a detekci potenciálních zranitelností. + +### Co je formální specifikace? {#what-is-a-formal-specification} + +Specifikace je jednoduše řečeno technický požadavek, který musí daný systém splňovat. V programování představují specifikace obecné představy o provádění programu (tj. co by měl program dělat). + +V kontextu chytrých kontraktů se formální specifikace týkají _vlastností_ – formálních popisů požadavků, které musí kontrakt splňovat. Takové vlastnosti se označují jako „invarianty“ a představují logická tvrzení o provádění kontraktu, která musí zůstat pravdivá za všech okolností, bez jakýchkoliv výjimek. + +Formální verifikaci tedy můžeme považovat za sbírku tvrzení napsaných ve formálním jazyce, která popisují zamýšlený výkon chytrého kontraktu. Specifikace pokrývají vlastnosti kontraktu a definují, jak by se měl chovat v různých situacích. Účelem formální verifikace je zjistit, zda chytrý kontrakt tyto vlastnosti (invarianty) má a zda nejsou tyto vlastnosti během provádění porušeny. + +Formální specifikace jsou klíčové při vývoji bezpečných implementací chytrých kontraktů. Kontrakty, které neimplementují invarianty nebo mají své vlastnosti porušené během provádění, jsou náchylné ke zranitelnostem, které mohou poškodit jejich funkčnost nebo umožnit zneužití. + +## Typy formálních specifikací pro chytré kontrakty {#formal-specifications-for-smart-contracts} + +Formální specifikace umožňují matematické uvažování o správnosti provádění programu. Stejně jako formální modely mohou formální specifikace zachytit buď vlastnosti na vysoké úrovni, nebo chování implementace kontraktu na nízké úrovni. + +Formální specifikace jsou odvozeny pomocí prvků [programové logiky](https://en.wikipedia.org/wiki/Logic_programming), která umožňuje formální uvažování o vlastnostech programu. Programová logika má formální pravidla, která vyjadřují (v matematickém jazyce) očekávané chování programu. Pro vytváření formálních specifikací se používají různé programové logiky, včetně [logiky dosažitelnosti](https://en.wikipedia.org/wiki/Reachability_problem), [temporální logiky](https://en.wikipedia.org/wiki/Temporal_logic) a [Hoareovy logiky](https://en.wikipedia.org/wiki/Hoare_logic). + +Formální specifikace pro chytré kontrakty lze obecně rozdělit na specifikace na **vysoké úrovni** a specifikace na **nízké úrovni**. Bez ohledu na to, do které kategorie specifikace patří, musí adekvátně a jednoznačně popisovat vlastnost systému, který je podroben analýze. + +### Specifikace na vysoké úrovni {#high-level-specifications} + +Jak název napovídá, specifikace na vysoké úrovni (také nazývané „modelově orientované specifikace“) popisují chování programu na vysoké úrovni. Specifikace na vysoké úrovni modelují chytrý kontrakt jako [konečný automat](https://en.wikipedia.org/wiki/Finite-state_machine) (final state machine, FSM), který může prováděním operací přecházet mezi stavy, přičemž pro definování formálních vlastností modelu FSM se používá temporální logika. + +[Temporální logiky](https://en.wikipedia.org/wiki/Temporal_logic) jsou „pravidla pro uvažování o tvrzeních kvalifikovaných z hlediska času (např. „_vždy_ mám hlad“ nebo „_nakonec_ budu mít hlad“)“. Když se aplikují na formální verifikaci, temporální logiky se používají k vyjádření tvrzení o správném chování systémů modelovaných jako automaty. Konkrétně popisuje temporální logika budoucí stavy, ve kterých se chytrý kontrakt může nacházet, a jak mezi těmito stavy přechází. + +Specifikace na vysoké úrovni obecně zachycují dvě klíčové temporální vlastnosti chytrých kontraktů: **bezpečnost** a **živost**. Bezpečnostní vlastnosti představují myšlenku, že „nic špatného se nikdy nestane“ a obvykle vyjadřují invarianty. Bezpečnostní vlastnost může definovat obecné softwarové požadavky, jako je ochrana před [zablokováním](https://www.techtarget.com/whatis/definition/deadlock), nebo vyjadřovat specifické vlastnosti pro chytré kontrakty (např. invarianty týkající se přístupu k funkcím, přípustné hodnoty stavových proměnných nebo podmínky pro převod tokenů). + +Vezměme si pro příklad tento bezpečnostní požadavek, který pokrývá podmínky pro použití funkcí `transfer()` nebo `transferFrom()` v ERC-20 tokenových kontraktech: _„Zůstatek odesílatele nikdy nesmí být nižší než požadované množství tokenů, které mají být odeslány.“_ Tento popis invariantu kontraktu v přirozeném jazyce lze převést do formální (matematické) specifikace, která pak může být rigorózně ověřena z hlediska platnosti. + +Živostní vlastnosti zajišťují, že „se ve výsledku stane něco dobrého“, a týkají se schopnosti kontraktu přepínat mezi různými stavy. Příkladem živostní vlastnosti je „likvidita“, která odkazuje na schopnost kontraktu převádět své zůstatky uživatelům na základě žádosti. Pokud je tato vlastnost porušena, uživatelé nejsou schopni vybrat aktiva uložená v kontraktu, jako se to stalo při incidentu s [Parity peněženkou](https://www.cnbc.com/2017/11/08/accidental-bug-may-have-frozen-280-worth-of-ether-on-parity-wallet.html). + +### Specifikace na nízké úrovni {#low-level-specifications} + +Specifikace na vysoké úrovni berou jako výchozí bod model konečného automatu kontraktu a definují požadované vlastnosti tohoto modelu. Naopak specifikace na nízké úrovni (také nazývané „specifikace orientované na vlastnosti“) často modelují programy (chytré kontrakty) jako systémy skládající se ze sbírky matematických funkcí a popisují správné chování těchto systémů. + +Jednoduše řečeno, specifikace na nízké úrovni analyzují _sledy funkcí programu_ a snaží se definovat vlastnosti chytrého kontraktu na základě těchto sledů. Sledy odkazují na sekvence provádění funkcí, které mění stav chytrého kontraktu; proto specifikace na nízké úrovni pomáhají specifikovat požadavky na interní exekuci kontraktu. + +Formální specifikace na nízké úrovni mohou být uvedeny buď jako vlastnosti ve stylu Hoareovy logiky, nebo jako invarianty na exekučních cestách. + +### Vlastnosti ve stylu Hoareovy logiky {#hoare-style-properties} + +[Hoareova logika](https://en.wikipedia.org/wiki/Hoare_logic) poskytuje sadu formálních pravidel pro uvažování o správnosti programů, včetně chytrých kontraktů. Vlastnost ve stylu Hoareovy logiky je reprezentována jako Hoareův trojúhelník {{_P_}_c_{_Q_}, kde _c_ je program a _P_ a _Q_ jsou predikáty na stavu _c_ (tj. programu), formálně popsané jako _předpoklady_ a _podmínky následku_. + +Předpoklad je predikát popisující podmínky potřebné pro správné provedení funkce; uživatelé volající kontrakt musí tuto podmínku splnit. Podmínka následku je predikát popisující podmínku, kterou funkce stanoví, pokud je správně provedena; uživatelé mohou očekávat, že tato podmínka bude po volání funkce pravdivá. _Invariant_ v Hoareově logice je predikát, který je zachován při provádění funkce (tj. nemění se). + +Specifikace ve stylu Hoareovy logiky mohou zaručit buď _částečnou správnost_, _nebo úplnou správnost_. Implementace funkce kontraktu je „částečně správná“, pokud předpoklad platí před provedením funkce a když provedení končí, podmínka následku je také pravdivá. Důkaz úplné správnosti je obdržen, pokud je předpoklad pravdivý před provedením funkce, dále je zaručeno, že provádění funkce bude ukončeno, a když k tomu dojde, následek bude pravdivý. + +Získání důkazu o úplné správnosti je obtížné, protože některá provedení se mohou před ukončením opozdit, nebo nemusí být dokončena vůbec. To znamená, že otázka, zda provedení skončí, je pravděpodobně diskutabilní, protože mechanismus paliva na Ethereu zabraňuje nekonečným smyčkám programu (provádění buď úspěšně skončí, nebo skončí kvůli chybě „došlo palivo“). + +Specifikace chytrých kontraktů vytvořené pomocí Hoareovy logiky budou mít definovány předpoklady, podmínky následku a invarianty pro provedení funkcí a smyček kontraktu. Předpoklady často zahrnují možnost chybných vstupů funkce, přičemž následky popisují očekávanou reakci na takové vstupy (např. vyvolání specifické výjimky). Tímto způsobem jsou vlastnosti ve stylu Hoareovy logiky účinné při zajišťování správnosti implementací kontraktů. + +Mnoho rámců pro formální verifikaci používá specifikace ve stylu Hoareovy logiky k prokázání sémantické správnosti funkcí. Je také možné přidat vlastnosti ve stylu Hoareovy logiky (jako tvrzení) přímo do kódu kontraktu pomocí příkazů `require` a `assert` v jazyce Solidity. + +Příkazy `require` vyjadřují předpoklad nebo invariant a často se používají k ověření vstupů uživatelů, zatímco `assert` zachycuje podmínku následku nezbytnou pro bezpečnost. Například správná kontrola přístupu k funkcím (příklad bezpečnostní vlastnosti) může být zajištěna pomocí `require` jako předpokladu ověřujícího identitu volajícího účtu. Podobně lze invariant na přípustné hodnoty stavových proměnných v kontraktu (např. celkový počet tokenů v oběhu) chránit před porušením pomocí `assert`, aby se potvrdil stav kontraktu po provedení funkce. + +### Vlastnosti na úrovni trasování {#trace-level-properties} + +Specifikace založené na trasování popisují operace, které mění různé stavy kontraktu, a vztahy mezi těmito operacemi. Jak jsme vysvětlili výše, trasy jsou sekvence operací, které mění stav kontraktu určitým způsobem. + +Tento přístup se spoléhá na modelování chytrých kontraktů jako systémů změny stavů s předdefinovanými stavy (popisovanými stavovými proměnnými) spolu se souborem předdefinovaných přechodů (popisovaných funkcemi kontraktu). Dále se často používá [graf toků řízení](https://www.geeksforgeeks.org/software-engineering-control-flow-graph-cfg/) (CFG), což je grafické znázornění toku provádění programu, pro popis operační sémantiky kontraktu. V něm je každá trasa reprezentována jako cesta na tomto grafu toků řízení. + +Primárně se specifikace na úrovni tras používají k úvahám o vzorcích interního provádění v chytrých kontraktech. Vytvořením specifikací na úrovni tras se ujišťujeme o přípustných cestách provedení (tj. přechodech stavů) pro daný chytrý kontrakt. Pomocí technik, jako je symbolické provádění, můžeme formálně ověřit, že provedení nikdy nenásleduje cestu, která není definována ve formálním modelu. + +Použijme příklad [DAO](/dao/) kontraktu, který má několik veřejně přístupných funkcí, abychom popsali vlastnosti na úrovni tras. Pro tento příklad předpokládáme, že DAO kontrakt umožňuje uživatelům provádět následující operace: + +- Vklad prostředků + +- Hlasování o návrhu po vložení prostředků + +- Požadování vrácení peněz, pokud uživatelé o návrhu nehlasovali + +Příklady vlastností na úrovni tras by mohly být _„uživatelé, kteří nevložili prostředky, nemohou hlasovat o návrhu“_ nebo _„uživatelé, kteří nehlasovali o návrhu, by měli mít vždy možnost požádat o vrácení peněz“_. Obě vlastnosti zajišťují preferované sekvence provádění (hlasování nemůže probíhat _před_ vložením prostředků a požadování vrácení peněz nemůže probíhat _po_ hlasování o návrhu). + +## Techniky formální verifikace pro chytré kontrakty {#formal-verification-techniques} + +### Kontrola modelu {#model-checking} + +Kontrola modelu je technika formální verifikace, při které algoritmus kontroluje formální model chytrého kontraktu vůči jeho specifikaci. Při kontrole modelu jsou chytré kontrakty často reprezentovány jako systémy přechodu stavů, zatímco vlastnosti přípustných stavů kontraktu jsou definovány pomocí dočasné logiky. + +Kontrola modelu vyžaduje vytvoření abstraktní matematické reprezentace systému (tj. kontraktu) a vyjádření vlastností tohoto systému pomocí vzorců založených na [výrokové logice](https://www.baeldung.com/cs/propositional-logic). To zjednodušuje úkol algoritmu kontroly modelu, kterým je možné prokázat, že matematický model splňuje daný logický vzorec. + +Kontrola modelu se ve formální verifikaci primárně používá k vyhodnocení dočasných vlastností, které popisují chování kontraktu v průběhu času. Dočasné vlastnosti pro chytré kontrakty zahrnují _bezpečnost_ a _živost_, které jsme vysvětlili dříve. + +Například bezpečnostní vlastnost týkající se kontroly přístupu (např. _Pouze vlastník kontraktu může volat `selfdestruct`_) může být napsána ve formální logice. Poté může algoritmus kontroly modelu ověřit, zda kontrakt splňuje tuto formální specifikaci. + +Kontrola modelu využívá prozkoumávání stavového prostoru, což zahrnuje konstrukci všech možných stavů chytrého kontraktu a pokus o nalezení dosažitelných stavů, které vedou k porušení chtěných vlastností. To však může vést k nekonečnému počtu stavů (známému jako „problém explozí stavů“), proto se při kontrole modelu spoléhejte na abstrakční techniky, které umožňují efektivní analýzu chytrých kontraktů. + +### Dokazování vět {#theorem-proving} + +Dokazování věz je metoda matematického uvažování o správnosti programů, včetně chytrých kontraktů. Spočívá v transformaci modelu systému kontraktu a jeho specifikací na matematické formule (logické výroky). + +Cílem dokazování vět je ověřit logickou ekvivalenci mezi těmito výroky. „Logická ekvivalence“ (také nazývaná „obousměrná logická implikace“) je typ vztahu mezi dvěma výroky, kdy první výrok je pravdivý, _pokud a jen pokud_ je pravdivý i druhý výrok. + +Požadovaný vztah (logická ekvivalence) mezi výroky o modelu kontraktu a jeho vlastnostech je formulován jako dokazatelný výrok (nazývaný věta). Pomocí formálního systému odvozování může automatizovaný důkazní systém ověřit platnost této věty. Jinými slovy, důkazní systém může jednoznačně prokázat, že model chytrého kontraktu přesně odpovídá jeho specifikacím. + +Zatímco kontrola modelu nahlíží na kontrakty jako na přechodové systémy s konečnými stavy, dokazování vět dokáže analyzovat systémy s nekonečným počtem stavů. To však znamená, že automatizovaný důkazní systém nemůže vždy vědět, zda je logický problém „rozhodnutelný“ nebo ne. + +V důsledku toho je často k vedení důkazního systému při odvozování důkazů správnosti zapotřebí lidská asistence. Použití lidského faktoru při důkazu vět činí tuto metodu nákladnější ve srovnání s kontrolou modelu, která je plně automatizovaná. + +### Symbolické provádění {#symbolic-execution} + +Symbolické provádění je metoda analýzy chytrých kontraktů, která provádí funkce pomocí _symbolických hodnot_ (např. `x > 5`) místo _konkrétních hodnot_ (např. `x == 5`). Jako technika formální verifikace se symbolické provádění používá k formálnímu uvažování o vlastnostech na úrovni tras v kódu kontraktu. + +Symbolické provádění reprezentuje trasu provádění jako matematický vzorec nad symbolickými vstupními hodnotami, které se jinak nazývají _predikát cesty_. K ověření, zda je predikát cesty „splnitelný“ (tj. zda existuje hodnota, která může vzorec splnit), se používá [SMT solver](https://en.wikipedia.org/wiki/Satisfiability_modulo_theories). Pokud je zranitelná trasa splnitelná, SMT solver vygeneruje konkrétní hodnotu, která nasměruje provádění směrem k této trase. + +Předpokládejme, že funkce chytrého kontraktu přijímá jako vstup hodnotu typu `uint` (`x`) a vrací chybu, když je `x` větší než `5` a zároveň menší než `10`. Nalezení hodnoty pro `x`, která vyvolá chybu, by pomocí běžného testovacího postupu vyžadovalo provedení desítek testovacích případů (nebo více) bez záruky, že skutečně najdete vstup, který chybu vyvolá. + +Naopak, nástroj pro symbolické provádění by funkci spustil se symbolickou hodnotou: `X > 5 ∧ X < 10` (tj. `x` je větší než 5 A `x` je menší než 10). Příslušný predikát cesty `x = X > 5 ∧ X < 10` by byl poté zadán SMT solveru k vyřešení. Pokud nějaká hodnota splňuje vzorec `x = X > 5 ∧ X < 10`, SMT solver ji vypočítá – například solver může pro `x` vygenerovat hodnotu `7`. + +Protože se symbolické provádění spoléhá na vstupy programu a množina vstupů pro prozkoumání všech dosažitelných stavů je potenciálně nekonečná, stále se jedná o formu testování. Jak však ukazuje příklad, symbolické provádění je efektivnější než běžné testování pro hledání vstupů, které vyvolávají porušení vlastností. + +Navíc symbolické provádění generuje méně falešných pozitiv než jiné techniky založené na vlastnostech (např. fuzzing), které náhodně generují vstupy do funkce. Pokud se během symbolického provádění vyvolá stav chyby, je možné vygenerovat konkrétní hodnotu, která chybu vyvolá, a tím problém reprodukovat. + +Symbolické provádění může také poskytnout určitou míru matematického důkazu správnosti. Zvažte následující příklad funkce kontraktu s ochranou proti přetečení: + +``` +function safe_add(uint x, uint y) returns(uint z){ + + z = x + y; + require(z>=x); + require(z>=y); + + return z; +``` + +Trasování provádění, které vede k přetečení celého čísla, by muselo splňovat vzorec: `z = x + y AND (z >= x) AND (z=>y) AND (z < x OR z < y)` Takový vzorec je nepravděpodobný k vyřešení, slouží tedy jako matematický důkaz, že funkce `safe_add` nikdy nepřeteče. + +### Proč používat formální ověřování pro chytré kontrakty? {#benefits-of-formal-verification} + +#### Potřeba spolehlivosti {#need-for-reliability} + +Formální ověřování se používá k posouzení správnosti systémů kritických z hlediska bezpečnosti, jejichž selhání může mít katastrofální následky, jako je smrt, zranění nebo finanční krach. Chytré kontrakty jsou aplikace s vysokou hodnotou, které ovládají obrovské množství hodnot, a jednoduché chyby v návrhu mohou vést k [nezvratným ztrátám pro uživatele](https://www.freecodecamp.org/news/a-hacker-stole-31m-of-ether-how-it-happened-and-what-it-means-for-ethereum-9e5dc29e33ce/amp/). Formální ověření kontraktu před jeho nasazením však může zvýšit záruku, že bude po spuštění na blockchainu fungovat dle očekávání. + +Spolehlivost je velmi žádaná vlastnost každého chytrého kontraktu, zejména proto, že kód nasazený ve virtuálním stroji Etherea (EVM) je obvykle neměnný. Vzhledem k tomu, že aktualizace po spuštění nejsou snadno dostupné, je nutné zaručit spolehlivost kontraktu a provést formální ověření. Formální ověřování dokáže odhalit záludné problémy, jako je přetečení a podtečení integerů, reentrace a špatná optimalizace paliva, které mohou auditorům a testerům uniknout. + +#### Prokázání funkční správnosti {#prove-functional-correctness} + +Testování programu je nejběžnější metodou, jak prokázat, že chytrý kontrakt splňuje určité požadavky. To zahrnuje spuštění kontraktu se vzorkem dat, která má zpracovávat, a analýzu jeho chování. Pokud kontrakt vrátí očekávané výsledky pro vzorová data, mají vývojáři objektivní důkaz jeho správnosti. + +Tento přístup však nemůže prokázat správné provedení pro vstupní hodnoty, které nejsou součástí vzorku. Proto testování kontraktu může pomoci odhalit chyby (tj. pokud některé cesty kódu nevracejí během provádění požadované výsledky), ale **nemůže jednoznačně prokázat neexistenci chyb**. + +Naopak formální ověřování může formálně dokázat, že chytrý kontrakt splňuje požadavky pro nekonečný rozsah provedení _bez toho_, aby se kontrakt vůbec spustil. To vyžaduje vytvoření formální specifikace, která přesně popisuje správné chování kontraktu, a vytvoření formálního (matematického) modelu systému kontraktu. Poté můžeme formálním důkazním postupem zkontrolovat soulad mezi modelem kontraktu a jeho specifikací. + +Při formálním ověřování je otázka ověření, zda obchodní logika kontraktu splňuje požadavky, matematickým tvrzením, které lze dokázat nebo vyvrátit. Formálním dokazováním tvrzení můžeme ověřit nekonečný počet testovacích případů s konečným počtem kroků. Tímto způsobem má formální ověření lepší vyhlídky prokázat, že kontrakt je funkčně shodný se specifikací. + +#### Ideální cíle ověřování {#ideal-verification-targets} + +Cíl ověřování popisuje systém, který má být formálně ověřen. Formální ověřování se nejlépe používá ve „vestavěných systémech“ (malých, jednoduchých částech softwaru, které jsou součástí většího systému). Jsou také ideální pro specializované domény, které mají málo pravidel, protože to usnadňuje úpravu nástrojů pro ověřování vlastností specifických pro danou doménu. + +Chytré kontrakty – alespoň do určité míry – splňují oba požadavky. Například díky malé velikosti kontraktů na Ethereu je lze formálně ověřit. Podobně se řídí jednoduchými pravidly i EVM, což usnadňuje specifikaci a ověřování sémantických vlastností programů běžících v EVM. + +### Rychlejší vývojový cyklus {#faster-development-cycle} + +Techniky formálního ověřování, jako je kontrola modelu a symbolické provádění, jsou obecně účinnější než běžná analýza kódu chytrých kontraktů (prováděná během testování nebo auditu). Je to proto, že formální ověřování se při testování tvrzení spoléhá na symbolické hodnoty („co když se uživatel pokusí vybrat _n_ etheru?“) na rozdíl od testování, které používá konkrétní hodnoty („co když se uživatel pokusí vybrat 5 etheru?“). + +Symbolické vstupní proměnné mohou pokrývat více tříd konkrétních hodnot, takže formální ověřovací přístupy slibují větší pokrytí kódu v kratším časovém horizontu. Pokud se formální ověřování používá efektivně, může vývojářům urychlit vývojový cyklus. + +Formální ověřování také zlepšuje proces vytváření decentralizovaných aplikací (dappek) tím, že omezuje nákladné chyby v návrhu. Aktualizace kontraktů (tam, kde je to možné) za účelem opravy zranitelností vyžaduje rozsáhlé přepisování kódových základen a větší úsilí vynaložené na vývoj. Formální ověřování může odhalit mnoho chyb v implementacích kontraktů, které mohou testerům a auditorům uniknout, a poskytuje dostatek příležitostí k jejich odstranění před nasazením kontraktu. + +## Nevýhody formálního ověřování {#drawbacks-of-formal-verification} + +### Náklady na ruční práci {#cost-of-manual-labor} + +Formální ověřování, zejména poloautomatické ověřování, při němž člověk vede dokazovací nástroj při odvozování důkazů správnosti, vyžaduje značné množství ruční práce. Tvorba formální specifikace je navíc složitá činnost, která vyžaduje vysokou úroveň dovedností. + +Tyto faktory (úsilí a dovednosti) činí formální ověřování náročnějším a nákladnějším ve srovnání s obvyklými metodami posuzování správnosti kontraktů, jako je testování a audity. Nicméně vzhledem k nákladům na chyby v implementacích chytrých kontraktů je zaplacení nákladů na úplný ověřovací audit praktické. + +### Falešně negativní výsledky {#false-negatives} + +Formální ověřování může pouze zkontrolovat, zda provedení chytrého kontraktu odpovídá formální specifikaci. Proto je důležité zajistit, aby specifikace správně popisovala očekávané chování chytrého kontraktu. + +Pokud jsou specifikace špatně napsané, porušení vlastností, které poukazují na zranitelná provedení, nelze při auditu formálního ověřování odhalit. V takovém případě by se vývojář mohl mylně domnívat, že kontrakt je bez chyb. + +### Výkonnostní problémy {#performance-issues} + +Formální ověřování naráží na řadu výkonnostních problémů. Například problémy s explozí stavů a cest, které se vyskytují při kontrole modelu, resp. symbolické kontrole, mohou ovlivnit verifikační postupy. Dále formální ověřovací nástroje často používají ve své základní vrstvě SMT řešiče a jiné řešiče omezení a ty se spoléhají na výpočetně náročné postupy. + +Také není vždy možné, aby ověřovatelé programů určili, zda je vlastnost (popsaná jako logická formule) splnitelná nebo ne („problém [rozhodnutelnosti](https://en.wikipedia.org/wiki/Decision_problem)“), protože program nemusí být nikdy ukončen. Proto může být nemožné prokázat některé vlastnosti kontraktu, i když je dobře specifikovaný. + +## Nástroje pro formální ověřování chytrých kontraktů na Ethereu {#formal-verification-tools} + +### Specifikační jazyky pro vytváření formálních specifikací {#specification-languages} + +**Act** – _*Act umožňuje specifikovat aktualizace úložiště, předběžné/následné podmínky a invarianty kontraktu. Jeho sada nástrojů má také dokazovací backendy, které dokáží dokázat mnoho vlastností pomocí Coq, SMT solverů nebo hevm.** + +- [GitHub](https://github.com/ethereum/act) +- [Dokumentace](https://ethereum.github.io/act/) + +**Scribble** – _*Scribble transformuje anotace kódu ve specifikačním jazyce Scribble na konkrétní tvrzení, která kontrolují specifikaci.** + +- [Dokumentace](https://docs.scribble.codes/) + +**Dafny** – _*Dafny je programovací jazyk připravený na ověřování, který se spoléhá na vysokoúrovňové anotace pro zdůvodnění a prokázání správnosti kódu.** + +- [GitHub](https://github.com/dafny-lang/dafny) + +### Ověřovače programů pro kontrolu správnosti {#program-verifiers} + +**Certora Prover** – _Certora Prover je automatický formální ověřovací nástroj pro kontrolu správnosti kódu v chytrých kontraktech. Specifikace jsou napsány v jazyce CVL (Certora Verification Language), přičemž porušení vlastností se zjišťuje pomocí kombinace statické analýzy a řešení omezení._ + +- [Web](https://www.certora.com/) +- [Dokumentace](https://docs.certora.com/en/latest/index.html) + +**Solidity SMTChecker** – _*Solidity SMTChecker je vestavěný ověřovač modelu založený na SMT (Satisfiability Modulo Theories) a Hornově řešení. Během kompilace potvrzuje, zda zdrojový kód kontraktu odpovídá specifikacím, a staticky kontroluje, zda nejsou porušeny bezpečnostní vlastnosti.** + +- [GitHub](https://github.com/ethereum/solidity) + +**solc-verify** – _*solc-verify je rozšířená verze kompilátoru Solidity, která dokáže provádět automatické formální ověřování kódu Solidity pomocí anotací a modulárního ověřování programu.** + +- [GitHub](https://github.com/SRI-CSL/solidity) + +**KEVM** – _*KEVM je formální sémantika virtuálního stroje Etherea (EVM) napsaná ve frameworku K. KEVM je spustitelný a může dokazovat určitá tvrzení týkající se vlastností pomocí logiky dosažitelnosti.** + +- [GitHub](https://github.com/runtimeverification/evm-semantics) +- [Dokumentace](https://jellopaper.org/) + +### Logické frameworky pro dokazování tvrzení {#theorem-provers} + +**Isabelle** – _Isabelle/HOL je dokazovací pomocník, který umožňuje vyjádřit matematické formule ve formálním jazyce a poskytuje nástroje pro dokazování těchto formulí. Hlavní aplikací je formalizace matematických důkazů a zejména formální ověřování, které zahrnuje dokazování správnosti počítačového hardwaru nebo softwaru a dokazování vlastností počítačových jazyků a protokolů._ + +- [GitHub](https://github.com/isabelle-prover) +- [Dokumentace](https://isabelle.in.tum.de/documentation.html) + +**Coq** – _Coq je interaktivní dokazovací nástroj, který umožňuje definovat programy pomocí vět a interaktivně generovat strojově kontrolované důkazy správnosti._ + +- [GitHub](https://github.com/coq/coq) +- [Dokumentace](https://coq.github.io/doc/v8.13/refman/index.html) + +### Nástroje pro odhalování zranitelných vzorů v chytrých kontraktech založené na symbolickém provádění {#symbolic-execution-tools} + +**Manticore** – _*Nástroj pro analýzu bytekódu EVM založený na symbolickém provádění*.* + +- [GitHub](https://github.com/trailofbits/manticore) +- [Dokumentace](https://github.com/trailofbits/manticore/wiki) + +**hevm** – _*hevm je nástroj pro symbolické provádění a kontrolu ekvivalence pro bytekód EVM.** + +- [GitHub](https://github.com/dapphub/dapptools/tree/master/src/hevm) + +**Mythril** – _Nástroj pro symbolické provádění k odhalování zranitelností v chytrých kontraktech Etherea._ + +- [GitHub](https://github.com/ConsenSys/mythril-classic) +- [Dokumentace](https://mythril-classic.readthedocs.io/en/develop/) + +## Další četba {#further-reading} + +- [Jak funguje formální ověřování chytrých kontraktů](https://runtimeverification.com/blog/how-formal-verification-of-smart-contracts-works/) +- [Jak může formální ověřování zajistit bezchybné chytré kontrakty](https://media.consensys.net/how-formal-verification-can-ensure-flawless-smart-contracts-cbda8ad99bd1) +- [Přehled projektů formálního ověřování v ekosystému Etherea](https://github.com/leonardoalt/ethereum_formal_verification_overview) +- [Formální end-to-end ověřování chytrého kontraktu Ethereum 2.0 Deposit Smart Contract](https://runtimeverification.com/blog/end-to-end-formal-verification-of-ethereum-2-0-deposit-smart-contract/) +- [Formální ověření nejoblíbenějšího chytrého kontraktu na světě](https://www.zellic.io/blog/formal-verification-weth) +- [SMTChecker a formální ověřování](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.15/smtchecker.html) diff --git a/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md new file mode 100644 index 00000000000..56f7eccddab --- /dev/null +++ b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md @@ -0,0 +1,308 @@ +--- +title: Testování chytrých smluv +description: Přehled technik a úvah využívaných při testování chytrých kontraktů na Ethereu. +lang: cs +--- + +Veřejné blockchainy, jako je Ethereum, jsou neměnné, což ztěžuje změnu kódu chytrých kontraktů po nasazení. Existují [vzory vylepšení kontraktů](/developers/docs/smart-contracts/upgrading/) pro provádění „virtuálních vylepšení“, které se však obtížně implementují a vyžadují sociální konsenzus. Navíc vylepšení může chybu opravit až _po_ jejím objevení – pokud útočník objeví zranitelnost jako první, je váš chytrý kontrakt vystaven riziku zneužití. + +Z těchto důvodů je testování chytrých kontraktů před [nasazením](/developers/docs/smart-contracts/deploying/) do hlavní sítě minimálním požadavkem na [bezpečnost](/developers/docs/smart-contracts/security/). Existuje mnoho technik pro testování kontraktů a vyhodnocování správnosti kódu; výběr závisí na vašich potřebách. Nicméně sada testů složená z různých nástrojů a přístupů je ideální pro odhalení menších i větších bezpečnostních chyb v kódu kontraktu. + +## Předpoklady {#prerequisites} + +Tato stránka vysvětluje, jak testovat chytré kontrakty před nasazením do Etherea. Předpokládá, že rozumíte [chytrým kontraktům](/developers/docs/smart-contracts/). + +## Co je to testování chytrého kontraktu? {#what-is-smart-contract-testing} + +Testování chytrých kontraktů je proces ověřování, zda kód chytrého kontraktu funguje podle očekávání. Testování je užitečné pro kontrolu, zda konkrétní chytrý kontrakt splňuje požadavky na spolehlivost, použitelnost a bezpečnost. + +Ačkoli se přístupy liší, většina metod testování vyžaduje spuštění chytrého kontraktu s malým vzorkem dat, který má zpracovávat. Pokud kontrakt poskytuje správné výsledky pro vzorková data, předpokládá se, že funguje správně. Většina testovacích nástrojů poskytuje prostředky pro psaní a provádění [testovacích případů](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Test_case) ke kontrole, zda provedení kontraktu odpovídá očekávaným výsledkům. + +### Proč je důležité testovat chytré kontrakty? {#importance-of-testing-smart-contracts} + +Vzhledem k tomu, že chytré kontrakty často spravují finanční aktiva vysoké hodnoty, mohou drobné programátorské chyby často vést k [masivním ztrátám pro uživatele](https://rekt.news/leaderboard/). Důkladné testování vám však může pomoci včas odhalit chyby a problémy v kódu chytrého kontraktu a opravit je ještě před spuštěním na hlavní síti. + +V případě objevení chyby je sice možné kontrakt vylepšit, ale vylepšení jsou složitá a při nesprávném postupu mohou [vést k chybám](https://blog.trailofbits.com/2018/09/05/contract-upgrade-anti-patterns/). Vylepšení kontraktu dále popírá princip neměnnosti a zatěžuje uživatele dalšími předpoklady důvěryhodnosti. Komplexní plán testování kontraktu naopak zmírňuje bezpečnostní rizika a snižuje potřebu provádět po nasazení složité vylepšení logiky. + +## Metody testování chytrých kontraktů {#methods-for-testing-smart-contracts} + +Metody testování chytrých kontraktů na Ethereu spadají do dvou velkých kategorií: **automatizované testování** a **ruční testování**. Automatizované a ruční testování nabízejí jedinečné výhody a kompromisy, ale můžete je kombinovat a vytvořit tak robustní plán pro analýzu vašich kontraktů. + +### Automatizované testování {#automated-testing} + +Automatizované testování využívá nástroje, které automaticky kontrolují kód chytrých kontraktů na chyby při provádění. Výhodou automatizovaného testování je možnost používání [skriptů](https://www.techtarget.com/whatis/definition/script?amp=1), které slouží k vyhodnocování funkcí kontraktu. Skriptované testy lze naplánovat tak, aby se opakovaně spouštěly s minimálním zásahem člověka, čímž je automatizované testování efektivnější než ruční přístup k testování. + +Automatizované testování je užitečné zejména v případech, kdy se testy opakují a jsou časově náročné; je obtížné je provádět ručně; jsou náchylné k lidským chybám; nebo zahrnují hodnocení kritických funkcí kontraktu. Automatické testovací nástroje však mohou mít i své nevýhody – mohou přehlédnout některé chyby a produkovat mnoho [falešně pozitivních výsledků](https://www.contrastsecurity.com/glossary/false-positive). Proto je ideální kombinovat automatizované testování s ručním testováním chytrých kontraktů. + +### Ruční testování {#manual-testing} + +Ruční testování probíhá za pomoci člověka a zahrnuje postupné provádění jednotlivých testovacích případů v sadě testů při analýze správnosti chytrých kontraktů. To je rozdíl od automatizovaného testování, kdy můžete současně spustit několik izolovaných testů na kontraktu a získat zprávu zobrazující všechny neúspěšné a úspěšné testy. + +Ruční testování může provádět jeden člověk podle písemného plánu testování, který zahrnuje různé testovací případy. V rámci ručního testování můžete také nechat více jednotlivců nebo skupin interagovat s chytrým kontraktem po určitou dobu. Testeři porovnají skutečné chování kontraktu s očekávaným chováním a jakýkoli rozdíl označí jako chybu. + +Efektivní ruční testování vyžaduje značné zdroje (dovednosti, čas, peníze a úsilí) a je možné, že při provádění testů dojde k přehlédnutí některých chyb v důsledku lidského faktoru. Ruční testování však může být také přínosné – například lidský tester (např. auditor) může pomocí intuice odhalit krajní případy, které by automatizovaný testovací nástroj přehlédl. + +## Automatizované testování chytrých kontraktů {#automated-testing-for-smart-contracts} + +### Jednotkové testování {#unit-testing-for-smart-contracts} + +Jednotkové testování vyhodnocuje funkce kontraktů samostatně a kontroluje, zda každá komponenta funguje správně. Dobré jednotkové testy by měly být jednoduché, rychle spustitelné a měly by poskytovat jasnou představu o tom, co se pokazilo, pokud testy selžou. + +Jednotkové testy jsou užitečné pro kontrolu, zda funkce vracejí očekávané hodnoty a zda je úložiště kontraktu po provedení funkce správně aktualizováno. Spuštění jednotkových testů po provedení změn v kódové základně kontraktu navíc zajistí, že přidání nové logiky nezpůsobí chyby. Níže je uvedeno několik pokynů pro efektivní provádění jednotkových testů: + +#### Pokyny pro jednotkové testování chytrých kontraktů {#unit-testing-guidelines} + +##### 1. Pochopte obchodní logiku a pracovní postupy vašich kontraktů + +Před psaním jednotkových testů je dobré vědět, jaké funkce chytrý kontrakt nabízí a jak k nim budou uživatelé přistupovat a používat je. To je užitečné zejména při provádění testů [šťastné cesty](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Happy_path), které zjišťují, zda funkce v kontraktu vracejí správný výstup pro platné uživatelské vstupy. Tento koncept si vysvětlíme na tomto (zkráceném) příkladu [aukčního kontraktu.](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.17/solidity-by-example.html?highlight=Auction%20contract#simple-open-auction) + +``` +constructor( + uint biddingTime, + address payable beneficiaryAddress + ) { + beneficiary = beneficiaryAddress; + auctionEndTime = block.timestamp + biddingTime; + } + +function bid() external payable { + + if (block.timestamp > auctionEndTime) + revert AuctionAlreadyEnded(); + + if (msg.value <= highestBid) + revert BidNotHighEnough(highestBid); + + if (highestBid != 0) { + pendingReturns[highestBidder] += highestBid; + } + highestBidder = msg.sender; + highestBid = msg.value; + emit HighestBidIncreased(msg.sender, msg.value); + } + + function withdraw() external returns (bool) { + uint amount = pendingReturns[msg.sender]; + if (amount > 0) { + pendingReturns[msg.sender] = 0; + + if (!payable(msg.sender).send(amount)) { + pendingReturns[msg.sender] = amount; + return false; + } + } + return true; + } + +function auctionEnd() external { + if (block.timestamp < auctionEndTime) + revert AuctionNotYetEnded(); + if (ended) + revert AuctionEndAlreadyCalled(); + + ended = true; + emit AuctionEnded(highestBidder, highestBid); + + beneficiary.transfer(highestBid); + } +} +``` + +Toto je jednoduchý aukční kontrakt určený k přijímání nabídek během přihazovacího období. Pokud se `highestBid` zvýší, předchozí účastník s nejvyšší nabídkou obdrží své peníze; jakmile přihazovací období skončí, `beneficiary` vypoví smlouvu a obdrží své peníze. + +Jednotkové testy pro takový kontrakt by se týkaly různých funkcí, které by uživatel mohl volat při interakci s kontraktem. Příkladem může být jednotkový test, který kontroluje, zda uživatel může zadat nabídku, zatímco aukce probíhá (tj. volání `bid()` je úspěšné), nebo test, který kontroluje, zda uživatel může zadat vyšší nabídku, než je aktuální `highestBid`. + +Pochopení provozního pracovního postupu kontraktu také pomáhá při psaní jednotkových testů, které kontrolují, zda provádění splňuje požadavky. Například aukční kontrakt určuje, že uživatelé nemohou podávat nabídky poté, co aukce skončí (tj. když `auctionEndTime` je nižší než `block.timestamp`). Vývojář tak může spustit jednotkový test, který kontroluje, zda volání funkce `bid()` uspěje nebo selže, když aukce skončí (tj. když `auctionEndTime` > `block.timestamp`). + +##### 2. Vyhodnoďte všechny předpoklady související se spuštěním kontraktu + +Je důležité zdokumentovat všechny předpoklady o provádění kontraktu a napsat jednotkové testy k ověření platnosti těchto předpokladů. Kromě ochrany před neočekávaným spuštěním vás testování tvrzení nutí přemýšlet o operacích, které by mohly narušit bezpečnostní model chytrých kontraktů. Užitečným tipem je jít nad rámec „testů šťastného uživatele“ a napsat negativní testy, které zkontrolují, zda funkce selže při špatných vstupech. + +Mnoho frameworků pro jednotkové testy umožňuje vytvářet tvrzení – jednoduché příkazy, které uvádějí, co kontrakt může a co nemůže dělat – a spouštět testy, které zjišťují, zda tato tvrzení platí při provádění. Vývojář, který pracuje na dříve popsaném aukčním kontraktu, může před provedením negativních testů učinit následující tvrzení o jeho chování: + +- Uživatelé nemohou podávat nabídky, pokud aukce skončila nebo ještě nezačala. + +- Pokud je nabídka pod přijatelnou hranicí, aukční kontrakt vrátí nabídku zpět. + +- Uživatelům, kteří aukci nevyhráli, jsou připsány jejich finanční prostředky. + +**Poznámka**: Další možností testování předpokladů je psaní testů, které spouštějí [modifikátory funkcí](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.16/contracts.html#function-modifiers) v kontraktu, zejména příkazy `require`, `assert` a `if…else`. + +##### 3. Změřte pokrytí kódu + +[Pokrytí kódu](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Code_coverage) je metrika testování, která sleduje počet větví, řádků a příkazů v kódu provedených během testů. Testy by měly mít dobré pokrytí kódu, jinak se může stát, že kontrakt projde všemi testy, ale v kódu stále existují zranitelnosti. Zaznamenání vysokého pokrytí kódu však dává jistotu, že všechny příkazy/funkce v chytrém kontraktu byly dostatečně otestovány z hlediska správnosti. + +##### 4. Použijte dobře vyvinuté testovací frameworky + +Kvalita nástrojů používaných při spouštění jednotkových testů pro vaše chytré kontrakty je klíčová. Ideální testovací framework je takový, který je pravidelně udržován, poskytuje užitečné funkce (např. funkce protokolování a reportování) a musí být hojně používán a ověřován ostatními vývojáři. + +Frameworky jednotkového testování pro chytré kontrakty Solidity existují v různých jazycích (většinou JavaScript, Python a Rust). Informace o tom, jak začít spouštět jednotkové testy s různými testovacími frameworky, najdete v některých z níže uvedených návodů: + +- **[Spouštění jednotkových testů pomocí Brownie](https://eth-brownie.readthedocs.io/en/v1.0.0_a/tests.html)** +- **[Spouštění jednotkových testů pomocí Foundry](https://book.getfoundry.sh/forge/writing-tests)** +- **[Spouštění jednotkových testů pomocí Waffle](https://ethereum-waffle.readthedocs.io/en/latest/getting-started.html#writing-tests)** +- **[Spouštění jednotkových testů pomocí Remix](https://remix-ide.readthedocs.io/en/latest/unittesting.html#write-tests)** +- **[Spouštění jednotkových testů pomocí Ape](https://docs.apeworx.io/ape/stable/userguides/testing.html)** +- **[Spouštění jednotkových testů pomocí Hardhat](https://hardhat.org/hardhat-runner/docs/guides/test-contracts)** +- **[Spouštění jednotkových testů pomocí Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/testing-framework/overview/)** + +### Integrační testování {#integration-testing-for-smart-contracts} + +Zatímco jednotkové testy ladí funkce kontraktu izolovaně, integrační testy hodnotí součásti chytrého kontraktu jako celek. Integrační testování může odhalit problémy vyplývající z volání napříč kontrakty nebo interakcí mezi různými funkcemi ve stejném chytrém kontraktu. Integrační testy mohou například pomoci zkontrolovat, zda věci jako [dědičnost](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.12/contracts.html#inheritance) a injekce závislostí fungují správně. + +Integrační testování je užitečné, pokud váš kontrakt používá modulární architekturu nebo se během provádění propojuje s jinými kontrakty na blockchainu. Jedním ze způsobů provádění integračních testů je [rozvětvit blockchain](/glossary/#fork) v určité míře (pomocí nástroje jako [Forge](https://book.getfoundry.sh/forge/fork-testing) nebo [Hardhat](https://hardhat.org/hardhat-network/docs/guides/forking-other-networks) a simulovat interakce mezi vaším kontraktem a nasazenými kontrakty. + +Rozvětvený blockchain se bude chovat podobně jako hlavní síť a bude mít účty s přidruženými stavy a zůstatky. Funguje však pouze jako lokální sandboxové vývojové prostředí, což znamená, že například pro transakce nebudete potřebovat skutečné ETH a vaše změny neovlivní skutečný protokol Etherea. + +### Testování na základě vlastností {#property-based-testing-for-smart-contracts} + +Testování na základě vlastností je proces kontroly, zda chytrý kontrakt splňuje nějakou definovanou vlastnost. Vlastnosti potvrzují skutečnosti o chování kontraktu, které by měly zůstat pravdivé v různých situacích – příkladem vlastnosti chytrého kontraktu může být „Aritmetické operace v kontraktu nikdy nepřetékají ani nepodtékají.“ + +**Statická analýza** a **dynamická analýza** jsou dvě běžné techniky pro provádění testování na základě vlastností a obě mohou ověřit, zda kód programu (v tomto případě chytrého kontraktu) splňuje nějakou předem definovanou vlastnost. Některé nástroje pro testování na základě vlastností obsahují předdefinovaná pravidla o očekávaných vlastnostech kontraktu a kontrolují kód podle těchto pravidel, zatímco jiné umožňují vytvořit vlastní vlastnosti chytrého kontraktu. + +#### Statická analýza {#static-analysis} + +Statický analyzátor přijímá jako vstup zdrojový kód chytrého kontraktu a na výstupu deklaruje, zda kontrakt splňuje danou vlastnost, či nikoli. Na rozdíl od dynamické analýzy statická analýza nezahrnuje spuštění kontraktu a jeho analýzu z hlediska správnosti. Statická analýza namísto toho uvažuje o všech možných cestách, kterými by se chytrý kontrakt mohl během provádění vydat (tj. zkoumá strukturu zdrojového kódu a zjišťuje, co by to znamenalo pro fungování kontraktu za běhu). + +[Lintování](https://www.perforce.com/blog/qac/what-lint-code-and-why-linting-important) a [statické testování](https://www.techtarget.com/whatis/definition/static-analysis-static-code-analysis) jsou běžné metody pro provádění statické analýzy kontraktů. Obě vyžadují analýzu nízkoúrovňových reprezentací provádění kontraktu, jako jsou [abstraktní syntaktické stromy](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Abstract_syntax_tree) a [grafy toku řízení](https://www.geeksforgeeks.org/software-engineering-control-flow-graph-cfg/amp/), které vypisuje kompilátor. + +Ve většině případů je statická analýza užitečná pro odhalení bezpečnostních problémů, jako je použití nebezpečných konstrukcí, syntaktických chyb nebo porušení kódovacích standardů v kódu kontraktu. Je však známo, že statické analyzátory nejsou obecně spolehlivé při odhalování hlubších zranitelností a mohou produkovat nadměrné množství falešně pozitivních výsledků. + +#### Dynamická analýza {#dynamic-analysis} + +Dynamická analýza generuje symbolické vstupy (např. v [symbolickém provedení](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Symbolic_execution)) nebo konkrétní vstupy (např. ve [fuzzingu](https://owasp.org/www-community/Fuzzing)) do funkcí chytrých kontraktů, aby zjistila, zda některá(é) stopa(y) provedení porušuje(í) konkrétní vlastnosti. Tato forma testování na základě vlastností se od jednotkových testů liší tím, že testovací případy pokrývají více situací a generování testovacích případů zajišťuje program. + +[Fuzzing](https://halborn.com/what-is-fuzz-testing-fuzzing/) je příkladem techniky dynamické analýzy pro ověřování libovolných vlastností chytrých kontraktů. Fuzzer vyvolává funkce v cílovém kontraktu s náhodnými nebo chybnými variantami definované vstupní hodnoty. Pokud se chytrý kontrakt dostane do chybového stavu (např. do stavu, kdy selže tvrzení), je problém označen a v hlášení jsou uvedeny vstupy, které vedou provádění ke zranitelné cestě. + +Fuzzing je užitečný pro vyhodnocení mechanismu ověřování vstupů chytrých kontraktů, protože nesprávné zpracování neočekávaných vstupů může vést k nechtěnému spuštění a nebezpečným účinkům. Tato forma testování na základě vlastností může být ideální z mnoha důvodů: + +1. **Psaní testovacích případů, které by pokryly mnoho situací, je obtížné.** Testování vlastností vyžaduje pouze definování chování a rozsahu dat, se kterými se chování testuje – program automaticky generuje testovací případy na základě definované vlastnosti. + +2. **Vaše sada testů nemusí dostatečně pokrývat všechny možné cesty v rámci programu.** I při 100% pokrytí je možné vynechat krajní případy. + +3. **Jednotkové testy prokazují správné provedení kontraktu pro vzorová data, ale není známo, zda se kontrakt správně provede pro vstupy mimo vzorek.** Testy vlastností provádějí cílový kontrakt s více variantami dané vstupní hodnoty a hledají stopy provedení, které způsobují selhání tvrzení. Test vlastností tak poskytuje více záruk, že se kontrakt provede správně pro širokou třídu vstupních dat. + +### Pokyny pro testování chytrých kontraktů na základě vlastností {#running-property-based-tests} + +Provádění testování na základě vlastností obvykle začíná definováním vlastnosti (např. nepřítomnost přetečení [celých čísel](https://github.com/ConsenSys/mythril/wiki/Integer-Overflow)) nebo kolekce vlastností, které chcete v chytrém kontraktu ověřit. Při psaní testů vlastností může být také nutné definovat rozsah hodnot, ve kterém může program generovat data pro vstupy transakcí. + +Po správné konfiguraci bude nástroj pro testování vlastností vykonávat funkce vašich chytrých kontraktů s náhodně vygenerovanými vstupy. Pokud dojde k porušení tvrzení, měla by se zobrazit zpráva s konkrétními vstupními daty, která porušují vyhodnocovanou vlastnost. Podívejte se na některé z níže uvedených návodů, které vám pomohou začít s testováním na základě vlastností pomocí různých nástrojů: + +- **[Statická analýza chytrých kontraktů pomocí Slither](https://github.com/crytic/building-secure-contracts/tree/master/program-analysis/slither#slither)** +- **[Statická analýza chytrých kontraktů pomocí Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/static-analysis/using-detectors/)** +- **[Testování na základě vlastností pomocí Brownie](https://eth-brownie.readthedocs.io/en/stable/tests-hypothesis-property.html)** +- **[Fuzzingové kontrakty s Foundry](https://book.getfoundry.sh/forge/fuzz-testing)** +- **[Fuzzingové kontrakty s Echidna](https://github.com/crytic/building-secure-contracts/tree/master/program-analysis/echidna#echidna-tutorial)** +- **[Fuzzingové kontrakty s Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/testing-framework/fuzzing/)** +- **[Symbolické provádění chytrých kontraktů pomocí Manticore](https://github.com/crytic/building-secure-contracts/tree/master/program-analysis/manticore#manticore-tutorial)** +- **[Symbolické provádění chytrých kontraktů pomocí Mythril](https://mythril-classic.readthedocs.io/en/master/tutorial.html)** + +## Ruční testování pro chytré kontrakty {#manual-testing-for-smart-contracts} + +Ruční testování chytrých kontraktů často přichází na řadu později ve vývojovém cyklu po spuštění automatických testů. Tato forma testování hodnotí chytrý kontrakt jako jeden plně integrovaný produkt a zjišťuje, zda funguje tak, jak je uvedeno v technických požadavcích. + +### Testování kontraktů na lokálním blockchainu {#testing-on-local-blockchain} + +Přestože automatizované testování prováděné v lokálním vývojovém prostředí může poskytnout užitečné informace pro ladění, budete chtít vědět, jak se váš chytrý kontrakt chová v produkčním prostředí. Nasazení do hlavního řetězce Etherea je však spojeno s poplatky za palivo – nemluvě o tom, že vy nebo vaši uživatelé můžete přijít o skutečné peníze, pokud má váš chytrý kontrakt stále chyby. + +Testování kontraktu na lokálním blockchainu (známém také jako [vývojová síť](/developers/docs/development-networks/)) je doporučenou alternativou k testování na hlavní síti. Lokální blockchain je kopie blockchainu Etherea spuštěná lokálně na vašem počítači, která simuluje chování exekuční vrstvy Etherea. Proto můžete naprogramovat transakce pro interakci s kontraktem, aniž byste museli vynaložit značné režijní náklady. + +Spuštění kontraktů na lokálním blockchainu by mohlo být užitečné jako forma ručního integračního testování. [Chytré kontrakty jsou vysoce modulární](/developers/docs/smart-contracts/composability/), což umožňuje integraci se stávajícími protokoly, ale stále je třeba zajistit, aby tyto složité interakce v řetězci vedly ke správným výsledkům. + +[Další informace o vývojových sítích.](/developers/docs/development-networks/) + +### Testování kontraktů v testovacích sítích {#testing-contracts-on-testnets} + +Testovací síť neboli testnet funguje přesně jako hlavní síť Ethereum s tím rozdílem, že používá Ether (ETH) bez reálné hodnoty. Nasazení kontraktu na [testovací síti](/developers/docs/networks/#ethereum-testnets) znamená, že s ním může kdokoli interagovat (např. prostřednictvím frontendu dappky), aniž by ohrozil finanční prostředky. + +Tato forma ručního testování je užitečná pro vyhodnocení komplexního toku aplikace z pohledu uživatele. Zde mohou beta testeři také provádět zkušební provoz a hlásit případné problémy s obchodní logikou a celkovou funkčností kontraktu. + +Nasazení v testovací síti po testování na lokálním blockchainu je ideální, protože první z nich je blíže chování virtuálního stroje Etherea. Proto je u mnoha projektů založených na Ethereu běžné nasazovat dappky v testovacích sítích, aby bylo možné vyhodnotit fungování chytrých kontraktů v reálných podmínkách. + +[Další informace o testovacích sítích na Ethereu.](/developers/docs/development-networks/#public-beacon-testchains) + +## Testování vs. formální ověřování {#testing-vs-formal-verification} + +Testování sice pomáhá potvrdit, že kontrakt vrací očekávané výsledky pro některé datové vstupy, ale nemůže jednoznačně prokázat totéž pro vstupy, které nebyly během testů použity. Testování chytrého kontraktu proto nemůže zaručit „funkční správnost“ (tj. nemůže ukázat, že se program chová tak, jak je požadováno pro _všechny_ sady vstupních hodnot). + +Formální ověřování je přístup k posuzování správnosti softwaru pomocí kontroly, zda formální model programu odpovídá formální specifikaci. Formální model je abstraktní matematická reprezentace programu, zatímco formální specifikace definuje vlastnosti programu (tj. logická tvrzení o provádění programu). + +Protože vlastnosti jsou zapsány v matematických termínech, je možné ověřit, zda formální (matematický) model systému splňuje specifikaci pomocí logických pravidel odvozování. Proto se říká, že formální ověřovací nástroje vytvářejí „matematický důkaz“ správnosti systému. + +Na rozdíl od testování lze formální ověřování použít k ověření, že provádění chytrých kontraktů splňuje formální specifikaci pro _všechny_ provádění (tj. že neobsahuje žádné chyby), aniž by bylo nutné provádět je se vzorovými daty. Nejenže se tím zkrátí čas strávený spouštěním desítek jednotkových testů, ale je to také účinnější při odhalování skrytých zranitelností. Formální ověřovací techniky se přitom pohybují v různém spektru v závislosti na obtížnosti jejich implementace a užitečnosti. + +[Další informace o formálním ověřování chytrých kontraktů.](/developers/docs/smart-contracts/formal-verification) + +## Testování vs. audity a odměny za vyřešení chyb {#testing-vs-audits-bug-bounties} + +Jak již bylo zmíněno, důsledné testování může jen zřídka zaručit, že kontrakt neobsahuje chyby; formální ověřovací přístupy mohou poskytnout silnější záruky správnosti, ale v současné době je obtížné je používat a jsou s nimi spojeny značné náklady. + +Přesto můžete možnost odhalení zranitelností kontraktu ještě zvýšit tím, že si necháte provést nezávislou revizi kódu. [Audity chytrých kontraktů](https://www.immunebytes.com/blog/what-is-a-smart-contract-audit/) a [odměny za vyřešení chyb](https://medium.com/immunefi/a-defi-security-standard-the-scaling-bug-bounty-9b83dfdc1ba7) jsou dva způsoby, jak přimět ostatní, aby analyzovali vaše kontrakty. + +Audity provádějí auditoři, kteří mají zkušenosti s odhalováním bezpečnostních nedostatků a špatných vývojových postupů v chytrých kontraktech. Audit obvykle zahrnuje testování (a případně formální ověření) a ruční kontrolu celé kódové základny. + +Naproti tomu program odměn za vyřešení chyby obvykle zahrnuje nabídku finanční odměny jednotlivci (běžně označovanému jako [whitehat hacker](https://en.wikipedia.org/wiki/White_hat_(computer_security))), který objeví zranitelnost v chytrém kontraktu a odhalí ji vývojářům. Odměny za vyřešení chyb jsou podobné auditům, protože zahrnují žádost ostatních, aby pomohli najít chyby v chytrých kontraktech. + +Hlavní rozdíl spočívá v tom, že programy odměn za vyřešení chyb jsou otevřené širší komunitě vývojářů/hackerů a přitahují širokou skupinu etických hackerů a nezávislých bezpečnostních odborníků s jedinečnými dovednostmi a zkušenostmi. To může být výhoda oproti auditům chytrých kontraktů, které se spoléhají především na týmy, které mohou mít omezené nebo úzké odborné znalosti. + +## Testovací nástroje a knihovny {#testing-tools-and-libraries} + +### Nástroje pro jednotkové testování {#unit-testing-tools} + +- **[solidity-coverage](https://github.com/sc-forks/solidity-coverage)** – _Nástroj pro pokrytí kódu chytrých kontraktů napsaných v Solidity._ + +- **[Waffle](https://ethereum-waffle.readthedocs.io/en/latest/)** – _Framework pro pokročilý vývoj a testování chytrých kontraktů (založený na ethers.js)_. + +- **[Remix Tests](https://github.com/ethereum/remix-project/tree/master/libs/remix-tests)** – _Nástroj pro testování chytrých kontraktů Solidity. Pracuje pod pluginem „Solidity Unit Testing“ v prostředí Remix IDE, který se používá k psaní a spouštění testovacích případů pro kontrakt._ + +- **[OpenZeppelin Test Helpers](https://github.com/OpenZeppelin/openzeppelin-test-helpers)** – _Knihovna pro testování chytrých kontraktů na Ethereu. Ujistěte se, že se vaše kontrakty chovají podle očekávání!_ + +- **[Brownie unit testing framework](https://eth-brownie.readthedocs.io/en/v1.0.0_a/tests.html)** – _Brownie využívá Pytest, funkčně bohatý testovací framework, který umožňuje psát malé testy s minimem kódu, dobře se škáluje pro velké projekty a je vysoce rozšiřitelný._ + +- **[Foundry Tests](https://github.com/foundry-rs/foundry/tree/master/forge)** – _Foundry nabízí Forge, rychlý a flexibilní framework pro testování na Ethereu, který dokáže provádět jednoduché jednotkové testy, kontroly optimalizace paliva a fuzzing kontraktů._ + +- **[Hardhat Tests](https://hardhat.org/hardhat-runner/docs/guides/test-contracts)** – _Framework pro testování chytrých kontraktů založený na ethers.js, Mocha a Chai._ + +- **[ApeWorx](https://docs.apeworx.io/ape/stable/userguides/testing.html)** – _Vývojový a testovací framework pro chytré kontrakty v jazyce Python zaměřený na virtuální stroj Etherea._ + +- **[Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/testing-framework/overview/)** – _Python framework pro jednotkové testování a fuzzing se silnými možnostmi ladění a podporou testování napříč blockchainy, využívající pytest a Anvil pro co nejlepší uživatelský zážitek a výkon._ + +### Nástroje pro testování na základě vlastností {#property-based-testing-tools} + +#### Nástroje pro statickou analýzu {#static-analysis-tools} + +- **[Slither](https://github.com/crytic/slither)** – _Statický analytický framework v Solidity založený na Pythonu pro vyhledávání zranitelností, zlepšování srozumitelnosti kódu a psaní vlastních analýz pro chytré kontrakty._ + +- **[Ethlint](https://ethlint.readthedocs.io/en/latest/)** – _Linter pro vynucení nejlepších postupů stylu a zabezpečení pro programovací jazyk chytrých kontraktů Solidity._ + +- **[Cyfrin Aderyn](https://cyfrin.io/tools/aderyn)** – _Statický analyzátor založený na Rust speciálně navržený pro zabezpečení a vývoj chytrých kontraktů na Web3._ + +- **[Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/static-analysis/using-detectors/)** – _Statický analytický framework založený na Pythonu s detektory zranitelností a kvality kódu, nástroji pro extrakci užitečných informací z kódu a podporou psaní vlastních podmodulů._ + +#### Nástroje pro dynamickou analýzu {#dynamic-analysis-tools} + +- **[Echidna](https://github.com/crytic/echidna/)** – _Rychlý fuzzer kontraktů pro odhalování zranitelností v chytrých kontraktech pomocí testování na základě vlastností._ + +- **[Diligence Fuzzing](https://consensys.net/diligence/fuzzing/)** – _Automatický fuzzing nástroj užitečný pro odhalování porušení vlastností v kódu chytrých kontraktů._ + +- **[Manticore](https://manticore.readthedocs.io/en/latest/index.html)** – _Dynamický framework pro symbolické spouštění pro analýzu EVM bytekódu._ + +- **[Mythril](https://github.com/ConsenSys/mythril-classic)** – _Nástroj pro vyhodnocování EVM bytekódu pro detekci zranitelností kontraktů pomocí analýzy taintů, analýzy concolic a kontroly toku řízení._ + +- **[Diligence Scribble](https://consensys.net/diligence/scribble/)** – _Scribble je specifikační jazyk a runtime ověřovací nástroj, který umožňuje anotovat chytré kontrakty pomocí vlastností, které umožňují automatické testování kontraktů pomocí nástrojů, jako je Diligence Fuzzing nebo MythX._ + +## Související návody {#related-tutorials} + +- [Přehled a srovnání různých testovacích produktů](/developers/tutorials/guide-to-smart-contract-security-tools/) \_ +- [Jak používat Echidnu k testování chytrých kontraktů](/developers/tutorials/how-to-use-echidna-to-test-smart-contracts/) +- [Jak používat Manticore k vyhledávání chyb v chytrých kontraktech](/developers/tutorials/how-to-use-manticore-to-find-smart-contract-bugs/) +- [Jak používat Slither k hledání chyb ve smart kontraktech](/developers/tutorials/how-to-use-slither-to-find-smart-contract-bugs/) +- [Jak vytvořit maketu smlouvy Solidity pro testování](/developers/tutorials/how-to-mock-solidity-contracts-for-testing/) +- [Jak spouštět jednotkové testy v Solidity pomocí Foundry](https://www.rareskills.io/post/foundry-testing-solidity) + +## Další informace {#further-reading} + +- [Podrobný průvodce testováním chytrých kontraktů na Ethereu](https://iamdefinitelyahuman.medium.com/an-in-depth-guide-to-testing-ethereum-smart-contracts-2e41b2770297) +- [Jak testovat chytré kontrakty na Ethereu](https://betterprogramming.pub/how-to-test-ethereum-smart-contracts-35abc8fa199d) +- [Průvodce jednotkovým testováním pro vývojáře od MolochDAO](https://github.com/MolochVentures/moloch/tree/4e786db8a4aa3158287e0935dcbc7b1e43416e38/test#moloch-testing-guide) +- [Jak testovat chytré kontrakt jako borec](https://forum.openzeppelin.com/t/test-smart-contracts-like-a-rockstar/1001) diff --git a/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/upgrading/index.md b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/upgrading/index.md new file mode 100644 index 00000000000..8bb877f0fad --- /dev/null +++ b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/upgrading/index.md @@ -0,0 +1,165 @@ +--- +title: Vylepšení chytrých kontraktů +description: Přehled vzorů vylepšení pro chytré kontrakty na Ethereu +lang: cs +--- + +Chytré kontrakty na Ethereu jsou samospustitelné programy, které běží ve virtuálním stroji Etherea (EVM). Tyto programy jsou ze své podstaty neměnné, což zabraňuje jakýmkoli aktualizacím obchodní logiky po nasazení kontraktu. + +Neměnnost je sice nezbytná pro zajištění žádné další důvěry, decentralizace a bezpečnosti chytrých kontraktů, ale v některých případech může být i nevýhodou. Neměnný kód může například vývojářům znemožnit opravu zranitelných kontraktů. + +Zvýšený výzkum v oblasti vylepšování chytrých kontraktů však vedl k zavedení několika vzorů vylepšení. Tyto vzory vylepšení umožňují vývojářům aktualizovat chytré kontrakty (při zachování neměnnosti) umístěním obchodní logiky do různých kontraktů. + +## Předpoklady {#prerequisites} + +Měli byste dobře rozumět [chytrým kontraktům](/developers/docs/smart-contracts/), [anatomii chytrých kontraktů](/developers/docs/smart-contracts/anatomy/) a [virtuálnímu stroji Etherea (EVM)](/developers/docs/evm/). Tato příručka také předpokládá, že čtenáři mají znalosti o programování chytrých kontraktů. + +## Co je to vylepšení chytrého kontraktu? {#what-is-a-smart-contract-upgrade} + +Vylepšení chytrého kontraktu zahrnuje změnu obchodní logiky chytrého kontraktu při zachování jeho stavu. Je důležité objasnit, že možnost vylepšit a měnit nejsou totéž, zejména v kontextu chytrých kontraktů. + +Program nasazený na adresu v síti Etherea stále nelze změnit. Můžete však změnit kód, který se spustí při interakci uživatelů s chytrým kontraktem. + +To lze provést následujícími způsoby: + +1. Vytvořením více verzí chytrého kontraktu a migrací stavu (tj. dat) ze starého kontraktu do nové instance kontraktu. + +2. Vytvořením samostatných kontraktů pro ukládání obchodní logiky a stavu. + +3. Pomocí proxy vzorů delegujte volání funkcí z neměnného proxy kontraktu na modifikovatelný logický kontrakt. + +4. Vytvořením neměnného hlavního kontraktu, který se propojuje s flexibilními satelitními kontrakty a spoléhá na ně při provádění konkrétních funkcí. + +5. Použití diamantového vzoru k delegování volání funkcí z proxy kontraktu na logické kontrakty. + +### Mechanismus vylepšení č. 1: Migrace kontraktu {#contract-migration} + +Migrace kontraktu je založena na verzování – myšlence vytváření a správy jedinečných stavů téhož softwaru. Migrace kontraktu zahrnuje nasazení nové instance stávajícího chytrého kontraktu a převod úložiště a zůstatků do nového kontraktu. + +Nově nasazený kontrakt bude mít prázdné úložiště, což vám umožní obnovit data ze starého kontraktu a zapsat je do nové implementace. Poté bude nutné aktualizovat všechny kontrakty, které byly v interakci se starým kontraktem, aby odrážely novou adresu. + +Posledním krokem při migraci kontraktu je přesvědčit uživatele, aby přešli na používání nového kontraktu. Nová verze kontraktu zachovává zůstatky a adresy uživatelů, čímž je zachována neměnnost. Pokud se jedná o kontrakt založený na tokenech, budete také muset kontaktovat burzy, aby se zbavily starého kontraktu a používaly nový kontrakt. + +Migrace kontraktu je relativně jednoduché a bezpečné opatření pro aktualizaci chytrých kontraktů bez narušení uživatelských interakcí. Ruční migrace uživatelských úložišť a zůstatků do nového kontraktu je však časově náročná a může být spojena s vysokými náklady na palivo. + +[Více o migraci kontraktu.](https://blog.trailofbits.com/2018/10/29/how-contract-migration-works/) + +### Mechanismus vylepšení č. 2: Oddělení dat {#data-separation} + +Další metodou vylepšení chytrých kontraktů je oddělení obchodní logiky a ukládání dat do samostatných kontraktů. To znamená, že uživatelé komunikují s logickým kontraktem, zatímco data jsou uložena v úložném kontraktu. + +Logický kontrakt obsahuje kód prováděný při interakci uživatelů s aplikací. Uchovává také adresu úložného kontraktu a komunikuje s ním při získávání a nastavování dat. + +Úložný kontrakt mezitím uchovává stav spojený s chytrým kontraktem, například zůstatky a adresy uživatelů. Všimněte si, že úložný kontrakt je vlastněn logickým kontraktem a při nasazení je nakonfigurován s jeho adresou. Tím se zabrání volání úložného kontraktu nebo aktualizaci jeho dat neoprávněnými osobami. + +Ve výchozím nastavení je úložný kontrakt neměnný, ale logický kontrakt, na který ukazuje, můžete nahradit novou implementací. Tím se změní kód, který běží v EVM, přičemž úložiště a zůstatky zůstanou zachovány. + +Použití této metody vylepšení vyžaduje aktualizaci adresy logického kontraktu v úložném kontraktu. Z důvodů vysvětlených dříve je také nutné nakonfigurovat nový logický kontrakt s adresou úložného kontraktu. + +Vzor oddělení dat je pravděpodobně jednodušší na implementaci ve srovnání s migrací kontraktu. Budete však muset spravovat více kontraktů a implementovat složitá autorizační schémata na ochranu chytrých kontraktů před škodlivými vylepšeními. + +### Mechanismus vylepšení č. 3: Proxy vzory {#proxy-patterns} + +Proxy vzor také používá oddělení dat, aby obchodní logika a data byly v oddělených kontraktech. V proxy vzoru však úložný kontrakt (nazývaný proxy) volá logický kontrakt během provádění kódu. Jedná se o obrácenou metodu oddělení dat, kdy logický kontrakt volá ten úložný. + +V proxy vzoru se děje toto: + +1. Uživatelé komunikují s proxy kontraktem, který ukládá data, ale neobsahuje obchodní logiku. + +2. Proxy kontrakt ukládá adresu logického kontraktu a deleguje všechna volání funkcí na logický kontrakt (který obsahuje obchodní logiku) pomocí funkce `delegatecall`. + +3. Po předání volání logickému kontraktu se načtou vrácená data z logického kontraktu a vrátí se uživateli. + +Použití proxy vzorů vyžaduje znalost funkce **delegatecall**. `delegatecall` je v podstatě operační kód, který umožňuje kontraktu volat jiný kontrakt, zatímco skutečné provádění kódu probíhá v kontextu volajícího kontraktu. Důsledkem použití `delegatecall` v proxy vzorech je, že proxy kontrakt čte a zapisuje do svého úložiště a provádí logiku uloženou v logickém kontraktu, jako by volal interní funkci. + +Z [dokumentace Solidity](https://docs.soliditylang.org/en/latest/introduction-to-smart-contracts.html#delegatecall-callcode-and-libraries): + +> _Existuje speciální varianta volání zprávy s názvem **delegatecall**, která je totožná s voláním zprávy až na to, že kód na cílové adrese se provádí v kontextu (tj. na adrese) volajícího kontraktu a `msg.sender` a `msg.value` nemění své hodnoty._ _To znamená, že kontrakt může za běhu dynamicky načíst kód z jiné adresy. Úložiště, aktuální adresa a zůstatek se stále vztahují k volajícímu kontraktu, pouze kód je převzat z volané adresy._ + +Proxy kontrakt ví, že má zavolat `delegatecall`, kdykoli uživatel zavolá funkci, protože má v sobě zabudovanou funkci `fallback`. V programování Solidity se funkce [fallback](https://docs.soliditylang.org/en/latest/contracts.html#fallback-function) provede, když volání funkce neodpovídá funkcím uvedeným v kontraktu. + +Zprovoznění proxy vzoru vyžaduje napsání vlastní nouzové funkce, která určuje, jak má proxy kontrakt zacházet s voláními funkcí, které nepodporuje. V tomto případě je záložní funkce proxy kontraktu naprogramována tak, aby iniciovala delegatecall a přesměrovala požadavek uživatele na aktuální implementaci logického kontraktu. + +Proxy kontrakt je ve výchozím nastavení neměnný, ale lze vytvářet nové logické kontrakty s aktualizovanou obchodní logikou. Provedení vylepšení pak spočívá ve změně adresy logického kontraktu, na který odkazuje proxy kontrakt. + +Ukázáním proxy kontraktu na nový logický kontrakt se změní kód prováděný při volání funkce proxy kontraktu uživateli. To nám umožňuje vylepšit logiku kontraktu, aniž bychom od uživatelů vyžadovali interakci s novým kontraktem. + +Proxy vzory jsou oblíbenou metodou vylepšení chytrých kontraktů, protože eliminují obtíže spojené s migrací kontraktu. Použití proxy vzorů je však složitější a při nesprávném použití může způsobit kritické chyby, například [kolize selektorů funkcí](https://medium.com/nomic-foundation-blog/malicious-backdoors-in-ethereum-proxies-62629adf3357). + +[Více o proxy vzorech](https://blog.openzeppelin.com/proxy-patterns/). + +### Mechanismus vylepšení č. 4: Vzor strategie {#strategy-pattern} + +Tato technika je ovlivněna [vzorem strategie](https://en.wikipedia.org/wiki/Strategy_pattern), který podporuje vytváření softwarových programů, které se propojují s jinými programy a implementují specifické funkce. Použití vzoru strategie při vývoji Etherea by znamenalo vytvoření chytrého kontraktu, který volá funkce z jiných kontraktů. + +Hlavní kontrakt v tomto případě obsahuje základní obchodní logiku, ale je propojen s dalšími chytrými kontrakty („satelitními kontrakty“), které provádějí určité funkce. Tento hlavní kontrakt také uchovává adresu pro každý satelitní kontrakt a může přepínat mezi různými implementacemi satelitního kontraktu. + +Můžete vytvořit nový satelitní kontrakt a nakonfigurovat hlavní kontrakt s novou adresou. To umožňuje měnit _strategie_ (tj. implementovat novou logiku) pro chytrý kontrakt. + +Ačkoli je podobný dříve popsanému proxy vzoru, vzor strategie se liší, protože hlavní kontrakt, se kterým uživatelé komunikují, obsahuje obchodní logiku. Použití tohoto vzoru vám dává možnost zavést omezené změny v chytrém kontraktu, aniž by to ovlivnilo základní infrastrukturu. + +Hlavní nevýhodou je, že tento vzor je užitečný hlavně pro zavádění drobných vylepšení. Pokud je hlavní kontrakt kompromitován (např. hacknutím), nelze tento způsob vylepšení použít. + +### Mechanismus aktualizace č. 5: Diamantový vzor {#diamond-pattern} + +Diamantový vzor lze považovat za vylepšení proxy vzoru. Diamantové vzory se od proxy vzorů liší tím, že diamantový proxy kontrakt může delegovat volání funkcí na více než jeden logický kontrakt. + +Logické kontrakty v diamantovém vzoru se označují jako _fasety_. Aby diamantový vzor fungoval, je třeba v proxy kontraktu vytvořit mapování, které mapuje [selektory funkcí](https://docs.soliditylang.org/en/latest/abi-spec.html#function-selector) na různé adresy faset. + +Když uživatel zavolá funkci, proxy kontrakt zkontroluje mapování a najde aspekt odpovědný za provedení dané funkce. Poté vyvolá `delegatecall` (pomocí funkce fallback) a přesměruje volání na příslušný logický kontrakt. + +Diamantový vzor vylepšení má oproti tradičním vzorům proxy vylepšení určité výhody: + +1. Umožňuje vylepšit malou část kontraktu, aniž by bylo nutné měnit celý kód. Použití proxy vzoru pro vylepšení vyžaduje vytvoření zcela nového logického kontraktu, a to i pro drobná vylepšení. + +2. Všechny chytré kontrakty (včetně logických kontraktů používaných v proxy vzorech) mají limit velikosti 24 Kb, což může být omezení – zejména u složitých kontraktů vyžadujících více funkcí. Diamantový vzor usnadňuje řešení tohoto problému rozdělením funkcí do více logických kontraktů. + +3. Proxy vzory používají univerzální přístup k řízení přístupu. Entita s přístupem k funkcím vylepšení může změnit _celý_ kontrakt. Diamantový vzor však umožňuje modulární přístup k oprávněním, kdy můžete entitám omezit vylepšení určitých funkcí v rámci chytrého kontraktu. + +[Více o diamantovém vzoru](https://eip2535diamonds.substack.com/p/introduction-to-the-diamond-standard?s=w). + +## Výhody a nevýhody vylepšení chytrých kontraktů {#pros-and-cons-of-upgrading-smart-contracts} + +| Plusy | Mínusy | +| ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ | ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Vylepšení chytrého kontraktu může usnadnit opravu zranitelností objevených ve fázi po nasazení. | Aktualizace chytrých kontraktů popírá myšlenku neměnnosti kódu, což má důsledky pro decentralizaci a bezpečnost. | +| Vývojáři mohou pomocí vylepšení logiky přidávat do decentralizovaných aplikací nové funkce. | Uživatelé musí důvěřovat vývojářům, že nebudou svévolně upravovat chytré kontrakty. | +| Vylepšení chytrých kontraktů mohou zvýšit bezpečnost koncových uživatelů, protože chyby lze rychle opravit. | Programování funkcí vylepšení do chytrých kontraktů přidává další vrstvu složitosti a zvyšuje možnost kritických chyb. | +| Vylepšení kontraktů dávají vývojářům větší prostor pro experimentování s různými funkcemi a vylepšování dappek v průběhu času. | Možnost vylepšovat chytré kontrakty může vývojáře podnítit k rychlejšímu spuštění projektů, aniž by ve fázi vývoje provedli náležitou kontrolu. | +| | Nezabezpečené řízení přístupu nebo centralizace v chytrých kontraktech může škodlivým aktérům usnadnit provádění neoprávněných aktualizací. | + +## Co vzít v úvahu při vylepšování chytrých kontraktů {#considerations-for-upgrading-smart-contracts} + +1. Používejte bezpečné mechanismy řízení přístupu/autorizace, abyste zabránili neoprávněným vylepšením chytrých kontraktů, zejména pokud používáte proxy vzory, vzory strategií nebo oddělení dat. Příkladem je omezení přístupu k funkci vylepšení tak, aby ji mohl volat pouze vlastník kontraktu. + +2. Vylepšení chytrých kontraktů je složitá činnost a vyžaduje vysokou míru pečlivosti, aby se zabránilo zavedení zranitelností. + +3. Snižte předpoklady důvěryhodnosti decentralizací procesu provádění vylepšení. Mezi možné strategie patří použití [kontraktu peněženky s více signatáři](/developers/docs/smart-contracts/#multisig) pro kontrolu vylepšení nebo požadavek, aby [členové DAO](/dao/) hlasovali o schválení vylepšení. + +4. Uvědomte si náklady spojené s vylepšením kontraktů. Například kopírování stavu (např. zůstatků uživatelů) ze starého kontraktu do nového během migrace kontraktu může vyžadovat více než jednu transakci, což znamená více poplatků za palivo. + +5. Zvažte zavedení **časových zámků** pro ochranu uživatelů. Časový zámek označuje zpoždění vynucené pro změny v systému. Časové zámky lze kombinovat se systémem správy s více signály pro řízení vylepšení: pokud navrhovaná akce dosáhne požadovaného prahu schválení, neprovede se, dokud neuplyne předem definovaná doba zpoždění. + +Časové zámky dávají uživatelům určitý čas na opuštění systému, pokud nesouhlasí s navrhovanou změnou (např. vylepšením logiky nebo novými systémy poplatků). Bez časových zámků musí uživatelé důvěřovat vývojářům, že neimplementují libovolné změny v chytrém kontraktu bez předchozího upozornění. Nevýhodou je, že časové zámky omezují možnost rychle opravovat zranitelnosti. + +## Zdroje {#resources} + +**OpenZeppelin Upgrades Plugins – _Sada nástrojů pro nasazení a zabezpečení vylepšitelných chytrých kontraktů._** + +- [GitHub](https://github.com/OpenZeppelin/openzeppelin-upgrades) +- [Dokumentace](https://docs.openzeppelin.com/upgrades) + +## Návody {#tutorials} + +- [Vylepšení vašich chytrých kontraktů | YouTube Tutoriál](https://www.youtube.com/watch?v=bdXJmWajZRY) od Patrick Collins +- [Tutoriál na migraci chytrého kontraktu na Ethereu](https://medium.com/coinmonks/ethereum-smart-contract-migration-13f6f12539bd) od Austin Griffith +- [Použití UUPS proxy vzoru k vylepšení chytrých kontraktů](https://blog.logrocket.com/author/praneshas/) od Pranesh A.S +- [Web3 Tutoriál: Napište vylepšitelný chytrý kontrakt (proxy) pomocí OpenZeppelin](https://dev.to/yakult/tutorial-write-upgradeable-smart-contract-proxy-contract-with-openzeppelin-1916) od fangjun.eth + +## Další informace {#further-reading} + +- [Stav vylepšení chytrých kontraktů](https://blog.openzeppelin.com/the-state-of-smart-contract-upgrades/) od Santiago Palladino +- [Více způsobů, jak vylepšit chytrý kontrakt Solidity](https://cryptomarketpool.com/multiple-ways-to-upgrade-a-solidity-smart-contract/) – Crypto Market Pool blog +- [Učení: Vylepšení chytrých kontraktů](https://docs.openzeppelin.com/learn/upgrading-smart-contracts) – Dokumentace OpenZeppelin +- [Proxy vzory pro vylepšitelnost kontraktů Solidity: Transparentní vs. UUPS proxy](https://mirror.xyz/0xB38709B8198d147cc9Ff9C133838a044d78B064B/M7oTptQkBGXxox-tk9VJjL66E1V8BUF0GF79MMK4YG0) od Naveen Sahu +- [Jak fungují diamantová vylepšení](https://dev.to/mudgen/how-diamond-upgrades-work-417j) od Nick Mudge diff --git a/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md new file mode 100644 index 00000000000..ba0ad50fbd5 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/cs/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md @@ -0,0 +1,107 @@ +--- +title: Ověřování chytrých kontraktů +description: Přehled ověřování zdrojového kódu pro chytré kontrakty na Ethereu +lang: cs +--- + +[Chytré kontrakty](/developers/docs/smart-contracts/) jsou navrženy tak, aby byly „bez nutnosti další důvěry“, což znamená, že uživatelé by před interakcí s kontraktem neměli důvěřovat třetím stranám (např. vývojářům a společnostem). Podmínkou pro to je, aby uživatelé a další vývojáři mohli ověřit zdrojový kód chytrého kontraktu. Ověření zdrojového kódu zajišťuje uživatelům a vývojářům, že zveřejněný kód kontraktu je stejný kód, který běží na adrese kontraktu na blockchainu Etherea. + +Je důležité rozlišovat mezi „ověřováním zdrojového kódu“ a „[formálním ověřováním](/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/)“. Ověřování zdrojového kódu, které bude podrobně vysvětleno níže, se týká ověření, že se daný zdrojový kód chytrého kontraktu ve vysoce úrovňovém jazyce (např. Solidity) zkompiluje do stejného bytekódu, který má být spuštěn na adrese kontraktu. Formální ověřování však popisuje ověření správnosti chytrého kontraktu, což znamená, že se kontrakt chová podle očekávání. Ačkoli ověřování kontraktu závisí na kontextu, obvykle se vztahuje na ověření zdrojového kódu. + +## Co je ověřování zdrojového kódu? {#what-is-source-code-verification} + +Před nasazením chytrého kontraktu do [Virtuálního stroje Etherea (EVM)](/developers/docs/evm/) vývojáři [kompilují](/developers/docs/smart-contracts/compiling/) zdrojový kód kontraktu – instrukce [napsané v jazyce Solidity](/developers/docs/smart-contracts/languages/) nebo jiném vysokoúrovňovém programovacím jazyce – do bytekódu. Jelikož EVM nedokáže interpretovat vysokoúrovňové instrukce, je pro provádění logiky kontraktu v EVM nutná kompilace zdrojového kódu do bytekódu (tj. nízkoúrovňových strojových instrukcí). + +Ověřování zdrojového kódu je porovnávání zdrojového kódu chytrého kontraktu a zkompilovaného bytekódu použitého při vytváření kontraktu s cílem odhalit případné rozdíly. Ověřování chytrých kontraktů je důležité, protože inzerovaný kód kontraktu se může lišit od toho, který běží na blockchainu. + +Ověřování chytrých kontraktů umožňuje zkoumat, co kontrakt dělá, prostřednictvím vysokoúrovňového jazyka, ve kterém je napsán, aniž by bylo nutné číst strojový kód. Funkce, hodnoty a obvykle i názvy proměnných a komentáře zůstávají stejné jako v původním zdrojovém kódu, který je zkompilován a nasazen. Čtení kódu je tak mnohem snazší. Ověřování zdrojových kódů také zajišťuje dokumentaci kódu, aby koncoví uživatelé věděli, k čemu je chytrý kontrakt určen. + +### Co je úplné ověření? {#full-verification} + +Některé části zdrojového kódu nemají na zkompilovaný bytekód vliv, například komentáře nebo názvy proměnných. To znamená, že dva zdrojové kódy s různými názvy proměnných a různými komentáři budou schopny ověřit stejný kontrakt. Záškodník tak může do zdrojového kódu přidat klamavé komentáře nebo uvést zavádějící názvy proměnných a nechat ověřit kontrakt s jiným zdrojovým kódem, než je původní zdrojový kód. + +Tomu je možné se vyhnout tak, že se k bytekódu připojí další data, která slouží jako _kryptografická záruka_ přesnosti zdrojového kódu a jako _otisk prstu_ informací o kompilaci. Potřebné informace se nacházejí v [metadatech kontraktu Solidity](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.15/metadata.html) a hash tohoto souboru je připojen k bytekódu kontraktu. Můžete si je prohlédnout v akci na [metadatovém hřišti](https://playground.sourcify.dev) + +Soubor metadat obsahuje informace o kompilaci kontraktu včetně zdrojových souborů a jejich hashů. To znamená, že pokud se změní nastavení kompilace nebo dokonce jediný bajt v některém ze zdrojových souborů, změní se i soubor metadat. V důsledku toho se změní i hash souboru metadat, který je připojen k bytekódu. To znamená, že pokud se bytekód kontraktu + připojený hash metadat shodují s daným zdrojovým kódem a nastavením kompilace, můžeme si být jisti, že se jedná o přesně stejný zdrojový kód, který byl použit při původní kompilaci, a že se neliší ani o jediný bajt. + +Tento typ ověření, který využívá hash metadat, se označuje jako **„[úplné ověření](https://docs.sourcify.dev/docs/full-vs-partial-match/)“** (také „dokonalé ověření“). Pokud se hashe metadat neshodují nebo nejsou při ověřování brány v úvahu, jedná se o „částečnou shodu“, což je v současné době běžnější způsob ověřování kontraktů. Bez úplného ověření je možné [vložit škodlivý kód](https://samczsun.com/hiding-in-plain-sight/), který by se v ověřeném zdrojovém kódu neprojevil. Většina vývojářů si není vědoma úplného ověření a neuchovává soubor s metadaty o své kompilaci, proto je částečné ověření dosud de facto metodou ověřování kontraktů. + +## Proč je ověřování zdrojového kódu důležité? {#importance-of-source-code-verification} + +### Bez nutnosti další důvěry {#trustlessness} + +Skutečnost, že není potřeba další důvěry je pravděpodobně největším předpokladem pro chytré kontrakty a [decentralizované aplikace (dappky)](/developers/docs/dapps/). Chytré kontrakty jsou „neměnné“ a nelze je pozměnit; kontrakt provede pouze obchodní logiku definovanou v kódu v době nasazení. To znamená, že vývojáři a podniky nemohou manipulovat s kódem kontraktu po jeho nasazení na Ethereu. + +Aby chytrý kontrakt fungoval bez nutnosti další důvěry, měl by být kód kontraktu dostupný pro nezávislé ověření. Zatímco zkompilovaný bytekód pro každý chytrý kontrakt je veřejně dostupný na blockchainu, nízkoúrovňový jazyk je obtížně srozumitelný jak pro vývojáře, tak pro uživatele. + +Projekty snižují předpoklady důvěryhodnosti zveřejněním zdrojového kódu svých kontraktů. To však vede k dalšímu problému: je obtížné ověřit, zda zveřejněný zdrojový kód odpovídá bytekódu kontraktu. V tomto případě je hodnota bezdůvěryhodnosti ztracena, protože uživatelé musí věřit vývojářům, že nezmění obchodní logiku kontraktu (tj. změnou bytekódu) před jeho nasazením do blockchainu. + +Nástroje pro ověřování zdrojového kódu poskytují záruky, že soubory zdrojového kódu chytrého kontraktu odpovídají kódu sestavení. Výsledkem je ekosystém bez nutnosti další důvěry, kde uživatelé slepě nedůvěřují třetím stranám a místo toho si před vložením prostředků do kontraktu ověřují kód. + +### Bezpečnost uživatelů {#user-safety} + +U chytrých kontraktů je obvykle v sázce spousta peněz. To vyžaduje vyšší bezpečnostní záruky a ověření logiky chytrého kontraktu před jeho použitím. Problém spočívá v tom, že bezohlední vývojáři mohou uživatele oklamat vložením škodlivého kódu do chytrého kontraktu. Bez ověření mohou mít škodlivé chytré kontrakty [zadní vrátka](https://www.trustnodes.com/2018/11/10/concerns-rise-over-backdoored-smart-contracts), kontroverzní mechanismy řízení přístupu, zneužitelné zranitelnosti a další věci, které ohrožují bezpečnost uživatelů a které by zůstaly neodhaleny. + +Zveřejnění souborů se zdrojovým kódem chytrého kontraktu usnadňuje zájemcům, například auditorům, posouzení kontraktu z hlediska možných vektorů útoku. Díky tomu, že chytrý kontrakt nezávisle ověřuje více stran, mají uživatelé větší záruku jeho bezpečnosti. + +## Jak ověřit zdrojový kód chytrých kontraktů na Ethereu {#source-code-verification-for-ethereum-smart-contracts} + +[Nasazení chytrého kontraktu na Ethereu](/developers/docs/smart-contracts/deploying/) vyžaduje odeslání transakce s datovým payloadem (zkompilovaným bytekódem) na speciální adresu. Datový payload je generován kompilací zdrojového kódu a [argumentů konstruktoru](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.14/contracts.html#constructor) instance kontraktu připojené k datovému payloadu v transakci. Kompilace je deterministická, což znamená, že při použití stejných zdrojových souborů a nastavení kompilace (např. verze překladače, optimalizátor) je vždy vytvořen stejný výstup (tj. bytekód kontraktu). + +![Diagram znázorňující ověření zdrojového kódu chytrého kontraktu](./source-code-verification.png) + +Ověření chytrého kontraktu v podstatě zahrnuje následující kroky: + +1. Vložte zdrojové soubory a nastavení kompilace do kompilátoru. + +2. Kompilátor vrátí bytekód kontraktu + +3. Vezměte bytekód nasazeného kontraktu na dané adrese + +4. Porovnejte nasazenýho bytekód s překompilovaným bytekódem. Pokud se kódy shodují, kontrakt se ověří pomocí zadaného zdrojového kódu a nastavení kompilace. + +5. Pokud se navíc hashe metadat na konci bytekódu shodují, jedná se o úplnou shodu. + +Berte v úvahu, že se jedná o zjednodušený popis ověřování a existuje mnoho výjimek, které by v tomto případě nefungovaly, například [neměnné proměnné](https://docs.sourcify.dev/docs/immutables/). + +## Nástroje pro ověřování zdrojového kódu {#source-code-verification-tools} + +Tradiční proces ověřování kontraktů může být složitý. Proto máme nástroje pro ověřování zdrojového kódu chytrých kontraktů nasazených na Ethereu. Tyto nástroje automatizují velkou část ověřování zdrojových kódů a také kurátorsky zpracovávají ověřené kontrakty pro potřeby uživatelů. + +### Etherscan {#etherscan} + +Ačkoli je Etherscan známý především jako [prohlížeč blockchainu Etherea](/developers/docs/data-and-analytics/block-explorers/), nabízí také [službu ověřování zdrojového kódu](https://etherscan.io/verifyContract) pro vývojáře a uživatele chytrých kontraktů. + +Etherscan umožňuje překompilovat bytekód kontraktu z původního datového payloadu (zdrojový kód, adresa knihovny, nastavení kompilátoru, adresa kontraktu atd.). Pokud je překompilovaný bytekód spojen s bytekódem (a parametry konstruktoru) kontraktu na blockchainu, pak je [smlouva ověřena](https://info.etherscan.com/types-of-contract-verification/). + +Po ověření obdrží zdrojový kód vašeho kontraktu označení „Ověřeno“ a je zveřejněn na Etherscanu, kde ho mohou kontrolovat ostatní. Přidá se také do sekce [Ověřené kontrakty](https://etherscan.io/contractsVerified/) – úložiště chytrých kontraktů s ověřenými zdrojovými kódy. + +Etherscan je nejpoužívanějším nástrojem pro ověřování kontraktů. Ověřování kontraktu na Etherscanu má však nevýhodu: nepodaří se mu porovnat **hash metadat** bytekódu na blockchainu a překompilovaného bytekódu. Shody v programu Etherscan jsou proto pouze částečné. + +[ Více o ověřování kontraktů na Etherscanu](https://medium.com/etherscan-blog/verifying-contracts-on-etherscan-f995ab772327). + +### Sourcify {#sourcify} + +[Sourcify](https://sourcify.dev/#/verifier) je další nástroj pro ověřování kontraktů, který je open-source a decentralizovaný. Není to průzkumník bloků a ověřuje pouze kontrakty v [různých sítích založených na EVM](https://docs.sourcify.dev/docs/chains). Funguje jako veřejná infrastruktura pro další nástroje, které na ní mohou stavět, a jejím cílem je umožnit lidsky přívětivější interakce s kontrakty pomocí komentářů [ABI](/developers/docs/smart-contracts/compiling/#web-applications) a [NatSpec](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.15/natspec-format.html), které se nacházejí v souboru metadat. + +Na rozdíl od Etherscanu podporuje Sourcify úplné shody s hashem metadat. Ověřené kontrakty jsou doručovány do jeho [veřejného úložiště](https://docs.sourcify.dev/docs/repository/) na HTTP a [IPFS](https://docs.ipfs.io/concepts/what-is-ipfs/#what-is-ipfs), což je decentralizované, [obsahem adresované](https://web3.storage/docs/concepts/content-addressing/) úložiště. To umožňuje načtení souboru metadat kontraktu přes IPFS, protože připojený hash metadat je hash IPFS. + +Kromě toho lze přes IPFS načíst také soubory se zdrojovým kódem, protože v metadatech IPFS se nacházejí také hashe těchto souborů. Kontrakt lze ověřit poskytnutím souboru metadat a zdrojových souborů prostřednictvím rozhraní API nebo [UI](https://sourcify.dev/#/verifier) nebo pomocí pluginů. Monitorovací nástroj Sourcify také aktivně sleduje vytváření kontraktů na nových blocích a snaží se ověřit kontrakty, pokud jsou jejich metadata a zdrojové soubory zveřejněny na systému IPFS. + +[ Více informací o ověřování kontraktů na Sourcify](https://blog.soliditylang.org/2020/06/25/sourcify-faq/). + +### Tenderly {#tenderly} + +[Platforma Tenderly](https://tenderly.co/) umožňuje vývojářům Web3 vytvářet, testovat, monitorovat a provozovat chytré kontrakty. Tenderly kombinuje ladicí nástroje s pozorovatelností a stavebními bloky infrastruktury a pomáhá vývojářům urychlit vývoj chytrých kontraktů. Aby mohli vývojáři plně využívat funkce Tenderly, musí [provádět ověřování zdrojového kódu](https://docs.tenderly.co/monitoring/contract-verification) pomocí několika metod. + +Kontrakt je možné ověřit soukromě nebo veřejně. Pokud je chytrý kontrakt ověřen soukromě, je viditelný pouze pro vás (a ostatní členy vašeho projektu). Veřejné ověření kontraktu ho zviditelní všem uživatelům platformy Tenderly. + +Vaše kontrakty můžete ověřit pomocí [Hlavního panelu](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-a-smart-contract), [pluginu Tenderly Hardhat](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-contracts-using-the-tenderly-hardhat-plugin) nebo [CLI](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-contracts-using-cli). + +Při ověřování kontraktů prostřednictvím hlavního panelu je třeba importovat zdrojový soubor nebo soubor metadat vygenerovaný kompilátorem Solidity, adresu/síť a nastavení kompilátoru. + +Použití pluginu Tenderly Hardhat umožňuje větší kontrolu nad procesem ověřování s menším úsilím a umožňuje volit mezi automatickým (bez kódu) a ručním (na základě kódu) ověřováním. + +## Další informace {#further-reading} + +- [Ověřování zdrojového kódu kontraktu](https://programtheblockchain.com/posts/2018/01/16/verifying-contract-source-code/) diff --git a/public/content/translations/cs/staking/solo/index.md b/public/content/translations/cs/staking/solo/index.md index 70d4af0af86..1d6c6349be1 100644 --- a/public/content/translations/cs/staking/solo/index.md +++ b/public/content/translations/cs/staking/solo/index.md @@ -146,7 +146,7 @@ Přechod do režimu offline v době, kdy se síť správně dokončuje, NEBUDE m Všimněte si, že sankce za nečinnost jsou úměrné tomu, kolik validátorů je současně offline. V případech, kdy je velká část sítě offline najednou, budou postihy pro každý z těchto validátorů vyšší, než když je jeden validátor nedostupný. -V extrémních případech, pokud se síť přestane dokončovat v důsledku toho, že více než třetina validátorů je offline, tito uživatelé utrpí takzvaný kvadratický únik nečinnosti, což je exponenciální odliv ETH z účtů offline validátoru. To umožňuje, aby se síť časem samoopravila spotřebováním EHT neaktivních validátorů, dokud nebude zůstatek 16 EHT, přičemž budou automaticky vyřazeny z fondu validátorů. Zbývající online validátoři budou nakonec opět zahrnovat více než 2/3 sítě, čímž uspokojí nadpoloviční většinu potřebnou k opětovnému dokončení řetězce. +V extrémních případech, pokud se síť přestane dokončovat v důsledku toho, že více než třetina validátorů je offline, tito uživatelé utrpí takzvaný kvadratický únik nečinnosti, což je exponenciální odliv ETH z účtů offline validátoru. To umožňuje, aby se síť časem samoopravila spotřebováním ETH neaktivních validátorů, dokud nebude zůstatek 16 EHT, přičemž budou automaticky vyřazeny z fondu validátorů. Zbývající online validátoři budou nakonec opět zahrnovat více než 2/3 sítě, čímž uspokojí nadpoloviční většinu potřebnou k opětovnému dokončení řetězce. diff --git a/public/content/translations/de/defi/index.md b/public/content/translations/de/defi/index.md index 2ea94dbade5..dfe8cd006ef 100644 --- a/public/content/translations/de/defi/index.md +++ b/public/content/translations/de/defi/index.md @@ -12,7 +12,7 @@ summaryPoint2: Produkte, mit denen Sie sich Geld leihen, sparen, investieren sow summaryPoint3: Die Grundlage bildet Open-Source-Technologie, mit der jeder programmieren kann. --- -DeFi ist ein offenes und globales Finanzsystem für das Zeitalter des Internets und bietet eine Alternative zu dem undurchsichtigen und streng kontrollierten System, das durch jahrzehntealte Infrastruktur und Prozesse zusammengehalten wird. Es gibt Ihnen Kontrollmöglichkeiten und Transparenz über Ihr Geld zurück. Zudem ermöglicht es Ihnen den Zugang zu globalen Märkten und Alternativen zu lokalen Währungs- oder Banksystemen. DeFi-Produkte ermöglichen jedem mit einer Internetverbindung den Zugang zu Finanzdienstleistungen. Sie sind zudem größtenteils im Besitz der eigenen Nutzer, die auch die Verwaltung übernehmen. Bis dato sind viele Milliarden Dollar an Kryptowährungen durch DeFi-Anwendungen geflossen und jeden Tag wird die Summe mehr. +DeFi ist ein offenes und globales Finanzsystem für das Zeitalter des Internets und bietet eine Alternative zu dem undurchsichtigen und streng kontrollierten System, das durch jahrzehntealte Infrastruktur und Prozesse zusammengehalten wird. Es gibt Ihnen Kontrollmöglichkeiten und Transparenz über Ihr Geld zurück. Zudem ermöglicht es Ihnen den Zugang zu globalen Märkten und Alternativen zu lokalen Währungs- oder Banksystemen. DeFi-Produkte ermöglichen jedem mit einer Internetverbindung den Zugang zu Finanzdienstleistungen. Sie sind zudem größtenteils im Besitz der eigenen Benutzer, die auch die Verwaltung übernehmen. Bis dato sind viele Milliarden Dollar an Kryptowährungen durch DeFi-Anwendungen geflossen und jeden Tag wird die Summe mehr. ## Was ist DeFi? {#what-is-defi} diff --git a/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md index e565ee651c1..0210913a7d6 100644 --- a/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md +++ b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md @@ -9,13 +9,68 @@ incomplete: true Smart Contracts sind auf Ethereum öffentlich und können als offene APIs betrachtet werden. Sie müssen nicht unbedingt Ihren eigenen Smart Contract schreiben, um ein dApp-Entwickler zu werden, sondern nur wissen, wie Sie mit Smart Contracts interagieren können. Sie können zum Beispiel vorhandenen Smart Contracts von [Uniswap](https://uniswap.exchange/swap), eine dezentrale Börse, verwenden, um die Token-Swap-Logik in Ihrer App zu handhaben. Sie müssen also nicht bei Null anfangen. Sehen Sie sich einige der [v2](https://github.com/Uniswap/uniswap-v2-core/tree/master/contracts)- und [v3](https://github.com/Uniswap/uniswap-v3-core/tree/main/contracts)-Verträge an. -## Verwandte Tutorials {#related-tutorials} +## Was ist Zusammensetzbarkeit? {#what-is-composability} -- [Vertragskombinierbarkeit: die Bausteine der Smart-Contract-Entwicklung von Ethereum](https://www.decentlabs.io/blog/contract-composability-the-building-blocks-of-ethereum-smart-contract-development) -- [Starten Sie Ihre dApp-Frontend-Entwicklung mit Create-eth-app](/developers/tutorials/kickstart-your-dapp-frontend-development-with-create-eth-app/) _– Eine Übersicht darüber, wie Create-eth-app verwendet wird, um Apps mit beliebten Smart Contracts zu erstellen_ +Zusammensetzbarkeit ist die Kombination verschiedener Komponenten zur Schaffung neuer Systeme oder Ergebnisse. In der Softwareentwicklung bedeutet Zusammensetzbarkeit, dass Entwickler vorhandene Softwarekomponenten wiederverwenden können, um neue Anwendungen zu erstellen. Um die Zusammensetzbarkeit zu verstehen, stellen Sie sich einfach zusammensetzbare Elemente als Legosteine vor. Jeder Legostein kann mit einem anderen kombiniert werden, sodass Sie durch die Verbindung verschiedener Legosteine komplexe Strukturen errichten können. + +Auf Ethereum ist jeder Smart Contract eine Art Legostein – Sie können Smart Contracts aus anderen Projekten als Bausteine für Ihr Projekt verwenden. Das bedeutet, dass Sie keine Zeit damit verschwenden müssen, das Rad neu zu erfinden oder von Grund auf neu zu entwickeln. + +## Wie funktioniert Zusammensetzbarkeit? {#how-does-composability-work} + +Ethereum-Smart-Contracts sind wie öffentliche APIs, d. h. jeder kann mit dem Vertrag interagieren oder sie in DApps integrieren, um zusätzliche Funktionen zu erhalten. Die Zusammensetzbarkeit von Smart Contracts beruht im Allgemeinen auf drei Prinzipien: Modularität, Autonomie und Auffindbarkeit: + +**‌1. Modularität**: Dies ist die Fähigkeit einzelner Komponenten, eine bestimmte Aufgabe zu erfüllen. Auf Ethereum verfügt jeder Smart Contract über einen bestimmten Anwendungsfall (wie im Beispiel von Uniswap gezeigt). + +**2. Autonomie**: Zusammensetzbare Komponenten müssen in der Lage sein, unabhängig voneinander zu arbeiten. Jeder Smart Contract in Ethereum ist selbstausführend und kann betrieben werden, ohne auf andere Teile des Systems angewiesen zu sein. + +**3. Auffindbarkeit**: Entwickler können keine externen Verträge aufrufen oder Softwarebibliotheken in Anwendungen integrieren, wenn Erstere nicht öffentlich zugänglich sind. Smart Contracts sind bewusst als Open-Source-Software konzipiert, d. h. jeder kann einen Smart Contract aufrufen oder eine Codebasis abspalten. + +## Vorteile der Zusammensetzbarkeit {#benefits-of-composability} + +### Kürzere Entwicklungszyklen {#shorter-development-cycle} + +Die Zusammensetzbarkeit reduziert die Arbeit, die Entwickler bei der Erstellung von [DApps](/dapps/#what-are-dapps) leisten müssen. [Wie Naval Ravikant es ausdrückt:](https://twitter.com/naval/status/1444366754650656770) „Open Source bedeutet, dass jedes Problem nur einmal gelöst werden muss.“ + +Wenn es einen Smart Contract gibt, der ein Problem löst, können andere Entwickler ihn wiederverwenden, damit sie nicht das gleiche Problem lösen müssen. Auf diese Weise können Entwickler bestehenden Softwarebibliotheken zusätzliche Funktionen hinzufügen, um neue DApps zu erstellen. + +### Mehr Innovation {#greater-innovation} + +Die Zusammensetzbarkeit fördert Innovationen und Experimentierfreude, da es den Entwicklern freisteht, Open-Source-Code wiederzuverwenden, abzuändern, zu vervielfältigen oder zu integrieren, um die gewünschten Ergebnisse zu erzielen. Infolgedessen verbringen die Entwicklungsteams weniger Zeit mit der grundlegenden Funktionalität und können mehr Zeit für das Experimentieren mit neuen Funktionen aufwenden. + +### Bessere Nutzererfahrung {#better-user-experience} + +Die Interoperabilität zwischen den Komponenten des Ethereum-Ökosystems verbessert das Benutzererlebnis. Wenn DApps externe Smart Contracts integrieren, können die Benutzer auf mehr Funktionen zugreifen als in einem fragmentierten Ökosystem, in dem Anwendungen nicht miteinander kommunizieren können. + +Anhand eines Beispiels aus dem Arbitrage-Handel wollen wir die Vorteile der Interoperabilität verdeutlichen: + +Wenn ein Token auf `Börse A` höher gehandelt wird als auf `Börse B`, können Sie sich den Preisunterschied zunutze machen, um Gewinn zu erzielen. Sie können das allerdings nur tun, wenn Sie über genügend Kapital verfügen, um die Transaktion zu finanzieren (d. h. den Token auf `Börse B` zu kaufen und ihn auf `Börse A` zu verkaufen). + +In einem Szenario, in dem Sie nicht über genügend Geldmittel verfügen, um den Handel zu decken, könnte sich ein Flash Loan ideal eignen. [Flash Loans](/defi/#flash-loans) sind sehr fachspezifisch, aber die Grundidee ist, dass Assets (ohne Sicherheiten) ausgeliehen und diese innerhalb _einer_ Transaktion zurückgeben werden können. + +Zurück zu unserem anfänglichen Beispiel: Ein Arbitrage-Händler kann einen großen Flash Loan aufnehmen, Token von `Börse B` kaufen, diese auf `Börse A` verkaufen, das Kapital + Zinsen zurückzahlen und den Gewinn innerhalb derselben Transaktion behalten. Diese komplexe Logik erfordert die Kombination von Aufrufen für mehrere Verträge, was nicht möglich wäre, wenn Smart Contracts nicht über Interoperabilität verfügen würden. + +## Beispiele für Zusammensetzbarkeit auf Ethereum {#composability-in-ethereum} + +### Token-Tausch {#token-swaps} + +Wenn Sie eine DApp erstellen, für die Transaktionen in ETH bezahlt werden müssen, können Sie den Benutzern die Zahlung in anderen ERC-20-Token erlauben, indem Sie eine Token-Tausch-Logik integrieren. Der Code wandelt den Token des Benutzers automatisch in ETH um, bevor der Vertrag die aufgerufene Funktion ausführt. + +### Verwaltung {#governance} + +Die Entwicklung maßgeschneiderter Verwaltungssysteme für eine [DAO](/dao/) kann teuer und zeitaufwendig sein. Stattdessen könnten Sie ein Verwaltungs-Toolkit auf Open-Source-Basis wie [Aragon Client](https://client.aragon.org/) zur Gründung Ihrer DAO und schnellen Schaffung eines Verwaltungs-Frameworks verwenden. + +### Identitätsmanagement {#identity-management} + +Anstatt ein benutzerdefiniertes Authentifizierungssystem zu entwickeln oder sich auf zentrale Anbieter zu verlassen, können Sie zur Verwaltung der Benutzerauthentifizierung Werkzeuge für dezentrale Identität (DID) integrieren. Ein Beispiel hierfür ist [SpruceID](https://www.spruceid.com/), ein Open-Source-Toolkit, das eine „Anmeldung bei Ethereum“-Funktionalität anbietet, mit der Benutzer Identitäten mithilfe einer Ethereum-Wallet authentifizieren können. + +## Ähnliche Tutorials {#related-tutorials} + +- [Starten Sie die Entwicklung Ihres DApp-Frontends mit create-eth-app](/developers/tutorials/kickstart-your-dapp-frontend-development-with-create-eth-app/) _– Ein Überblick über die Verwendung von create-eth-app, um sofort einsatzbereite Apps mit beliebten Smart Contracts zu erstellen._ ## Weiterführende Informationen {#further-reading} -_Kennen Sie eine Community-Ressource, die Ihnen geholfen hat? Bearbeiten Sie diese Seite und fügen Sie sie hinzu._ +_Kennst du eine Community-Ressource, die dir geholfen hat? Bearbeite diese Seite und füge sie hinzu!_ - [Kombinierbarkeit ist Innovation](https://future.a16z.com/how-composability-unlocks-crypto-and-everything-else/) +- [Warum Zusammensetzbarkeit für Web3 wichtig ist](https://hackernoon.com/why-composability-matters-for-web3) +- [Was ist Zusammensetzbarkeit?](https://blog.aragon.org/what-is-composability/#:~:text=Aragon,connect%20to%20every%20other%20piece.) diff --git a/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md new file mode 100644 index 00000000000..8a2c96b59bb --- /dev/null +++ b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md @@ -0,0 +1,283 @@ +--- +title: Formale Verifizierung von Smart Contracts +description: Ein Überblick über die formale Verifizierung von Ethereum-Smart-Contracts +lang: de +--- + +[Smart Contracts](/developers/docs/smart-contracts/) machen es möglich, dezentrale, vertrauenslose und robuste Anwendungen zu entwickeln, die neue Einsatzmöglichkeiten bieten und den Nutzern einen Mehrwert verschaffen. Da mit Smart Contracts große Mengen an Wert verwaltet werden, ist die Sicherheit ein wichtiger Aspekt für die Entwickler. + +Die formale Verifizierung ist eine der empfohlenen Techniken zur Verbesserung der [Smart-Contract-Sicherheit](/developers/docs/smart-contracts/security/). Die formale Verifizierung, die auf [formale Methoden](https://www.brookings.edu/techstream/formal-methods-as-a-path-toward-better-cybersecurity/) für die Spezifizierung, den Entwurf und die Verifizierung von Programmen zurückgreift, wird seit Jahren eingesetzt, um die Korrektheit von kritischen Hardware- und Softwaresystemen zu gewährleisten. + +Wenn die formale Verifizierung in Smart Contracts implementiert wird, lässt sich mit ihr beweisen, dass die Geschäftslogik eines Vertrags einer vordefinierten Spezifizierung entspricht. Im Vergleich zu anderen Methoden zur Bewertung der Korrektheit des Vertragscodes, wie z. B. Tests, bietet die formale Verifizierung stärkere Garantien dafür, dass ein Smart Contract funktional korrekt ist. + +## Was ist eine formale Verifizierung? {#what-is-formal-verification} + +Unter einer formalen Verifizierung versteht man den Bewertungsprozess der Korrektheit eines Systems in Bezug auf eine formale Spezifizierung. Vereinfacht ausgedrückt, können wir mithilfe der formalen Verifizierung prüfen, ob das Verhalten eines Systems bestimmte Anforderungen erfüllt (d. h., ob es das tut, was wir wollen). + +Die erwarteten Verhaltensweisen des Systems (in diesem Fall eines Smart Contracts) werden durch formale Modellierung beschrieben, wohingegen Spezifizierungssprachen die Erstellung formaler Eigenschaften ermöglichen. Mithilfe formaler Verifizierungstechniken lässt sich dann verifizieren, ob die Implementierung eines Vertrags mit seiner Spezifizierung übereinstimmt und es kann ein mathematischer Beweis für die Korrektheit des Vertrags erbracht werden. Entspricht ein Vertrag seiner Spezifizierung, wird er als „funktionell korrekt“, „bewusst korrekt“ oder „designbedingt korrekt“ bezeichnet. + +### Was ist ein formales Modell? {#what-is-a-formal-model} + +In der Informatik ist ein [formales Modell](https://en.wikipedia.org/wiki/Model_of_computation) eine mathematische Beschreibung eines Rechenprozesses. Programme werden in mathematische Funktionen (Gleichungen) abgetrennt, wobei das Modell beschreibt, wie die Ausgaben von Funktionen in Abhängigkeit von Eingaben berechnet werden. + +Formale Modelle bieten eine Abstraktionsebene, auf der die Analyse des Verhaltens eines Programms bewertet werden kann. Das Vorhandensein von formalen Modellen ermöglicht die Erstellung einer _formalen Spezifizierung_, die die gewünschten Eigenschaften des betreffenden Modells beschreibt. + +Für die Modellierung von Smart Contracts zur formalen Verifizierung kommen verschiedene Techniken zum Einsatz. Einige Modelle werden beispielsweise verwendet, um Aussagen über das High-Level-Verhalten eines Smart Contracts zu treffen. Diese Modellierungstechniken wenden eine Blackbox-Sichtweise auf Smart Contracts an und betrachten sie als Systeme, die Eingaben akzeptieren und Berechnungen auf der Grundlage dieser Eingaben ausführen. + +High-Level-Modelle konzentrieren sich auf die Beziehung zwischen Smart Contracts und externen Agenten, wie z. B. extern geführten Konto (Externally Owned Accounts, EOAs), Vertragskonten und der Blockchain-Umgebung. Solche Modelle sind nützlich, um Eigenschaften zu definieren, die festlegen, wie sich ein Vertrag als Reaktion auf bestimmte Benutzerinteraktionen verhalten soll. + +Im Gegensatz dazu konzentrieren sich andere formale Modelle auf das Low-Level-Verhalten eines Smart Contracts. High-Level-Modelle können zwar dabei helfen, Aussagen über die Funktionalität eines Vertrags zu treffen, aber sie erfassen möglicherweise keine Details über die interne Funktionsweise der Implementierung. Low-Level-Modelle wenden eine White-Box-Sicht auf die Programmanalyse an und stützen sich auf Lower-Level-Darstellungen von Smart-Contract-Anwendungen, wie z. B. Programmverläufe und [Kontrollflussdiagramme](https://en.wikipedia.org/wiki/Control-flow_graph), um Aussagen über Eigenschaften zu treffen, die für die Ausführung eines Vertrags relevant sind. + +Low-Level-Modelle gelten als ideal, da sie die tatsächliche Ausführung eines Smart Contracts in der Ausführungsumgebung von Ethereum (d. h. der [EVM](/developers/docs/evm/)) darstellen. Low-Level-Modellierungstechniken sind besonders nützlich, um kritische Sicherheitseigenschaften in Smart Contracts festzulegen und potenzielle Schwachstellen zu erkennen. + +### Was ist eine formale Spezifizierung? {#what-is-a-formal-specification} + +Eine Spezifizierung ist einfach eine technische Anforderung, die ein bestimmtes System erfüllen muss. Beim Programmieren stellen Spezifizierungen allgemeine Vorstellungen über die Ausführung eines Programms dar (d. h., was das Programm tun soll). + +Im Zusammenhang mit Smart Contracts beziehen sich die formalen Spezifizierungen auf _Eigenschaften_ – formale Beschreibungen der Anforderungen, die ein Vertrag erfüllen muss. Solche Eigenschaften werden als „Invarianten“ bezeichnet und stellen logische Behauptungen über die Ausführung eines Vertrags dar, die unter allen möglichen Umständen und ohne Ausnahmen wahr bleiben müssen. + +Wir können uns eine formale Spezifizierung also als eine Sammlung von Aussagen vorstellen, die in einer formalen Sprache geschrieben sind und die beabsichtigte Ausführung eines Smart Contracts beschreiben. Spezifizierungen umfassen die Eigenschaften eines Vertrags und legen fest, wie sich der Vertrag unter verschiedenen Umständen verhalten soll. Der Zweck der formalen Verifizierung besteht darin, festzustellen, ob ein Smart Contract diese Eigenschaften (Invarianten) besitzt, und sicherzugehen, dass während der Ausführung nicht gegen diese Eigenschaften verstoßen wird. + +Formale Spezifizierungen sind entscheidend für die Entwicklung sicherer Implementierungen von Smart Contracts. Verträge, für die eine Implementierung von Invarianten nicht gelingt, oder gegen deren Eigenschaften während der Ausführung verstoßen wird, sind anfällig für Sicherheitslücken, die die Funktionalität beeinträchtigen oder böswillige Angriffe ermöglichen können. + +## Verschiedene Arten formaler Spezifizierungen für Smart Contracts {#formal-specifications-for-smart-contracts} + +Formale Spezifizierungen ermöglichen mathematische Schlussfolgerungen über die Korrektheit der Programmausführung. Wie bei formalen Modellen können formale Spezifizierungen entweder die High-Level-Eigenschaften oder das Low-Level-Verhalten einer Vertragsimplementierung erfassen. + +Formale Spezifizierungen werden aus Elementen der [Programmlogik](https://en.wikipedia.org/wiki/Logic_programming) abgeleitet, die formale Schlussfolgerungen über die Eigenschaften eines Programms ermöglichen. Eine Programmlogik enthält formale Regeln, die (in mathematischer Sprache) das erwartete Verhalten eines Programms ausdrücken. Verschiedene Programmlogiken werden zur Erstellung formaler Spezifizierungen verwendet, einschließlich [Erreichbarkeitslogik](https://en.wikipedia.org/wiki/Reachability_problem), [zeitliche Logik](https://en.wikipedia.org/wiki/Temporal_logic) und [Hoare-Logik](https://en.wikipedia.org/wiki/Hoare_logic). + +Formale Spezifizierungen für Smart Contracts lassen sich grob als **High-Level-** oder **Low-Level-**Spezifizierungen klassifizieren. Unabhängig davon, zu welcher Kategorie eine Spezifizierung gehört, muss sie die Eigenschaft des zu analysierenden Systems angemessen und eindeutig beschreiben. + +### High-Level-Spezifizierungen {#high-level-specifications} + +Wie der Name schon sagt, beschreibt eine High-Level-Spezifizierung (auch „modellorientierte Spezifizierung“ genannt) das High-Level-Verhalten eines Programms. High-Level-Spezifizierungen simulieren einen Smart Contract als [Zustandsmaschine](https://en.wikipedia.org/wiki/Finite-state_machine) (Finite State Machine, FSM), die aufgrund der Durchführung von Operationen zwischen Zuständen wechseln kann. In diesem Zusammenhang werden Zeitlogiken verwendet, um formale Eigenschaften für das FSM-Modell zu definieren. + +[Zeitlogiken](https://en.wikipedia.org/wiki/Temporal_logic) sind „Regeln für Schlussfolgerungen über Propositionen, die in Bezug auf die Zeit qualifiziert sind (z. B. „Ich bin _immer_ hungrig“ oder „Ich werde _letztendlich_ hungrig sein“).“ Werden Zeitlogiken auf die formale Verifizierung angewendet, werden mit ihnen Behauptungen über das korrekte Verhalten von Systemen aufgestellt, die als Zustandsmaschinen modelliert werden. Insbesondere beschreibt eine Zeitlogik die zukünftigen Zustände, die ein Smart Contract annehmen kann, und wie er zwischen den Zuständen wechselt. + +High-Level-Spezifizierungen erfassen im Allgemeinen zwei kritische zeitliche Eigenschaften für Smart Contracts: **Sicherheit** und **Liveness**. Sicherheitseigenschaften stehen für die Vorstellung, dass „nie irgendetwas Schlimmes passiert“, und drücken in der Regel Invarianz aus. Eine Sicherheitseigenschaft kann allgemeine Softwareanforderungen definieren, wie z. B. Freiheit von [Deadlocks](https://www.techtarget.com/whatis/definition/deadlock), oder Domänen-spezifische Eigenschaften für Verträge ausdrücken (z. B. Invarianten der Zugriffskontrolle für Funktionen, zulässige Werte von Zustandsvariablen oder Bedingungen für Token-Transfers). + +Nehmen Sie zum Beispiel diese Sicherheitsanforderung, die die Bedingungen für die Verwendung von `transfer()` oder `transferFrom()` in ERC-20-Token-Verträgen behandelt: _„Das Guthaben eines Absenders ist niemals niedriger als die angeforderte Menge der zu sendenden Token.“_. Diese Beschreibung einer Vertragsinvariante in natürlicher Sprache lässt sich in eine formale (mathematische) Spezifizierung übersetzen, die dann rigoros auf ihre Gültigkeit überprüft werden kann. + +Liveness-Eigenschaften besagen, dass „irgendwann etwas Gutes passiert“ und betreffen die Fähigkeit eines Vertrags, verschiedene Zustände zu durchlaufen. Ein Beispiel für eine Liveness-Eigenschaft ist die „Liquidität“, die sich auf die Fähigkeit eines Vertrags bezieht, sein Guthaben auf Anfrage an die Benutzer zu übertragen. Würde diese Eigenschaft verletzt, könnten Benutzer die im Vertrag gespeicherten Assets nicht mehr abheben, wie es im Rahmen des [Parity-Wallet-Vorfalls](https://www.cnbc.com/2017/11/08/accidental-bug-may-have-frozen-280-worth-of-ether-on-parity-wallet.html) geschah. + +### Low-Level-Spezifizierungen {#low-level-specifications} + +High-Level-Spezifizierungen nehmen als Ausgangspunkt ein endliches Zustandsmodell eines Vertrags und definieren gewünschte Eigenschaften für dieses Modell. Im Gegensatz dazu modellieren Low-Level-Spezifizierungen (auch „eigenschaftsorientierte Spezifizierungen“ genannt) häufig Programme (Smart Contracts) als Systeme, die sich aus einer Sammlung von mathematischen Funktionen zusammensetzen, und beschreiben das korrekte Verhalten solcher Systeme. + +Einfacher ausgedrückt: Low-Level-Spezifizierungen analysieren _Programmabläufe_ und versuchen, Eigenschaften eines Smart Contracts über diese Abläufe zu definieren. Abläufe beziehen sich auf Sequenzen von Funktionsausführungen, die den Zustand eines Smart Contracts verändern; daher helfen Low-Level-Spezifizierungen bei der Festlegung von Anforderungen an die interne Ausführung eines Vertrags. + +Formale Spezifizierungen auf Low-Level-Ebene können in Form von entweder Eigenschaften im Hoare-Stil oder Invarianten auf Ausführungspfaden angegeben werden. + +### Hoare-Stil-Eigenschaften {#hoare-style-properties} + +Die [Hoare-Logik](https://en.wikipedia.org/wiki/Hoare_logic) bietet eine Reihe von formalen Regeln für Schlussfolgerungen über die Korrektheit von Programmen, einschließlich der von Smart Contracts. Eine Eigenschaft im Hoare-Stil wird durch ein Hoare-Tripel {_P_}_c_{_Q_} dargestellt, wobei _c_ ein Programm ist und _P_ und _Q_ Prädikate über den Zustand von _c_ (d.h. das Programm) sind, die formal als _Präkonditionen_ bzw. _Postkonditionen_ beschrieben werden. + +Eine Präkondition ist ein Prädikat, das die für die korrekte Ausführung einer Funktion erforderlichen Bedingungen beschreibt; Benutzer, die den Vertrag aufrufen, müssen diese Bedingung erfüllen. Eine Nachbedingung ist ein Prädikat, das die Bedingung beschreibt, die eine Funktion bei korrekter Ausführung festlegt; die Benutzer können davon ausgehen, dass diese Bedingung nach dem Aufruf der Funktion als erfüllt gilt. Eine _Invariante_ in der Hoare-Logik ist ein Prädikat, das durch die Ausführung einer Funktion erhalten bleibt (d. h. sich nicht verändert). + +Spezifizierungen im Hoare-Stil können entweder _teilweise Korrektheit_ oder _vollständige Korrektheit_ garantieren. Die Implementierung einer Vertragsfunktion ist „teilweise korrekt“, wenn die Vorbedingung erfüllt ist, bevor die Funktion ausgeführt wird, und sobald die Ausführung beendet ist, auch die Nachbedingung erfüllt ist. Ein Beweis für vollständige Korrektheit liegt vor, wenn eine Vorbedingung vor der Ausführung der Funktion wahr ist, die Ausführung garantiert beendet wird und, wenn das der Fall ist, die Nachbedingung wahr ist. + +Der Nachweis der vollständigen Korrektheit ist schwierig, da einige Ausführungen sich verzögern können, bevor sie beendet werden, oder überhaupt nicht beendet werden. Abgesehen davon ist die Frage, ob die Ausführung beendet wird, ein strittiger Punkt, da der Gas-Mechanismus von Ethereum unendliche Programmschleifen verhindert (die Ausführung wird entweder erfolgreich beendet oder endet aufgrund eines „Out-of-Gas“-Fehlers). + +Die mit Hoare-Logik erstellten Spezifizierungen für Smart Contracts enthalten Vorbedingungen, Nachbedingungen und Invarianten für die Ausführung von Funktionen und Schleifen in einem Vertrag. Vorbedingungen beinhalten oft die Möglichkeit von fehlerhaften Eingaben für eine Funktion, wobei Nachbedingungen die erwartete Reaktion auf solche Eingaben beschreiben (z. B. das Auslösen einer bestimmten Ausnahme). Auf diese Weise sind Eigenschaften im Hoare-Stil eine wirksame Möglichkeit zur Gewährleistung der Korrektheit von Vertragsimplementierungen. + +Viele formale Verifizierungs-Frameworks verwenden Spezifizierungen im Hoare-Stil, um die semantische Korrektheit von Funktionen zu beweisen. Es ist auch möglich, Eigenschaften im Hoare-Stil (als Behauptungen) direkt zum Vertragscode hinzuzufügen, indem die Aussagen `require` („erfordern“) und `assert` („behaupten“) in Solidity verwendet werden. + +`require`-Aussagen drücken eine Vorbedingung oder Invariante aus und werden häufig zur Validierung von Benutzereingaben verwendet, wohingegen `assert` eine für die Sicherheit notwendige Nachbedingung erfasst. Zum Beispiel kann eine angemessene Zugriffskontrolle für Funktionen (ein Beispiel für eine Sicherheitseigenschaft) mithilfe von `require` als Vorbedingungsprüfung der Identität des aufrufenden Kontos erreicht werden. Auf ähnliche Weise kann eine Invariante über zulässige Werte von Zustandsvariablen in einem Vertrag (z. B. die Gesamtzahl der sich im Umlauf befindlichen Token) vor einem Verstoß geschützt werden, indem `assert` verwendet wird, um den Zustand des Vertrags nach der Funktionsausführung zu bestätigen. + +### Eigenschaften auf Trace-Level {#trace-level-properties} + +Trace-basierte Spezifizierungen beschreiben Vorgänge, die für den Wechsel eines Vertrag zwischen verschiedenen Zuständen sorgen, sowie die Beziehungen zwischen diesen Vorgängen. Wie bereits erläutert, handelt es sich bei Traces um Abfolgen von Vorgängen, die den Zustand eines Vertrags auf eine bestimmte Weise verändern. + +Dieser Ansatz beruht auf einem Modell von Smart Contracts als Zustandswechselsystemen mit einigen vordefinierten Zuständen (beschrieben durch Zustandsvariablen) und einer Reihe von vordefinierten Wechseln (beschrieben durch Vertragsfunktionen). Darüber hinaus wird ein[Kontrollflussdiagramm](https://www.geeksforgeeks.org/software-engineering-control-flow-graph-cfg/) („Control Flow Graph“, CFG), eine grafische Darstellung des Ausführungsflusses eines Programms, häufig zur Beschreibung der operativen Semantik eines Vertrags verwendet. Hier wird jede Trace als ein Pfad im Kontrollflussdiagramm dargestellt. + +In erster Linie werden Spezifizierungen auf Trace-Level eingesetzt, um Schlussfolgerungen über Muster bei der internen Ausführung von Smart Contracts zu ziehen. Durch die Erstellung von Spezifizierungen auf Trace-Level stellen wir die zulässigen Ausführungspfade (d. h. Zustandswechsel) für einen Smart Contract fest. Mithilfe von Techniken wie der symbolischen Ausführung können wir formal verifizieren, dass die Ausführung niemals einem Pfad folgt, der nicht im formalen Modell definiert ist. + +Sehen wir uns das Beispiel eines [DAO](/dao/)-Vertrags an, der über einige öffentlich zugängliche Funktionen zur Beschreibung von Trace-Level-Eigenschaften verfügt. Hier gehen wir davon aus, dass der DAO-Vertrag den Benutzern die folgenden Vorgänge erlaubt: + +- Geldmittel einzahlen + +- Über einen Vorschlag nach Einzahlung der Geldmittel abstimmen + +- Eine Rückerstattung beantragen, wenn nicht über einen Vorschlag abgestimmt wird + +Beispiele für „Trace-Level“-Eigenschaften könnten folgendermaßen aussehen: _„Benutzer, die keine Geldmittel einzahlen, können nicht über einen Vorschlag abstimmen“_ oder _„Benutzer, die nicht über einen Vorschlag abstimmen, sollten immer die Möglichkeit haben, eine Rückerstattung zu beantragen“_. Beiden Eigenschaften liegen bevorzugte Ausführungsreihenfolgen zugrunde (die Abstimmung kann nicht _vor_ der Einzahlung von Geldmitteln erfolgen und die Beantragung einer Rückerstattung kann nicht _nach_ der Abstimmung über einen Vorschlag erfolgen). + +## Techniken zur formalen Verifizierung von Smart Contracts {#formal-verification-techniques} + +### Modellprüfung {#model-checking} + +Die Modellprüfung ist eine formale Verifizierungstechnik, bei der ein Algorithmus ein formales Modell eines Smart Contracts gegen seine Spezifizierung prüft. Bei einer Modellprüfung werden Smart Contracts oft als Zustandsübergangssysteme dargestellt, wohingegen die Eigenschaften zulässiger Vertragszustände mithilfe der Zeitlogik definiert werden. + +Die Modellprüfung erfordert die Erstellung einer abstrakten mathematischen Repräsentation eines Systems (z. B. eines Vertrags) und den Ausdruck von Eigenschaften dieses Systems durch Formeln, die in der [Aussagenlogik](https://www.baeldung.com/cs/propositional-logic) wurzeln. Dies vereinfacht die Aufgabe des Modellprüfungsalgorithmus, nämlich zu beweisen, dass ein mathematisches Modell eine gegebene logische Formel erfüllt. + +Die Modellprüfung in der formalen Verifizierung dient in erster Linie der Bewertung zeitlicher Eigenschaften, die das Verhalten eines Vertrags im Lauf der Zeit beschreiben. Zu den zeitlichen Eigenschaften von Smart Contracts gehören _Sicherheit_ und _Liveness_, die wir bereits erläutert haben. + +Zum Beispiel kann eine Sicherheitseigenschaft, die sich auf Zugriffskontrollen bezieht (z. B., _Nur der Eigentümer des Vertrags kann `selfdestruct` („Selbstzerstörung“) aufrufen_), in formaler Logik geschrieben werden. Danach kann der Modellprüfungsalgorithmus verifizieren, ob der Vertrag diese formale Spezifizierung erfüllt. + +Bei der Modellprüfung wird der Zustandsraum erforscht, wobei alle möglichen Zustände eines Smart Contracts konstruiert werden und versucht wird, erreichbare Zustände zu finden, die zu Eigenschaftsverstößen führen. Dies kann jedoch zu einer unendlichen Anzahl von Zuständen führen (bekannt als „Problem der Zustandsexplosion“). Aus diesem Grund sind Modellprüfprogramme auf Abstraktionstechniken angewiesen, um eine effiziente Analyse von Smart Contracts zu ermöglichen. + +### Theorembeweis {#theorem-proving} + +Der Theorembeweis ist eine Methode, um mathematische Schlussfolgerungen über die Korrektheit von Programmen, einschließlich Smart Contracts, zu ziehen. Es geht darum, das Modell eines Vertragssystems und seine Spezifizierungen in mathematische Formeln (Logikaussagen) zu transformieren. + +Das Ziel des Theorembeweises ist es, die logische Äquivalenz zwischen diesen Aussagen zu verifizieren. „Logische Äquivalenz“ (auch „logische Bi-Implikation“ genannt) ist eine Art von Beziehung zwischen zwei Aussagen, wobei die erste Aussage wahr ist, _wenn und nur wenn_ die zweite Aussage wahr ist. + +Die geforderte Beziehung (logische Äquivalenz) zwischen Aussagen über das Modell eines Vertrages und seiner Eigenschaft wird als beweisbare Aussage (genannt „Theorem“) formuliert. Mithilfe eines formalen Inferenzsystems kann der automatisierte Theoremprüfer die Gültigkeit des Theorems verifizieren. Mit anderen Worten: Ein Theoremprüfer kann schlüssig beweisen, dass das Modell eines Smart Contracts genau seinen Spezifizierungen entspricht. + +Die Modellprüfung modelliert Verträge als Übergangssysteme mit endlichen Zuständen. Mit Theorembeweisen hingegen gelingt die Analyse von Systemen mit unendlichen Zuständen. Das bedeutet jedoch, dass ein automatischer Theoremprüfer nicht immer wissen kann, ob ein Logikproblem „entscheidbar“ ist oder nicht. + +Daher ist oft menschliche Hilfe erforderlich, um den Theoremprüfer bei der Ableitung von Korrektheitsbeweisen anzuleiten. Der Einsatz menschlicher Arbeitskraft bei Theorembeweisen macht seine Nutzung teurer als die der Modellprüfung, die vollständig automatisiert erfolgt. + +### Symbolische Ausführung {#symbolic-execution} + +Die symbolische Ausführung ist eine Methode zur Analyse eines Smart Contracts, bei der Funktionen mit _symbolischen Werten_ (z. B., `x > 5`) anstelle von _konkreten Werten_ (z. B., `x == 5`) ausgeführt werden. Als formale Verifizierungsstechnik wird die symbolische Ausführung eingesetzt, um auf formale Weise Schlussfolgerungen über die Trace-Level-Eigenschaften im Code eines Vertrags zu ziehen. + +Die symbolische Ausführung stellt eine Ausführungs-Trace als mathematische Formel über symbolischen Eingabewerten dar, die auch als _Pfad-Prädikat_ bezeichnet werden. Ein [SMT Solver](https://en.wikipedia.org/wiki/Satisfiability_modulo_theories) wird verwendet, um zu prüfen, ob ein Pfadprädikat „erfüllbar“ ist (d. h. ob es einen Wert gibt, der die Formel erfüllen kann). Wenn ein anfälliger Pfad erfüllbar ist, erzeugt der SMT Solver einen konkreten Wert, der die Ausführung in Richtung dieses Pfades auslöst und lenkt. + +Angenommen, eine Funktion eines Smart Contracts nimmt einen `uint`-Wert (`x`) als Eingabe an und macht dies rückgängig, wenn `x` größer als `5` und gleichzeitig kleiner als `10` ist. Damit ein Wert für `x` gefunden wird, der den Fehler im Rahmen eines normalen Testverfahrens auslöst, müssten Dutzende von Testfällen (oder mehr) durchlaufen werden, wobei keine Gewissheit besteht, dass tatsächlich eine fehlerauslösende Eingabe gefunden wird. + +Umgekehrt würde ein Werkzeug zur symbolischen Ausführung die Funktion mit dem folgenden symbolischen Wert ausführen: `X > 5 ∧ X < 10` (d.h., `x` ist größer als 5 UND `x` ist kleiner als 10). Das zugehörige Pfadprädikat `x = X > 5 ∧ X < 10` würde dann an einen SMT Solver zur Lösung übergeben werden. Wenn ein bestimmter Wert die Formel `x = X > 5 ∧ X < 10` erfüllt, wird dieser vom SMT Solver berechnet – zum Beispiel könnte der Solver `7` als einen Wert für `x` berechnen. + +Da die symbolische Ausführung auf Eingaben in ein Programm angewiesen ist und die Menge der Eingaben zur Erforschung aller erreichbaren Zustände potenziell unendlich ist, handelt es sich dabei dennoch um eine Form von Tests. Wie das Beispiel zeigt, ist die symbolische Ausführung jedoch effizienter als reguläre Tests, wenn es darum geht, Eingaben zu finden, die Eigenschaftsverstöße auslösen. + +Außerdem führt die symbolische Ausführung zu weniger falsch-positiven Ergebnissen als andere eigenschaftsbasierte Techniken (z. B. Fuzzing), bei denen die Eingaben für eine Funktion zufällig generiert werden. Wird bei der symbolischen Ausführung ein Fehlerzustand ausgelöst, so kann ein konkreter Wert erzeugt werden, der den Fehler auslöst und das Problem reproduziert. + +Die symbolische Ausführung kann auch einen gewissen mathematischen Beweis für die Korrektheit liefern. Betrachten Sie das folgende Beispiel für eine Vertragsfunktion mit Überlaufschutz: + +``` +function safe_add(uint x, uint y) returns(uint z){ + + z = x + y; + require(z>=x); + require(z>=y); + + return z; +``` + +Eine Ausführungs-Trace, die zu einem Ganzzahlüberlauf führt, müsste die folgende Formel erfüllen: `z = x + y UND (z >= x) UND (z=>y) UND (z < x ODER z < y)` Es ist unwahrscheinlich, dass solch eine Formel gelöst wird, daher dient sie als mathematischer Beweis, dass die Funktion `safe_add` niemals überläuft. + +### Warum die formale Verifizierung für Smart Contracts? {#benefits-of-formal-verification} + +#### Notwendigkeit der Zuverlässigkeit {#need-for-reliability} + +Die formale Verifizierung wird eingesetzt, um die Korrektheit sicherheitskritischer Systeme zu bewerten, deren Versagen verheerende Folgen haben kann, wie Tod, Verletzung oder finanziellen Ruin. Smart Contracts sind High-Value-Anwendungen, die enorme Werte kontrollieren, und einfache Fehler in ihrem Aufbau können zu [unwiederbringlichen Verlusten für die Benutzer](https://www.freecodecamp.org/news/a-hacker-stole-31m-of-ether-how-it-happened-and-what-it-means-for-ethereum-9e5dc29e33ce/amp/) führen. Die formale Verifizierung eines Vertrags vor der Veröffentlichung kann jedoch die Garantien erhöhen, dass er wie erwartet funktioniert, sobald er auf der Blockchain läuft. + +Zuverlässigkeit ist eine äußerst wünschenswerte Eigenschaft eines jeden Smart Contracts, insbesondere weil Code, der in der Ethereum Virtual Machine (EVM) veröffentlicht wurde, in der Regel unveränderbar ist. Da Upgrades nach dem Launch nicht ohne weiteres möglich sind, ist eine formale Verifizierung erforderlich, um die Zuverlässigkeit der Verträge zu gewährleisten. Dank formaler Verifizierung können heikle Probleme wie Ganzzahlunterläufe und -überläufe, Wiedereintritte und schlechte Gasoptimierungen erkannt werden, die Auditoren und Testern möglicherweise entgehen. + +#### Nachweis der funktionalen Korrektheit {#prove-functional-correctness} + +Programmtests sind die gängigste Methode, um zu beweisen, dass ein Smart Contract bestimmte Anforderungen erfüllt. In diesem Zusammenhang wird ein Vertrag mit Beispieldaten, die verarbeitet werden sollen, ausgeführt und sein Verhalten analysiert. Wenn der Vertrag die erwarteten Ergebnisse für die Beispieldaten liefert, dann haben die Entwickler einen objektiven Beweis für seine Korrektheit. + +Mit diesem Ansatz kann jedoch nicht die korrekte Ausführung für Eingabewerte bewiesen werden, die nicht Teil der Beispieldaten sind. Daher kann das Testen eines Vertrages dabei helfen, Bugs zu entdecken (z. B. wenn einige Codepfade während der Ausführung nicht die gewünschten Ergebnisse liefern), aber **es kann nicht schlüssig beweisen, dass keine Bugs vorhanden sind**. + +Umgekehrt kann mithilfe der formalen Verifizierung formal bewiesen werden, dass ein Smart Contract die Anforderungen für einen unendlichen Bereich von Ausführungen _erfüllt, ohne_ den Vertrag überhaupt auszuführen. Dies erfordert die Erstellung einer formalen Spezifizierung, die das korrekte Verhalten von Verträgen genau beschreibt, und die Entwicklung eines formalen (mathematischen) Modells für das System des Vertrags. Dann können wir ein formales Beweisverfahren anwenden, um die Konsistenz zwischen dem Vertragsmodell und seiner Spezifizierung zu überprüfen. + +Bei der formalen Verifizierung ist die Frage, ob die Geschäftslogik eines Vertrags den Anforderungen entspricht, eine mathematische Proposition, die bewiesen oder widerlegt werden kann. Durch den formalen Beweis einer Proposition können wir eine unendliche Anzahl von Testfällen mit einer endlichen Anzahl von Schritten verifizieren. Auf diese Weise bestehen bei der formalen Verifizierung bessere Aussichten darauf, zu beweisen, dass ein Vertrag in Bezug auf eine Spezifizierung funktional korrekt ist. + +#### Ideale Verifizierungsziele {#ideal-verification-targets} + +Ein Verifizierungssziel beschreibt das formal zu verifizierende System. Die formale Verifizierung eignet sich am besten für „eingebettete Systeme“ (kleine, einfache Teile einer Software, die zu einem größeren System gehören). Sie sind auch ideal für spezialisierte Domänen, die nur wenigen Regeln unterliegen, da dies die Anpassung von Werkzeugen zur Verifizierung von domänenspezifischen Eigenschaften erleichtert. + +Smart Contracts erfüllen – zumindest bis zu einem gewissen Grad – beide Anforderungen. Die geringe Größe von Ethereum-Verträgen bedeutet zum Beispiel, dass sie für eine formale Verifizierung geeignet sind. Auf ähnliche Weise unterliegt die EVM einfachen Regeln, was das Festlegen und die Verifizierung semantischer Eigenschaften für Programme, die auf der EVM laufen, erleichtert. + +### Schnellerer Entwicklungszyklus {#faster-development-cycle} + +Formale Verifizierungstechniken wie die Modellprüfung und symbolische Ausführung sind in der Regel effizienter als die reguläre Analyse von Smart-Contract-Code (die im Rahmen von Tests oder Audits durchgeführt wird). Dies liegt daran, dass die formale Verifizierung auf symbolischen Werten beruht, um Behauptungen zu testen („Was, wenn ein Benutzer versucht, _n_ Ether abzuheben?“) – im Gegensatz zu Tests, bei denen konkrete Werte zum Einsatz kommen („Was, wenn ein Benutzer versucht, 5 Ether abzuheben?“). + +Symbolische Eingabevariablen können mehrere Klassen konkreter Werte abdecken, sodass formale Verifizierungsansätze eine größere Codeabdeckung in kürzerer Zeit versprechen. Wenn sie effektiv eingesetzt wird, kann die formale Verifizierung den Entwicklungszyklus für Entwickler beschleunigen. + +Die formale Verifizierung sorgt auch für einen besseren Prozess bei der Entwicklung dezentraler Anwendungen (DApps), indem sie kostspielige Designfehler reduziert. Die Aktualisierung von Verträgen (soweit möglich) zur Behebung von Schwachstellen erfordert eine umfangreiche Umschreibung der Codebasis und einen höheren Entwicklungsaufwand. Durch die formale Verifizierung können viele Fehler in der Vertragsimplementierung aufgedeckt werden, die den Testern und Auditoren entgehen könnten, und es besteht ausreichend Gelegenheit, diese Probleme zu beheben, bevor ein Vertrag veröffentlicht wird. + +## Nachteile der formalen Verifizierung {#drawbacks-of-formal-verification} + +### Kosten für manuelle Arbeit {#cost-of-manual-labor} + +Für die formale Verifizierung, insbesondere die halbautomatische Verifizierung, bei der ein Mensch den Prüfer bei der Ableitung von Korrektheitsbeweisen anleitet, ist ein erhebliches Maß an manueller Arbeit erforderlich. Darüber hinaus ist die Erstellung formaler Spezifizierungen eine komplexe Tätigkeit, die ein hohes Maß an Fachwissen erfordert. + +Aufgrund dieser Faktoren (Aufwand und Fähigkeiten) ist die formale Verifizierung anspruchsvoller und teurer als die üblichen Methoden zur Bewertung der Korrektheit von Verträgen, wie etwa Tests und Audits. Angesichts der Kosten von Fehlern bei der Implementierung von Smart Contracts ist es jedoch sinnvoll, die Kosten für ein vollständiges Verifizierungsaudit zu tragen. + +### Falsch-negative Ergebnisse {#false-negatives} + +Bei einer formalen Verifizierung kann nur geprüft werden, ob die Ausführung des Smart Contracts der formalen Spezifizierung entspricht. Daher muss sichergestellt werden, dass die Spezifizierung die erwarteten Verhaltensweisen eines Smart Contracts korrekt beschreibt. + +Wenn Spezifizierungen schlecht geschrieben sind, können Verstöße gegen Eigenschaften – die auf anfällige Ausführungen hinweisen – durch das formale Verifizierungsaudit nicht entdeckt werden. In diesem Fall könnte der Entwickler irrtümlicherweise zur Annahme verleitet werden, dass der Vertrag keine Bugs enthält. + +### Probleme mit der Leistungsfähigkeit {#performance-issues} + +Bei der formalen Verifizierung kommt es zu einer Reihe von Leistungsproblemen. So können beispielsweise Probleme mit Zustands- und Pfadexplosionen, die bei der Modellprüfung bzw. der symbolischen Prüfung auftreten, die Verifizierungsverfahren beeinträchtigen. Außerdem kommen als Werkzeuge für formale Verifizierungen häufig SMT-Solver und andere Constraint-Solver auf ihrer zugrunde liegenden Ebene zum Einsatz, und diese Solver sind auf rechenintensive Verfahren angewiesen. + +Außerdem ist es für Programm-Verifizierer nicht immer möglich, festzustellen, ob eine (als logische Formel beschriebene) Eigenschaft erfüllt werden kann oder nicht (das „[Entscheidbarkeitsproblem](https://en.wikipedia.org/wiki/Decision_problem)“), da ein Programm möglicherweise nie endet. Daher kann es unmöglich sein, einige Eigenschaften eines Vertrags nachzuweisen, selbst wenn er gut spezifiziert ist. + +## Werkzeuge zur formalen Verifizierung von Ethereum-Smart-Contracts {#formal-verification-tools} + +### Spezifizierungssprachen zur Erstellung formaler Spezifizierungen {#specification-languages} + +**Act**: _*Act ermöglicht die Spezifizierung von Speicher-Updates, Vor- und Nachbedingungen und Vertragsinvarianten. Die Tool-Suite verfügt auch über Proof Backends, die viele Eigenschaften über Coq, SMT Solver oder hevm beweisen können.** + +- [GitHub](https://github.com/ethereum/act) +- [Dokumentation](https://ethereum.github.io/act/) + +**Scribble** - _*Scribble wandelt Code-Annotationen in der Scribble-Spezifizierungssprache in konkrete Behauptungen um, die die Spezifizierung überprüfen.** + +- [Dokumentation](https://docs.scribble.codes/) + +**Dafny** – _*Dafny ist eine verifizierungsbereite Programmiersprache, die sich auf High-Level-Annotationen stützt, um Schlussfolgerungen über den Code zu ziehen und dessen Korrektheit zu beweisen.** + +- [GitHub](https://github.com/dafny-lang/dafny) + +### Programmverifizierer zur Überprüfung der Korrektheit {#program-verifiers} + +**Certora Prover** – _Certora Prover ist ein automatisches, formales Verifizierungstool zur Überprüfung der Korrektheit von Code in Smart Contracts. Die Spezifizierungen werden in CVL (Certora Verification Language) geschrieben, wobei Verstöße gegen Eigenschaften durch eine Kombination aus statischer Analyse und Constraint Solving aufgedeckt werden._ + +- [Website](https://www.certora.com/) +- [Dokumentation](https://docs.certora.com/en/latest/index.html) + +**Solidity SMTChecker** – _*Der SMTChecker von Solidity ist ein eingebauter Model Checker, der auf SMT (Satisfiability Modulo Theories) und Horn Solving basiert. Er bestätigt, ob der Quellcode eines Vertrags während der Kompilierung mit den Spezifizierungen übereinstimmt und prüft statisch auf Verstöße gegen die Sicherheitseigenschaften.** + +- [GitHub](https://github.com/ethereum/solidity) + +**solc-verify** – _*solc-verify ist eine erweiterte Version des Solidity-Compilers, die automatisierte formale Verifizierungen von Solidity-Code mithilfe von Annotationen und modularer Programmverifizierung durchführen kann.** + +- [GitHub](https://github.com/SRI-CSL/solidity) + +**KEVM** – _*KEVM ist eine formale Semantik der Ethereum Virtual Machine (EVM), die im K-Framework geschrieben wurde. KEVM ist ausführbar und kann bestimmte eigenschaftsbezogene Behauptungen mithilfe der Erreichbarkeitslogik beweisen.** + +- [GitHub](https://github.com/runtimeverification/evm-semantics) +- [Dokumentation](https://jellopaper.org/) + +### Logische Frameworks für den Theorembeweis {#theorem-provers} + +**Isabelle** – _Isabelle/HOL ist ein Beweisassistent, der es ermöglicht, mathematische Formeln in einer formalen Sprache auszudrücken, und Werkzeuge zum Beweisen dieser Formeln bereitstellt. Seine Hauptanwendung ist die Formalisierung mathematischer Beweise und insbesondere die formale Verifizierung, die den Nachweis der Korrektheit von Computerhardware oder -software und den Nachweis der Eigenschaften von Computersprachen und -protokollen umfasst._ + +- [GitHub](https://github.com/isabelle-prover) +- [Dokumentation](https://isabelle.in.tum.de/documentation.html) + +**Coq** – _Coq ist ein interaktiver Theorem-Prüfer, mit dem sich Programme unter Verwendung von Theoremen definieren und interaktiv maschinengeprüfte Korrektheitsbeweise erzeugen lassen._ + +- [GitHub](https://github.com/coq/coq) +- [Dokumentation](https://coq.github.io/doc/v8.13/refman/index.html) + +### Auf symbolischer Durchführung basierende Werkzeuge zur Erkennung anfälliger Muster in Smart Contracts {#symbolic-execution-tools} + +**Manticore** – _*Ein Tool zur Analyse des EVM-Bytecodes basierend auf symbolischer Ausführung*.* + +- [GitHub](https://github.com/trailofbits/manticore) +- [Dokumentation](https://github.com/trailofbits/manticore/wiki) + +**hevm** – _*hevm ist eine symbolische Ausführungsengine und ein Äquivalenzprüfer für EVM-Bytecode.** + +- [GitHub](https://github.com/dapphub/dapptools/tree/master/src/hevm) + +**Mythril** - _Ein Werkzeug zur symbolischen Ausführung zum Erkennen von Schwachstellen in Ethereum-Smart-Contracts_ + +- [GitHub](https://github.com/ConsenSys/mythril-classic) +- [Dokumentation](https://mythril-classic.readthedocs.io/en/develop/) + +## Weiterführende Informationen {#further-reading} + +- [Wie die formale Verifizierung von Smart Contracts funktioniert](https://runtimeverification.com/blog/how-formal-verification-of-smart-contracts-works/) +- [Wie die formale Verifizierung fehlerfreie Smart Contracts sicherstellen kann](https://media.consensys.net/how-formal-verification-can-ensure-flawless-smart-contracts-cbda8ad99bd1) +- [Ein Überblick über Projekte zur formalen Verifizierung im Ethereum-Ökosystem](https://github.com/leonardoalt/ethereum_formal_verification_overview) +- [Formale End-to-End-Verifizierung des Ethereum 2.0 Deposit Smart Contract](https://runtimeverification.com/blog/end-to-end-formal-verification-of-ethereum-2-0-deposit-smart-contract/) +- [Die formale Verifizierung der weltweit populärsten Smart Contracts](https://www.zellic.io/blog/formal-verification-weth) +- [SMTChecker und formale Verifizierung](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.15/smtchecker.html) diff --git a/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md index c76d7379942..aa4a07cb8fe 100644 --- a/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md +++ b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md @@ -1,46 +1,308 @@ --- -title: Testen von Smart Contracts -description: +title: Smart Contracts testen +description: Ein Überblick über Techniken und Überlegungen zum Testen von Ethereum Smart Contracts. lang: de -incomplete: true --- -## Testtools und Bibliotheken {#testing-tools-and-libraries} +Öffentliche Blockchains wie Ethereum sind unveränderlich, was es schwierig macht, den Code von Smart Contracts nach der Veröffentlichung zu verändern. [Upgrade-Muster für Verträge](/developers/docs/smart-contracts/upgrading/) zur Durchführung von „virtuellen Upgrades“ existieren, aber deren Implementierung ist schwierig und erfordert sozialen Konsens. Zudem kann ein Upgrade einen Fehler nur beheben, _nachdem_ er entdeckt wurde – wenn ein Angreifer die Schwachstelle zuerst entdeckt, besteht die Gefahr, dass Ihr Smart Contract ausgenutzt wird. -**Waffle – **_Ein Framework für fortgeschrittene Smart-Contract-Entwicklungen und Tests (basierend auf ethers.js)_\*\* +Aus diesen Gründen ist das Testen von Smart Contracts vor ihrer [Veröffentlichung](/developers/docs/smart-contracts/deploying/) auf dem Mainnet eine [Sicherheits-](/developers/docs/smart-contracts/security/)Mindestanforderung. Es gibt viele Techniken zum Testen von Verträgen und zur Bewertung der Korrektheit des Codes; für welche davon Sie sich entscheiden, hängt von Ihren Anforderungen ab. Nichtsdestotrotz ist eine Test-Suite, die sich aus verschiedenen Werkzeugen und Ansätzen zusammensetzt, ideal für das Aufspüren sowohl kleinerer als auch größerer Sicherheitslücken im Vertragscode. -- [getwaffle.io](https://getwaffle.io/) -- [GitHub](https://github.com/EthWorks/Waffle) +## Voraussetzungen {#prerequisites} -**Solidy-Coverage –** **_Alternatives Solidity-Code-Coverage-Tool_** +Auf dieser Seite wird erklärt, wie Smart Contracts vor ihrer Veröffentlichung im Ethereum-Netzwerk getestet werden können. Sie setzt voraus, dass Sie mit [Smart Contracts](/developers/docs/smart-contracts/) vertraut sind. -- [GitHub](https://github.com/sc-forks/solidity-coverage) +## Was sind Smart-Contract-Tests? {#what-is-smart-contract-testing} -**Whiteblock Genesis –** **_Eine End-to-End-Entwicklungs-Sandbox und Testplattform für Blockchains_** +Beim Testen von Smart Contracts wird überprüft, ob der Code eines Smart Contracts wie erwartet funktioniert. Die Tests sind nützlich, um zu prüfen, ob ein bestimmter Smart Contract die Anforderungen an Zuverlässigkeit, Benutzerfreundlichkeit und Sicherheit erfüllt. -- [Whiteblock.io](https://whiteblock.io) -- [Dokumentation](https://docs.whiteblock.io) -- [GitHub](https://github.com/whiteblock/genesis) +Es gibt verschiedene Vorgehensweisen. Für die meisten Testmethoden ist es jedoch erforderlich, einen Smart Contract mit einer kleinen Stichprobe der Daten, die er voraussichtlich verarbeiten soll, auszuführen. Wenn der Vertrag korrekte Ergebnisse für die Beispieldaten liefert, wird davon ausgegangen, dass er ordnungsgemäß funktioniert. Die meisten Testwerkzeuge bieten Ressourcen zum Schreiben und Ausführen von [Testfällen](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Test_case). Mit ihnen lässt sich prüfen, ob die Ausführung eines Vertrags die erwarteten Ergebnisse hervorbringt. -**OpenZeppelin-Testumgebung –** **_ Blitzschnelles Testen von Smart Contracts. One-Line-Einrichtung für ein großartiges Testerlebnis._** +### Warum ist es wichtig, Smart Contracts zu testen? {#importance-of-testing-smart-contracts} -- [GitHub](https://github.com/OpenZeppelin/openzeppelin-test-environment) -- [Dokumentation](https://docs.openzeppelin.com/test-environment/) +Da mithilfe von Smart Contracts häufig hochwertige finanzielle Vermögenswerte verwaltet werden, können kleine Programmierfehler zu [massiven Verlusten für die Benutzer](https://rekt.news/leaderboard/) führen, wozu es häufig auch kommt. Gründliches Testen kann jedoch dazu beitragen, Fehler und Probleme im Code eines Smart Contracts frühzeitig zu entdecken und zu beheben, bevor dieser im Mainnet veröffentlicht wird. -**OpenZeppelin-Testhelfer – ** **_Assertionsbibliothek für die Tests von Ethereum-Smart-Contracts. Stellen Sie sicher, dass sich Ihre Verträge erwartungsgemäß verhalten._** +Es ist zwar möglich, einen Vertrag zu aktualisieren, wenn ein Fehler entdeckt wird. Upgrades sind allerdings komplex und können bei unsachgemäßer Handhabung [ u Fehlern führen](https://blog.trailofbits.com/2018/09/05/contract-upgrade-anti-patterns/). Durch die Aktualisierung eines Vertrags wird der Grundsatz der Unveränderlichkeit weiter ausgehebelt. Außerdem ist sie für die Benutzer mit zusätzlichen Vertrauensvorbehalten verbunden. Umgekehrt mindert ein umfassender Plan zum Testen Ihres Vertrags die Sicherheitsrisiken von Smart Contracts und reduziert die Notwendigkeit, nach der Veröffentlichung komplexe Logik-Upgrades durchzuführen. -- [GitHub](https://github.com/OpenZeppelin/openzeppelin-test-helpers) -- [Dokumentation](https://docs.openzeppelin.com/test-helpers) +## Methoden zum Testen von Smart Contracts {#methods-for-testing-smart-contracts} + +Die Methoden zum Testen von Smart Contracts auf Ethereum lassen sich in zwei große Kategorien einteilen: **automatisiertes Testen** und **manuelles Testen**. Automatisierte Tests und manuelle Tests bieten einzigartige Vorteile, es müssen für sie aber auch Kompromisse eingegangen werden. Sie können beide Methoden kombinieren, um einen robusten Plan zur Analyse Ihrer Verträge zu entwerfen. + +### Automatisierte Tests {#automated-testing} + +Beim automatisierten Testen werden Werkzeuge eingesetzt, die den Code eines Smart Contracts automatisch auf Fehler bei seiner Ausführung überprüfen. Der Vorteil automatisierter Tests ergibt sich aus der Verwendung von [Skripten](https://www.techtarget.com/whatis/definition/script?amp=1) zur Bewertung der Vertragsfunktionalitäten. Skriptgesteuerte Tests können so geplant werden, dass sie mit minimalen menschlichen Eingriffen wiederholt ausgeführt werden. Dies bedeutet, dass automatisierte Tests effizienter sind als manuelle Testverfahren. + +Automatisierte Tests sind vor allem in den folgenden Fällen sinnvoll: bei sich wiederholenden und zeitaufwändigen Tests; wenn sie manuell nur schwer durchführbar sind; bei Anfälligkeit für menschliche Fehler; bei der Bewertung kritischer Vertragsfunktionen. Automatisierte Testwerkzeuge können jedoch auch Nachteile haben – bestimmte Bugs können übersehen werden und zu vielen [falsch-positiven Ergebnissen](https://www.contrastsecurity.com/glossary/false-positive) führen. Daher ist es ideal, automatisierte Tests mit manuellen Tests für Smart Contracts zu kombinieren. + +### Manuelle Tests {#manual-testing} + +Manuelles Tests werden von Menschen durchgeführt, wobei jeder Testfall in Ihrer Test-Suite nacheinander ausgeführt wird, um die Korrektheit eines Smart Contracts zu analysieren. Dies steht im Gegensatz zu automatisierten Tests, bei denen Sie gleichzeitig mehrere isolierte Tests für einen Smart Contract durchführen können und einen Bericht mit allen fehlgeschlagenen und bestandenen Tests erhalten. + +Manuelle Tests können von einer einzelnen Person gemäß eines schriftlichen Testplans durchgeführt werden, der verschiedene Testszenarien abdeckt. Im Rahmen manueller Tests können Sie auch mehrere Personen oder Gruppen über einen bestimmten Zeitraum mit einem Smart Contract interagieren lassen. Der Prüfer vergleicht das tatsächliche Verhalten des Smart Contracts mit dem erwarteten Verhalten und kennzeichnet jede Abweichung als Bug. + +Effektive manuelle Tests erfordern erhebliche Ressourcen („Fähigkeiten“, „Zeit“, „Geld“ und „Aufwand“) und es kann – aufgrund menschlichen Irrtums – passieren, dass bestimmte Fehler bei der Ausführung von Tests übersehen werden. Aber auch manuelle Tests können von Vorteil sein – so kann ein menschlicher Tester (z. B. ein Auditor) mithilfe seiner Intuition Grenzfälle aufdecken, die ein automatisiertes Testwerkzeug übersehen würde. + +## Automatisierte Tests für Smart Contracts {#automated-testing-for-smart-contracts} + +### Unit-Tests {#unit-testing-for-smart-contracts} + +Beim Unit-Testing werden die Vertragsfunktionen separat bewertet und die korrekte Funktionsweise jeder Komponente überprüft. Gute Unit-Tests sollten einfach und schnell durchführbar sein und eine klare Vorstellung davon vermitteln, was falsch gelaufen ist, wenn Tests fehlschlagen. + +Unit-Tests sind nützlich, um zu prüfen, ob Funktionen die erwarteten Werte zurückgeben und ob der Datenspeicher des Vertrags nach Ausführung der Funktion ordnungsgemäß aktualisiert wird. Darüber hinaus wird durch die Durchführung von Unit-Tests nach Änderungen an der Codebasis eines Vertrags sichergestellt, dass durch das Hinzufügen neuer Logik keine Fehler entstehen. Im Folgenden finden Sie einige Richtlinien für die Durchführung effektiver Unit-Tests: + +#### Richtlinien für Unit-Tests von Smart Contracts {#unit-testing-guidelines} + +##### 1. Die Geschäftslogik und den Arbeitsablauf Ihrer Smart Contracts verstehen + +Bevor Sie Unit-Tests schreiben, ist es hilfreich zu wissen, welche Funktionalitäten ein Smart Contract bietet und wie die Benutzer auf diese Funktionen zugreifen und sie nutzen. Dies ist besonders nützlich für die Durchführung von [Happy-Path-Tests](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Happy_path), mit denen festgestellt wird, ob Funktionen in einem Vertrag die richtige Ausgabe für gültige Benutzereingaben liefern. Wir erklären dieses Konzept anhand dieses (verkürzten) Beispiels eines [Auktionsvertrags](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.17/solidity-by-example.html?highlight=Auction%20contract#simple-open-auction) + +``` +constructor( + uint biddingTime, + address payable beneficiaryAddress + ) { + beneficiary = beneficiaryAddress; + auctionEndTime = block.timestamp + biddingTime; + } + +function bid() external payable { + + if (block.timestamp > auctionEndTime) + revert AuctionAlreadyEnded(); + + if (msg.value <= highestBid) + revert BidNotHighEnough(highestBid); + + if (highestBid != 0) { + pendingReturns[highestBidder] += highestBid; + } + highestBidder = msg.sender; + highestBid = msg.value; + emit HighestBidIncreased(msg.sender, msg.value); + } + + function withdraw() external returns (bool) { + uint amount = pendingReturns[msg.sender]; + if (amount > 0) { + pendingReturns[msg.sender] = 0; + + if (!payable(msg.sender).send(amount)) { + pendingReturns[msg.sender] = amount; + return false; + } + } + return true; + } + +function auctionEnd() external { + if (block.timestamp < auctionEndTime) + revert AuctionNotYetEnded(); + if (ended) + revert AuctionEndAlreadyCalled(); + + ended = true; + emit AuctionEnded(highestBidder, highestBid); + + beneficiary.transfer(highestBid); + } +} +``` + +Hierbei handelt es sich um einen einfachen Auktionsvertrag, der für die Entgegennahme von Geboten während der Gebotsfrist entworfen wurde. Wenn das `highestBid` (Höchstgebot) steigt, erhält der vorherige Höchstbietende sein Geld zurück; sobald die Gebotsfrist vorbei ist, ruft der `Begünstigte` den Vertrag auf, um sein Geld zu erhalten. + +Unit-Tests für einen Vertrag wie diesen würden verschiedene Funktionen abdecken, die ein Benutzer bei der Interaktion mit dem Vertrag aufrufen könnte. Here’s a possible translation into German: Ein Beispiel wäre ein Unit-Test, der überprüft, ob ein Benutzer ein Gebot abgeben kann, während die Auktion noch läuft (z. B. ob Aufrufe an `bid()` erfolgreich sind), oder einer, der überprüft, ob ein Benutzer ein höheres Gebot als das aktuelle `highestBid` (Höchstgebot) abgeben kann. + +Ein Verständnis des operativen Arbeitsablaufs von Verträgen hilft auch beim Schreiben von Unit-Tests, die prüfen, ob die Ausführung den Anforderungen entspricht. Der Auktionsvertrag legt zum Beispiel fest, dass Benutzer keine Gebote abgeben können, sobald die Auktion beendet ist (d. h., wenn `auctionEndTime` kleiner als `block.timestamp` ist). Ein Entwickler könnte also einen Unit-Test durchführen, der überprüft, ob Aufrufe der Funktion `bid()` erfolgreich sind oder fehlschlagen, wenn die Auktion vorbei ist (d. h., wenn `auctionEndTime` > `block.timestamp`). + +##### 2. Alle Annahmen im Zusammenhang mit der Vertragsausführung bewerten + +Es ist wichtig, alle Annahmen über die Ausführung eines Vertrags zu dokumentieren und Unit-Tests zur Überprüfung der Korrektheit dieser Annahmen zu schreiben. Das Testen von Behauptungen bietet nicht nur Schutz vor unerwarteter Ausführung, sondern zwingt Sie auch dazu, über Vorgänge nachzudenken, die das Sicherheitsmodell eines Smart Contracts gefährden könnten. Ein nützlicher Tipp lautet, über „Glückliche-Benutzer-Tests“ hinauszugehen und negative Tests zu schreiben, die prüfen, ob eine Funktion bei falschen Eingaben fehlschlägt. + +Viele Unit-Test-Frameworks ermöglichen das Aufstellen von Behauptungen – einfache Aussagen, die angeben, zu was ein Vertrag fähig ist und zu was nicht – und das Ausführen von Tests, um zu sehen, ob diese Behauptungen bei der Ausführung zutreffen. Ein Entwickler, der an dem oben beschriebenen Auktionsvertrag arbeitet, könnte vor der Ausführung negativer Tests die folgenden Behauptungen über sein Verhalten aufstellen: + +- Benutzer können keine Gebote abgeben, wenn die Auktion beendet ist oder noch nicht begonnen hat. + +- Der Auktionsvertrag bricht ab, wenn ein Gebot unter dem akzeptablen Schwellenwert liegt. + +- Benutzer, die den Zuschlag nicht erhalten, bekommen ihr Geld wieder gutgeschrieben. + +**Hinweis**: Eine weitere Möglichkeit, Annahmen zu testen, besteht im Schreiben von Tests, die [Funktionsmodifikatoren](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.16/contracts.html#function-modifiers) in einem Vertrag auslösen, insbesondere die Anweisungen `require`, `assert` und `if...else`. + +##### 3. Codeabdeckung messen + +Die [Codeabdeckung](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Code_coverage) ist eine Testmetrik, die die Anzahl der Verzweigungen, Zeilen und Aussagen in Ihrem Code verfolgt, die während der Tests ausgeführt werden. Die Tests sollten über eine gute Codeabdeckung verfügen, da es sonst zu „falsch-negativen“ Ergebnissen kommen kann, d. h. ein Vertrag besteht zwar alle Tests, aber es liegen noch Schwachstellen im Code vor. Der Nachweis einer hohen Codeabdeckung gibt jedoch Gewissheit, dass alle Aussagen/Funktionen in einem Smart Contract ausreichend auf ihre Korrektheit getestet wurden. + +##### 4. Gut entwickelte Test-Frameworks verwenden + +Die Qualität der Werkzeuge, die für die Durchführung von Unit-Tests für Ihre Smart Contracts verwendet werden, ist entscheidend. Ein ideales Test-Framework ist eines, das regelmäßig gewartet wird, nützliche Funktionen bietet (z. B. Protokollierungs- und Berichtsfunktionen) und von anderen Entwicklern ausgiebig genutzt und geprüft wurde. + +Unit-Test-Frameworks für Solidity Smart Contracts liegen in verschiedenen Sprachen vor (hauptsächlich in JavaScript, Python und Rust). In den folgenden Anleitungen finden Sie Informationen darüber, wie Sie Unit-Tests mit verschiedenen Test-Frameworks durchführen können: + +- **[Durchführung von Unit-Tests mit Brownie](https://eth-brownie.readthedocs.io/en/v1.0.0_a/tests.html)** +- **[Durchführung von Unit-Tests mit Foundry](https://book.getfoundry.sh/forge/writing-tests)** +- **[Durchführung von Unit-Tests mit Waffle](https://ethereum-waffle.readthedocs.io/en/latest/getting-started.html#writing-tests)** +- **[Durchführung von Unit-Tests mit Remix](https://remix-ide.readthedocs.io/en/latest/unittesting.html#write-tests)** +- **[Durchführung von Unit-Tests mit Ape](https://docs.apeworx.io/ape/stable/userguides/testing.html)** +- **[Durchführung von Unit-Tests mit Hardhat](https://hardhat.org/hardhat-runner/docs/guides/test-contracts)** +- **[Durchführung von Unit-Tests mit Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/testing-framework/overview/)** + +### Integrationstests {#integration-testing-for-smart-contracts} + +Bei Unit-Tests wird das Debugging für Vertragsfunktionen isoliert durchgeführt. Mithilfe von Integrationstests hingegen lassen sich die Komponenten eines Smart Contracts als Ganzes bewerten. Integrationstests können Probleme aufdecken, die sich aus vertragsübergreifenden Aufrufen oder Interaktionen zwischen verschiedenen Funktionen im selben Smart Contract ergeben. Integrationstests können beispielsweise dabei helfen, zu prüfen, ob Dinge wie [Inheritance](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.12/contracts.html#inheritance) und Dependency Injection ordnungsgemäß funktionieren. + +Integrationstests sind sinnvoll, wenn Ihr Vertrag eine modulare Architektur oder während der Ausführung Schnittstellen mit anderen On-Chain-Verträgen aufweist. Eine Methode, Integrationstests durchzuführen, besteht darin, die Blockchain bei einer bestimmten Höhe zu [spalten](/glossary/#fork) (mithilfe eines Werkzeugs wie [Forge](https://book.getfoundry.sh/forge/fork-testing) oder [Hardhat](https://hardhat.org/hardhat-network/docs/guides/forking-other-networks)) und Interaktionen zwischen Ihrem Vertrag und bereits veröffentlichten Verträgen zu simulieren. + +Die abgespaltete Blockchain verhält sich ähnlich wie das Mainnet und verfügt über Konten mit zugehörigen Zuständen und Guthaben. Sie fungiert jedoch nur als lokale Entwicklungsumgebung in einer Sandbox, d. h. Sie benötigen weder echte ETH für Transaktionen noch werden sich Ihre Änderungen auf das tatsächliche Ethereum-Protokoll auswirken. + +### Eigenschaftsbasierte Tests {#property-based-testing-for-smart-contracts} + +Beim eigenschaftsbasierten Testen wird geprüft, ob ein Smart Contract eine bestimmte Eigenschaft erfüllt. Eigenschaften geben Fakten über das Verhalten eines Vertrags an, von denen erwartet wird, dass sie in verschiedenen Szenarien wahr bleiben – ein Beispiel für eine Smart-Contract-Eigenschaft könnte sein: „Bei arithmetischen Operationen im Vertrag darf es niemals zu einem Über- oder Unterlauf kommen.“ + +**Statische Analysen** und **dynamische Analysen** sind zwei gängige Techniken zur Durchführung eigenschaftsbasierter Tests. Mit beiden lässt sich verifizieren, dass der Code eines Programms (in diesem Fall eines Smart Contracts) eine vordefinierte Eigenschaft erfüllt. Für einige eigenschaftsbasierte Testwerkzeuge sind vordefinierte Regeln für erwartete Vertragseigenschaften festgelegt. Der Code wird dann anhand dieser Regeln geprüft. Andere Werkzeuge ermöglichen es Ihnen, benutzerdefinierte Eigenschaften für einen Smart Contract zu bestimmen. + +#### Statische Analyse {#static-analysis} + +Beim statischen Analyseprozess wird der Quellcode eines Smart Contracts als Eingabe verwendet. Die ausgegebenen Ergebnisse erklären, ob ein Vertrag eine Eigenschaft erfüllt oder nicht. Im Gegensatz zur dynamischen Analyse wird bei der statischen Analyse ein Vertrag nicht ausgeführt, um ihn auf seine Korrektheit zu prüfen. Bei der statischen Analyse werden stattdessen alle möglichen Pfade ermittelt, die ein Smart Contract während der Ausführung einschlagen könnte (d. h. sie untersucht die Struktur des Quellcodes, um festzustellen, was diese für den Betrieb des Vertrags während der Laufzeit bedeuten könnte). + +[Linting](https://www.perforce.com/blog/qac/what-lint-code-and-why-linting-important) und [statische Tests](https://www.techtarget.com/whatis/definition/static-analysis-static-code-analysis) sind gängige Methoden für die Durchführung statischer Analysen von Verträgen. Beide erfordern die Analyse von Low-Level-Repräsentationen der Vertragsausführung, wie zum Beispiel von [abstrakten Syntaxbäumen](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Abstract_syntax_tree) und [Kontrollflussdiagrammen](https://www.geeksforgeeks.org/software-engineering-control-flow-graph-cfg/amp/), die vom Compiler ausgegeben werden. + +In den meisten Fällen ist die statische Analyse nützlich, um Sicherheitsprobleme wie die Verwendung unsicherer Konstrukte, Syntaxfehler oder Verstöße gegen Codierungsstandards in einem Vertragscode zu erkennen. Es ist jedoch bekannt, dass statische Analysen im Allgemeinen nicht dazu geeignet sind, tiefer liegende Schwachstellen zu erkennen, und dass sie zu viele falsch-positive Ergebnisse liefern können. + +#### Dynamische Analyse {#dynamic-analysis} + +Dynamische Analysen generieren symbolische Eingaben (z. B. bei der [symbolischen Ausführung](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Symbolic_execution)) oder konkrete Eingaben (z. B. beim [Fuzzing](https://owasp.org/www-community/Fuzzing)) für die Funktionen eines Smart Contracts, um zu sehen, ob eine Ausführungsspur oder mehrere Ausführungsspuren bestimmte Eigenschaften verletzen. Diese Form des eigenschaftsbasierten Testens unterscheidet sich von Unit-Tests dadurch, dass die Testfälle mehrere Szenarien abdecken und ein Programm die Erstellung der Testfälle übernimmt. + +[Fuzzing](https://halborn.com/what-is-fuzz-testing-fuzzing/) ist ein Beispiel für eine dynamische Analysetechnik zur Verifizierung beliebiger Eigenschaften in Smart Contracts. Ein Fuzzer ruft Funktionen in einem Zielvertrag mit zufälligen oder missgebildeten Variationen eines definierten Eingabewerts auf. Wenn der Smart Contract in einen Fehlerzustand eintritt (z. B. wenn eine Behauptung fehlschlägt), wird das Problem gekennzeichnet, und die Eingaben, die die Ausführung in Richtung des anfälligen Pfads steuern, werden in einem Bericht aufgeführt. + +Fuzzing ist nützlich, um den Mechanismus zur Eingabevalidierung von Smart Contracts zu bewerten, da eine unsachgemäße Handhabung unerwarteter Eingaben eine unbeabsichtigte Ausführung zur Folge und gefährliche Auswirkungen haben kann. Diese Form eigentumsbasierter Tests kann aus vielen Gründen ideal sein: + +1. **Das Schreiben von Testfällen, die viele Szenarien abdecken, ist schwierig.** Für einen Eigenschaftstest müssen Sie lediglich ein Verhalten und einen Datenbereich festlegen, mit dem das Verhalten getestet werden soll. Das Programm generiert automatisch Testfälle auf der Grundlage der festgelegten Eigenschaft. + +2. **Ihre Test-Suite deckt möglicherweise nicht alle möglichen Pfade innerhalb des Programms ausreichend ab.** Selbst bei einer 100-prozentigen Abdeckung ist es möglich, Grenzfälle zu übersehen. + +3. **Unit-Tests beweisen, dass ein Vertrag für Beispieldaten korrekt ausgeführt wird. Ob der Vertrag für Eingaben außerhalb des Beispielbereichs allerdings korrekt ausgeführt wird, bleibt unbekannt.** Eigenschaftstests führen einen Zielvertrag mit mehreren Variationen eines bestimmten Eingabewerts aus, um Ausführungsspuren zu finden, die Behauptungsfehler verursachen. Somit bietet ein Eigenschaftstest mehr Garantien, dass ein Vertrag für eine breite Klasse von Eingabedaten korrekt ausgeführt wird. + +### Richtlinien für die Durchführung von eigenschaftsbasierten Tests für Smart Contracts {#running-property-based-tests} + +Das Durchführen von eigenschaftsbasierten Tests beginnt in der Regel mit der Festlegung einer Eigenschaft (z. B. Abwesenheit von [Ganzzahlüberläufen](https://github.com/ConsenSys/mythril/wiki/Integer-Overflow)) oder einer Sammlung von Eigenschaften, die Sie in einem Smart Contract verifizieren möchten. Möglicherweise müssen Sie beim Schreiben von Eigenschaftstests auch einen Wertebereich festlegen, innerhalb dessen das Programm Daten für Transaktionseingaben generieren kann. + +Sobald das Eigenschafts-Testwerkzeug richtig konfiguriert ist, führt es Ihre Smart-Contract-Funktionen mit zufällig generierten Eingaben aus. Wenn irgendwelche Verstöße gegen Behauptungen vorliegen, sollten Sie einen Bericht mit konkreten Eingabedaten erhalten, die gegen die zu bewertende Eigenschaft verstoßen. In den folgenden Anleitungen finden Sie Informationen für den Einstieg in die Durchführung von eigenschaftsbasierten Tests mit verschiedenen Werkzeugen: + +- **[Statische Analyse von Smart Contracts mit Slither](https://github.com/crytic/building-secure-contracts/tree/master/program-analysis/slither#slither)** +- **[Statische Analyse von Smart Contracts mit Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/static-analysis/using-detectors/)** +- **[Eigenschaftsbasierte Tests mit Brownie](https://eth-brownie.readthedocs.io/en/stable/tests-hypothesis-property.html)** +- **[Fuzzing von Verträgen mit Foundry](https://book.getfoundry.sh/forge/fuzz-testing)** +- **[Fuzzing von Verträgen mit Echidna](https://github.com/crytic/building-secure-contracts/tree/master/program-analysis/echidna#echidna-tutorial)** +- **[Fuzzing von Verträgen mit Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/testing-framework/fuzzing/)** +- **[Symbolische Ausführung von Smart Contracts mit Manticore](https://github.com/crytic/building-secure-contracts/tree/master/program-analysis/manticore#manticore-tutorial)** +- **[Symbolische Ausführung von Smart Contracts mit Mythril](https://mythril-classic.readthedocs.io/en/master/tutorial.html)** + +## Manuelle Tests für Smart Contracts {#manual-testing-for-smart-contracts} + +Das manuelle Testen von Smart Contracts erfolgt oft erst später im Entwicklungszyklus, nachdem automatisierte Tests durchgeführt wurden. Bei dieser Form des Testens wird der Smart Contract als vollständig integriertes Produkt bewertet, um festzustellen, ob er die in den technischen Anforderungen festgelegten Leistungen erbringt. + +### Testen von Verträgen auf einer lokalen Blockchain {#testing-on-local-blockchain} + +Automatisierte Tests, die in einer lokalen Entwicklungsumgebung durchgeführt werden, können zwar nützliche Debugging-Informationen liefern. Für Sie ist es allerdings wichtig, zu wissen, wie sich Ihr Smart Contract in einer Produktionsumgebung verhält. Bei einer Veröffentlichung auf dem Ethereum-Mainnet fallen jedoch Gas-Gebühren an – ganz zu schweigen davon, dass Sie oder Ihre Benutzer echtes Geld verlieren können, wenn Ihr Smart Contract noch Fehler aufweist. + +Das Testen Ihres Vertrags auf einer lokalen Blockchain (auch bekannt als ein [Entwicklungsnetzwerk](/developers/docs/development-networks/)) ist eine empfohlene Alternative zum Testen auf dem Mainnet. Eine lokale Blockchain ist eine Kopie der Ethereum-Blockchain, die lokal auf Ihrem Computer läuft und das Verhalten der Ausführungsebene von Ethereum simuliert. Dementsprechend können Sie Transaktionen so programmieren, dass sie mit einem Vertrag interagieren, ohne signifikante zusätzliche Kosten zu verursachen. + +Die Ausführung von Verträgen auf einer lokalen Blockchain könnte als eine Form manueller Integrationstests nützlich sein. [Smart Contracts sind in hohem Maße zusammensetzbar](/developers/docs/smart-contracts/composability/), sodass sie in bestehende Protokolle integriert werden können. Dennoch müssen Sie sicherstellen, dass solche komplexen On-Chain-Interaktionen die richtigen Ergebnisse liefern. + +[Mehr zu Entwicklungsnetzwerken.](/developers/docs/development-networks/) + +### Testen von Verträgen auf Testnetzen {#testing-contracts-on-testnets} + +Ein Testnetzwerk oder Testnet funktioniert genau wie das Ethereum Mainnet, mit dem Unterschied, dass es Ether (ETH) verwendet, das keinen realen Wert hat. Das Veröffentlichen Ihres Vertrags auf einem [Testnetz](/developers/docs/networks/#ethereum-testnets) bedeutet, dass jeder damit interagieren kann (z. B. über das Frontend der DApps), ohne Geldmittel zu riskieren. + +Diese Form manueller Tests ist nützlich, um den End-to-End-Flow Ihrer Anwendung aus der Sicht des Benutzers zu bewerten. Hier können Beta-Tester auch Testläufe durchführen und etwaige Probleme mit der Geschäftslogik und der Gesamtfunktionalität des Vertrags melden. + +Die Veröffentlichung in einem Testnetz nach dem Testen auf einer lokalen Blockchain ist ideal, da Ersteres eher dem Verhalten der Ethereum Virtual Machine entspricht. Daher ist es bei vielen Ethereum-nativen Projekten üblich, DApps in Testnetzen zu veröffentlichen, um so den Betrieb von Smart Contracts unter realen Bedingungen zu simulieren. + +[Mehr über Ethereum-Testnetze.](/developers/docs/development-networks/#public-beacon-testchains) + +## Testen vs. formale Verifizierung {#testing-vs-formal-verification} + +Zwar helfen Tests bei der Bestätigung, dass ein Vertrag für einige Dateneingaben die erwarteten Ergebnisse liefert. Sie können jedoch nicht schlüssig beweisen, dass dies auch für Eingaben gilt, die während der Tests nicht verwendet wurden. Das Testen eines Smart Contracts kann daher keine „funktionale Korrektheit“ garantieren (d. h. es kann nicht zeigen, dass sich eine Anwendung für _alle_ Arten von Eingabewerten wie gewünscht verhält). + +Die formale Verifizierung ist ein Ansatz zur Bewertung der Korrektheit von Software, indem geprüft wird, ob ein formales Modell des Programms mit der formalen Spezifikation übereinstimmt. Ein formales Modell ist eine abstrakte mathematische Darstellung eines Programms, wohingegen eine formale Spezifikation die Eigenschaften eines Programms definiert (d. h. logische Behauptungen über die Ausführung des Programms). + +Da die Eigenschaften in mathematischen Begriffen geschrieben sind, ist es möglich, zu verifizieren, ob ein formales (mathematisches) Modell des Systems eine Spezifikation mithilfe logischer Inferenzregeln erfüllt. Daher liefern formale Verifizierungswerkzeuge angeblich einen „mathematischen Beweis“ für die Korrektheit eines Systems. + +Im Gegensatz zu Tests kann mit der formalen Verifizierung überprüft werden, ob die Ausführung eines Smart Contracts eine formale Spezifikation für _alle_ Ausführungen erfüllt (d. h. keine Bugs aufweist), ohne dass sie mit Beispieldaten ausgeführt werden muss. Dies reduziert nicht nur den Zeitaufwand für die Durchführung von Dutzenden von Unit-Tests, sondern ist auch effektiver beim Aufspüren versteckter Schwachstellen. Abgesehen davon liegen die formalen Verifizierungstechniken auf einem Spektrum, das sich nach der Schwierigkeit der Implementierung und ihrer Nützlichkeit richtet. + +[Mehr zur formalen Verifizierung von Smart Contracts.](/developers/docs/smart-contracts/formal-verification) + +## Testen vs. Audits und Bug Bounties {#testing-vs-audits-bug-bounties} + +Wie bereits erwähnt, können strenge Tests nur selten die Abwesenheit von Bugs in einem Vertrag garantieren; formale Verifizierungsansätze können eine stärkere Garantie für die Korrektheit bieten, sind aber derzeit schwierig anzuwenden und mit erheblichen Kosten verbunden. + +Dennoch können Sie die Wahrscheinlichkeit weiter erhöhen, dass Schwachstellen im Vertrag entdeckt werden, indem Sie eine unabhängige Code-Prüfung durchführen lassen. [Smart-Contract-Audits](https://www.immunebytes.com/blog/what-is-a-smart-contract-audit/) und [Bug Bounties](https://medium.com/immunefi/a-defi-security-standard-the-scaling-bug-bounty-9b83dfdc1ba7) sind zwei Möglichkeiten, um zu veranlassen, dass andere Ihre Verträge analysieren. + +Die Audits werden von Auditoren durchgeführt, die erfahren darin sind, Sicherheitslücken und schlechte Entwicklungspraktiken in Smart Contracts aufzudecken. Ein Audit umfasst in der Regel Tests (und möglicherweise eine formale Verifizierung) sowie eine manuelle Überprüfung der gesamten Codebasis. + +Im Gegensatz dazu wird bei einem Bug-Bounty-Programm üblicherweise eine finanzielle Belohnung an eine Person (allgemein als [Whitehat-Hacker](https://en.wikipedia.org/wiki/White_hat_(computer_security)) bezeichnet) gezahlt, die eine Schwachstelle in einem Smart Contract entdeckt und sie den Entwicklern meldet. Bug Bounties ähneln insofern Audits, da ihre Funktionsweise mit einschließt, dass andere gebeten werden, bei der Suche nach Fehlern in Smart Contracts zu helfen. + +Der Hauptunterschied besteht darin, dass Bug-Bounty-Programme der breiteren Entwickler-/Hacker-Community offenstehen und eine breite Klasse von ethischen Hackern und unabhängigen Sicherheitsexperten mit einzigartigen Fähigkeiten und einzigartiger Erfahrung ansprechen. Dies kann ein Vorteil gegenüber Audits von Smart Contracts sein, die sich hauptsächlich auf Teams stützen, die möglicherweise nur über begrenzte oder eingeschränkte Fachkenntnisse verfügen. + +## Testwerkzeuge und Bibliotheken {#testing-tools-and-libraries} + +### Unit-Testing-Werkzeuge {#unit-testing-tools} + +- **[Solidity-Abdeckung](https://github.com/sc-forks/solidity-coverage)** – _Code-Abdeckungswerkzeug für in Solidity geschriebene Smart Contracts._ + +- **[Waffle](https://ethereum-waffle.readthedocs.io/en/latest/)** – _Framework für die Entwicklung und das Testen fortgeschrittener Smart Contracts (basierend auf ethers.js)_. + +- **[Remix Tests](https://github.com/ethereum/remix-project/tree/master/libs/remix-tests)** – _Werkzeug zum Testen von Solidity-Smart-Contracts. Arbeitet unter dem Remix IDE „Solidity Unit Testing“-Plug-in, das zum Schreiben und Ausführen von Testfällen für einen Vertrag verwendet wird._ + +- **[OpenZeppelin Test Helpers](https://github.com/OpenZeppelin/openzeppelin-test-helpers)** – _Behauptungsbibliothek für das Testen von Ethereum-Smart-Contracts. Stellen Sie sicher, dass sich Ihre Verträge wie erwartet verhalten!_ + +- **[Brownie-Unit-Testing-Framework](https://eth-brownie.readthedocs.io/en/v1.0.0_a/tests.html)** – _Brownie nutzt Pytest, ein funktionsreiches Test-Framework, mit dem Sie kleine Tests mit minimalem Code schreiben können. Außerdem lässt es sich gut für große Projekte skalieren und ist in hohem Maße erweiterbar._ + +- **[Foundry Tests](https://github.com/foundry-rs/foundry/tree/master/forge)** – _Foundry bietet mit Forge ein schnelles und flexibles Ethereum-Testing-Framework an, das einfache Unit-Tests, Gas-Optimierungsprüfungen und Vertrags-Fuzzing durchführen kann._ + +- **[Hardhat Tests](https://hardhat.org/hardhat-runner/docs/guides/test-contracts)** – _Framework zum Testen von Smart Contracts basierend auf ethers.js, Mocha und Chai._ + +- **[ApeWorx](https://docs.apeworx.io/ape/stable/userguides/testing.html)** – _Python-basiertes Entwicklungs- und Test-Framework für Smart Contracts für die Ethereum Virtual Machine._ + +- **[Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/testing-framework/overview/)** – _Python-basiertes Framework für Unit-Testing und Fuzzing mit starken Debugging-Funktionen und Unterstützung für Cross-Chain-Tests, das pytest und Anvil nutzt, um die beste Benutzererfahrung und Leistung zu bieten._ + +### Eigenschaftsbasierte Testwerkzeuge {#property-based-testing-tools} + +#### Werkzeuge zur statischen Analyse {#static-analysis-tools} + +- **[Slither](https://github.com/crytic/slither)** – _Python-basiertes Solidity-Framework zur statischen Analyse, um Schwachstellen aufzudecken, das Codeverständnis zu verbessern und benutzerdefinierte Analysen für Smart Contracts zu schreiben._ + +- **[Ethlint](https://ethlint.readthedocs.io/en/latest/)** – _Linter für die Durchsetzung von Best-Practices bezüglich Stil und Sicherheit für die Solidity-Programmiersprache für Smart Contracts._ + +- **[Cyfrin Aderyn](https://cyfrin.io/tools/aderyn)** – _Rust-basiertes statisches Analysetool, das speziell für die Sicherheit und Entwicklung von Web3-Smart-Contracts konzipiert wurde._ + +- **[Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/static-analysis/using-detectors/)** – _Python-basiertes Framework für die statische Analyse mit Detektoren für Schwachstellen und Codequalität, Druckern zum Extrahieren nützlicher Informationen aus dem Code und Unterstützung für das Schreiben benutzerdefinierter Submodule._ + +#### Werkzeuge zur dynamischen Analyse {#dynamic-analysis-tools} + +- **[Echidna](https://github.com/crytic/echidna/)** – _Schneller Vertrags-Fuzzer zum Aufspüren von Schwachstellen in Smart Contracts mithilfe von eigenschaftsbasierten Tests._ + +- **[Diligence Fuzzing](https://consensys.net/diligence/fuzzing/)** – _Automatisiertes Fuzzing-Werkzeug zum Aufspüren von Eigenschaftsverstößen im Smart-Contract-Code._ + +- **[Manticore](https://manticore.readthedocs.io/en/latest/index.html)** – _Dynamisches symbolisches Ausführungs-Framework für die Analyse von EVM-Bytecode._ + +- **[Mythril](https://github.com/ConsenSys/mythril-classic)** – _EVM-Bytecode-Bewertungswerkzeug zum Aufspüren von Vertragsschwachstellen mithilfe von Taint-Analysen, Concolic-Analysen und Kontrollflussprüfungen._ + +- **[Diligence Scribble](https://consensys.net/diligence/scribble/)** – _Scribble ist eine Spezifizierungssprache und ein Laufzeit-Verifizierungswerkzeug, mithilfe dessen Sie Smart Contracts mit Eigenschaften kennzeichnen können, sodass sich Verträge automatisch mit Werkzeugen wie Diligence Fuzzing oder MythX testen lassen._ ## Verwandte Tutorials {#related-tutorials} -- [Übersicht über Testprodukte](/developers/tutorials/guide-to-smart-contract-security-tools/) _ – Eine Übersicht und ein Vergleich verschiedener Testprodukte_ +- [Ein Überblick und Vergleich verschiedener Testprodukte](/developers/tutorials/guide-to-smart-contract-security-tools/) \_ - [So verwenden Sie Echidna zum Testen von Smart Contracts](/developers/tutorials/how-to-use-echidna-to-test-smart-contracts/) -- [So finden Sie mit Manticore Fehler in Smart Contracts](/developers/tutorials/how-to-use-manticore-to-find-smart-contract-bugs/) -- [So finden Sie mit Slither Fehler in Smart Contracts](/developers/tutorials/how-to-use-slither-to-find-smart-contract-bugs/) -- [So simulieren Sie Solidity-Verträge zum Testen](/developers/tutorials/how-to-mock-solidity-contracts-for-testing/) -- [So testen Sie Verträge, nachdem sie in einem Netzwerk bereitgestellt wurden](https://fulldecent.blogspot.com/2019/04/testing-deployed-ethereum-contracts.html) +- [So verwenden Sie Manticore zum Aufspüren von Bugs in Smart Contracts](/developers/tutorials/how-to-use-manticore-to-find-smart-contract-bugs/) +- [So verwenden Sie Slither, um Bugs in Smart Contracts zu finden](/developers/tutorials/how-to-use-slither-to-find-smart-contract-bugs/) +- [So simulieren Sie Solidity-Verträge zu Testzwecken](/developers/tutorials/how-to-mock-solidity-contracts-for-testing/) +- [So führen Sie mit Foundry Unit-Tests in Solidity durch](https://www.rareskills.io/post/foundry-testing-solidity) ## Weiterführende Informationen {#further-reading} -_Kennen Sie eine Community-Ressource, die Ihnen geholfen hat? Bearbeiten Sie diese Seite und fügen Sie sie hinzu._ +- [Eine detaillierte Anleitung zum Testen von Ethereum-Smart-Contracts](https://iamdefinitelyahuman.medium.com/an-in-depth-guide-to-testing-ethereum-smart-contracts-2e41b2770297) +- [So testen Sie Ethereum-Smart-Contracts](https://betterprogramming.pub/how-to-test-ethereum-smart-contracts-35abc8fa199d) +- [Die Unit-Test-Anleitung für Entwickler von MolochDAO](https://github.com/MolochVentures/moloch/tree/4e786db8a4aa3158287e0935dcbc7b1e43416e38/test#moloch-testing-guide) +- [So testen Sie Smart Contracts wie ein Rockstar](https://forum.openzeppelin.com/t/test-smart-contracts-like-a-rockstar/1001) diff --git a/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/upgrading/index.md b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/upgrading/index.md new file mode 100644 index 00000000000..c9f90c397bb --- /dev/null +++ b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/upgrading/index.md @@ -0,0 +1,165 @@ +--- +title: Aktualisierung von Smart Contracts +description: Ein Überblick über Upgrade-Muster für Ethereum-Smart-Contracts +lang: de +--- + +Smart Contracts auf Ethereum sind selbstausführende Programme, die in der Ethereum Virtual Machine (EVM) laufen. Diese Programme sind von vornherein unveränderlich, sodass sich die Geschäftslogik nach der Veröffentlichung des Vertrags nicht mehr aktualisieren lässt. + +Zwar ist die Unveränderlichkeit für die Vertrauenslosigkeit, Dezentralisierung und Sicherheit von Smart Contracts unabdinglich, sie kann jedoch in bestimmten Fällen ein Nachteil sein. So kann unveränderlicher Code es den Entwicklern unmöglich machen, anfällige Verträge zu reparieren. + +Die zunehmende Forschung zur Verbesserung von Smart Contracts hat jedoch zur Einführung verschiedener Upgrade-Muster geführt. Diese Upgrade-Muster ermöglichen es Entwicklern, Smart Contracts zu aktualisieren (unter Beibehaltung der Unveränderlichkeit), indem sie die Geschäftslogik in verschiedenen Verträgen unterbringen. + +## Voraussetzungen {#prerequisites} + +Sie sollten ein gutes Verständnis für [Smart Contracts](/developers/docs/smart-contracts/), [die Smart-Contract-Anatomie](/developers/docs/smart-contracts/anatomy/) und die [Ethereum Virtual Machine (EVM)](/developers/docs/evm/) haben. In diesem Leitfaden wird außerdem davon ausgegangen, dass die Leser über Kenntnisse in der Programmierung von Smart Contracts verfügen. + +## Was ist ein Smart-Contract-Upgrade? {#what-is-a-smart-contract-upgrade} + +Bei einem Smart-Contract-Upgrade wird die Geschäftslogik eines Smart Contracts geändert, wobei der Zustand des Vertrags erhalten bleibt. Es ist wichtig, klarzustellen, dass Aktualisierbarkeit und Veränderbarkeit nicht dasselbe sind, insbesondere im Zusammenhang mit Smart Contracts. + +Sie können ein Programm, das auf einer Adresse im Ethereum-Netzwerk veröffentlicht wird, trotzdem nicht ändern. Aber Sie können den Code ändern, der ausgeführt wird, wenn Benutzer mit einem Smart Contract interagieren. + +Dies kann mit den folgenden Methoden geschehen: + +1. Erstellung mehrerer Versionen eines Smart Contracts und Migration des Zustands (d. h. der Daten) vom alten Vertrag auf eine neue Instanz des Vertrags. + +2. Erstellung separater Verträge zur Speicherung der Geschäftslogik und des Status. + +3. Verwendung von Proxy-Mustern, um Funktionsaufrufe von einem unveränderlichen Proxy-Vertrag an einen modifizierbaren Logik-Vertrag zu delegieren. + +4. Erstellung eines unveränderlichen Haupt-Vertrags, der über Schnittstellen mit flexiblen Satelliten-Verträgen verbunden ist und sich auf diese stützt, um bestimmte Funktionen auszuführen. + +5. Verwendung des Diamond-Musters, um Funktionsaufrufe von einem Proxy-Vertrag an Logik-Verträge zu delegieren. + +### Upgrade-Mechanismus #1: Vertragsmigration {#contract-migration} + +Die Migration von Verträgen basiert auf Versioning – also der Erstellung und Verwaltung eindeutiger Zustände derselben Software. Bei der Vertragsmigration wird eine neue Instanz eines bestehenden Smart Contracts veröffentlicht, wobei Speicher und Guthaben auf den neuen Vertrage übergehen. + +Der neu veröffentlichte Vertrag hat einen leeren Speicher, sodass Sie Daten aus dem alten Vertrag wiederherstellen und in die neue Implementierung schreiben können. Danach müssen Sie alle Verträge, die mit dem alten Vertrag interagierten, auf die neue Adresse umstellen. + +Der letzte Schritt der Vertragsmigration besteht darin, die Benutzer davon zu überzeugen, den neuen Vertrag zu nutzen. In der neuen Vertragsversion bleiben die Guthaben und Adressen der Benutzer erhalten, so dass die Unveränderlichkeit gewahrt bleibt. Wenn es sich um einen Token-basierten Vertrag handelt, müssen Sie sich auch mit den Börsen in Verbindung setzen, um den alten Vertrag zu verwerfen und mit dem neuen Vertrag zu ersetzen. + +Die Migration von Verträgen ist eine relativ einfache und sichere Maßnahme, um Smart Contracts zu aktualisieren, ohne die Interaktionen der Nutzer zu unterbrechen. Die manuelle Migration von Speicher und Guthaben der Benutzer auf den neuen Vertrag ist jedoch zeitaufwändig und kann hohe Gaskosten verursachen. + +[Mehr über die Migration von Verträgen.](https://blog.trailofbits.com/2018/10/29/how-contract-migration-works/) + +### Upgrade-Mechanismus #2: Datentrennung {#data-separation} + +Eine weitere Methode zur Aktualisierung von Smart Contracts ist die Aufteilung der Geschäftslogik und des Datenspeichers auf separate Verträge. Das bedeutet, dass die Benutzer mit den Logikverträgen interagieren, die Daten aber im Speichervertrag gesichert werden. + +Der Logikvertrag enthält den Code, der ausgeführt wird, wenn Benutzer mit der Anwendung interagieren. Er enthält auch die Adresse des Speichervertrags und interagiert mit diesem, um Daten zu erhalten und einzustellen. + +In der Zwischenzeit sichert der Speichervertrag den mit dem Smart Contract verbundenen Status, wie z. B. Benutzerguthaben und Adressen. Beachten Sie dabei, dass der Speichervertrag Eigentum des Logikvertrags ist und bei der Veröffentlichung mit der Adresse des Logikvertrags konfiguriert wird. Dadurch wird verhindert, dass nicht autorisierte Verträge den Speichervertrag aufrufen oder seine Daten aktualisieren. + +Standardmäßig ist der Speichervertrag unveränderlich, aber Sie können den Logikvertrag, auf den er verweist, durch eine neue Implementierung ersetzen. Dadurch wird der Code, der in der EVM läuft, verändert, wobei sowohl der Speicher als auch die Guthaben intakt bleiben. + +Bei dieser Upgrade-Methode muss die Adresse des Logikvertrags im Speichervertrag aktualisiert werden. Außerdem müssen Sie den neuen Logikvertrag aus den bereits erläuterten Gründen mit der Adresse des Speichervertrags konfigurieren. + +Das Muster der Datentrennung ist im Vergleich zur Vertragsmigration einfacher zu implementieren. Allerdings müssen Sie mehrere Verträge verwalten und komplexe Autorisierungssysteme implementieren, um Smart Contracts vor böswilligen Upgrades zu schützen. + +### Upgrade-Mechanismus #3: Proxy-Muster {#proxy-patterns} + +Für Proxy-Muster kommt ebenfalls eine Datentrennung zur Anwendung, um die Geschäftslogik und die Daten in getrennten Verträgen zu halten. Bei einem Proxy-Muster hingegen ruft der Speichervertrag (Proxy genannt) den Geschäftsvertrag während der Codeausführung auf. Dies ist eine Umkehrung der Datentrennungsmethode, bei der der Geschäftsvertrag den Speichervertrag aufruft. + +Das Folgende geschieht bei einem Proxy-Muster: + +1. Die Benutzer interagieren mit dem Proxy-Vertrag, der Daten speichert, aber nicht die Geschäftslogik enthält. + +2. Der Proxy-Vertrag speichert die Adresse des Logikvertrags und delegiert alle Funktionsaufrufe an den Logikvertrag (der die Geschäftslogik enthält) unter Verwendung der Funktion `Delegatecall`. + +3. Nachdem der Aufruf an den Logikvertrag weitergeleitet wurde, werden die vom Logikvertrag weitergegebenen Daten abgerufen und an den Benutzer zurückgegeben. + +Um Proxy-Muster zu verwenden, ist ein Verständnis der Funktion **Delegatecall** erforderlich. `Delegatecall` ist im Wesentlichen ein Operationscode, der es einem Vertrag ermöglicht, einen anderen Vertrag aufzurufen, wobei die eigentliche Codeausführung im Kontext des aufrufenden Vertrags erfolgt. Die Verwendung von `Delegatecall` in Proxy-Mustern impliziert, dass der Proxy-Vertrag in seinem Speicher liest, dort auch schreibt und die im Logikvertrag gespeicherte Logik ausführt, als ob er eine interne Funktion aufrufen würde. + +Aus der [Solidity-Dokumentation](https://docs.soliditylang.org/en/latest/introduction-to-smart-contracts.html#delegatecall-callcode-and-libraries): + +> _Es gibt eine spezielle Variante eines Nachrichtenaufrufs mit dem Namen **Delegatecall**. Sie ist mit einem Nachrichtenaufruf identisch, abgesehen davon, dass der Code an der Zieladresse im Kontext (d. h. an der Adresse) des aufrufenden Vertrags ausgeführt wird und `msg.sender` und `msg.value` ihre Werte nicht ändern._ _Das bedeutet, dass ein Vertrag während der Laufzeit Code von einer anderen Adresse dynamisch laden kann. Speicher, aktuelle Adresse und Guthaben beziehen sich weiterhin auf den aufrufenden Vertrag, nur der Code wird von der aufgerufenen Adresse übernommen._ + +Der Proxy-Vertrag weiß, dass `Delegatecall` aufgerufen werden muss, wenn ein Benutzer eine Funktion aufruft, weil er über eine eingebaute `Fallback`-Funktion verfügt. Bei der Solidity-Programmierung wird die [Fallback-Funktion](https://docs.soliditylang.org/en/latest/contracts.html#fallback-function) ausgeführt, wenn ein Funktionsaufruf nicht mit den in einem Vertrag angegebenen Funktionen übereinstimmt. + +Damit das Proxy-Muster funktioniert, muss eine benutzerdefinierte Fallback-Funktion verfasst werden, in der beschrieben wird, wie der Proxy-Vertrag mit Funktionsaufrufen umgehen soll, die er nicht unterstützt. In diesem Fall ist die Fallback-Funktion des Proxys so programmiert, dass sie einen Delegatecall initiiert und die Anfrage des Benutzers an die aktuelle Implementierung des Logikvertrags weiterleitet. + +Der Proxy-Vertrag ist standardmäßig unveränderlich, aber Logikverträge mit aktualisierter Geschäftslogik können neu erstellt werden. Für das Upgrade muss dann lediglich die Adresse des im Proxy-Vertrag referenzierten Logikvertrags geändert werden. + +Nachdem der Proxy-Vertrag auf einen neuen Logikvertrag verwiesen wurde, ändert sich der Code, der ausgeführt wird, wenn Benutzer die Funktion des Proxy-Vertrags aufrufen. Auf diese Weise können wir die Logik eines Vertrags aktualisieren, ohne die Benutzer aufzufordern, mit einem neuen Vertrag zu interagieren. + +Proxy-Muster sind eine beliebte Methode für das Aktualisieren von Smart Contracts, da sie die mit der Vertragsmigration verbundenen Schwierigkeiten beseitigen. Die Verwendung von Proxy-Mustern ist jedoch komplizierter und kann bei unsachgemäßer Verwendung zu kritischen Fehlern führen, wie z. B. [Kollisionen von Funktions-Selektoren](https://medium.com/nomic-foundation-blog/malicious-backdoors-in-ethereum-proxies-62629adf3357). + +[Mehr über Proxy-Muster](https://blog.openzeppelin.com/proxy-patterns/). + +### Upgrade-Mechanismus #4: Strategiemuster {#strategy-pattern} + +Diese Technik wird beeinflusst durch [Strategiemuster](https://en.wikipedia.org/wiki/Strategy_pattern). Sie fördern die Erstellung von Softwareprogrammen, die über Schnittstellen zur Implementierung bestimmter Funktionen mit anderen Programmen verbunden sind. Die Anwendung von Strategiemustern auf die Ethereum-Entwicklung würde bedeuten, dass ein Smart Contract erstellt wird, der Funktionen aus anderen Verträgen abruft. + +Der Hauptvertrag enthält in diesem Fall die zentrale Geschäftslogik, verfügt aber über Schnittstellen zu anderen Smart Contracts („Satellitenverträgen“), um bestimmte Funktionen auszuführen. Dieser Hauptvertrag speichert ebenfalls die Adresse für jeden Satellitenvertrag und kann zwischen verschiedenen Implementierungen des Satellitenvertrags wechseln. + +Sie können einen neuen Satellitenvertrag erstellen und den Hauptvertrag mit der neuen Adresse konfigurieren. Dadurch können Sie _Strategien_ für Smart Contracts ändern (z. B. eine neue Logik implementieren). + +Obwohl das Strategiemuster dem zuvor besprochenen Proxy-Muster ähnelt, unterscheidet es sich von diesem, weil der Hauptvertrag, mit dem die Benutzer interagieren, die Geschäftslogik enthält. Die Verwendung dieses Musters bietet Ihnen die Möglichkeit, begrenzte Änderungen an einem Smart Contract vorzunehmen, ohne die Kerninfrastruktur zu beeinträchtigen. + +Der größte Nachteil ist, dass sich dieses Muster hauptsächlich für die Einführung kleinerer Upgrades eignet. Auch können Sie diese Upgrade-Methode bei einem (z. B. durch einen Hack) kompromittierten Hauptvertrag nicht verwenden. + +### Upgrade-Mechanismus #5: Diamond-Muster {#diamond-pattern} + +Das Diamond-Muster kann als eine Verbesserung des Proxy-Musters angesehen werden. Diamond-Muster unterscheiden sich von Proxy-Mustern, da der Diamond-Proxy-Vertrag Funktionsaufrufe an mehr als einen Logikvertrag delegieren kann. + +Die Logikverträge im Diamond-Muster sind bekannt als _Facets_. Damit das Diamond-Muster funktioniert, müssen Sie im Proxy-Vertrag eine Zuordnung erstellen, die [Funktionsselektoren](https://docs.soliditylang.org/en/latest/abi-spec.html#function-selector) verschiedenen Facet-Adressen zuordnet. + +Wenn ein Benutzer eine Funktion aufruft, prüft der Proxy-Vertrag die Zuordnung, um die Facet zu finden, die für die Ausführung dieser Funktion zuständig ist. Dann ruft sie `delegatecall` auf (mithilfe der Fallback-Funktion) und leitet den Aufruf an den entsprechenden Logikvertrag weiter. + +Das Diamond-Upgrade-Muster hat einige Vorteile gegenüber konventionellen Proxy-Upgrade-Mustern: + +1. Damit können Sie einen kleinen Teil des Vertrags aktualisieren, ohne den gesamten Code zu ändern. Die Verwendung des Proxy-Musters für Upgrades setzt die Erstellung eines völlig neuen Logikvertrags voraus, selbst für kleinere Upgrades. + +2. Alle Smart Contracts (einschließlich Logikverträge, die im Proxy-Muster verwendet werden) unterliegen einer Größenbeschränkung von 24 KB, was vor allem bei komplexen Verträgen, für die mehr Funktionen erforderlich sind, eine Einschränkung darstellen kann. Mit dem Diamond-Muster lässt sich dieses Problem leicht lösen, indem Funktionen auf mehrere Logikverträge aufgeteilt werden. + +3. Proxy-Muster verfolgen bei der Zugangskontrolle einen allumfassenden Ansatz. Eine Entität mit Zugriff auf Upgrade-Funktionen kann den _gesamten_ Vertrag verändern. Das Diamond-Muster ermöglicht jedoch einen modularen Berechtigungsansatz, bei dem Sie Entitäten darauf beschränken können, bestimmte Funktionen innerhalb eines Smart Contracts zu aktualisieren. + +[Mehr zum Thema Diamond-Muster](https://eip2535diamonds.substack.com/p/introduction-to-the-diamond-standard?s=w). + +## Vor- und Nachteile der Aktualisierung von Smart Contracts {#pros-and-cons-of-upgrading-smart-contracts} + +| Vorteile | Nachteile | +| -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Ein Smart-Contract-Upgrade kann die Behebung von Schwachstellen erleichtern, die in der Phase nach der Veröffentlichung entdeckt werden. | Das Aktualisieren von Smart Contracts negiert die Idee der Unveränderlichkeit des Codes, was Auswirkungen auf die Dezentralisierung und Sicherheit hat. | +| Entwickler können mit Logik-Upgrades neue Funktionen zu dezentralen Anwendungen hinzufügen. | Die Benutzer müssen darauf vertrauen, dass die Entwickler Smart Contracts nicht willkürlich verändern. | +| Upgrades für Smart Contracts können die Sicherheit für die Endbenutzer erhöhen, da sich Bugs damit schnell beheben lassen. | Die Programmierung von Upgrade-Funktionalitäten in Smart Contracts fügt eine weitere Komplexitätsebene hinzu und erhöht die Möglichkeit kritischer Fehler. | +| Vertrags-Upgrades geben Entwicklern mehr Raum, um mit verschiedenen Funktionen zu experimentieren und DApps im Laufe der Zeit zu verbessern. | Die Möglichkeit, Smart Contracts zu aktualisieren, könnte Entwickler dazu verleiten, Projekte schneller zu starten, ohne in der Entwicklungsphase eine Due-Diligence-Prüfung durchzuführen. | +| | Eine unsichere Zugriffskontrolle oder Zentralisierung in Smart Contracts kann es böswilligen Akteuren erleichtern, nicht autorisierte Upgrades durchzuführen. | + +## Überlegungen zu Upgrades von Smart Contracts {#considerations-for-upgrading-smart-contracts} + +1. Benutzen Sie sichere Zugriffskontroll-/Autorisierungsmechanismen, um unbefugte Smart-Contract-Upgrades zu verhindern, insbesondere bei Verwendung von Proxy-Mustern, Strategiemustern oder Datentrennung. Ein Beispiel ist die Einschränkung des Zugriffs auf die Upgrade-Funktion, sodass nur der Eigentümer des Vertrags sie aufrufen kann. + +2. Die Aktualisierung von Smart Contracts ist ein komplexer Vorgang und erfordert ein hohes Maß an Sorgfalt, um die Einführung von Schwachstellen zu verhindern. + +3. Verringern Sie Vertrauensannahmen, indem Sie den Prozess der Implementierung von Upgrades dezentralisieren. Mögliche Strategien sind die Verwendung eines [Multi-Sig-Wallet-Vertrags](/developers/docs/smart-contracts/#multisig), um Upgrades zu kontrollieren, oder die Verpflichtung von [Mitgliedern eines DAOs](/dao/) dazu, über die Genehmigung des Upgrades abzustimmen. + +4. Seien Sie sich der Kosten bewusst, die mit der Aktualisierung von Verträgen verbunden sind. So kann beispielsweise das Kopieren von Zuständen (z. B. Benutzerguthaben) von einem alten auf einen neuen Vertrag während der Vertragsmigration mehr als eine Transaktion erfordern, was zu höheren Gasgebühren führt. + +5. Erwägen Sie die Implementierung von **Timelocks**, um die Benutzer zu schützen. Ein Timelock bezieht sich auf eine Verzögerung, die bei Änderungen an einem System erzwungen wird. Timelocks können mit einem Multi-Sig-Verwaltungssystem kombiniert werden, um die Upgrades zu kontrollieren: Erreicht eine vorgeschlagene Aktion den erforderlichen Schwellenwert für die Genehmigung, wird sie erst nach Ablauf der vordefinierten Verzögerungszeit ausgeführt. + +Timelocks geben den Benutzern eine gewisse Zeitspanne, um das System zu verlassen, wenn sie mit einer vorgeschlagenen Änderung nicht einverstanden sind (z. B. mit einem Logik-Upgrade oder neuen Gebührenregelungen). Ohne Timelocks müssen die Benutzer darauf vertrauen, dass die Entwickler keine willkürlichen Änderungen an einem Smart Contract ohne vorherige Ankündigung vornehmen. Der Nachteil dabei ist, dass die Möglichkeit, Schwachstellen schnell zu beheben, durch die Timelocks eingeschränkt wird. + +## Ressourcen {#resources} + +**OpenZeppelin Upgrades Plugins – _Eine Suite von Werkzeugen für die Veröffentlichung und die Sicherung von aktualisierbaren Smart Contracts._** + +- [GitHub](https://github.com/OpenZeppelin/openzeppelin-upgrades) +- [Dokumentation](https://docs.openzeppelin.com/upgrades) + +## Tutorials {#tutorials} + +- [Aktualisierung Ihrer Smart Contracts | YouTube-Tutorial](https://www.youtube.com/watch?v=bdXJmWajZRY) von Patrick Collins (auf Englisch) +- [Migrationstutorial für Smart Contracts auf Ethereum](https://medium.com/coinmonks/ethereum-smart-contract-migration-13f6f12539bd) von Austin Griffith (auf Englisch) +- [Aktualisierung von Smart Contracts mithilfe des UUPS-Proxy-Musters](https://blog.logrocket.com/author/praneshas/) von Pranesh A.S (auf Englisch) +- [Web3-Tutorial: Schreiben Sie aktualisierbare Smart Contracts (Proxy) mithilfe von OpenZeppelin](https://dev.to/yakult/tutorial-write-upgradeable-smart-contract-proxy-contract-with-openzeppelin-1916) von fangjun.eth (auf Englisch) + +## Weiterführende Informationen {#further-reading} + +- [Der aktuelle Stand bei Smart-Contract-Upgrades](https://blog.openzeppelin.com/the-state-of-smart-contract-upgrades/) von Santiago Palladino (auf Englisch) +- [Verschiedene Möglichkeiten zur Aktualisierung eines Solidity-Smart-Contracts](https://cryptomarketpool.com/multiple-ways-to-upgrade-a-solidity-smart-contract/) – Crypto Market Pool Blog (auf Englisch) +- [Schulung: Aktualisierung von Smart Contracts](https://docs.openzeppelin.com/learn/upgrading-smart-contracts) – OpenZeppelin Docs (auf Englisch) +- [Proxy-Muster für die Aktualisierbarkeit von Solidity-Verträgen: Transparente vs. UUPS-Proxies](https://mirror.xyz/0xB38709B8198d147cc9Ff9C133838a044d78B064B/M7oTptQkBGXxox-tk9VJjL66E1V8BUF0GF79MMK4YG0) von Naveen Sahu (auf Englisch) +- [Wie Diamond-Upgrades funktionieren](https://dev.to/mudgen/how-diamond-upgrades-work-417j) von Nick Mudge (auf Englisch) diff --git a/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md new file mode 100644 index 00000000000..4297dada391 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/de/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md @@ -0,0 +1,107 @@ +--- +title: Überprüfen von Smart Contracts +description: Eine Übersicht über die Quellcodeverifizierung für Ethereum-Smart-Contracts +lang: de +--- + +[Smart Contracts](/developers/docs/smart-contracts/) werden so entworfen, dass sie „vertrauenslos“ sind. Das bedeutet, die Benutzer sollten keinen dritten Parteien (z. B. Entwicklern oder Unternehmen) vertrauen müssen, bevor sie mit dem Vertrag interagieren. Die Voraussetzung für Vertrauenslosigkeit ist, dass die Benutzer und andere Entwickler in der Lage sein müssen, den Quellcode eines Smart Contracts zu verifizieren. Nach der Quellcodeverifizierung können Benutzer und Entwicklern sicher sein, dass der veröffentlichte Vertragscode derselbe Code ist, der unter dieser Vertragsaddresse auf der Ethereum-Blockchain läuft. + +Entscheidend ist dabei der Unterschied zwischen „Quellcodeverifizierung“ und „[formaler Verifizierung](/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/)“. Die Quellcodeverifizierung, die unten detailliert erklärt wird, bezieht sich auf die Verifizierung, dass ein beliebiger Quellcode eines Smart Contracts in einer High-Level-Sprache (etwa Solidity) zu demselben Bytecode kompiliert, der unter der Vertragsadresse ausgeführt wird. Die formale Verifizierung bezieht sich hingegen darauf, die Korrektheit eines Smart Contracts zu verifizieren und sagen zu können, dass der Contract sich wie erwartet verhält. Obwohl die Vertragsverifizierung kontextbezogen ist, bezieht sie sich meistens auf die Quellcodeverifizierung. + +## Was ist Quellcodeverifizierung? {#what-is-source-code-verification} + +Bevor ein Smart Contract auf der [Ethereum Virtual Machine (EVM)](/developers/docs/evm/) veröffentlicht wird, [kompilieren](/developers/docs/smart-contracts/compiling/) die Entwickler den Quellcode des Vertrags – also Anweisungen, die in [Solidity](/developers/docs/smart-contracts/languages/) oder einer anderen High-Level-Sprache geschrieben wurden – nach Bytecode. Die Kompilierung von Quellcode in Bytecode (z. B. Low-Level, Maschinenanweisungen) ist notwendig, um die Vertragslogik in der EVM auszuführen, da die EVM keine High-Level-Anweisungen interpretieren kann. + +Die Quellcodeverifizierung besteht nun darin, den Quellcode eines Smart Contracts mit dem während der Vertragserstellung genutzten, kompilierten Bytecode zu vergleichen, um Unterschiede festzustellen. Die Verifizierung von Smart Contracts ist wichtig, da sich der angegebene Vertragscode von dem Code, der auf der Blockchain läuft, unterscheiden könnte. + +Die Verifizierung von Smart Contracts macht es möglich, mithilfe der High-Level-Sprache, in der ein Vertrag verfasst wurde, zu untersuchen, was dieser wirklich tut, ohne den dazugehörigen Maschinencode lesen zu müssen. Funktionen, Werte und in der Regel die Variablennamen und Kommentare bleiben beim kompilierten und veröffentlichten originalen Quellcode identisch. Dies erleichtert es deutlich, den Code zu lesen. Die Quellcodeverifizierung leitet außerdem die Codedokumentation in die Wege, mit der die Endbenutzer prüfen können, was der Zweck eines bestimmten Smart Contracts ist. + +### Was ist eine vollständige Verifizierung? {#full-verification} + +Einige Teil des Quellcodes, wie Kommentare oder Variablennamen, haben keinen Einfluss auf den kompilierten Bytecode. Daraus folgt, dass zwei Quellcodes mit unterschiedlichen Variablennamen und unterschiedlichen Kommentaren dennoch in der Lage wären, denselben Vertrag zu verifizieren. Auf diese Weise könnten Personen mit bösartigen Absichten täuschende Kommentare schreiben oder irreführende Variablennamen im Quellcode angeben und dafür sorgen, dass der Vertrag mit einem anderen Quellcode als im Originalvertrag verifiziert wird. + +Es ist möglich, dies durch an den Bytecode angehängte zusätzliche Daten zu vermeiden, die als _kryptografische Garantie_ für die Exaktheit des Quellcodes und als _Fingerabdruck_ der zu kompilierenden Informationen dienen. Die dazu notwendigen Informationen finden Sie in den [Vertragsmetadaten von Solidity](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.15/metadata.html) und der Hash dieser Datei wird an den Bytecode eines Vertrags angehängt. Live können Sie dies im [Metadata Playground](https://playground.sourcify.dev) nachverfolgen. + +Die Metadatendatei enthält Informationen über die Kompilierung des Vertrags, einschließlich der Quelldateien und ihrer Hashes. Das bedeutet, dass sich die Metadatendatei ändert, wenn sich eine der Kompilierungseinstellungen oder auch nur ein einzelnes Byte in einer der Quelldateien ändert. Folglich ändert sich auch der Hash der Metadatendatei, der an den Bytecode angehängt ist. Das bedeutet: Wenn der Bytecode eines Vertrags plus der angehängte Metadaten-Hash mit dem angegebenen Quellcode und den Kompilierungseinstellungen übereinstimmt, können wir sicher sein, dass es sich um genau denselben Quellcode handelt, der schon bei der ursprünglichen Kompilierung verwendet wurde – kein einziges Byte unterscheidet sich. + +Diese Art der Verifizierung, die den Metadaten-Hash nutzt, wird als **„[vollständige Verifizierung](https://docs.sourcify.dev/docs/full-vs-partial-match/)“** (auch „perfekte Verifizierung“) bezeichnet. Wenn die Metadaten-Hashes nicht übereinstimmen oder bei der Verifizierung nicht berücksichtigt werden, würde es sich um eine „partielle Übereinstimmung“ handeln, was die derzeit gebräuchlichere Methode zur Verifizierung von Verträgen ist. Es ist möglich, [bösartigen Code einzuschleusen](https://samczsun.com/hiding-in-plain-sight/), der in dem verifizierten Quellcode ohne vollständige Verifizierung nicht sichtbar wäre. Die meisten Entwickler sind sich nicht bewusst, dass die vollständige Verifizierung existiert und bewahren die Metadatendatei ihrer Kompilierung nicht auf. Aus diesem Grund ist bisher die partielle Verifizierung die gängige Methode zur Vertragsverifizierung. + +## Warum ist die Quellcodeverifizierung wichtig? {#importance-of-source-code-verification} + +### Vertrauenslosigkeit {#trustlessness} + +Die Vertrauenslosigkeit ist zweifellos eine der wichtigsten Voraussetzungen für Smart Contracts und [dezentrale Anwendungen (DApps)](/developers/docs/dapps/). Smart Contracts sind „unveränderlich“ und können nicht modifiziert werden; ein Vertrag führt nur die Geschäftslogik aus, die zum Zeitpunkt der Veröffentlichung im Code festgelegt wurde. Das bedeutet, dass Entwickler und Unternehmen den Code eines Vertrags nach dessen Veröffentlichung auf Ethereum nicht manipulieren können. + +Damit ein Smart Contract vertrauenslos ist, sollte der Vertragscode für eine unabhängige Verifizierung verfügbar sein. Der kompilierte Bytecode ist zwar für jeden Smart Contract öffentlich auf der Blockchain verfügbar, die Low-Level-Sprache ist allerdings schwer verständlich – sowohl für Entwickler als auch für Benutzer. + +In Projekten werden Vertrauensannahmen durch die Veröffentlichung des Quellcodes der Verträge reduziert. Aber dies führt zu einem weiteren Problem: Die Verifizierung, dass der veröffentlichte Quellcode mit dem Bytecode des Vertrags übereinstimmt, ist schwierig. In diesem Szenario geht der Wert der Vertrauenslosigkeit verloren, da die Benutzer den Entwicklern vertrauen müssen, dass diese die Geschäftslogik eines Vertrags (z. B. durch Ändern des Bytecodes) vor der Veröffentlichung auf der Blockchain nicht ändern. + +Quellcode-Verifizierungswerkzeuge bieten Garantien dafür, dass die Quellcodedateien eines Smart Contracts mit dem Assembly-Code übereinstimmen. Das Ergebnis ist ein vertrauensloses Ökosystem, in dem Benutzer nicht blind Dritten vertrauen, sondern den Code verifizieren, bevor sie Geldmittel in einen Vertrag einzahlen. + +### Benutzersicherheit {#user-safety} + +Bei Smart Contracts steht oft eine Menge Geld auf dem Spiel. Das macht höhere Sicherheitsgarantien und eine Verifizierung der Logik eines Smart Contracts, bevor er verwendet wird, erforderlich. Das Problem ist, dass skrupellose Entwickler Benutzer täuschen können, indem sie bösartigen Code in einen Smart Contract einfügen. Ohne Verifizierung können bösartige Smart Contracts [Hintertüren](https://www.trustnodes.com/2018/11/10/concerns-rise-over-backdoored-smart-contracts), umstrittene Zugriffskontrollmechanismen, ausnutzbare Schwachstellen und andere Sicherheitsrisiken enthalten, die unentdeckt bleiben würden. + +Die Veröffentlichung der Quellcodedateien eines Smart Contracts erleichtert es Interessierten, wie zum Beispiel Auditoren, den Vertrag hinsichtlich potenzieller Angriffsvektoren zu bewerten. Wenn mehrere Parteien unabhängig voneinander einen Smart Contract verifizieren, bietet dies Benutzern stärkere Sicherheitsgarantien. + +## So funktioniert die Quellcodeverifizierung für Ethereum-Smart-Contracts {#source-code-verification-for-ethereum-smart-contracts} + +Damit [ein Smart Contract auf Ethereum veröffentlicht](/developers/docs/smart-contracts/deploying/) werden kann, ist es erforderlich, eine Transaktion mit einem Datenpayload (kompilierten Bytecode) an eine spezielle Adresse zu senden. Der Datenpayload wird durch das Kompilieren des Quellcodes erstellt, wobei die [Konstruktorargumente](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.14/contracts.html#constructor) des Vertragsfalls an den Datenpayload in der Transaktion angehängt werden. Die Kompilierung ist deterministisch, was bedeutet, dass immer dasselbe Ergebnis (z. B. Vertrags-Bytecode) herauskommt, wenn dieselben Quelldateien und Kompilierungseinstellungen (z. B. Compiler-Version, Optimizer) verwendet werden. + +![Ein Diagramm, das die Verifizierung des Quellcodes von Smart Contracts zeigt](./source-code-verification.png) + +Die Verifizierung eines Smart Contracts umfasst im Wesentlichen die folgenden Schritte: + +1. Die Quelldateien und Kompilierungseinstellungen in einen Compiler eingeben. + +2. Der Compiler gibt den Bytecode des Vertrags aus. + +3. Den Bytecode des veröffentlichten Vertrags an einer gegebenen Adresse abrufen. + +4. Den veröffentlichten Bytecode mit dem erneut kompilierten Bytecode vergleichen. Wenn die Codes übereinstimmen, wird der Vertrag mit dem Quellcode und den Kompilierungseinstellungen verifiziert, die angegeben wurden. + +5. Wenn außerdem die Metadaten-Hashes am Ende des Bytecodes übereinstimmen, liegt eine vollständige Übereinstimmung vor. + +Beachten Sie, dass dies eine vereinfachte Beschreibung der Verifizierung ist und es viele Ausnahmen gibt, bei denen dies nicht funktionieren würde, wie zum Beispiel bei [unveränderlichen Variablen](https://docs.sourcify.dev/docs/immutables/). + +## Werkzeuge zur Quellcodeverifizierung {#source-code-verification-tools} + +Der traditionelle Prozess zur Verifizierung von Verträgen kann komplex sein. Deshalb gibt es Werkzeuge zur Verifizierung des Quellcodes für auf Ethereum veröffentlichte Smart Contracts. Diese Werkzeuge automatisieren große Teile der Quellcodeverifizierung und kuratieren außerdem verifizierte Verträge zum Nutzen der Benutzer. + +### Etherscan {#etherscan} + +Obwohl Etherscan hauptsächlich als [Ethereum-Blockchain-Explorer](/developers/docs/data-and-analytics/block-explorers/) bekannt ist, bietet es auch einen [Dienst zur Quellcodeverifizierung](https://etherscan.io/verifyContract) für Entwickler und Benutzer von Smart Contracts an. + +Etherscan macht es möglich, den Vertrags-Bytecode aus dem ursprünglichen Daten-Payload (Quellcode, Bibliotheksadresse, Kompilierungseinstellungen, Vertragsadresse usw.) neu zu kompilieren Wenn der neu kompilierte Bytecode mit dem Bytecode (und den Konstruktorparametern) des On-Chain-Vertrags in Verbindung gebracht wird, [ist der Vertrag verifiziert](https://info.etherscan.com/types-of-contract-verification/). + +Sobald der Vertrag verifiziert ist, erhält der Quellcode des Vertrags ein „Verified“-Label und wird auf Etherscan veröffentlicht, damit andere ihn prüfen können. Er wird auch in den Abschnitt [Verifizierte Verträge](https://etherscan.io/contractsVerified/) aufgenommen – einem Repository von Smart Contracts mit verifiziertem Quellcode. + +Etherscan ist das am häufigsten verwendete Werkzeug zur Verifizierung von Verträgen. Allerdings hat die Vertragsverifizierung von Etherscan einen Nachteil: Sie vergleicht den **Metadaten-Hash** des On-Chain-Bytecodes nicht mit dem erneut kompilierten Bytecode. Daher sind die Übereinstimmungen bei Etherscan nur teilweise Übereinstimmungen. + +[Mehr zur Verifizierung von Verträgen auf Etherscan](https://medium.com/etherscan-blog/verifying-contracts-on-etherscan-f995ab772327). + +### Sourcify {#sourcify} + +[Sourcify](https://sourcify.dev/#/verifier) ist ein weiteres Werkzeug zur Verifizierung von Verträgen, das auf Open-Source-Software basiert und dezentralisiert ist. Es ist kein Block Explorer und verifiziert Verträge nur auf [verschiedenen EVM-basierten Netzwerken](https://docs.sourcify.dev/docs/chains). Sourcify fungiert als öffentliche Infrastruktur, auf der andere Tools aufbauen können, und verfolgt das Ziel, menschenfreundlichere Vertragsinteraktionen zu ermöglichen. Zu diesem Zweck greift es auf die Kommentare [ABI](/developers/docs/smart-contracts/compiling/#web-applications)- und [NatSpec](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.15/natspec-format.html) aus der Metadatendatei zurück. + +Im Gegensatz zu Etherscan unterstützt Sourcify vollständige Übereinstimmungen mit dem Metadaten-Hash. Die verifizierten Verträge werden in seinem [öffentlichen Repository](https://docs.sourcify.dev/docs/repository/) auf HTTP und [IPFS](https://docs.ipfs.io/concepts/what-is-ipfs/#what-is-ipfs) bereitgestellt, wobei IPFS ein dezentrales, [inhaltsadressiertes](https://web3.storage/docs/concepts/content-addressing/) Speichersystem ist. Dies ermöglicht das Abrufen der Metadatendatei eines Vertrags über IPFS, da der angehängte Metadaten-Hash ein IPFS-Hash ist. + +Darüber hinaus kann auch auf die Quellcodedateien über IPFS zugegriffen werden, da IPFS-Hashes dieser Dateien ebenfalls in den Metadaten enthalten sind. Ein Vertrag kann verifiziert werden, indem die Metadatendatei und die Quelldateien über die API, die [UI](https://sourcify.dev/#/verifier) oder die Plug-ins bereitgestellt werden. Das Sourcify-Überwachungstool achtet auch auf Vertragserstellungen in neuen Blöcken und versucht, die Verträge zu verifizieren, wenn deren Metadaten und Quelldateien auf IPFS veröffentlicht wurden. + +[Mehr über die Verifizierung von Verträgen auf Sourcify](https://blog.soliditylang.org/2020/06/25/sourcify-faq/). + +### Tenderly {#tenderly} + +Die [Tenderly-Plattform](https://tenderly.co/) ermöglicht es Web3-Entwicklern, Smart Contracts zu erstellen, zu testen, zu überwachen und zu betreiben. Tenderly kombiniert Debugging-Werkzeuge mit Beobachtungs- und Infrastrukturbausteinen und hilft Entwicklern so dabei, die Entwicklung von Smart Contracts zu beschleunigen. Um die Funktionen von Tenderly vollständig nutzen zu können, müssen Entwickler mithilfe mehrerer Methoden [den Quellcode verifizieren](https://docs.tenderly.co/monitoring/contract-verification). + +Es ist möglich, einen Vertrag privat oder öffentlich zu verifizieren. Wenn der Vertrag privat verifiziert wird, ist er nur für Sie (und andere Mitglieder Ihres Projekts) sichtbar. Eine öffentliche Verifizierung hat zur Folge, dass der Vertrag für alle Benutzer der Tenderly-Plattform sichtbar ist. + +Sie können Ihre Verträge über das [Dashboard](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-a-smart-contract), [das Tenderly-Hardhat-Plug-in](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-contracts-using-the-tenderly-hardhat-plugin) oder die [CLI](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-contracts-using-cli) verifizieren. + +Bei der Verifizierung von Verträgen über das Dashboard müssen Sie die Quelldatei oder die vom Solidity-Compiler erzeugte Metadatendatei, die Adresse/das Netzwerk und die Compiler-Einstellungen importieren. + +Die Verwendung des Tenderly-Hardhat-Plug-ins ermöglicht eine bessere Kontrolle über den Verifizierungsprozess bei gleichzeitig weniger Aufwand. Sie können mit dem Plug-in zwischen automatischer (kein Code erforderlich) und manueller (Code-basierter) Verifizierung wählen. + +## Weiterführende Informationen {#further-reading} + +- [Verifizierung des Quellcodes von Verträgen](https://programtheblockchain.com/posts/2018/01/16/verifying-contract-source-code/) diff --git a/public/content/translations/de/roadmap/index.md b/public/content/translations/de/roadmap/index.md index e1394de7b5a..be3a24a8c63 100644 --- a/public/content/translations/de/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/de/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "Ethereum-Roadmap" summaryPoints: buttons: - - label: Weitere Upgrades + content: Weitere Upgrades toId: welche-veränderungen-kommen-werden - - label: Bisherige Upgrades + content: Bisherige Upgrades href: /history/ variant: Übersicht --- diff --git a/public/content/translations/de/roadmap/security/index.md b/public/content/translations/de/roadmap/security/index.md index 9012a859de2..548e51333ac 100644 --- a/public/content/translations/de/roadmap/security/index.md +++ b/public/content/translations/de/roadmap/security/index.md @@ -19,9 +19,9 @@ Das Upgrade von [Proof-of-Work](/glossary/#pow) auf Proof-of-Stake nahm damit se ## Angriff abwehren {#defending-against-attacks} -Es gibt Verbesserungen, die am Proof-of-Stake-Protokoll von Ethereum vorgenommen werden können. Eine davon ist als [View-Merge](https://ethresear.ch/t/view-merge-as-a-replacement-for-proposer-boost/13739) bekannt – ein sicherer [Fork](/glossary/#fork)-Wahlalgorithmus, der bestimmte ausgefeilte Angriffsarten erschwert. +Es gibt Verbesserungen, die am Proof-of-Stake-Protokoll von Ethereum vorgenommen werden können. Eine davon ist als [View-Merge](https://ethresear.ch/t/view-merge-as-a-replacement-for-proposer-boost/13739) bekannt – ein sicherer [Abspaltungs](/glossary/#fork)-Wahlalgorithmus, der bestimmte ausgefeilte Angriffsarten erschwert. -Eine Verkürzung der Zeit, die Ethereum für die [Finalisierung](/glossary/#finality) von Blöcken benötigt, würde für eine bessere Benutzererfahrung sorgen. Außerdem würde sie ausgefeilte „Reorg“-Angriffe verhindern, bei denen Angreifer versuchen, kürzlich erstellte Blöcke umzuorganisieren, um Profit zu machen oder bestimmte Transaktionen zu zensieren. [**Einzelplatzfinalität („Single Slot Finality“, SSF)**](/roadmap/single-slot-finality/) ist eine **Möglichkeit zur Minimierung der Finalisierungsverzögerung**. Zurzeit besteht die Möglichkeit, dass ein Angreifer andere Validierer dazu bewegt, Blöcke in einem Zeitraum von 15 Minuten neu zu konfigurieren. Mit SSF ist dieser Zeitrahmen gleich 0. Nutzer, von Einzelpersonen bis hin zu Anwendungen und Börsen, profitieren von der schnellen Gewissheit, dass ihre Transaktionen nicht rückgängig gemacht werden, und das Netzwerk profitiert davon, dass eine ganze Klasse von Angriffen unterbunden wird. +Eine Verkürzung der Zeit, die Ethereum für die [Finalisierung](/glossary/#finality) von Blöcken benötigt, würde für eine bessere Benutzererfahrung sorgen. Außerdem würde sie ausgefeilte „Reorg“-Angriffe verhindern, bei denen Angreifer versuchen, kürzlich erstellte Blöcke umzuorganisieren, um Profit zu machen oder bestimmte Transaktionen zu zensieren. [**Einzelplatzendgültigkeit („Single Slot Finality“, SSF)**](/roadmap/single-slot-finality/) ist eine **Möglichkeit zur Minimierung der Finalisierungsverzögerung**. Zurzeit besteht die Möglichkeit, dass ein Angreifer andere Validierer dazu bewegt, Blöcke in einem Zeitraum von 15 Minuten neu zu konfigurieren. Mit SSF ist dieser Zeitrahmen gleich 0. Nutzer, von Einzelpersonen bis hin zu Anwendungen und Börsen, profitieren von der schnellen Gewissheit, dass ihre Transaktionen nicht rückgängig gemacht werden, und das Netzwerk profitiert davon, dass eine ganze Klasse von Angriffen unterbunden wird. Lesen Sie mehr über die Endgültigkeit voneinzelnen Slots diff --git a/public/content/translations/el/bridges/index.md b/public/content/translations/el/bridges/index.md index 9845f4476e5..2594cdb5fe3 100644 --- a/public/content/translations/el/bridges/index.md +++ b/public/content/translations/el/bridges/index.md @@ -95,6 +95,15 @@ _Το Web3 έχει εξελιχθεί σε ένα οικοσύστημα από +## Χρήση γέφυρας {#use-bridge} + +Η χρήση γεφυρών σας επιτρέπει να μεταφέρετε τα κρυπτονομίσματά σας μεταξύ διαφορετικών κρυπτοαλυσίδων. Δείτε παρακάτω μερικές πηγές που θα σας βοηθήσουν στην εύρεση και χρήση γεφυρών: + +- **[Σύνοψη των γεφυρών L2BEAT](https://l2beat.com/bridges/summary) & [ ανάλυση κινδύνου γεφυρών L2BEAT](https://l2beat.com/bridges/risk)**: Μια περιεκτική σύνοψη διαφόρων γεφυρών, συμπεριλαμβανομένων λεπτομερειών σχετικά με το μερίδιο αγοράς, τον τύπο της γέφυρας και τις αλυσίδες προορισμού. Το L2BEAT διαθέτει επίσης ανάλυση κινδύνου για γέφυρες, βοηθώντας τους χρήστες να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις όταν επιλέγουν μια γέφυρα. +- **[Σύνοψη της γέφυρας DefiLlama](https://defillama.com/bridges/Ethereum)**: Σύνοψη των όγκων γεφυρών στα δίκτυα Ethereum. + + + ## Κίνδυνοι χρήσης γεφυρών {#bridge-risk} Οι γέφυρες βρίσκονται στα αρχικά στάδια ανάπτυξης. Είναι πιθανό ο βέλτιστος σχεδιασμός της γέφυρας να μην έχει ακόμη ανακαλυφθεί. Η αλληλεπίδραση με οποιονδήποτε τύπο γέφυρας ενέχει κινδύνους: diff --git a/public/content/translations/el/desci/index.md b/public/content/translations/el/desci/index.md index 35ea15e0a41..b002b7957b9 100644 --- a/public/content/translations/el/desci/index.md +++ b/public/content/translations/el/desci/index.md @@ -126,6 +126,7 @@ summaryPoint3: Δημιουργία πάνω στο ανοιχτό επιστη - [DeSci: Το μέλλον της έρευνας από τον Samuel Akinosho.](https://lucidsamuel.medium.com/desci-the-future-of-research-b76cfc88c8ec) - [Χρηματοδότηση επιστήμης (Επίλογος: Η DeSci και οι νέες μεθόδοι κρύπτο) από την Nadia.](https://nadia.xyz/science-funding) - [Η αποκέντρωση διακόπτει την ανάπτυξη των ναρκωτικών.](https://medium.com/id-theory/decentralisation-is-disrupting-drug-development-28b5ba5d447f) +- [Τι είναι το DeSci - Αποκεντρωμένη επιστήμη;](​https://usadailytimes.com/2022/09/12/what-is-desci-decentralized-science/) ### Βίντεο {#videos} @@ -134,3 +135,4 @@ summaryPoint3: Δημιουργία πάνω στο ανοιχτό επιστη - [Η επιστημονική δημοσίευση είναι προβληματική. Μπορεί το Web3 να το διορθώσει;](https://www.youtube.com/watch?v=WkvzYgCvWj8) - [Juan Benet - DeSci, Ανεξάρτητα εργαστήρια & η Επιστήμη των δεδομένων μεγάλης κλίμακας.](https://www.youtube.com/watch?v=zkXM9H90g_E) - [Sebastian Brunemeier - Πώς η DeSci μπορεί να τροποποιήσει τη Βιοϊατρική έρευνα & τα Επιχειρηματικά κεφάλαια.](https://www.youtube.com/watch?v=qB4Tc3FcVbM) +- [Paige Donner - Εργαλεία Open Science με Web3 & Το Blockchain](https://www.youtube.com/watch?v=nC-2QWQ-lgw&t=17s) diff --git a/public/content/translations/el/developers/docs/blocks/index.md b/public/content/translations/el/developers/docs/blocks/index.md index a06096f232d..dd1c8a503a8 100644 --- a/public/content/translations/el/developers/docs/blocks/index.md +++ b/public/content/translations/el/developers/docs/blocks/index.md @@ -14,8 +14,7 @@ lang: el Για να εξασφαλιστεί πως όλοι οι συμμετέχοντες στο δίκτυο Ethereum διατηρούν μία συγχρονισμένη κατάσταση και να συμφωνήσουν σε ένα ακριβής ιστορικό συναλλαγών, συγχωνεύουμε τις συναλλαγές σε πολλά μπλοκ. Αυτό σημαίνει ότι δεκάδες (ή εκατοντάδες) συναλλαγές έχουν καταχωρηθεί, συμφωνηθεί και έχουν συγχρονιστεί όλα άμεσα. -![Ένα διάγραμμα συναλλαγής σε μπλοκ προκαλώντας αλλαγές στην κατάσταση](./tx-block.png) -_Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο από Ethereum EVM](https://takenobu-hs.github.io/downloads/ethereum_evm_illustrated.pdf)_ +![Ένα διάγραμμα συναλλαγής σε μπλοκ προκαλώντας αλλαγές στην κατάσταση](./tx-block.png) _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο από Ethereum EVM](https://takenobu-hs.github.io/downloads/ethereum_evm_illustrated.pdf)_ Διαχωρίζοντας τις δεσμεύσεις, παρέχουμε σε όλους τους συμμετέχοντες στο δίκτυο αρκετό χρόνο για να καταλήξουν σε συναίνεση: ακόμα και αν οι αιτήσεις συναλλαγών ξεπερνούν τις δεκάδες το δευτερόλεπτο, τα μπλοκ στο Ethereum δημιουργούνται και διαχωρίζονται περίπου μία φορά κάθε δώδεκα δευτερόλεπτα. @@ -41,7 +40,7 @@ _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο Υπάρχουν πολλές πληροφορίες που περιέχονται μέσα σε ένα μπλοκ. Στο υψηλότερο επίπεδο ένα μπλοκ περιέχει τα ακόλουθα πεδία: | Πεδίο | Περιγραφή | -| :--------------- | :---------------------------------------------------------------- | +|:---------------- |:----------------------------------------------------------------- | | `slot` | η θέση στην οποία ανήκει το μπλοκ | | `proposer_index` | το αναγνωριστικό του επικυρωτή που προτείνει το μπλοκ | | `parent_root` | ο κατακερματισμός του προηγούμενου μπλοκ | @@ -51,7 +50,7 @@ _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο Το μπλοκ `body` περιέχει από μόνο του τα πεδία: | Πεδίο | Περιγραφή | -| :------------------- | :------------------------------------------------------------------------------------- | +|:-------------------- |:-------------------------------------------------------------------------------------- | | `randao_reveal` | μια τιμή που χρησιμοποιείται για την επιλογή του επόμενου προτεινόμενου μπλοκ | | `eth1_data` | πληροφορίες σχετικά με το συμβόλαιο κατάθεσης | | `graffiti` | αυθαίρετα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για τη σήμανση του μπλοκ | @@ -66,7 +65,7 @@ _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο Το πεδίο `attestations` περιέχει μια λίστα με όλες τις βεβαιώσεις στο μπλοκ. Οι επιβεβαιώσεις έχουν το δικό τους τύπο δεδομένων που περιέχει πολλά κομμάτια των δεδομένων. Κάθε επιβεβαίωση περιέχει: | Πεδίο | Περιγραφή | -| :----------------- | :-------------------------------------------------------- | +|:------------------ |:--------------------------------------------------------- | | `aggregation_bits` | κατάλογο επικυρωτών που συμμετείχαν στην επιβεβαίωση | | `data` | ένα κατάλογο με πολλαπλά υποπεδία | | `signature` | συγκεντρωτική υπογραφή όλων των βεβαιώσεων των επικυρωτών | @@ -74,7 +73,7 @@ _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο Το πεδίο `data` στo `attestation` περιέχει: | Πεδίο | Περιγραφή | -| :------------------ | :------------------------------------------------------------------------- | +|:------------------- |:-------------------------------------------------------------------------- | | `slot` | τη θέση που αφορά η επιβεβαίωση | | `index` | δείκτες βεβαίωσης επικυρωτών | | `beacon_block_root` | το κατακερματισμό ρίζας του αρχικού μπλοκ που περιέχει αυτό το αντικείμενο | @@ -86,7 +85,7 @@ _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο Το `execution_payload_header` περιέχει τα πεδία: | Πεδίο | Περιγραφή | -| :------------------ | :------------------------------------------------------------------------------------ | +|:------------------- |:------------------------------------------------------------------------------------- | | `parent_hash` | κατακερματισμό γονικού μπλοκ | | `fee_recipient` | διεύθυνση λογαριασμού πληρωμής των τελών συναλλαγής | | `state_root` | κατακερματισμό ρίζας παγκόσμιας κατάστασης μετά την εφαρμογή αλλαγών σε αυτό το μπλοκ | @@ -96,7 +95,7 @@ _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο | `block_number` | ο αριθμός του τρέχοντος μπλοκ | | `gas_limit` | μέγιστο επιτρεπόμενο κόστος κρατήσεων σε αυτό το μπλοκ | | `gas_used` | η πραγματική ποσότητα κρατήσεων που χρησιμοποιείται σε αυτό το μπλοκ | -| `timestamp` | χρόνος μπλοκ | +| `χρονική σήμανση` | χρόνος μπλοκ | | `extra_data` | αυθαίρετα πρόσθετα δεδομένα ως ακατέργαστα bytes | | `base_fee_per_gas` | βασική αξία τέλους | | `block_hash` | κατακερματισμός του μπλοκ εκτέλεσης | @@ -106,7 +105,7 @@ _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο Το ίδιο το `execution_payload` περιέχει τα εξής (προσέξτε ότι είναι πανομοιότυπο με την κεφαλίδα εκτός από το ότι αντί για τον κατακερματισμό ρίζας των συναλλαγών περιλαμβάνει την πραγματική λίστα συναλλαγών και πληροφορίες ανάληψης): | Πεδίο | Περιγραφή | -| :----------------- | :------------------------------------------------------------------------------------ | +|:------------------ |:------------------------------------------------------------------------------------- | | `parent_hash` | κατακερματισμό γονικού μπλοκ | | `fee_recipient` | διεύθυνση λογαριασμού πληρωμής των τελών συναλλαγής | | `state_root` | κατακερματισμό ρίζας παγκόσμιας κατάστασης μετά την εφαρμογή αλλαγών σε αυτό το μπλοκ | @@ -116,18 +115,18 @@ _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο | `block_number` | ο αριθμός του τρέχοντος μπλοκ | | `gas_limit` | μέγιστο επιτρεπόμενο κόστος κρατήσεων σε αυτό το μπλοκ | | `gas_used` | η πραγματική ποσότητα κρατήσεων που χρησιμοποιείται σε αυτό το μπλοκ | -| `timestamp` | χρόνος μπλοκ | +| `χρονική σήμανση` | χρόνος μπλοκ | | `extra_data` | αυθαίρετα πρόσθετα δεδομένα ως ακατέργαστα bytes | | `base_fee_per_gas` | βασική αξία τέλους | | `block_hash` | κατακερματισμός του μπλοκ εκτέλεσης | -| `transactions` | λίστα των προς εκτέλεση συναλλαγών | -| `withdrawals` | λίστα αντικειμένων ανάληψης | +| `συναλλαγές` | λίστα των προς εκτέλεση συναλλαγών | +| `αναλήψεις` | λίστα αντικειμένων ανάληψης | Η λίστα `withdrawals` περιέχει αντικείμενα `withdrawal` δομημένα με τον ακόλουθο τρόπο: | Πεδίο | Περιγραφή | -| :--------------- | :-------------------------------- | -| `address` | τη διεύθυνση λογαριασμού ανάληψης | +|:---------------- |:--------------------------------- | +| `διεύθυνση` | τη διεύθυνση λογαριασμού ανάληψης | | `amount` | ποσό ανάληψης | | `index` | τιμή δείκτη ανάληψης | | `validatorIndex` | τιμή δείκτη επικυρωτή | diff --git a/public/content/translations/el/developers/docs/evm/index.md b/public/content/translations/el/developers/docs/evm/index.md index 23d36724d9e..7c40dbb52e3 100644 --- a/public/content/translations/el/developers/docs/evm/index.md +++ b/public/content/translations/el/developers/docs/evm/index.md @@ -16,8 +16,7 @@ lang: el Ενώ το Ethereum έχει το δικό του εγγενές κρυπτονόμισμα (Ether) που ακολουθεί σχεδόν ακριβώς τους ίδιους διαισθητικούς κανόνες, ενεργοποιεί επίσης μια πολύ πιο ισχυρή λειτουργία: [τα έξυπνα συμβόλαια](/developers/docs/smart-contracts/). Για αυτό το πιο περίπλοκο χαρακτηριστικό, απαιτείται μια πιο σύνθετη αναλογία. Αντί για ένα κατανεμημένο ledger, το Ethereum είναι μια κατανεμημένη [μηχανή κατάστασης](https://wikipedia.org/wiki/Finite-state_machine). Η κατάσταση του Ethereum είναι μια μεγάλη δομή δεδομένων που περιέχει όχι μόνο όλους τους λογαριασμούς και τα υπόλοιπα, αλλά μια _κατάσταση μηχανής_, η οποία μπορεί να αλλάζει από μπλοκ σε μπλοκ σύμφωνα με ένα προκαθορισμένο σύνολο κανόνων και η οποία μπορεί να εκτελεί αυθαίρετα κώδικα μηχανήματος. Οι συγκεκριμένοι κανόνες αλλαγής κατάστασης από μπλοκ σε μπλοκ καθορίζονται από το EVM. -![Ένα διάγραμμα που δείχνει τη σύνθεση του EVM](./evm.png) -_Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο από Ethereum EVM](https://takenobu-hs.github.io/downloads/ethereum_evm_illustrated.pdf)_ +![Ένα διάγραμμα που δείχνει τη σύνθεση του EVM](./evm.png) _Προσαρμοσμένο διάγραμμα [εικονογραφημένο από Ethereum EVM](https://takenobu-hs.github.io/downloads/ethereum_evm_illustrated.pdf)_ ## Η λειτουργία μετάβασης της κατάστασης του Ethereum {#the-ethereum-state-transition-function} diff --git a/public/content/translations/el/developers/docs/gas/index.md b/public/content/translations/el/developers/docs/gas/index.md index 4a76ceccd60..d3d0e658a57 100644 --- a/public/content/translations/el/developers/docs/gas/index.md +++ b/public/content/translations/el/developers/docs/gas/index.md @@ -122,6 +122,7 @@ lang: el Εάν θέλετε να παρακολουθείτε τις τιμές του gas, ώστε να μπορείτε να στείλετε τα ETH σας για λιγότερα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε πολλά διαφορετικά εργαλεία όπως: - [Etherscan](https://etherscan.io/gastracker) _Εκτιμητής τιμής gas συναλλαγής_ +- [ETH Gas Tracker](https://www.ethgastracker.com/) _Παρακολουθήστε και ελέγξτε το Ethereum και τις τιμές gas L2 για να μειώσετε τα τέλη συναλλαγής και να εξοικονομήσετε χρήματα_ - [Εκτιμητής ETH Gas Blocknative](https://chrome.google.com/webstore/detail/blocknative-eth-gas-estim/ablbagjepecncofimgjmdpnhnfjiecfm) _Επέκταση Chrome εκτίμησης gas που υποστηρίζει συναλλαγές παλαιού τύπου 0 και συναλλαγές τύπου 2 EIP-1559._ - [Υπολογιστής τελών Gas Cryptoneur](https://www.cryptoneur.xyz/gas-fees-calculator) _Υπολογίστε τις χρεώσεις gas στο τοπικό σας νόμισμα για διαφορετικούς τύπους συναλλαγών σε Mainnet, Arbitrum και Polygon._ diff --git a/public/content/translations/el/governance/index.md b/public/content/translations/el/governance/index.md index 97f9008fd4b..915566cf7dc 100644 --- a/public/content/translations/el/governance/index.md +++ b/public/content/translations/el/governance/index.md @@ -48,7 +48,7 @@ _Αν και σε επίπεδο πρωτοκόλλου η διακυβέρνη - **Διαχειριστές κόμβων:** Αυτοί που διαχειρίζονται κόμβους που διαδίδουν μπλοκ και συναλλαγές, απορρίπτοντας οποιαδήποτε μη έγκυρη συναλλαγή ή μπλοκ που συναντούν. [Περισσότερα για τους κόμβους](/developers/docs/nodes-and-clients/). - **Συντάκτες EIP:** Αυτοί που προτείνουν αλλαγές στο πρωτόκολλο Ethereum, με τη μορφή Προτάσεων Βελτίωσης Ethereum (EIP - Ethereum Improvement Proposals). [Περισσότερα για τα EIP](/eips/). - **Επικυρωτές:** Αυτοί που διαχειρίζονται κόμβους που μπορούν να προσθέσουν νέα μπλοκ στο blockchain Ethereum. -- **Προγραμματιστές πρωτοκόλλου:** (γνωστοί και ως «Core Developers»): αυτοί που συντηρούν τις διάφορες υλοποιήσεις του Ethereum (π.χ. go-ethereum, Nethermind, Besu, Erigon, Reth στο επίπεδο εκτέλεσης ή Prysm, Lighthouse, Nimbus, Teku, Lodestar στο επίπεδο συναίνεσης). [Περισσότερα για τους πελάτες Ethereum](/developers/docs/nodes-and-clients/). +- **Προγραμματιστές πρωτοκόλλου:** (γνωστοί και ως «Core Developers»): αυτοί που συντηρούν τις διάφορες υλοποιήσεις του Ethereum (π.χ. go-ethereum, Nethermind, Besu, Erigon, Reth στο επίπεδο εκτέλεσης ή Prysm, Lighthouse, Nimbus, Teku, Lodestar, Grandine στο επίπεδο συναίνεσης). [Περισσότερα για τους πελάτες Ethereum](/developers/docs/nodes-and-clients/). _Σημείωση: Οποιοσδήποτε μπορεί να ανήκει σε πολλές από αυτές τις ομάδες (π.χ. ένας προγραμματιστής πρωτοκόλλου θα μπορούσε να υποστηρίξει ένα EIP, να εκτελέσει έναν επικυρωτή αλυσίδας και να χρησιμοποιήσει εφαρμογές DeFi). Ωστόσο, για λόγους σαφήνειας της έννοιας, είναι καλύτερο να τα διακρίνουμε._ @@ -92,14 +92,10 @@ _Σημείωση: Οποιοσδήποτε μπορεί να ανήκει σε Οι «Πρωταθλητές» των EIP θα πρέπει να εξοικειωθούν με προηγούμενες εργασίες και προτάσεις προτού δημιουργήσουν ένα EIP το οποίο μπορεί να ληφθεί σοβαρά υπόψη για ανάπτυξη στο Κύριο Δίκτυο Ethereum. Με αυτόν τον τρόπο, το EIP ελπίζεται να φέρει κάτι νέο που δεν έχει απορριφθεί προηγουμένως. Οι τρεις κύριοι χώροι για να ερευνήσετε αυτό το θέμα είναι το [αποθετήριο των EIP](https://github.com/ethereum/EIPs), το [Ethereum Magicians](https://ethereum-magicians.org/) και το [ethresear.ch](https://ethresear.ch/). - - ### Ομάδες εργασίας {#working-groups} Είναι απίθανο το αρχικό προσχέδιο ενός EIP να εφαρμοστεί στο Κύριο Δίκτυο Ethereum χωρίς επεξεργασίες ή αλλαγές. Γενικά, οι «Πρωταθλητές» των EIP θα συνεργαστούν με μια ομάδα Προγραμματιστών Πρωτοκόλλου για να καθορίσουν, να υλοποιήσουν, να δοκιμάσουν, να επαναλάβουν και να οριστικοποιήσουν την πρότασή τους. Ιστορικά, αυτές οι ομάδες εργασίας έχουν χρειαστεί αρκετούς μήνες (και μερικές φορές χρόνια!) εργασίας. Ομοίως, οι «Πρωταθλητές» των EIP για τέτοιες αλλαγές θα πρέπει να συμπεριλάβουν σχετικούς Προγραμματιστές Εφαρμογών/Εργαλείων έγκαιρα στις προσπάθειές τους για να συγκεντρώσουν σχόλια από τους τελικούς χρήστες και να μετριάσουν τους κινδύνους ανάπτυξης. - - ### Συναίνεση κοινότητας {#community-consensus} Ενώ ορισμένα EIP αποτελούν απλές τεχνικές βελτιώσεις με ελάχιστες αποχρώσεις, άλλα είναι πιο σύνθετα και περιλαμβάνουν ανταλλάγματα που θα επηρεάσουν διαφορετικούς stakeholders με διαφορετικούς τρόπους. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένα EIP είναι πιο αμφιλεγόμενα εντός της κοινότητας από άλλα. @@ -112,16 +108,12 @@ _Σημείωση: Οποιοσδήποτε μπορεί να ανήκει σε - - ## Αντιμετώπιση διαφωνιών {#disagreements} Έχοντας πολλούς stakeholders με διαφορετικά κίνητρα και πεποιθήσεις σημαίνει ότι οι διαφωνίες δεν είναι ασυνήθεις. Γενικά, οι διαφωνίες επιλύονται με μακροσκελείς συζητήσεις σε δημόσια φόρουμ για να κατανοηθεί η ρίζα του προβλήματος και να επιτραπεί σε οποιονδήποτε να συμμετάσχει. Συνήθως, η μία ομάδα υποχωρεί ή επιτυγχάνεται μία μέση λύση. Εάν μια ομάδα αισθάνεται αρκετά δυνατή, το να επιβάλει μια συγκεκριμένη αλλαγή θα μπορούσε να οδηγήσει σε διαχωρισμό της αλυσίδας. Ο διαχωρισμός της αλυσίδας συμβαίνει όταν κάποιοι stakeholders διαμαρτύρονται για την εφαρμογή μιας αλλαγής στο πρωτόκολλο, με αποτέλεσμα να λειτουργούν διαφορετικές, ασυμβίβαστες εκδόσεις του πρωτοκόλλου, από τις οποίες προκύπτουν δύο ξεχωριστές κρυπτοαλυσίδες. - - ### Η ενσωμάτωση DAO {#dao-fork} Οι τεχνικές ενσωματώσεις συμβαίνουν όταν χρειάζονται σημαντικές τεχνικές αναβαθμίσεις ή αλλαγές στο δίκτυο και αλλάζουν τους «κανόνες» του πρωτοκόλλου. Οι πελάτες Ethereum πρέπει να ενημερώσουν το λογισμικό τους για να εφαρμόσουν τους νέους κανόνες της διακλάδωσης. Οι [Πελάτες Ethereum](/developers/docs/nodes-and-clients/) πρέπει να ενημερώσουν το λογισμικό τους για να εφαρμόσουν τους νέους κανόνες της αναβάθμισης. @@ -146,8 +138,6 @@ _Σημείωση: Οποιοσδήποτε μπορεί να ανήκει σε - - ### Η χρησιμότητα της τεχνικής αναβάθμισης {#forking-utility} Το fork του Ethereum/Ethereum Classic είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ενός υγιούς fork. Είχαμε δύο ομάδες που διαφωνούσαν έντονα μεταξύ τους σε ορισμένες βασικές αξίες, σε σημείο που θεώρησαν ότι άξιζε τους κινδύνους που συνεπάγονταν η επιδίωξη των συγκεκριμένων δράσεων τους. @@ -156,8 +146,6 @@ _Σημείωση: Οποιοσδήποτε μπορεί να ανήκει σε - - ## Διακυβέρνηση κύριας αλυσίδας {#beacon-chain} Η διαδικασία διακυβέρνησης του Ethereum συχνά ανταλλάσσει την ταχύτητα και την αποδοτικότητα για την εξωστρέφεια και τη συμπερίληψη. Προκειμένου να επιταχυνθεί η ανάπτυξη της Κύριας Αλυσίδας, ξεκίνησε ξεχωριστά από το δίκτυο Ethereum η απόδειξη εργασίας και ακολούθησε τις δικές της πρακτικές διακυβέρνησης. @@ -172,8 +160,6 @@ _Σημείωση: Οποιοσδήποτε μπορεί να ανήκει σε - - ## Πώς μπορείτε να συμμετέχετε; {#get-involved} - [Προτείνοντας EIP](/eips/#participate) @@ -182,9 +168,7 @@ _Σημείωση: Οποιοσδήποτε μπορεί να ανήκει σε - [Συμμετέχοντας στο Ethereum R&D discord](https://discord.gg/mncqtgVSVw) - [Εκτελέστε ένα κόμβο](/developers/docs/nodes-and-clients/run-a-node/) - [Συμμετέχοντας στην ανάπτυξη εφαρμογών πελάτη](/developers/docs/nodes-and-clients/#execution-clients) -- [Πρόγραμμα Μαθητείας Πυρήνα Ανάπτυξης](https://blog.ethereum.org/2021/09/06/core-dev-apprenticeship-second-cohort/) - - +- [Πρόγραμμα Μαθητείας Ανάπτυξης Πυρήνα](https://blog.ethereum.org/2021/09/06/core-dev-apprenticeship-second-cohort/) ## Περισσότερες πληροφορίες {#further-reading} diff --git a/public/content/translations/el/roadmap/index.md b/public/content/translations/el/roadmap/index.md index c40093abac2..41998b2afb1 100644 --- a/public/content/translations/el/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/el/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "Οδικός χάρτης" summaryPoints: buttons: - - label: Περαιτέρω αναβαθμίσεις + content: Περαιτέρω αναβαθμίσεις toId: ποιές-αλλαγές-έρχονται - - label: Προηγούμενες αναβαθμίσεις + content: Προηγούμενες αναβαθμίσεις href: /history/ variant: περίγραμμα --- diff --git a/public/content/translations/el/security/index.md b/public/content/translations/el/security/index.md index aa53f038a30..9fbabd3d503 100644 --- a/public/content/translations/el/security/index.md +++ b/public/content/translations/el/security/index.md @@ -8,6 +8,8 @@ lang: el Το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τα κρυπτονομίσματα συνεπάγεται αυξανόμενο κίνδυνο από απατεώνες και χάκερ. Αυτό το άρθρο παρουσιάζει ορισμένες βέλτιστες πρακτικές για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων. +**Να θυμάστε: Κανείς από το ethereum.org δε θα επικοινωνήσει ποτέ μαζί σας. Μην απαντάτε σε email λέγοντας ότι προέρχονται από την επίσημη υποστήριξη του Ethereum.** + ## Ασφάλεια κρυπτονομισμάτων 101 {#crypto-security} diff --git a/public/content/translations/el/staking/solo/index.md b/public/content/translations/el/staking/solo/index.md index 625f622a559..01e3184713d 100644 --- a/public/content/translations/el/staking/solo/index.md +++ b/public/content/translations/el/staking/solo/index.md @@ -1,6 +1,6 @@ --- -title: Αποθηκεύστε τα ETH σας μόνοι σας -description: Μια επισκόπηση πώς να ξεκινήσετε μόνοι σας την αποθήκευση των ETH σας +title: Αποθηκεύστε τα ETH σας στο σπίτι +description: Μια επισκόπηση πώς να ξεκινήσετε την αποθήκευση ETH στο σπίτι σας lang: el template: staking emoji: ":money_with_wings:" @@ -13,31 +13,31 @@ summaryPoints: - Δε χρειάζεται να εμπιστευθείτε κάποιον τρίτο, εσείς ελέγχετε τα κλειδιά του κεφαλαίου σας --- -## Τι είναι η ατομική αποθήκευση; {#what-is-solo-staking} +## Τι είναι η αποθήκευση κεφαλαίου στο σπίτι; {#what-is-solo-staking} -Η ατομική αποθήκευση κεφαλαίου αφορά τις ενέργειες που λαμβάνετε μόνοι σας [εκτελώντας έναν κόμβο Ethereum](/run-a-node/) συνδεδεμένο στο διαδίκτυο και αποθηκεύοντας 32 ETH για την ενεργοποίηση ενός [επαληθευτή](#faq), δίνοντάς σας τη δυνατότητα να συμμετέχετε απευθείας στον αλγόριθμο συναίνεσης του δικτύου. +Η αποθήκευση κεφαλαίου στο σπίτι αφορά τις ενέργειες που λαμβάνετε μόνοι σας [εκτελώντας έναν κόμβο Ethereum](/run-a-node/) συνδεδεμένο στο διαδίκτυο και αποθηκεύοντας 32 ETH για την ενεργοποίηση ενός [επαληθευτή](#faq), δίνοντάς σας τη δυνατότητα να συμμετέχετε απευθείας στον αλγόριθμο συναίνεσης του δικτύου. -**Η ατομική αποθήκευση κεφαλαίου αυξάνει την αποκέντρωση του δικτύου Ethereum**, καθιστώντας το Ethereum πιο ανθεκτικό στη λογοκρισία και ανθεκτικό στις επιθέσεις. Άλλες μέθοδοι αποθήκευσης κεφαλαίου ενδέχεται να μη βοηθήσουν το δίκτυο με τον ίδιο τρόπο. Η ατομική αποθήκευση κεφαλαίου είναι η καλύτερη επιλογή αποθήκευσης για την ασφάλεια του Ethereum. +**Η αποθήκευση κεφαλαίου στο σπίτι αυξάνει την αποκέντρωση του δικτύου Ethereum**, καθιστώντας το Ethereum πιο ανθεκτικό στη λογοκρισία και ανθεκτικό στις επιθέσεις. Άλλες μέθοδοι αποθήκευσης κεφαλαίου ενδέχεται να μη βοηθήσουν το δίκτυο με τον ίδιο τρόπο. Η αποθήκευση κεφαλαίου στο σπίτι είναι η καλύτερη επιλογή αποθήκευσης για την ασφάλεια του Ethereum. Ένας κόμβος Ethereum αποτελείται από ένα επίπεδο εκτέλεσης (EL) του λογισμικού πελάτη, καθώς και από ένα επίπεδο αλγορίθμου συναίνεσης (CL) του λογισμικού πελάτη. Αυτά τα λογισμικά πελάτη είναι προγράμματα υπολογιστή που λειτουργούν μαζί, με ένα έγκυρο σύνολο κλειδιών υπογραφής, για να μπορούν να επαληθεύουν συναλλαγές και μπλοκ, βεβαιώνοντας την κεφαλίδα της αλυσίδας συγκεντρώνοντας τις αναφορές επαληθεύσεων και προτείνοντας νέα μπλοκ. -Αποθηκεύοντας ατομικά είστε υπεύθυνοι για τη λειτουργία των συσκευών που απαιτούνται για να λειτουργήσουν τα λογισμικά πελάτη. Συνιστάται ιδιαίτερα να χρησιμοποιήσετε ξεχωριστή συσκευή από αυτή που χρησιμοποιείτε στο σπίτι, κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό για την υγεία του δικτύου. +Αποθηκεύοντας κεφάλαιο στο σπίτι είστε υπεύθυνοι για τη λειτουργία των συσκευών που απαιτούνται για να λειτουργήσει το λογισμικό πελάτη. Συνιστάται ιδιαίτερα να χρησιμοποιήσετε ξεχωριστή συσκευή από αυτή που χρησιμοποιείτε στο σπίτι, κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό για την υγεία του δικτύου. -Λαμβάνετε ανταμοιβές απευθείας από το πρωτόκολλο για τη διατήρηση του επαληθευτή σωστά λειτουργικό και διαθέσιμο. +Οι χρήστες με αποθηκευμένο κεφάλαιο στο σπίτι λαμβάνουν ανταμοιβές απευθείας από το πρωτόκολλο για τη διατήρηση του επαληθευτή λειτουργικό και διαθέσιμο. -## Γιατί να αποθηκεύσετε το κεφάλαιο μόνοι σας; {#why-stake-solo} +## Γιατί να αποθηκεύσετε το κεφάλαιο στο σπίτι σας; {#why-stake-solo} -Η ατομική αποθήκευση κεφαλαίου συνοδεύεται από μεγαλύτερη ευθύνη, αλλά σας παρέχει μέγιστο έλεγχο των κεφαλαίων σας και της ρύθμισης αποθηκευμένου κεφαλαίου. +Η αποθήκευση κεφαλαίου στο σπίτι συνοδεύεται από μεγαλύτερη ευθύνη, αλλά σας παρέχει μέγιστο έλεγχο των κεφαλαίων σας και της ρύθμισης αποθηκευμένου κεφαλαίου. - + -## Λόγοι που πρέπει να λάβετε υπόψη σας πριν αποθηκεύσετε μόνοι σας {#considerations-before-staking-solo} +## Λόγοι που πρέπει να λάβετε υπόψη σας πριν αποθηκεύσετε κεφάλαιο στο σπίτι σας {#considerations-before-staking-solo} -Όσο και αν επιθυμούσαμε η ατομική αποθήκευσης κεφαλαίου να ήταν προσβάσιμη και απαλλαγμένη από κινδύνους για όλους, δυστυχώς δεν είναι πραγματικότητα. Υπάρχουν κάποιες τεχνικές και σοβαρές σκέψεις που πρέπει να έχετε κατά νου, πριν επιλέξετε την ατομική αποθήκευση των ETH σας. +Όσο και αν επιθυμούσαμε η αποθήκευσης κεφαλαίου στο σπίτι να ήταν προσβάσιμη και απαλλαγμένη από κινδύνους για όλους, δυστυχώς δεν είναι πραγματικότητα. Υπάρχουν κάποιες τεχνικές και σοβαρές σκέψεις που πρέπει να έχετε κατά νου, πριν επιλέξετε την αποθήκευση ETH στο σπίτι σας. @@ -93,7 +93,7 @@ summaryPoints: ## Τι πρέπει να γνωρίζετε για εργαλεία ρύθμισης κόμβου και πελάτη {#node-tool-considerations} -Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός εργαλείων και υπηρεσιών που σας βοηθούν να αποθηκεύσετε μόνοι τα ETH σας, αλλά το καθένα συνοδεύεται από διαφορετικούς κινδύνους και οφέλη. +Υπάρχει ένας αυξανόμενος αριθμός εργαλείων και υπηρεσιών που σας βοηθούν να αποθηκεύσετε στο σπίτι τα ETH σας, αλλά το καθένα συνοδεύεται από διαφορετικούς κινδύνους και οφέλη. Οι δείκτες χαρακτηριστικών χρησιμοποιούνται για να επισημάνουν αξιοσημείωτα πλεονεκτήματα ή αδυναμίες που μπορεί να έχει ένα εργαλείο αποθήκευσης κεφαλαίου. Χρησιμοποιήστε αυτήν την ενότητα ως αναφορά για τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε αυτά τα χαρακτηριστικά, ενώ επιλέγετε ποια εργαλεία θα σας βοηθήσουν στο ταξίδι σας στην αποθήκευση κεφαλαίου. @@ -119,7 +119,7 @@ summaryPoints: Έχετε πρόταση για ένα εργαλείο αποθήκευσης που δεν έχουμε; Ελέγξτε την [πολιτική καταχώρησης προϊόντων μας](/contributing/adding-staking-products/) για να δείτε αν συμφωνεί με τις απαιτήσεις και υποβάλετε για αναθεώρηση. -## Εξερευνήστε τις οδηγίες ατομικής αποθήκευσης κεφαλαίου {#staking-guides} +## Εξερευνήστε τις οδηγίες αποθήκευσης κεφαλαίου στο σπίτι {#staking-guides} @@ -138,7 +138,7 @@ summaryPoints: Μην καταθέτετε περισσότερα από 32 ETH σε έναν μόνο επικυρωτή. Δεν θα αυξήσει τις ανταμοιβές σας. Εάν έχει οριστεί μια διεύθυνση ανάληψης για την εφαρμογή επικύρωσης, τα επιπλέον χρήματα άνω των 32 ETH θα αποσυρθούν αυτόματα σε αυτήν τη διεύθυνση κατά την επόμενη εκκαθάριση του επικυρωτή. -Εάν η ατομική αποθήκευση κεφαλαίου φαίνεται πολύ απαιτητική για εσάς, εξετάστε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσετε μια υπηρεσία staking-as-a-service ή εάν διαθέτετε λιγότερα από 32 ETH, δείτε τις δεξαμενές ομαδικής αποθήκευσης κεφαλαίου. +Εάν η αποθήκευση κεφαλαίου στο σπίτι φαίνεται πολύ απαιτητική για εσάς, εξετάστε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσετε μια υπηρεσία staking-as-a-service ή εάν διαθέτετε λιγότερα από 32 ETH, δείτε τις δεξαμενές ομαδικής αποθήκευσης κεφαλαίου. diff --git a/public/content/translations/el/web3/index.md b/public/content/translations/el/web3/index.md index 3155fb6d147..485cbe36c98 100644 --- a/public/content/translations/el/web3/index.md +++ b/public/content/translations/el/web3/index.md @@ -149,9 +149,9 @@ H πρώτη σύλληψη της ιδέας του Berners-Lee, γνωστή - [Τι είναι το Web3; Το Αποκεντρωμένο Διαδίκτυο του Μέλλοντος Περιγράφηκε](https://www.freecodecamp.org/news/what-is-web3/) - _Nader Dabit_ - [Κατανοώντας το Web3](https://medium.com/l4-media/making-sense-of-web-3-c1a9e74dcae) - _Josh Stark_ -- [Γιατί το Web3 έχει σημασία](https://future.a16z.com/why-web3-matters/) - _ Chris Dixon_ -- [Γιατί η αποκέντρωσης έχει σημασία](https://onezero.medium.com/why-decentralization-matters-5e3f79f7638e) - _ Chris Dixon_ -- [Το τοπίο του Web3](https://a16z.com/wp-content/uploads/2021/10/The-web3-Readlng-List.pdf) - _ a16z_ -- [Η συζήτηση για το Web3](https://www.notboring.co/p/the-web3-debate?s=r) - _ Packy McCormick_ +- [Γιατί το Web3 έχει σημασία](https://future.a16z.com/why-web3-matters/) - _Chris Dixon_ +- [Γιατί η αποκέντρωσης έχει σημασία](https://onezero.medium.com/why-decentralization-matters-5e3f79f7638e) - _Chris Dixon_ +- [Το τοπίο του Web3](https://a16z.com/wp-content/uploads/2021/10/The-web3-Readlng-List.pdf) - _a16z_ +- [Η συζήτηση για το Web3](https://www.notboring.co/p/the-web3-debate?s=r) - _Packy McCormick_ diff --git a/public/content/translations/el/whitepaper/index.md b/public/content/translations/el/whitepaper/index.md new file mode 100644 index 00000000000..0545b5be526 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/el/whitepaper/index.md @@ -0,0 +1,517 @@ +--- +title: Η Λευκή Βίβλος του Ethereum +description: Μια εισαγωγική παρουσίαση για το Ethereum, που δημοσιεύτηκε το 2013 πριν από την έναρξή του. +lang: el +sidebarDepth: 2 +hideEditButton: true +--- + +# Η Λευκή Βίβλος του Ethereum {#ethereum-whitepaper} + +_Αυτή η εισαγωγική εργασία δημοσιεύτηκε αρχικά το 2014 από τον Vitalik Buterin, τον ιδρυτή του [Ethereum](/what-is-ethereum/), πριν από την έναρξη του εγχειρήματος το 2015. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ethereum, όπως πολλά έργα λογισμικού ανοιχτού κώδικα που καθοδηγούνται από την κοινότητα και έχει εξελιχθεί από την αρχική του σύλληψη._ + +_Παρότι ήδη αρκετών χρόνων, διατηρούμε αυτό το έγγραφο επειδή εξακολουθεί να λειτουργεί ως χρήσιμη αναφορά και ακριβής αναπαράσταση του Ethereum και του οράματός του. Για να μάθετε για τις τελευταίες εξελίξεις γύρω από το Ethereum και πώς γίνονται οι αλλαγές στο πρωτόκολλο, προτείνουμε [αυτόν τον οδηγό](/learn/)._ + +[Ερευνητές και ακαδημαϊκοί που αναζητούν μια ιστορική ή κανονική έκδοση της Λευκής Βίβλου [από τον Δεκέμβριο του 2014] θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν αυτό το PDF.](./whitepaper-pdf/Ethereum_Whitepaper_-_Buterin_2014.pdf) + +## Ένα επόμενης γενιάς Έξυπνο Συμβόλαιο και Αποκεντρωμένη Πλατφόρμα Εφαρμογών {#a-next-generation-smart-contract-and-decentralized-application-platform} + +Η ανάπτυξη του Bitcoin το 2009 από τον Σατόσι Νακαμότο έχει συχνά χαρακτηριστεί σαν μια ριζική εξέλιξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αποτελώντας το πρώτο παράδειγμα ψηφιακού στοιχείου που ταυτοχρόνως στερείται υποστήριξης ή "[εγγενούς αξίας](http://bitcoinmagazine.com/8640/an-exploration-of-intrinsic-value-what-it-is-why-bitcoin-doesnt-have-it-and-why-bitcoin-does-have-it/)" και κεντρικού εκδότη ή ελεγκτή. Παρόλα αυτά, ένα αναμφισβήτητα πιο σημαντικό μέρος του πειράματος του Bitcoin είναι η υποκείμενη τεχνολογία blockchain σαν ένα εργαλείο διανεμημένης συναίνεσης και η προσοχή να ξεκινά ραγδαία να μετατοπίζεται σε αυτήν την όψη του Bitcoin. Συνήθως αναφερόμενες εναλλακτικές εφαρμογές της τεχνολογίας blockchain περιλαμβάνουν τη χρήση ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων εντός του blockchain για την απεικόνιση προσαρμοσμένων νομισμάτων και χρηματοοικονομικών μέσων ("[χρωματιστά νομίσματα](https://docs.google.com/a/buterin.com/document/d/1AnkP_cVZTCMLIzw4DvsW6M8Q2JC0lIzrTLuoWu2z1BE/edit)"), την ιδιοκτησία μιας υποκείμενης φυσικής συσκευής ("[έξυπνη ιδιοκτησία](https://en.bitcoin.it/wiki/Smart_Property)"), μη εναλλάξιμα κρυπτοπαραστατικά όπως ονόματα τομέων ("[Namecoin](http://namecoin.org)"), καθώς και πιο περίπλοκες εφαρμογές που περιλαμβάνουν ψηφιακά περιουσιακά στοιχεία που ελέγχονται άμεσα από ένα κομμάτι κώδικα που εφαρμόζει αυθαίρετους κανόνες ("[έξυπνα συμβόλαια](http://www.fon.hum.uva.nl/rob/Courses/InformationInSpeech/CDROM/Literature/LOTwinterschool2006/szabo.best.vwh.net/idea.html)") ή ακόμα και [αποκεντρωμένους αυτόνομους οργανισμούς](http://bitcoinmagazine.com/7050/bootstrapping-a-decentralized-autonomous-corporation-part-i/) (DAO) που βασίζονται σε blockchain. Αυτό που σκοπεύει να παρέχει το Ethereum είναι ένα blockchain με μια ενσωματωμένη, πλήρως λειτουργική γλώσσα προγραμματισμού Turing που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία «συμβολαίων» ικανών να κωδικοποιούν αυθαίρετες συναρτήσεις μετάβασης κατάστασης, επιτρέποντας στους χρήστες να δημιουργούν οποιοδήποτε από τα συστήματα που περιγράφονται παραπάνω, καθώς και πολλά άλλα που δεν έχουμε φανταστεί ακόμα, απλά γράφοντας τη λογική σε λίγες γραμμές κώδικα. + +## Εισαγωγή στο Bitcoin και τις υπάρχουσες έννοιες {#introduction-to-bitcoin-and-existing-concepts} + +### Ιστορικό {#history} + +Η έννοια του αποκεντρωμένου ψηφιακού νομίσματος καθώς και εναλλακτικών εφαρμογών όπως τα μητρώα ιδιοκτησίας, υπάρχει εδώ και δεκαετίες. Τα ανώνυμα πρωτόκολλα ηλεκτρονικού χρήματος των δεκαετιών του 1980 και 1990, που βασίζονταν κυρίως σε ένα κρυπτογραφικό στοιχείο γνωστό ως τύφλωση Chaumian, παρείχαν ένα νόμισμα με υψηλό βαθμό απορρήτου, αλλά τα πρωτόκολλα αυτά απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό να κερδίσουν έδαφος λόγω της εξάρτησής τους από έναν κεντρικό μεσάζοντα. Το 1998, το [b-money](http://www.weidai.com/bmoney.txt) του Wei Dai έγινε η πρώτη πρόταση που εισήγαγε την ιδέα της δημιουργίας χρήματος μέσω της επίλυσης υπολογιστικών γρίφων καθώς και της αποκεντρωμένης συναίνεσης, αλλά η πρόταση ήταν φτωχή σε λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να εφαρμοστεί πράγματι η αποκεντρωμένη συναίνεση. Το 2005, ο Hal Finney εισήγαγε την έννοια των [επαναχρησιμοποιήσιμων αποδείξεων εργασίας](https://nakamotoinstitute.org/finney/rpow/), ένα σύστημα που χρησιμοποιεί ιδέες από το b-money μαζί με τους υπολογιστικά δύσκολους γρίφους Hashcash του Adam Back για να δημιουργήσει μια ιδέα για ένα κρυπτονόμισμα, αλλά και πάλι δεν κατάφερε να φτάσει στο ιδανικό καθώς βασίστηκε σε αξιόπιστους υπολογιστές ως back-end. Το 2009, ένα αποκεντρωμένο νόμισμα εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην πράξη από τον Satoshi Nakamoto, συνδυάζοντας καθιερωμένα πρωτόκολλα για τη διαχείριση της ιδιοκτησίας μέσω κρυπτογραφίας δημόσιου κλειδιού με έναν αλγόριθμο συναίνεσης για την παρακολούθηση του ποιος κατέχει νομίσματα, γνωστό ως «proof-of-work» (απόδειξη εργασίας). + +Ο μηχανισμός πίσω από την απόδειξη εργασίας ήταν μια σημαντική ανακάλυψη στον τομέα επειδή έλυσε ταυτόχρονα δύο προβλήματα. Πρώτον, παρείχε έναν απλό και μέτρια αποτελεσματικό αλγόριθμο συναίνεσης, επιτρέποντας στους κόμβους του δικτύου να συμφωνούν συλλογικά σε ένα σύνολο κανονικών ενημερώσεων στην κατάσταση του Bitcoin. Δεύτερον, παρείχε έναν μηχανισμό για την επιτρεπόμενη ελεύθερη είσοδο στη διαδικασία συναίνεσης, επιλύοντας το πολιτικό πρόβλημα του καθορισμού του ποιος μπορεί να επηρεάσει τη συναίνεση, ενώ παράλληλα αποτρέπει τις επιθέσεις Sybil. Αυτό το πετυχαίνει αντικαθιστώντας ένα τυπικό εμπόδιο στη συμμετοχή, όπως η απαίτηση να είναι κάποιος εγγεγραμμένος ως μοναδική οντότητα σε έναν συγκεκριμένο κατάλογο, με ένα οικονομικό εμπόδιο, το βάρος ενός μεμονωμένου κόμβου στη διαδικασία ψηφοφορίας συναίνεσης είναι άμεσα ανάλογο με την υπολογιστική ισχύ που διαθέτει ο κόμβος. Από τότε, έχει προταθεί μια εναλλακτική προσέγγιση που ονομάζεται _proof-of-stake_ (απόδειξη συμμετοχής), η οποία υπολογίζει τη σημαντικότητα ενός κόμβου ως ανάλογο των αποθεμάτων του σε νόμισμα και όχι των υπολογιστικών πόρων. Η συζήτηση σχετικά με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των δύο προσεγγίσεων ξεφεύγει του πεδίου εφαρμογής αυτού του εγγράφου, αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι και οι δύο προσεγγίσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως η ραχοκοκαλιά ενός κρυπτονομίσματος. + +### Το Bitcoin ως σύστημα μετάβασης κατάστασης {#bitcoin-as-a-state-transition-system} + +![Μετάβαση κατάστασης Ethereum](./ethereum-state-transition.png) + +Από τεχνική άποψη, ο λογαριασμός ενός κρυπτονομίσματος όπως το Bitcoin μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σύστημα μετάβασης κατάστασης, όπου υπάρχει μια «κατάσταση» που αποτελείται από την κατάσταση κατοχής όλων των υπαρχόντων Bitcoin και μια «συνάρτηση μετάβασης κατάστασης» που λαμβάνει μια κατάσταση και μια συναλλαγή και επιστρέφει μια νέα κατάσταση που είναι το αποτέλεσμα. Σε ένα τυπικό τραπεζικό σύστημα, για παράδειγμα, η κατάσταση είναι ένας ισολογισμός, μια συναλλαγή είναι ένα αίτημα για μετακίνηση $X από το A στο B και η συνάρτηση μετάβασης κατάστασης μειώνει την αξία στον λογαριασμό του A κατά $X και αυξάνει την τιμή στον λογαριασμό Β από $X. Εάν ο λογαριασμός του Α έχει αρχικά λιγότερο από $X, η συνάρτηση μετάβασης κατάστασης επιστρέφει ένα σφάλμα. Ως εκ τούτου, μπορεί κανείς να ορίσει επίσημα: + +``` +APPLY(S,TX) -> S' or ERROR +``` + +Στο τραπεζικό σύστημα που ορίζεται παραπάνω: + +```js +APPLY({ Alice: $50, Bob: $50 },"send $20 from Alice to Bob") = { Alice: $30, Bob: $70 } +``` + +Αλλά: + +```js +APPLY({ Alice: $50, Bob: $50 },"send $70 from Alice to Bob") = ERROR +``` + +Η «κατάσταση» στο Bitcoin είναι η συλλογή όλων των νομισμάτων (τεχνικά, "υπόλοιπο συναλλαγής που δε δαπανήθηκε" ή UTXO) που έχουν κρυπτορυχθεί και δεν έχουν δαπανηθεί ακόμη, με κάθε UTXO να έχει μια ονομασία και έναν ιδιοκτήτη (που ορίζεται από μια διεύθυνση των 20 byte που ουσιαστικά είναι ένα κρυπτογραφικό δημόσιο κλειδί[fn1](#notes)). Μια συναλλαγή περιέχει μία ή περισσότερες εισαγωγές, με κάθε εισαγωγή να περιέχει μια αναφορά σε ένα υπάρχον UTXO και μια κρυπτογραφημένη υπογραφή που παράγεται από το ιδιωτικό κλειδί που σχετίζεται με τη διεύθυνση του κατόχου και ένα ή περισσότερα αποτελέσματα, όπου με κάθε αποτέλεσμα να περιέχει ένα νέο UTXO που πρέπει να προστεθεί στην κατάσταση. + +Η συνάρτηση μετάβασης της κατάστασης `APPLY(S,TX) -> S'` μπορεί να οριστεί κατά προσέγγιση ως εξής: + +
    +
  1. + Για κάθε εισαγωγή στο TX: +
      +
    • + Εάν το αναφερόμενο UTXO δεν βρίσκεται στο S, επιστρέψτε ένα σφάλμα. +
      • +
    • + Εάν η υπογραφή που υποβάλλεται δε συμφωνεί με αυτή του κατόχου του UTXO, επιστρέφει σφάλμα. +
      • +
    +
    2. +
  2. + Εάν το άθροισμα των ονομασιών όλων των εισαγωγών UTXO είναι μικρότερο από το άθροισμα των ονομασιών όλων των αποτελεσμάτων UTXO, επιστρέφει ένα σφάλμα. +
    3. +
  3. + Επιστρέφει το S με όλες τις εισαγωγές UTXO να έχουν αφαιρεθεί και όλα τα αποτελέσματα UTXO να έχουν προστεθεί. +
    4. +
+ +Το πρώτο μισό του πρώτου βήματος αποτρέπει τους αποστολείς συναλλαγών από το να ξοδεύουν νομίσματα που δεν υπάρχουν, το δεύτερο μισό του πρώτου βήματος αποτρέπει τους αποστολείς συναλλαγών από το να ξοδεύουν νομίσματα άλλων και το δεύτερο βήμα επιβάλλει τη διατήρηση της αξίας. Προκειμένου να το χρησιμοποιήσετε για πληρωμή, το πρωτόκολλο είναι το ακόλουθο. Ας υποθέσουμε ότι η Alice θέλει να στείλει 11,7 BTC στον Bob. Πρώτα, η Alice θα αναζητήσει ένα σύνολο διαθέσιμων UTXO που θα της κατέχει συνολικά έως τουλάχιστον 11,7 BTC. Ρεαλιστικά, η Alice δε θα μπορέσει να πάρει ακριβώς 11,7 BTC. Ας πούμε ότι το μικρότερο που μπορεί να πάρει είναι 6+4+2=12. Στη συνέχεια δημιουργεί μια συναλλαγή με αυτές τις τρεις εισόδους και δύο εξόδους. Η πρώτη έξοδος θα είναι 11,7 BTC με τη διεύθυνση του Bob και η δεύτερη έξοδος θα είναι η υπόλοιπη «αλλαγή» 0,3 BTC, με ιδιοκτήτρια την ίδια την Αλίκη. + +### Εξόρυξη {#mining} + +![Τα μπλοκ του Ethereum](./ethereum-blocks.png) + +Εάν είχαμε πρόσβαση σε μια αξιόπιστη κεντρική υπηρεσία, αυτό το σύστημα θα ήταν ασήμαντο να εφαρμοστεί. Θα μπορούσε απλώς να κωδικοποιηθεί ακριβώς όπως περιγράφεται, χρησιμοποιώντας έναν κεντρικό σκληρό δίσκο διακομιστή για να παρακολουθείτε την κατάσταση. Ωστόσο, με το Bitcoin προσπαθούμε να οικοδομήσουμε ένα αποκεντρωμένο νομισματικό σύστημα, επομένως θα χρειαστεί να συνδυάσουμε το κρατικό σύστημα μετάβασης με ένα σύστημα συναίνεσης προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι όλοι συμφωνούν με τις εντολές των συναλλαγών. Η αποκεντρωμένη διαδικασία συναίνεσης Bitcoin απαιτεί από τους κόμβους στο δίκτυο να προσπαθούν συνεχώς να δημιουργούν πακέτα συναλλαγών που ονομάζονται «μπλοκ». Το δίκτυο προορίζεται να δημιουργεί περίπου ένα μπλοκ κάθε δέκα λεπτά, με κάθε μπλοκ να περιέχει μια χρονική σήμανση, μια «μοναδικότητα», μια αναφορά (δηλ. αναγνωριστικό) του προηγούμενου μπλοκ και μια λίστα με όλες τις συναλλαγές που έγιναν από το προηγούμενο μπλοκ. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό δημιουργεί ένα επίμονο, συνεχώς εξελισσόμενο, blockchain που ενημερώνεται συνεχώς για να αντιπροσωπεύει την τελευταία λέξη της τεχνολογίας Bitcoin. + +Ο αλγόριθμος που ελέγχει εάν ένα μπλοκ είναι έγκυρο, όπως εκφράζεται σε αυτό το παράδειγμα, είναι ο εξής: + +1. Ελέγξτε εάν το προηγούμενο μπλοκ στο οποίο παραπέμπει το μπλοκ υπάρχει και είναι έγκυρο. +2. Ελέγξτε ότι η χρονική σήμανση του μπλοκ είναι μεγαλύτερη από εκείνη του προηγούμενου μπλοκ[fn2](#notes) και μικρότερη από τις επόμενες 2 ώρες +3. Ελέγξτε ότι η απόδειξη εργασίας στο μπλοκ είναι έγκυρη. +4. Αφήστε το `S[0]` να είναι η κατάσταση στο τέλος του προηγούμενου μπλοκ. +5. Υποθέστε ότι το `TX` είναι η λίστα συναλλαγών του μπλοκ με `n` συναλλαγές. Για όλα τα `i` σε `0...n-1`, ορίστε το `S[i+1] = APPLY(S[i],TX[i])`. Εάν κάποια εφαρμογή επιστρέψει σφάλμα, εξέλθετε και επιστρέψτε «false». +6. Επιστρέψτε «true» και καταχωρίστε το `S[n]` ως την κατάσταση στο τέλος αυτού του μπλοκ. + +Ουσιαστικά, κάθε συναλλαγή στο μπλοκ πρέπει να παρέχει μια έγκυρη μετάβαση κατάστασης από την κανονική κατάσταση πριν από την εκτέλεση της συναλλαγής σε κάποια νέα κατάσταση. Σημειώστε ότι η κατάσταση δεν είναι κωδικοποιημένη στο μπλοκ με κανέναν τρόπο. Είναι καθαρά μια αφαίρεση που πρέπει να θυμάται ο κόμβος επικύρωσης και μπορεί να υπολογιστεί (με ασφάλεια) μόνο για οποιοδήποτε μπλοκ ξεκινώντας από την κατάσταση γένεσης και εφαρμόζοντας διαδοχικά κάθε συναλλαγή σε κάθε μπλοκ. Επιπλέον, σημειώστε ότι η σειρά με την οποία ο κρυπτορύχος συμπεριλαμβάνει τις συναλλαγές μέσα στο μπλοκ, έχει σημασία. Αν υπάρχουν δύο συναλλαγές Α και Β σε ένα μπλοκ, όπου η Β ξοδεύει ένα UTXO που δημιουργήθηκε από την Α, τότε το μπλοκ θα είναι έγκυρο μόνο εάν η Α έρχεται πριν από τη Β. + +Η μία συνθήκη εγκυρότητας που υπάρχει στην παραπάνω λίστα και δε βρίσκεται σε άλλα συστήματα είναι η απαίτηση χρήσης της «απόδειξης εργασίας». Ο ακριβής όρος είναι ότι ο διπλός κατακερματισμός SHA256 κάθε μπλοκ, που θεωρείται ως αριθμός 256-bit, πρέπει να είναι μικρότερος από έναν δυναμικά προσαρμοσμένο στόχο, ο οποίος κατά τη στιγμή της συγγραφής αυτού του κειμένου είναι περίπου 2187. Ο σκοπός αυτού είναι να κάνει τη δημιουργία ενός μπλοκ υπολογιστικά «δύσκολη», αποτρέποντας έτσι τους επιτιθέμενους με «Sybil» από το να ξαναφτιάξουν ολόκληρη την κρυπτοαλυσίδα προς όφελός τους. Επειδή το SHA256 έχει σχεδιαστεί για να είναι μια εντελώς απρόβλεπτη ψευδοτυχαία συνάρτηση, ο μόνος τρόπος για να δημιουργήσετε ένα έγκυρο μπλοκ είναι απλά με δοκιμή και λάθος, αυξάνοντας επανειλημμένα τη μοναδικότητα και βλέποντας εάν ο νέος κατακερματισμός ταιριάζει. + +Με τον τρέχοντα στόχο των ~2187, το δίκτυο πρέπει να κάνει κατά μέσο όρο ~269 προσπάθειες πριν βρεθεί ένα έγκυρο μπλοκ. Γενικά, ο στόχος επαναβαθμονομείται από το δίκτυο κάθε 2016 μπλοκ, έτσι ώστε κατά μέσο όρο ένα νέο μπλοκ να παράγεται από κάποιο κόμβο του δικτύου κάθε δέκα λεπτά. Για να αποζημιώσουν τους κρυπτορύχους για αυτό το υπολογιστικό έργο, ο κρυπτορύχος κάθε μπλοκ δικαιούται να συμπεριλάβει μια συναλλαγή που τους δίνει 25 BTC κυριολεκτικά από το μηδέν. Επιπλέον, εάν οποιαδήποτε συναλλαγή έχει μεγαλύτερη συνολική ονομασία στις εισαγωγές της παρά στις εξόδους της, η διαφορά πηγαίνει επίσης στον κρυπτορύχο ως «τέλος συναλλαγής». Παρεμπιπτόντως, αυτός είναι επίσης ο μόνος μηχανισμός με τον οποίο εκδίδονται τα BTC. Η αρχική κατάσταση δεν περιείχε κανένα νόμισμα. + +Για να κατανοήσουμε καλύτερα τον σκοπό της κρυπτόρυξης, ας εξετάσουμε τι συμβαίνει σε περίπτωση κακόβουλου εισβολέα. Καθώς η υποκείμενη κρυπτογράφηση του Bitcoin είναι γνωστό ότι είναι ασφαλής, ο εισβολέας θα στοχεύσει το ένα σημείο του συστήματος Bitcoin που δεν προστατεύεται άμεσα από την κρυπτογράφηση: τη σειρά των συναλλαγών. Η στρατηγική του εισβολέα είναι απλή: + +1. Αποστέλλει 100 BTC σε έναν έμπορο σε αντάλλαγμα για κάποιο προϊόν (κατά προτίμηση ένα ψηφιακό αγαθό ταχείας παράδοσης) +2. Περιμένει την παράδοση του προϊόντος +3. Δημιουργεί μια άλλη συναλλαγή στέλνοντας τα ίδια 100 BTC στον εαυτό του +4. Προσπαθεί να πείσει το δίκτυο ότι η συναλλαγή του στον εαυτό του προηγήθηκε. + +Μόλις ολοκληρωθεί το βήμα (1), μετά από λίγα λεπτά ένας κρυπτορύχος θα συμπεριλάβει τη συναλλαγή σε ένα μπλοκ, ας πούμε το μπλοκ με αριθμό 270000. Μετά από περίπου μία ώρα, θα έχουν προστεθεί πέντε ακόμα μπλοκ στην αλυσίδα μετά από αυτό το μπλοκ, με καθένα από αυτά τα μπλοκ να δείχνει έμμεσα στη συναλλαγή και έτσι να την «επιβεβαιώνει». Σε αυτό το σημείο, ο έμπορος θα αποδεχτεί την πληρωμή ως οριστική και θα παραδώσει το προϊόν. Δεδομένου ότι υποθέτουμε ότι πρόκειται για ένα ψηφιακό αγαθό, η παράδοση είναι ακαριαία. Τώρα, ο επιτιθέμενος δημιουργεί άλλη μια άλλη συναλλαγή στέλνοντας τα 100 BTC στον εαυτό του. Εάν ο επιτιθέμενος απλά τη δημοσιεύσει στο δίκτυο, η συναλλαγή δεν θα διεκπεραιωθεί. Οι εξορύκτες θα προσπαθήσουν να εκτελέσουν το `APPLY(S,TX)` και θα παρατηρήσουν ότι το `TX` καταναλώνει ένα UTXO που δεν υπάρχει πλέον στην κατάσταση. Έτσι, αντί για αυτό, ο επιτιθέμενος δημιουργεί μια «διακλάδωση» στην κρυπτοαλυσίδα, ξεκινώντας από την εξόρυξη μιας άλλης έκδοσης του μπλοκ 270000 που δείχνει στο ίδιο μπλοκ 269999 ως γονικό αλλά με τη νέα συναλλαγή στη θέση της παλιάς. Επειδή τα δεδομένα του μπλοκ είναι διαφορετικά, απαιτείται επανάληψη της απόδειξης εργασίας. Επιπλέον, η νέα έκδοση του μπλοκ 270000 του επιτιθέμενου έχει διαφορετικό κατακερματισμό, οπότε τα αρχικά μπλοκ 270001 έως 270005 δεν «δείχνουν» σε αυτό. Έτσι, η αρχική αλυσίδα και η νέα αλυσίδα του επιτιθέμενου είναι εντελώς ξεχωριστές. Ο κανόνας είναι ότι σε μια διακλάδωση η μακρύτερη κρυπτοαλυσίδα θεωρείται η αληθινή, οπότε οι νόμιμοι εξορύκτες θα εργαστούν στην αλυσίδα 270005 ενώ ο επιτιθέμενος μόνος του θα εργάζεται στην αλυσίδα 270000. Για να καταφέρει ο επιτιθέμενος να κάνει την κρυπτοαλυσίδα του μεγαλύτερη, θα πρέπει να έχει περισσότερη υπολογιστική ισχύ από όλο το υπόλοιπο δίκτυο μαζί για να προλάβει (εξ ου και η «επίθεση 51%»). + +### Merkle Trees {#merkle-trees} + +![SPV στο Bitcoin](./spv-bitcoin.png) + +_Αριστερά: Αρκεί να παρουσιαστεί μόνο ένας μικρός αριθμός κόμβων σε ένα δέντρο Merkle για να δοθεί η απόδειξη της εγκυρότητας ενός κλάδου._ + +_Δεξιά: Οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής οποιουδήποτε μέρους του δέντρου Merkle θα οδηγήσει τελικά σε μια ασυνέπεια κάπου πιο πάνω στην αλυσίδα._ + +Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της δυνατότητας κλιμάκωσης του Bitcoin είναι ότι το μπλοκ αποθηκεύεται σε μια πολυεπίπεδη δομή δεδομένων. Ο «κατακερματισμός» ενός μπλοκ είναι στην πραγματικότητα μόνο ο κατακερματισμός της κεφαλίδας του μπλοκ, ένα κομμάτι δεδομένων περίπου 200 byte που περιέχει τη χρονική σήμανση, το nonce, τον κατακερματισμό του προηγούμενου μπλοκ και τον ριζικό κατακερματισμό (root hash) μιας δομής δεδομένων που ονομάζεται δέντρο Merkle που αποθηκεύει όλες τις συναλλαγές στο μπλοκ. Ένα δέντρο Merkle είναι ένας τύπος δυαδικού δέντρου, που αποτελείται από ένα σύνολο κόμβων με ένα μεγάλο αριθμό φύλλων κόμβων στο κάτω μέρος του δέντρου, που περιέχουν τα υποκείμενα δεδομένα, ένα σύνολο ενδιάμεσων κόμβων όπου κάθε κόμβος είναι ο κατακερματισμός των δύο παιδιών του και τελικά ένας μόνο ριζικός κόμβος, που σχηματίζεται επίσης από τον κατακερματισμό των δύο παιδιών του, αντιπροσωπεύοντας την «κορυφή» του δέντρου. Ο σκοπός του δέντρου Merkle είναι να επιτρέψει την αποσπασματική παράδοση των δεδομένων σε ένα μπλοκ: ένας κόμβος μπορεί να μεταφορτώσει μόνο την κεφαλίδα ενός μπλοκ από μία πηγή, το μικρό μέρος του δέντρου που τον αφορά από μια άλλη πηγή και να είναι ακόμα σίγουρος ότι όλα αυτά τα δεδομένα είναι σωστά. Ο λόγος για τον οποίο αυτό λειτουργεί είναι ότι οι κατακερματισμοί διαδίδονται προς τα πάνω: εάν ένας κακόβουλος χρήστης προσπαθήσει να αντικαταστήσει μια ψεύτικη συναλλαγή στο κάτω μέρος ενός δέντρου Merkle, αυτή η αλλαγή θα προκαλέσει αλλαγή στον κόμβο πάνω από αυτόν και στη συνέχεια μια αλλαγή στον κόμβο πάνω από αυτόν, αλλάζοντας τελικά τη ρίζα του δέντρου και επομένως τον κατακερματισμό του μπλοκ, κάτι που συνεπάγεται ότι το πρωτόκολλο θα το καταχωρίσει ως εντελώς διαφορετικό μπλοκ (σχεδόν σίγουρα με άκυρη απόδειξη εργασίας). + +Το πρωτόκολλο δέντρου Merkle είναι αναμφισβήτητα απαραίτητο για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα. Ένας «πλήρης κόμβος» στο δίκτυο Bitcoin, ο οποίος αποθηκεύει και επεξεργάζεται ολόκληρο το κάθε μπλοκ, καταλαμβάνει περίπου 15 GB χώρου στο δίσκο του δικτύου Bitcoin από τον Απρίλιο του 2014 και αυξάνεται κατά περισσότερο από ένα gigabyte τον μήνα. Επί του παρόντος, αυτό είναι βιώσιμο για κάποιους επιτραπέζιους υπολογιστές και όχι για κινητά τηλέφωνα, ενώ αργότερα στο μέλλον θα μπορούν να συμμετέχουν μόνο επιχειρήσεις και χομπίστες. Ένα πρωτόκολλο γνωστό ως «απλοποιημένη επαλήθευση πληρωμής» (SPV) επιτρέπει την ύπαρξη μιας άλλης κατηγορίας κόμβων, που ονομάζονται «ελαφροί κόμβοι», οι οποίοι κάνουν λήψη τις κεφαλίδες των μπλοκ, επαληθεύουν την απόδειξη εργασίας στις κεφαλίδες των μπλοκ και στη συνέχεια μεταφορτώνουν μόνο τα «κλαδιά» που σχετίζονται με τις συναλλαγές που τους αφορούν. Αυτό επιτρέπει στους ελαφρούς κόμβους να προσδιορίζουν με ισχυρή εγγύηση ασφάλειας την κατάσταση οποιασδήποτε συναλλαγής Bitcoin και το τρέχον υπόλοιπό τους, ενώ μεταφορτώνουν μόνο ένα πολύ μικρό μέρος ολόκληρης της κρυπτοαλυσίδας. + +### Εναλλακτικές εφαρμογές κρυπτοαλυσίδας {#alternative-blockchain-applications} + +Η ιδέα της λήψης της υποκείμενης ιδέας της κρυπτοαλυσίδας και της εφαρμογής της σε άλλες έννοιες έχει επίσης μια μακρά ιστορία. Το 2005, ο Nick Szabo παρουσίασε την έννοια των [ασφαλών τίτλων ιδιοκτησίας με εξουσία ιδιοκτήτη](https://nakamotoinstitute.org/secure-property-titles/), ένα έγγραφο που περιγράφει πώς οι «νέες εξελίξεις στην τεχνολογία αναπαραγόμενης βάσης δεδομένων» θα καταστήσουν δυνατή την αποθήκευση από σύστημα που βασίζεται σε κρυπτοαλυσίδα ενός μητρώου για το ποιος κατέχει ποια γη, δημιουργώντας ένα περίπλοκο πλαίσιο που περιλαμβάνει έννοιες όπως η παραχώρηση γης, η αντίθετη κατοχή και ο γαιοϊστικός φόρος αξίας γης. Ωστόσο, δεν υπήρχε δυστυχώς κανένα αποτελεσματικό σύστημα αναπαραγόμενης βάσης δεδομένων εκείνη την εποχή και ως εκ τούτου το πρωτόκολλο δεν εφαρμόστηκε ποτέ στην πράξη. Μετά το 2009, ωστόσο, αφού αναπτύχθηκε η αποκεντρωμένη συναίνεση του Bitcoin, άρχισαν γρήγορα να εμφανίζονται πολλές εναλλακτικές εφαρμογές. + +- **Namecoin** — δημιουργήθηκε το 2010, το [Namecoin](https://namecoin.org/) περιγράφεται καλύτερα ως μια αποκεντρωμένη βάση δεδομένων καταχώρισης ονομάτων. Σε αποκεντρωμένα πρωτόκολλα όπως το Tor, το Bitcoin και το BitMessage, πρέπει να υπάρχει κάποιος τρόπος ταυτοποίησης των λογαριασμών ώστε οι υπόλοιποι να μπορούν να αλληλεπιδράσουν μαζί τους, αλλά σε όλες τις υπάρχουσες λύσεις ο μόνος τύπος αναγνωριστικού που είναι διαθέσιμος, είναι ένα ψευδοτυχαίο hash, όπως το `1LW79wp5ZBqaHW1jL5TCiBCrhQYtHagUWy`. Ιδανικά, θα μπορούσε κανείς να έχει έναν λογαριασμό με ένα όνομα όπως «george». Ωστόσο, το πρόβλημα είναι ότι εάν κάποιος μπορεί να δημιουργήσει έναν λογαριασμό με το όνομα «george», τότε κάποιος άλλος μπορεί να χρησιμοποιήσει την ίδια διαδικασία για να καταχωρίσει το «george» και για τον εαυτό του και να τον υποδυθεί. Η μόνη λύση είναι ένα παράδειγμα τύπου «πρώτος που καταχωρίζει κερδίζει», όπου ο πρώτος καταχωρίζων κερδίζει και ο δεύτερος χάνει — ένα πρόβλημα που ταιριάζει τέλεια στο πρωτόκολλο συναίνεσης του Bitcoin. Το Namecoin είναι η παλαιότερη και πιο επιτυχημένη εφαρμογή ενός συστήματος καταχώρισης ονομάτων χρησιμοποιώντας μια τέτοια ιδέα. +- **Χρωματιστά νομίσματα** — Ο σκοπός των [χρωματιστών νομισμάτων](https://docs.google.com/a/buterin.com/document/d/1AnkP_cVZTCMLIzw4DvsW6M8Q2JC0lIzrTLuoWu2z1BE/edit) είναι να λειτουργήσουν ως πρωτόκολλο που επιτρέπει στους ανθρώπους να δημιουργήσουν τα δικά τους ψηφιακά νομίσματα ή στη σημαντική απλή περίπτωση ενός νομίσματος με μία μονάδα, ψηφιακά κρυπτοπαραστατικά, στην κρυπτοαλυσίδα του Bitcoin. Στο πρωτόκολλο των χρωματιστών νομισμάτων, κάποιος «εκδίδει» ένα νέο νόμισμα αποδίδοντας δημόσια ένα χρώμα σε ένα συγκεκριμένο Bitcoin UTXO και το πρωτόκολλο ορίζει αναδρομικά το χρώμα άλλων UTXO να είναι το ίδιο με το χρώμα των στοιχείων εισαγωγής που χρησιμοποίησε η συναλλαγή που τα δημιούργησε (ισχύουν κάποιοι ειδικοί κανόνες στην περίπτωση εισόδων μεικτού χρώματος). Αυτό επιτρέπει στους χρήστες να διατηρούν πορτοφόλια που περιέχουν μόνο UTXO ενός συγκεκριμένου χρώματος και να τα στέλνουν σαν κανονικά bitcoin, ανατρέχοντας στην κρυπτοαλυσίδα για να προσδιορίσουν το χρώμα οποιουδήποτε UTXO λαμβάνουν. +- **Metacoin** — Η ιδέα πίσω από ένα metacoin είναι να έχουμε ένα πρωτόκολλο που υπάρχει πάνω από το Bitcoin, χρησιμοποιώντας συναλλαγές Bitcoin για να αποθηκεύει συναλλαγές metacoin αλλά έχοντας μια διαφορετική συνάρτηση μετάβασης κατάστασης, `APPLY`. Επειδή το πρωτόκολλο metacoin δεν μπορεί να αποτρέψει τις μη έγκυρες συναλλαγές metacoin από το να εμφανιστούν στην κρυπτοαλυσίδα του Bitcoin, προστίθεται ένας κανόνας ότι εάν το `APPLY'(S,TX)` επιστρέψει ένα σφάλμα, το πρωτόκολλο προεπιλέγει `APPLY'(S,TX) = S`. Αυτό παρέχει έναν εύκολο μηχανισμό για τη δημιουργία ενός αυθαίρετου πρωτοκόλλου κρυπτονομίσματος, πιθανώς με προηγμένες λειτουργίες που δεν μπορούν να υλοποιηθούν μέσα στο ίδιο το Bitcoin, αλλά με πολύ χαμηλό κόστος ανάπτυξης καθώς ο χειρισμός των πολυπλοκοτήτων της εξόρυξης και της δικτύωσης γίνεται ήδη από το πρωτόκολλο Bitcoin. Τα metacoin έχουν χρησιμοποιηθεί για την υλοποίηση ορισμένων κατηγοριών χρηματοοικονομικών συμβάσεων, καταχώρισης ονομάτων και αποκεντρωμένου ανταλλακτηρίου. + +Κατά συνέπεια, γενικά υπάρχουν δύο προσεγγίσεις για την κατασκευή ενός πρωτοκόλλου συναίνεσης: η κατασκευή ενός ανεξάρτητου δικτύου και η κατασκευή ενός πρωτοκόλλου πάνω από το Bitcoin. Η πρώτη προσέγγιση, αν και αρκετά επιτυχημένη στην περίπτωση εφαρμογών όπως το Namecoin, είναι δύσκολη στην υλοποίηση. Κάθε μεμονωμένη εφαρμογή πρέπει να δώσει ώθηση σε μια ανεξάρτητη κρυπτοαλυσίδα, καθώς και να κατασκευάσει και να δοκιμάσει όλο τον απαραίτητο κώδικα μετάβασης κατάστασης και δικτύωσης. Επιπλέον, προβλέπουμε ότι το σύνολο των εφαρμογών για την τεχνολογία αποκεντρωμένης συναίνεσης θα ακολουθήσει μια κατανομή ισχύος όπου η συντριπτική πλειοψηφία των εφαρμογών θα είναι πολύ μικρή για να εγγυηθεί τη δική της κρυπτοαλυσίδα, και σημειώνουμε ότι υπάρχουν μεγάλες κατηγορίες αποκεντρωμένων εφαρμογών, ιδιαίτερα οι αποκεντρωμένοι αυτόνομοι οργανισμοί, που πρέπει να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. + +Η προσέγγιση που βασίζεται στο Bitcoin, από την άλλη πλευρά, έχει το μειονέκτημα ότι δεν κληρονομεί τα χαρακτηριστικά απλοποιημένης επαλήθευσης πληρωμής του Bitcoin. Το SPV λειτουργεί για το Bitcoin επειδή μπορεί να χρησιμοποιήσει το βάθος της κρυπτοαλυσίδας ως ένδειξη της εγκυρότητας. Σε κάποιο σημείο, όταν οι πρόγονοι μιας συναλλαγής πηγαίνουν αρκετά πίσω, είναι ασφαλές να πούμε ότι ήταν νόμιμα μέρος της κατάστασης. Τα μεταπρωτόκολλα που βασίζονται στην κρυπτοαλυσίδα, από την άλλη πλευρά, δεν μπορούν να αναγκάσουν την κρυπτοαλυσίδα να μη συμπεριλάβει συναλλαγές που δεν είναι έγκυρες στο πλαίσιο των δικών τους πρωτοκόλλων. Κατά συνέπεια, μια απόλυτα ασφαλής υλοποίηση του μεταπρωτοκόλλου SPV θα έπρεπε να σαρώσει προς τα πίσω μέχρι την αρχή της κρυπτοαλυσίδας του Bitcoin για να προσδιορίσει εάν ορισμένες συναλλαγές είναι έγκυρες ή όχι. Επί του παρόντος, όλες οι «ελαφριές» υλοποιήσεις των μεταπρωτοκόλλων που βασίζονται στο Bitcoin στηρίζονται σε έναν αξιόπιστο διακομιστή για την παροχή των δεδομένων, ένα κατά πάσα πιθανότητα εξαιρετικά ανεπαρκές αποτέλεσμα, ειδικά όταν ένας από τους κύριους στόχους ενός κρυπτονομίσματος είναι η εξάλειψη της ανάγκης για εμπιστοσύνη. + +### Σενάρια επέκτασης {#scripting} + +Ακόμα και χωρίς καμία επέκταση, το πρωτόκολλο Bitcoin διευκολύνει πραγματικά μια αδύναμη έκδοση μιας έννοιας «έξυπνων συμβολαίων». Το UTXO στο Bitcoin μπορεί να ανήκει όχι μόνο σε ένα δημόσιο κλειδί, αλλά και σε ένα πιο περίπλοκο σενάριο που εκφράζεται σε μια απλή γλώσσα προγραμματισμού που βασίζεται σε στοίβα. Σε αυτό το παράδειγμα, μια συναλλαγή που ξοδεύει αυτό το UTXO πρέπει να παρέχει δεδομένα που ικανοποιούν το σενάριο. Πράγματι, ακόμη και ο βασικός μηχανισμός ιδιοκτησίας δημόσιου κλειδιού υλοποιείται μέσω ενός σεναρίου: το σενάριο παίρνει ως στοιχείο εισαγωγής μια υπογραφή ελλειπτικής καμπύλης, την επαληθεύει έναντι της συναλλαγής και της διεύθυνσης που κατέχει το UTXO και επιστρέφει 1 εάν η επαλήθευση είναι επιτυχής και 0 σε διαφορετική περίπτωση. Υπάρχουν και άλλα πιο περίπλοκα σενάρια για διάφορες πρόσθετες περιπτώσεις χρήσης. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να κατασκευάσει ένα σενάριο που απαιτεί υπογραφές από δύο εκ των τριών ιδιωτικών κλειδιών για να επικυρωθεί («multisig»), μια ρύθμιση χρήσιμη για εταιρικούς λογαριασμούς, ασφαλείς λογαριασμούς εξοικονόμησης και ορισμένες καταστάσεις εγγύησης εμπόρων. Τα σενάρια μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την πληρωμή αμοιβών για λύσεις σε υπολογιστικά προβλήματα και μπορεί κάποιος ακόμη και να κατασκευάσει ένα σενάριο που λέει κάτι σαν «αυτό το Bitcoin UTXO είναι δικό σου αν μπορείς να παράσχεις μια απόδειξη SPV ότι έστειλες μια συναλλαγή Dogecoin αυτής της αξίας σε μένα», επιτρέποντας ουσιαστικά αποκεντρωμένη ανταλλαγή μεταξύ κρυπτονομισμάτων. + +Ωστόσο, η γλώσσα σεναρίων όπως εφαρμόζεται στο Bitcoin έχει αρκετούς σημαντικούς περιορισμούς: + +- **Έλλειψη πληρότητας Turing** - Αυτό σημαίνει ότι, ενώ υπάρχει ένα μεγάλο υποσύνολο υπολογισμού που υποστηρίζει η γλώσσα σεναρίων του Bitcoin, δεν υποστηρίζει σχεδόν τίποτα. Η κύρια κατηγορία που λείπει είναι οι βρόχοι. Αυτό γίνεται για να αποφευχθούν οι άπειροι βρόχοι κατά την επαλήθευση συναλλαγών. Θεωρητικά είναι ένα ξεπερασμένο εμπόδιο για τους προγραμματιστές σεναρίων, καθώς οποιοσδήποτε βρόχος μπορεί να προσομοιωθεί απλώς επαναλαμβάνοντας τον υποκείμενο κώδικα πολλές φορές με μια δήλωση «if», αλλά οδηγεί σε σενάρια που είναι μη αποδοτικά ως προς τον χώρο. Για παράδειγμα, η υλοποίηση ενός εναλλακτικού αλγόριθμου υπογραφής ελλειπτικής καμπύλης θα απαιτούσε πιθανώς 256 επαναλαμβανόμενους γύρους πολλαπλασιασμού που περιλαμβάνονται όλοι ξεχωριστά στον κώδικα. +- **Τυφλότητα αξίας (Value-blindness)** - Δεν υπάρχει τρόπος ένα σενάριο UTXO να παρέχει λεπτομερή έλεγχο του ποσού που μπορεί να αναληφθεί. Για παράδειγμα, μια ισχυρή χρήση ενός συμβολαίου oracle, θα μπορούσε να ήταν ένα συμβόλαιο ασφάλισης, όπου ο Α και ο Β βάζουν 1000 δολάρια σε BTC και μετά από 30 ημέρες το σενάριο στέλνει BTC αξίας 1000 δολαρίων στον Α και το υπόλοιπο στον Β. Αυτό θα απαιτούσε ένα oracle για να προσδιοριστεί η αξία του 1 BTC σε δολάρια, αλλά ακόμα και τότε είναι μια τεράστια βελτίωση όσον αφορά την εμπιστοσύνη και την απαίτηση υποδομής σε σχέση με τις πλήρως συγκεντρωτικές λύσεις που είναι διαθέσιμες τώρα. Ωστόσο, επειδή τα UTXO είναι όλα ή τίποτα, ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι μέσω του πολύ ανεπαρκούς κατακερματισμού του να έχουμε πολλά UTXO διαφορετικών ονομαστικών τιμών (π.χ. ένα UTXO 2k για κάθε k έως 30) και της επιλογής oracle για το ποιο UTXO θα αποσταλεί στον Α και ποιο στον Β. +- **Έλλειψη κατάστασης** — Το UTXO μπορεί είτε να ξοδευτεί είτε όχι. Δεν υπάρχει ευκαιρία για συμβόλαια ή σενάρια πολλαπλών σταδίων που διατηρούν οποιαδήποτε άλλη εσωτερική κατάσταση πέρα ​​από αυτό. Αυτό δυσκολεύει τη δημιουργία συμβολαίων επιλογών πολλαπλών σταδίων, αποκεντρωμένων προσφορών ανταλλαγής ή πρωτοκόλλων κρυπτογραφικής δέσμευσης δύο σταδίων (απαραίτητα για ασφαλείς υπολογιστικές αμοιβές). Σημαίνει επίσης ότι το UTXO μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για τη δημιουργία απλών, εφάπαξ συμβολαίων και όχι πιο σύνθετων «καταστατικών» συμβολαίων, όπως οι αποκεντρωμένοι οργανισμοί και καθιστά δύσκολη την υλοποίηση μεταπρωτοκόλλων. Η δυαδική κατάσταση σε συνδυασμό με την τυφλότητα αξίας σημαίνει επίσης ότι μια άλλη σημαντική εφαρμογή, τα όρια ανάληψης, είναι αδύνατη. +- **Τυφλότητα κρυπτοαλυσίδας** - Το UTXO είναι τυφλό στα δεδομένα της κρυπτοαλυσίδας, όπως το nonce, η χρονική σήμανση και ο κατακερματισμός του προηγούμενου μπλοκ. Αυτό περιορίζει σοβαρά τις εφαρμογές στα τυχερά παιχνίδια και σε πολλές άλλες κατηγορίες, στερώντας τη γλώσσα σεναρίων από μια πιθανώς πολύτιμη πηγή τυχαιότητας. + +Κατά συνέπεια, βλέπουμε τρεις προσεγγίσεις για την κατασκευή προηγμένων εφαρμογών πάνω από τα κρυπτονομίσματα: τη δημιουργία μιας νέας κρυπτοαλυσίδας, τη χρήση σεναρίων πάνω από το Bitcoin και τη δημιουργία ενός μεταπρωτοκόλλου πάνω από το Bitcoin. Η δημιουργία μιας νέας κρυπτοαλυσίδας επιτρέπει απεριόριστη ελευθερία στην κατασκευή ενός συνόλου χαρακτηριστικών, αλλά με κόστος τον χρόνο ανάπτυξης, την προσπάθεια προώθησης και την ασφάλεια. Η χρήση σεναρίων είναι εύκολη στην υλοποίηση και την τυποποίηση, αλλά με πολύ περιορισμένες δυνατότητες, ενώ τα μεταπρωτόκολλα, αν και εύκολα, εμφανίζουν προβλήματα δυνατότητας αναβάθμισης. Με το Ethereum, σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε ένα εναλλακτικό πλαίσιο που παρέχει ακόμη μεγαλύτερα κέρδη στην ευκολία ανάπτυξης καθώς και ακόμη ισχυρότερες ιδιότητες ελαφρών πελατών, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει στις εφαρμογές να μοιράζονται ένα οικονομικό περιβάλλον και την ασφάλεια της κρυπτοαλυσίδας. + +## Ethereum {#ethereum} + +Η πρόθεση του Ethereum είναι να δημιουργήσει ένα εναλλακτικό πρωτόκολλο για την κατασκευή αποκεντρωμένων εφαρμογών, το οποίο παρέχει ένα διαφορετικό σύνολο ανταλλαγμάτων που πιστεύουμε ότι θα είναι πολύ χρήσιμο για μια μεγάλη κατηγορία αποκεντρωμένων εφαρμογών, με ιδιαίτερη έμφαση σε καταστάσεις όπου ο γρήγορος χρόνος ανάπτυξης, η ασφάλεια για μικρές και σπάνια χρησιμοποιούμενες εφαρμογές και η δυνατότητα διαφορετικών εφαρμογών να αλληλεπιδρούν πολύ αποτελεσματικά, είναι σημαντικές. Το Ethereum το κάνει αυτό κατασκευάζοντας ουσιαστικά το απόλυτο θεμελιώδες στρώμα: μια κρυπτοαλυσίδα με μια ενσωματωμένη γλώσσα προγραμματισμού με πληρότητα Turing, επιτρέποντας σε οποιονδήποτε να γράφει έξυπνα συμβόλαια και αποκεντρωμένες εφαρμογές όπου μπορούν να δημιουργήσουν τους δικούς τους αυθαίρετους κανόνες για ιδιοκτησία, μορφές συναλλαγών και λειτουργίες μετάβασης κατάστασης. Μια βασική έκδοση του Namecoin μπορεί να γραφτεί σε δύο γραμμές κώδικα, ενώ άλλα πρωτόκολλα, όπως τα νομίσματα και τα συστήματα φήμης, μπορούν να κατασκευαστούν σε λιγότερες από είκοσι. Τα έξυπνα συμβόλαια, τα κρυπτογραφικά «κουτιά» που περιέχουν αξία και την ξεκλειδώνουν μόνο εάν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις, μπορούν επίσης να κατασκευαστούν πάνω στην πλατφόρμα, με πολύ μεγαλύτερη ισχύ από αυτή που προσφέρουν τα σενάρια του Bitcoin λόγω των πρόσθετων δυνάμεων της πληρότητας Turing, της επίγνωσης της αξίας, της επίγνωσης της κρυπτοαλυσίδας και της κατάστασης. + +### Λογαριασμοί Ethereum {#ethereum-accounts} + +Στο Ethereum, η κατάσταση αποτελείται από αντικείμενα που ονομάζονται «λογαριασμοί», με κάθε λογαριασμό να έχει μια διεύθυνση 20 byte και οι μεταβάσεις κατάστασης να είναι άμεσες μεταφορές αξίας και πληροφορίας μεταξύ των λογαριασμών. Ένας λογαριασμός Ethereum περιέχει τέσσερα πεδία: + +- Το **nonce**, έναν μετρητή που χρησιμοποιείται για να εξασφαλιστεί ότι κάθε συναλλαγή μπορεί να υποβληθεί σε επεξεργασία μόνο μία φορά +- Το τρέχον **υπόλοιπο ether** του λογαριασμού +- Τον **κώδικα συμβολαίου** του λογαριασμού, εάν υπάρχει +- Τον **αποθηκευτικό χώρο** του λογαριασμού (κενό από προεπιλογή) + +Το «ether» είναι το κύριο εσωτερικό κρυπτοκαύσιμο του Ethereum και χρησιμοποιείται για την πληρωμή τελών των συναλλαγών. Γενικά, υπάρχουν δύο τύποι λογαριασμών: **εξωτερικά κατεχόμενοι λογαριασμοί**, που ελέγχονται από ιδιωτικά κλειδιά και **λογαριασμοί συμβολαίων**, που ελέγχονται από τον κώδικα συμβολαίου τους. Ένας εξωτερικά κατεχόμενος λογαριασμός δεν έχει κώδικα και κάποιος μπορεί να στείλει μηνύματα από έναν εξωτερικά κατεχόμενο λογαριασμό δημιουργώντας και υπογράφοντας μια συναλλαγή. Σε έναν λογαριασμό συμβολαίου, κάθε φορά που ο λογαριασμός συμβολαίου λαμβάνει ένα μήνυμα, ο κώδικάς του ενεργοποιείται, επιτρέποντάς του να διαβάζει και να γράφει στον εσωτερικό χώρο αποθήκευσης και να στέλνει άλλα μηνύματα ή να δημιουργεί με τη σειρά του συμβόλαια. + +Σημειώστε ότι τα «συμβόλαια» στο Ethereum δεν πρέπει να θεωρούνται ως κάτι που πρέπει να «εκπληρωθεί» ή να «τηρηθεί». Αντίθετα, είναι περισσότερο σαν «αυτόνομοι αντιπρόσωποι» που ζουν μέσα στο περιβάλλον εκτέλεσης του Ethereum, εκτελώντας πάντα ένα συγκεκριμένο κομμάτι κώδικα όταν «προκαλούνται» από ένα μήνυμα ή συναλλαγή και έχοντας άμεσο έλεγχο της δικής τους ισορροπίας ether και του δικού τους αποθηκευτικού χώρου κλειδιού/τιμής για την παρακολούθηση των διαρκών μεταβλητών. + +### Μηνύματα και Συναλλαγές {#messages-and-transactions} + +Ο όρος «συναλλαγή» χρησιμοποιείται στο Ethereum για να αναφερθεί στο υπογεγραμμένο πακέτο δεδομένων που αποθηκεύει ένα μήνυμα το οποίο πρόκειται να σταλεί από έναν εξωτερικά κατεχόμενο λογαριασμό. Οι συναλλαγές περιέχουν: + +- Τον παραλήπτη του μηνύματος +- Μια υπογραφή που ταυτοποιεί τον αποστολέα +- Το ποσό ether που θα μεταφερθεί από τον αποστολέα στον παραλήπτη +- Ένα προαιρετικό πεδίο δεδομένων +- Μια τιμή `STARTGAS`, που αντιπροσωπεύει τον μέγιστο αριθμό υπολογιστικών βημάτων που επιτρέπεται να κάνει η εκτέλεση της συναλλαγής +- Μια τιμή `GASPRICE`, που αντιπροσωπεύει το τέλος που πληρώνει ο αποστολέας ανά υπολογιστικό βήμα + +Τα πρώτα τρία είναι τυπικά πεδία που αναμένονται σε οποιοδήποτε κρυπτονόμισμα. Το πεδίο δεδομένων δεν έχει καμία λειτουργία από προεπιλογή, αλλά η εικονική μηχανή έχει ένα λειτουργικό κώδικα που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα συμβόλαιο για να αποκτήσει πρόσβαση στα δεδομένα. Ως παράδειγμα χρήσης, εάν ένα συμβόλαιο λειτουργεί ως υπηρεσία εγγραφής τομέα στην κρυπτοαλυσίδα, τότε μπορεί να επιθυμεί να ερμηνεύσει τα δεδομένα που του περνάνε ως περιεχόμενα από δύο «πεδία», το πρώτο πεδίο είναι ένας τομέας για εγγραφή και το δεύτερο πεδίο είναι η διεύθυνση IP για να το καταχωρίσει. Το συμβόλαιο θα διαβάσει αυτές τις τιμές από τα δεδομένα του μηνύματος και θα τις τοποθετήσει κατάλληλα στον αποθηκευτικό χώρο. + +Τα πεδία `STARTGAS` και `GASPRICE` είναι κρίσιμα για το μοντέλο αντι-άρνησης υπηρεσίας του Ethereum. Για να αποφευχθούν τυχαίοι ή εχθρικοί άπειροι βρόχοι ή άλλη σπατάλη υπολογισμών στον κώδικα, κάθε συναλλαγή υποχρεούται να ορίσει ένα όριο για το πόσα υπολογιστικά βήματα εκτέλεσης κώδικα μπορεί να χρησιμοποιήσει. Η θεμελιώδης μονάδα υπολογισμού είναι το «gas». Συνήθως, ένα υπολογιστικό βήμα κοστίζει 1 gas, αλλά ορισμένες λειτουργίες κοστίζουν υψηλότερα ποσά σε gas επειδή είναι πιο δαπανηρές από υπολογιστική άποψη ή αυξάνουν την ποσότητα δεδομένων που πρέπει να αποθηκευτεί ως μέρος της κατάστασης. Υπάρχει επίσης ένα τέλος 5 gas για κάθε byte στα δεδομένα συναλλαγής. Η πρόθεση του συστήματος τελών είναι να απαιτεί από έναν επιτιθέμενο να πληρώνει ανάλογα για κάθε πόρο που καταναλώνει, συμπεριλαμβανομένων του υπολογισμού, του εύρους ζώνης και της αποθήκευσης. Κατά συνέπεια, κάθε συναλλαγή που οδηγεί το δίκτυο να καταναλώνει μεγαλύτερη ποσότητα οποιουδήποτε από αυτούς τους πόρους πρέπει να έχει ένα τέλος gas περίπου ανάλογο με την αύξηση. + +### Μηνύματα {#messages} + +Τα συμβόλαια έχουν τη δυνατότητα να στέλνουν «μηνύματα» σε άλλα συμβόλαια. Τα μηνύματα είναι εικονικά αντικείμενα που δε σειριοποιούνται ποτέ και υπάρχουν μόνο στο περιβάλλον εκτέλεσης του Ethereum. Ένα μήνυμα περιέχει: + +- Τον αποστολέα του μηνύματος (υπονοείται) +- Τον παραλήπτη του μηνύματος +- Το ποσό ether που θα μεταφερθεί μαζί με το μήνυμα +- Ένα προαιρετικό πεδίο δεδομένων +- Η τιμή `STARTGAS` + +Βασικά, ένα μήνυμα είναι σαν μια συναλλαγή, με τη διαφορά ότι παράγεται από ένα συμβόλαιο και όχι από έναν εξωτερικό παράγοντα. Ένα μήνυμα παράγεται όταν ένα συμβόλαιο που εκτελεί τρέχοντα κώδικα εκτελεί το opcode `CALL`, το οποίο παράγει και εκτελεί ένα μήνυμα. Όπως μια συναλλαγή, ένα μήνυμα οδηγεί τον λογαριασμό παραλήπτη να εκτελέσει τον κώδικά του. Έτσι, τα συμβόλαια μπορούν να έχουν σχέσεις με άλλα συμβόλαια με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που μπορούν οι εξωτερικοί παράγοντες. + +Σημειώστε ότι η επιχορήγηση gas που ανατίθεται από μια συναλλαγή ή συμβόλαιο ισχύει για το συνολικό gas που καταναλώνεται από αυτήν τη συναλλαγή και όλες τις επί μέρους εκτελέσεις του. Για παράδειγμα, εάν ένας εξωτερικός παράγοντας Α στείλει μια συναλλαγή στο Β με 1000 gas και το Β καταναλώνει 600 gas πριν στείλει ένα μήνυμα στο C και η εσωτερική εκτέλεση του C καταναλώνει 300 gas πριν επιστρέψει, τότε το Β μπορεί να ξοδέψει άλλα 100 gas πριν εξαντληθεί το gas. + +### Συνάρτηση Μετάβασης Κατάστασης Ethereum {#ethereum-state-transition-function} + +![Μετάβαση κατάστασης ether](./ether-state-transition.png) + +Η συνάρτηση μετάβασης κατάστασης Ethereum, `APPLY(S,TX) -> S'` μπορεί να οριστεί ως εξής: + +1. Ελέγχεται εάν η συναλλαγή είναι σωστά διαμορφωμένη (δηλαδή έχει τον σωστό αριθμό τιμών), η υπογραφή είναι έγκυρη και το nonce ταιριάζει με το nonce του λογαριασμό αποστολέα. Εάν αυτό ισχύει, επιστρέφει σφάλμα. +2. Υπολογίζεται το τέλος συναλλαγής ως `STARTGAS * GASPRICE` και προσδιορίζεται η διεύθυνση αποστολής από την υπογραφή. Αφαιρείται το τέλος από το υπόλοιπο του λογαριασμού του αποστολέα και αυξάνεται το nonce του αποστολέα. Εάν το υπόλοιπο δεν επαρκεί, επιστρέφει σφάλμα. +3. Εκκινεί `GAS = STARTGAS` και αφαιρείται μια συγκεκριμένη ποσότητα gas ανά byte για πληρωμή των byte στη συναλλαγή. +4. Μεταφέρεται η αξία συναλλαγής από τον λογαριασμό του αποστολέα στον λογαριασμό παραλήπτη. Εάν ο λογαριασμός παραλήπτη δεν υπάρχει ακόμα, δημιουργήστε τον. Εάν ο λογαριασμός παραλήπτη είναι ένα συμβόλαιο, εκτέλεση κώδικα του συμβολαίου είτε μέχρι την ολοκλήρωση είτε μέχρι να εξαντληθεί το gas της εκτέλεσης. +5. Εάν η μεταφορά αξίας απέτυχε επειδή ο αποστολέας δεν είχε αρκετά χρήματα ή η εκτέλεση του κώδικα έμεινε από gas, αναστρέψτε όλες τις αλλαγές κατάστασης εκτός από την πληρωμή των τελών και προσθέστε τα τέλη στον λογαριασμό του εξορύκτη. +6. Διαφορετικά, επιστρέφονται τα τέλη για όλο το υπόλοιπο gas στον αποστολέα και στέλνονται τα τέλη που πληρώθηκαν για το καταναλωθέν gas στον κρυπτορύχο. + +Για παράδειγμα, υποθέστε ότι ο κώδικας του συμβολαίου είναι: + +```py +if !self.storage[calldataload(0)]: + self.storage[calldataload(0)] = calldataload(32) +``` + +Σημειώστε ότι στην πραγματικότητα ο κώδικας του συμβολαίου είναι γραμμένος σε χαμηλού επιπέδου κώδικα EVM. Αυτό το παράδειγμα είναι γραμμένο σε Serpent, μια από τις γλώσσες υψηλού επιπέδου μας για σαφήνεια και μπορεί να μεταγλωττιστεί σε κώδικα EVM. Ας υποθέσουμε ότι ο αποθηκευτικός χώρος του συμβολαίου ξεκινάει άδειος και αποστέλλεται μια συναλλαγή αξίας 10 ether, με 2000 gas, με τιμή gas 0,001 ether και 64 bytes δεδομένων, όπου τα bytes 0-31 αντιπροσωπεύουν τον αριθμό `2` και τα bytes 32-63 αντιπροσωπεύουν τη συμβολοσειρά `CHARLIE`. Η διαδικασία για τη συνάρτηση μετάβασης κατάστασης σε αυτήν την περίπτωση είναι η εξής: + +1. Ελέγξτε ότι η συναλλαγή είναι έγκυρη και καλά διαμορφωμένη. +2. Ελέγξτε ότι ο αποστολέας της συναλλαγής έχει τουλάχιστον 2000 \* 0,001 = 2 ether. Εάν είναι, τότε αφαιρέστε 2 ether από τον λογαριασμό του αποστολέα. +3. Εκκινήστε το gas = 2000. Υποθέτοντας ότι η συναλλαγή είναι μήκους 170 bytes και η τιμή ανά byte είναι 5, αφαιρέστε 850 ώστε να απομένουν 1150 gas. +4. Αφαιρέστε άλλα 10 ether από τον λογαριασμό του αποστολέα και προσθέστε τα στον λογαριασμό του συμβολαίου. +5. Εκτελέστε τον κώδικα. Σε αυτήν την περίπτωση, είναι απλό: ελέγχει αν η αποθήκευση του συμβολαίου στον δείκτη `2` χρησιμοποιείται, παρατηρεί ότι δε χρησιμοποιείται και έτσι ορίζει τον αποθηκευτικό χώρο στον δείκτη `2` στην τιμή `CHARLIE`. Ας υποθέσουμε ότι αυτό παίρνει 187 gas, άρα η υπολειπόμενη ποσότητα gas είναι 1150 - 187 = 963 +6. Προσθέστε 963 \* 0.001 = 0.963 ether πίσω στον λογαριασμό του αποστολέα, και επιστρέψτε την κατάσταση που προκύπτει. + +Εάν δεν υπήρχε συμβόλαιο στον λήπτη της συναλλαγής, τότε το συνολικό τέλος συναλλαγής θα ήταν απλά ίσο με την παρεχόμενη τιμή `GASPRICE` πολλαπλασιασμένη με το μήκος της συναλλαγής σε bytes και τα δεδομένα που αποστέλλονται μαζί με τη συναλλαγή θα ήταν άσχετα. + +Σημείωση: Τα μηνύματα λειτουργούν ισοδύναμα με τις συναλλαγές όσον αφορά τις αναστροφές: εάν η εκτέλεση ενός μηνύματος εξαντλήσει το gas, τότε η εκτέλεση αυτού του μηνύματος και όλες οι άλλες εκτελέσεις που προκαλούνται από αυτήν αναστρέφονται, αλλά οι γονικές εκτελέσεις δε χρειάζεται να αναστραφούν. Αυτό σημαίνει ότι είναι «ασφαλές» ένα συμβόλαιο να επικοινωνήσει με ένα άλλο συμβόλαιο, καθώς εάν το Α καλεί το Β με G gas, τότε είναι σίγουρο ότι η εκτέλεση του Α θα χάσει το πολύ G gas. Τέλος, σημειώστε ότι υπάρχει ένα opcode, το `CREATE`, που δημιουργεί ένα συμβόλαιο. Οι μηχανισμοί εκτέλεσής του είναι γενικά παρόμοιοι με το `CALL`, με τη διαφορά ότι το αποτέλεσμα της εκτέλεσης καθορίζει τον κώδικα ενός συμβολαίου που δημιουργήθηκε πρόσφατα. + +### Εκτέλεση κώδικα {#code-execution} + +Ο κώδικας στα συμβόλαια Ethereum είναι γραμμένος σε μια γλώσσα «bytecode» χαμηλού επιπέδου, που βασίζεται σε στοίβα, που αναφέρεται ως «κώδικας εικονικού μηχανήματος του Ethereum» ή «κώδικας EVM». Ο κώδικας αποτελείται από μια σειρά byte, όπου κάθε byte αντιπροσωπεύει μια λειτουργία. Γενικά, η εκτέλεση κώδικα είναι ένας άπειρος βρόχος που αποτελείται από την επαναλαμβανόμενη εκτέλεση της ενέργειας στο τρέχον πρόγραμμα καταμέτρησης (που ξεκινά από το μηδέν) και στη συνέχεια την αύξηση του προγράμματος καταμέτρησης κατά ένα, μέχρι να φτάσει στο τέλος του κώδικα ή να ανιχνευθεί ένα σφάλμα ή εντολή `STOP` ή `RETURN`. Οι λειτουργίες έχουν πρόσβαση σε τρεις τύπους χώρου για αποθήκευση δεδομένων: + +- Στη **στοίβα**, έναν χώρο «Last In First Out» (μπαίνει τελευταίο βγαίνει πρώτο) στον οποίο μπορούν να προστεθούν και να αφαιρεθούν τιμές +- Στη **μνήμη**, έναν άπειρα επεκτάσιμο πίνακα byte +- Στον μακροχρόνιο **αποθηκευτικό χώρο** του συμβολαίου, μια αποθήκη κλειδιού/τιμής. Σε αντίθεση με τη στοίβα και τη μνήμη, που επαναφέρονται μετά το τέλος του υπολογισμού, ο αποθηκευτικός χώρος διατηρείται μακροπρόθεσμα. + +Ο κώδικας μπορεί επίσης να έχει πρόσβαση στην τιμή, τον αποστολέα και τα δεδομένα του εισερχόμενου μηνύματος, καθώς και στα δεδομένα κεφαλίδας μπλοκ και ο κώδικας μπορεί επίσης να επιστρέψει έναν πίνακα byte δεδομένων ως αποτέλεσμα. + +Το τυπικό μοντέλο εκτέλεσης του κώδικα EVM είναι εκπληκτικά απλό. Ενώ το εικονικό μηχάνημα του Ethereum εκτελείται, η πλήρης υπολογιστική κατάστασή του μπορεί να οριστεί από το `(block_state, transaction, message, code, memory, stack, pc, gas)`, όπου το `block_state` είναι η παγκόσμια κατάσταση που περιέχει όλους τους λογαριασμούς και περιλαμβάνει υπόλοιπα λογαριασμών και αποθηκευτικό χώρο. Στην αρχή κάθε κύκλου εκτέλεσης, η τρέχουσα εντολή βρίσκεται λαμβάνοντας το `pc`ο byte του `code` (ή 0 εάν `pc >= len (code)`) και κάθε εντολή έχει τον δικό της ορισμό ως προς τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζει το tuple (πλειάδα). Για παράδειγμα, το `ADD` αφαιρεί δύο στοιχεία από τη στοίβα και προωθεί το άθροισμά τους, μειώνει το `gas` κατά 1 και αυξάνει το `pc` κατά 1 και το `SSTORE` αφαιρεί τα δύο κορυφαία στοιχεία από τη στοίβα και εισάγει το δεύτερο στοιχείο στον αποθηκευτικό χώρο του συμβολαίου στον δείκτη που καθορίζεται από το πρώτο στοιχείο. Αν και υπάρχουν πολλοί τρόποι για να βελτιστοποιήσετε την εκτέλεση του εικονικού μηχανήματος του Ethereum μέσω της μεταγλώττισης just-in-time, μια βασική εφαρμογή του Ethereum μπορεί να γίνει σε λίγες εκατοντάδες γραμμές κώδικα. + +### Κρυπτοαλυσίδα και Κρυπτόρυξη {#blockchain-and-mining} + +![Εφαρμογή διαγράμματος μπλοκ Ethereum](./ethereum-apply-block-diagram.png) + +Η κρυπτοαλυσίδα του Ethereum παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την κρυπτοαλυσίδα του Bitcoin, αν και έχει κάποιες διαφορές. Η κύρια διαφορά μεταξύ του Ethereum και του Bitcoin όσον αφορά την αρχιτεκτονική της κρυπτοαλυσίδας είναι ότι, σε αντίθεση με το Bitcoin, τα μπλοκ του Ethereum περιέχουν ένα αντίγραφο τόσο της λίστας συναλλαγών όσο και της πιο πρόσφατης κατάστασης. Εκτός από αυτό, δύο άλλες τιμές, ο αριθμός του μπλοκ και ο βαθμός δυσκολίας, αποθηκεύονται επίσης στο μπλοκ. Ο βασικός αλγόριθμος επικύρωσης μπλοκ στο Ethereum έχει ως εξής: + +1. Ελέγξτε εάν το προηγούμενο αναφερόμενο μπλοκ υπάρχει και είναι έγκυρο. +2. Ελέγξτε ότι η χρονική σήμανση του μπλοκ είναι μεγαλύτερη από αυτή του προηγούμενου αναφερόμενου μπλοκ και μικρότερη από 15 λεπτά από το επόμενο +3. Ελέγξτε ότι ο αριθμός μπλοκ, ο βαθμός δυσκολίας, η βάση συναλλαγών, η θυγατρική βάση και το όριο gas (διάφορες έννοιες χαμηλού επιπέδου συγκεκριμένες για το Ethereum) είναι έγκυρα. +4. Ελέγξτε ότι η απόδειξη εργασίας στο μπλοκ είναι έγκυρη. +5. Αφήστε το `S[0]` να είναι η κατάσταση στο τέλος του προηγούμενου μπλοκ. +6. Αφήστε το `TX` να είναι η λίστα συναλλαγών του μπλοκ, με `n` συναλλαγές. Για όλα τα `i` σε `0...n-1`, ορίστε `S[i+1] = APPLY(S[i], TX[i])`. Εάν οποιαδήποτε εφαρμογή επιστρέψει σφάλμα ή εάν το συνολικό gas που καταναλώθηκε στο μπλοκ μέχρι αυτό το σημείο υπερβαίνει το `GASLIMIT`, επιστρέψτε σφάλμα. +7. Αφήστε το `S_FINAL` να είναι το `S[n]`, αλλά προσθέτοντας την ανταμοιβή μπλοκ που καταβάλλεται στον κρυπτορύχο. +8. Ελέγξτε εάν η ρίζα του δέντρου Merkle της κατάστασης `S_FINAL` είναι ίση με τη ρίζα τελικής κατάστασης που παρέχεται στην κεφαλίδα του μπλοκ. Εάν ναι, το μπλοκ είναι έγκυρο. Διαφορετικά, δεν είναι έγκυρο. + +Η προσέγγιση μπορεί να φαίνεται ιδιαίτερα ανεπαρκής με την πρώτη ματιά, επειδή πρέπει να αποθηκεύει ολόκληρη την κατάσταση με κάθε μπλοκ, αλλά στην πραγματικότητα η απόδοση θα πρέπει να είναι συγκρίσιμη με αυτή του Bitcoin. Ο λόγος είναι ότι η κατάσταση αποθηκεύεται στη δομή δέντρου και μετά από κάθε μπλοκ μόνο ένα μικρό μέρος του δέντρου χρειάζεται να αλλάξει. Έτσι, γενικά, μεταξύ δύο συνεχόμενων μπλοκ το μεγαλύτερο μέρος του δέντρου θα πρέπει να είναι το ίδιο και επομένως τα δεδομένα μπορούν να αποθηκευτούν μία φορά και να αναφερθούν δύο φορές χρησιμοποιώντας δείκτες (δηλαδή, τους κατακερματισμούς των υποδέντρων). Για την επίτευξη αυτού του σκοπού χρησιμοποιείται ένας ειδικός τύπος δέντρου, γνωστός ως «δέντρο Patricia», συμπεριλαμβανομένης μιας τροποποίησης της έννοιας του δέντρου Merkle που επιτρέπει την αποδοτική εισαγωγή και διαγραφή κόμβων και όχι μόνο την αλλαγή τους. Επιπλέον, επειδή όλες οι πληροφορίες κατάστασης αποτελούν μέρος του τελευταίου μπλοκ, δεν υπάρχει ανάγκη αποθήκευσης ολόκληρου του ιστορικού της αλυσίδας μπλοκ — είναι μια στρατηγική που, εάν μπορούσε να εφαρμοστεί στο Bitcoin, υπολογίζεται ότι παρέχει εξοικονόμηση χώρου κατά 5-20 φορές. + +Μια συχνή ερώτηση είναι «πού» εκτελείται ο κώδικας του συμβολαίου, όσον αφορά το φυσικό υλισμικό. Αυτό έχει μια απλή απάντηση: η διαδικασία εκτέλεσης του κώδικα συμβολαίου αποτελεί μέρος του ορισμού της συνάρτησης μετάβασης κατάστασης, η οποία αποτελεί μέρος του αλγόριθμου επικύρωσης μπλοκ, οπότε εάν μια συναλλαγή προστεθεί στο μπλοκ `Β`, η εκτέλεση κώδικα που προκαλείται από αυτήν τη συναλλαγή θα εκτελεστεί από όλους τους κόμβους, τώρα και στο μέλλον, που μεταφορτώνουν και επικυρώνουν το μπλοκ `Β`. + +## Εφαρμογές {#applications} + +Γενικά, υπάρχουν τρεις τύποι εφαρμογών πάνω από το Ethereum. Η πρώτη κατηγορία είναι οι χρηματοοικονομικές εφαρμογές, που παρέχουν στους χρήστες πιο ισχυρούς τρόπους διαχείρισης και σύναψης συμβάσεων χρησιμοποιώντας τα χρήματά τους. Αυτό περιλαμβάνει υποδιαιρέσεις νομισμάτων, χρηματοοικονομικά παράγωγα, συμβάσεις αντιστάθμισης κινδύνου, πορτοφόλια αποταμίευσης, διαθήκες και τελικά ακόμη και κάποιες κατηγορίες συμβάσεων πλήρους κλίμακας. Η δεύτερη κατηγορία είναι οι ημιχρηματοοικονομικές εφαρμογές, οι οποίες αφορούν χρήματα αλλά υπάρχει επίσης μια σημαντική μη νομισματική πλευρά σε αυτό που γίνεται. Ένα τέλειο παράδειγμα είναι η αυτόματη εφαρμογή ανταμοιβών για λύσεις σε υπολογιστικά προβλήματα. Τέλος, υπάρχουν εφαρμογές όπως η ηλεκτρονική ψηφοφορία και η αποκεντρωμένη διακυβέρνηση που δεν είναι καθόλου χρηματοοικονομικές. + +### Συστήματα ψηφιακών στοιχείων {#token-systems} + +Τα συστήματα κρυπτοπαραστατικών εντός της κρυπτοαλυσίδας έχουν πολλές εφαρμογές που ποικίλλουν από υποδιαιρέσεις νομισμάτων που αντιπροσωπεύουν περιουσιακά στοιχεία, όπως το δολάριο ΗΠΑ ή ο χρυσός έως μετοχές εταιρειών, μεμονωμένα κρυπτοπαραστατικά που αντιπροσωπεύουν έξυπνη ιδιοκτησία, ασφαλή μη πλαστοποιήσιμα κουπόνια και ακόμη και συστήματα κρυπτοπαραστατικών χωρίς καμία σχέση με την παραδοσιακή αξία, που χρησιμοποιούνται ως συστήματα πόντων για παροχή κινήτρων. Η εφαρμογή των συστημάτων κρυπτοπαραστατικών στο Ethereum είναι απροσδόκητα εύκολη. Το βασικό σημείο που πρέπει να κατανοηθεί είναι ότι όλα όσα είναι ένα νόμισμα ή ένα σύστημα κρυπτοπαραστατικών, θεμελιωδώς, είναι μια βάση δεδομένων με μία λειτουργία: αφαιρέστε X μονάδες από τον Α και δώστε X μονάδες στον Β, με την προϋπόθεση ότι (i) ο Α είχε τουλάχιστον X μονάδες πριν από τη συναλλαγή και (ii) η συναλλαγή εγκρίθηκε από τον Α. Το μόνο που χρειάζεται για την εφαρμογή ενός συστήματος κρυπτοπαραστατικών είναι η εφαρμογή αυτής της λογικής σε ένα συμβόλαιο. + +Ο βασικός κώδικας για την εφαρμογή ενός συστήματος κρυπτοπαραστατικών στη Serpent έχει ως εξής: + +```py +def send(to, value): + if self.storage[msg.sender] >= value: + self.storage[msg.sender] = self.storage[msg.sender] - value + self.storage[to] = self.storage[to] + value +``` + +Πρόκειται ουσιαστικά για μια κυριολεκτική εφαρμογή της συνάρτησης μετάβασης κατάστασης του «τραπεζικού συστήματος» που περιγράφεται παραπάνω σε αυτό το έγγραφο. Πρέπει να προστεθούν μερικές επιπλέον γραμμές κώδικα για να προβλεφτεί το αρχικό βήμα διανομής των νομισματικών μονάδων στην πρώτη θέση και μερικές άλλες ακραίες περιπτώσεις και ιδανικά να προστεθεί μια συνάρτηση που θα επέτρεπε σε άλλα συμβόλαια να ερωτούν για το υπόλοιπο μιας διεύθυνσης. Αλλά αυτό είναι όλο. Θεωρητικά, τα συστήματα κρυπτοπαραστατικών που βασίζονται στο Ethereum και λειτουργούν ως υποδιαιρέσεις νομισμάτων μπορούν ενδεχομένως να περιλαμβάνουν ένα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό που λείπει από τα μετανομίσματα εντός αλυσίδας που βασίζονται στο Bitcoin: τη δυνατότητα πληρωμής τελών συναλλαγής απευθείας σε αυτό το νόμισμα. Ο τρόπος με τον οποίο θα εφαρμοστεί αυτό είναι ότι το συμβόλαιο θα διατηρεί υπόλοιπο σε ether, με το οποίο θα επιστρέφει το ether που χρησιμοποιείται για την πληρωμή των τελών στον αποστολέα και θα αναπληρώνει αυτό το υπόλοιπο συλλέγοντας τις εσωτερικές μονάδες νομίσματος που λαμβάνει ως τέλη και πουλώντας τις ξανά σε έναν συνεχή δημόσιο πλειστηριασμό. Οι χρήστες θα πρέπει έτσι να «ενεργοποιήσουν» τους λογαριασμούς τους με ether, αλλά μόλις το ether είναι εκεί θα είναι επαναχρησιμοποιήσιμο επειδή το συμβόλαιο θα το επιστρέφει κάθε φορά. + +### Χρηματοοικονομικά παράγωγα και νομίσματα σταθερής αξίας {#financial-derivatives-and-stable-value-currencies} + +Τα χρηματοοικονομικά παράγωγα είναι η πιο κοινή εφαρμογή ενός «έξυπνου συμβολαίου» και μία από τις απλούστερες να εφαρμοστούν σε κώδικα. Η βασική πρόκληση στην υλοποίηση χρηματοοικονομικών συμβάσεων είναι ότι η πλειοψηφία τους απαιτεί αναφορά σε ένα εξωτερικό τιμοκατάλογο. Για παράδειγμα, μια πολύ επιθυμητή εφαρμογή είναι ένα έξυπνο συμβόλαιο που παρέχει κάλυψη από την αστάθεια του ether (ή άλλου κρυπτονομίσματος) σε σχέση με το δολάριο ΗΠΑ, αλλά αυτό απαιτεί το συμβόλαιο να γνωρίζει ποια είναι η αξία του ETH/USD. Ο απλούστερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι μέσω ενός συμβολαίου «τροφοδοσίας δεδομένων» που διατηρείται από ένα συγκεκριμένο μέρος (π.χ. NASDAQ) που είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε αυτό το μέρος να έχει τη δυνατότητα να ενημερώνει το συμβόλαιο σύμφωνα με τις ανάγκες και να αποτελεί μια διεπαφή που επιτρέπει σε άλλα συμβόλαια να στείλουν ένα μήνυμα σε αυτό το συμβόλαιο και να λάβουν πίσω μια απάντηση που παρέχει την τιμή. + +Με δεδομένο αυτό το κρίσιμο συστατικό, το συμβόλαιο αντιστάθμισης κινδύνου διαμορφώνεται ως εξής: + +1. Αναμονή μέχρι το μέρος Α να εισάγει 1000 ether. +2. Αναμονή μέχρι το μέρος Β να εισάγει 1000 ether. +3. Καταγραφή της αξίας των 1000 ether σε δολάρια ΗΠΑ, υπολογισμένη με ερώτηση στο συμβόλαιο τροφοδοσίας δεδομένων, στον αποθηκευτικό χώρο, ας πούμε ότι είναι $x. +4. Μετά από 30 ημέρες, επιτρέψτε στον Α ή τον Β να «ενεργοποιήσουν ξανά» το συμβόλαιο για να στείλουν $x αξία σε ether (υπολογισμένη με νέα ερώτηση στο συμβόλαιο τροφοδοσίας δεδομένων για να λάβετε τη νέα τιμή) στον Α και το υπόλοιπο στον Β. + +Ένα τέτοιο συμβόλαιο θα είχε σημαντική προοπτική στο εμπόριο κρυπτονομισμάτων. Ένα από τα βασικά προβλήματα που αναφέρονται σχετικά με το κρυπτονόμισμα είναι το γεγονός ότι είναι ασταθές. Αν και πολλοί χρήστες και έμποροι μπορεί να θέλουν την ασφάλεια και την ευκολία της διαχείρισης κρυπτογραφικών περιουσιακών στοιχείων, μπορεί να μην επιθυμούν να αντιμετωπίσουν την προοπτική της απώλειας 23% της αξίας των κεφαλαίων τους σε μία μόνο ημέρα. Μέχρι τώρα, η λύση που προτεινόταν συχνότερα ήταν τα περιουσιακά στοιχεία που υποστηρίζονται από εκδότη. Η ιδέα είναι ότι ένας εκδότης δημιουργεί μια υποδιαίρεση νομίσματος στο οποίο έχει το δικαίωμα να εκδίδει και να ανακαλεί μονάδες και παρέχει μία μονάδα του νομίσματος σε όποιον του παρέχει (offline) μία μονάδα ενός καθορισμένου υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου (π.χ. χρυσό, δολάριο ΗΠΑ). Ο εκδότης στη συνέχεια υπόσχεται να παράσχει μία μονάδα του υποκείμενου περιουσιακού στοιχείου σε όποιον επιστρέψει μία μονάδα του κρυπτοπεριουσιακού στοιχείου. Αυτός ο μηχανισμός επιτρέπει σε οποιοδήποτε μη κρυπτογραφικό περιουσιακό στοιχείο να «υπερισχύσει» σε ένα κρυπτογραφικό περιουσιακό στοιχείο, υπό την προϋπόθεση ότι ο εκδότης είναι έμπιστος. + +Ωστόσο, στην πράξη, οι εκδότες δεν είναι πάντα αξιόπιστοι και σε ορισμένες περιπτώσεις η τραπεζική υποδομή είναι πολύ αδύναμη ή πολύ εχθρική για να υπάρχουν τέτοιες υπηρεσίες. Τα χρηματοοικονομικά παράγωγα αποτελούν μια εναλλακτική λύση. Εδώ, αντί για έναν μόνον εκδότη που παρέχει τα κεφάλαια για την υποστήριξη ενός περιουσιακού στοιχείου, μια αποκεντρωμένη αγορά επενδυτών, που στοιχηματίζουν ότι η τιμή ενός κρυπτογραφικού περιουσιακού στοιχείου αναφοράς (π.χ. ETH) θα ανέβει, παίζει αυτόν τον ρόλο. Σε αντίθεση με τους εκδότες, οι επενδυτές δεν έχουν καμία επιλογή να μην τηρήσουν τη συμφωνία τους γιατί το συμβόλαιο ασφάλισης κρατά τα κεφάλαιά τους ως εγγύηση. Σημειώστε ότι αυτή η προσέγγιση δεν είναι πλήρως αποκεντρωμένη, επειδή απαιτείται ακόμα μια αξιόπιστη πηγή για την παροχή του τιμοκαταλόγου τιμών, αν και πιθανώς ακόμη και αυτό είναι μια τεράστια βελτίωση όσον αφορά τη μείωση των απαιτήσεων υποδομής (σε αντίθεση με το να είναι εκδότης, η έκδοση μιας ροής τιμών δεν απαιτεί άδειες και μπορεί πιθανώς να ταξινομηθεί ως ελευθερία του λόγου) και τη μείωση της πιθανότητας απάτης. + +### Συστήματα Ταυτότητας και Φήμης {#identity-and-reputation-systems} + +Το [Namecoin](http://namecoin.org/), το παλαιότερο εναλλακτικό κρυπτονόμισμα, προσπάθησε να χρησιμοποιήσει μια κρυπτοαλυσίδα τύπου Bitcoin για να παρέχει ένα σύστημα εγγραφής ονομάτων, όπου οι χρήστες μπορούν να καταχωρίσουν τα ονόματά τους σε μια δημόσια βάση δεδομένων μαζί με άλλα δεδομένα. Η κύρια αναφερόμενη περίπτωση χρήσης είναι για ένα σύστημα [DNS](https://wikipedia.org/wiki/Domain_Name_System), που αντιστοιχεί τα ονόματα τομέα όπως το «bitcoin.org» (ή στην περίπτωση του Namecoin, «bitcoin.bit») σε μια διεύθυνση IP. Άλλες περιπτώσεις χρήσης περιλαμβάνουν την επικύρωση email και ενδεχομένως πιο προηγμένα συστήματα φήμης. Ακολουθεί το βασικό συμβόλαιο για την παροχή ενός συστήματος εγγραφής ονομάτων τύπου Namecoin στο Ethereum: + +```py +def register(name, value): + if !self.storage[name]: + self.storage[name] = value +``` + +Το συμβόλαιο είναι πολύ απλό. Αποτελεί απλώς μια βάση δεδομένων μέσα στο δίκτυο Ethereum στην οποία μπορεί να προστεθεί κάτι, αλλά δεν μπορεί να τροποποιηθεί ή να αφαιρεθεί. Οποιοσδήποτε μπορεί να καταχωρίσει ένα όνομα με κάποια τιμή και αυτή η εγγραφή στη συνέχεια παραμένει για πάντα. Ένα πιο περίπλοκο συμβόλαιο εγγραφής ονόματος θα διαθέτει επίσης μια «ρήτρα συνάρτησης» που επιτρέπει σε άλλες συμβάσεις να την καλούν, καθώς και έναν μηχανισμό για τον «ιδιοκτήτη» (δηλαδή τον πρώτο που κατοχύρωσε) ενός ονόματος να αλλάξει τα δεδομένα ή να μεταβιβάσει την κυριότητα. Μπορεί κανείς ακόμη να προσθέσει λειτουργίες διαχείρισης φήμης και δικτύου εμπιστοσύνης στην κορυφή. + +### Αποκεντρωμένος αποθηκευτικός χώρος {#decentralized-file-storage} + +Τα τελευταία χρόνια, έχουν εμφανιστεί αρκετές δημοφιλείς νεοφυείς επιχειρήσεις αποθήκευσης αρχείων στο διαδίκτυο, με την πιο σημαντική να είναι το Dropbox, που επιδιώκει να επιτρέψει στους χρήστες να ανεβάσουν ένα αντίγραφο ασφαλείας του σκληρού δίσκου τους και να αποθηκεύσει η υπηρεσία το αντίγραφο ασφαλείας και να επιτρέψει στον χρήστη να έχει πρόσβαση σε αυτό σε αντάλλαγμα για μια μηνιαία αμοιβή. Ωστόσο, σε αυτό το σημείο η αγορά αποθήκευσης αρχείων είναι μερικές φορές σχετικά αναποτελεσματική. Μια επιφανειακή ματιά σε διάφορες υπάρχουσες λύσεις δείχνει ότι, ιδιαίτερα στο επίπεδο των «απατηλών κοιλάδων» 20-200 GB όπου δεν ισχύουν ούτε οι δωρεάν ποσοστώσεις ούτε οι εκπτώσεις επιχειρηματικού επιπέδου, οι μηνιαίες τιμές για την κύρια αποθήκευση αρχείων είναι τέτοιες που πληρώνετε περισσότερο από το κόστος ολόκληρου του σκληρού δίσκου σε έναν μόνο μήνα. Τα συμβόλαια Ethereum μπορούν να επιτρέψουν την ανάπτυξη ενός αποκεντρωμένου οικοσυστήματος αποθήκευσης αρχείων, όπου οι μεμονωμένοι χρήστες μπορούν να κερδίζουν μικρές ποσότητες χρημάτων νοικιάζοντας τους δικούς τους σκληρούς δίσκους και ο αχρησιμοποίητος χώρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μειώσει περαιτέρω το κόστος αποθήκευσης αρχείων. + +Το βασικό υποστηρικτικό στοιχείο μιας τέτοιας συσκευής θα ήταν αυτό που ονομάσαμε «αποκεντρωμένο συμβόλαιο Dropbox». Αυτό το συμβόλαιο λειτουργεί ως εξής. Πρώτον, χωρίζετε τα επιθυμητά δεδομένα σε μπλοκ, κρυπτογραφώντας κάθε μπλοκ για προστασία της ιδιωτικής ζωής και δημιουργείτε ένα δέντρο Merkle από αυτό. Στη συνέχεια, κάνετε ένα συμβόλαιο με τον κανόνα ότι, ανά N μπλοκ, το συμβόλαιο θα επιλέξει έναν τυχαίο δείκτη στο δέντρο Merkle (χρησιμοποιώντας τον προηγούμενο κατακερματισμό μπλοκ, προσβάσιμο από τον κώδικα συμβολαίου, ως πηγή τυχαιότητας) και θα δώσει X ether στην πρώτη οντότητα που θα εκτελέσει μια συναλλαγή με μια απλοποιημένη απόδειξη πληρωμής τύπου επαλήθευσης ιδιοκτησίας του μπλοκ σε αυτόν τον συγκεκριμένο δείκτη του δέντρου. Όταν ένας χρήστης θέλει να μεταφορτώσει ξανά το αρχείο του, μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα πρωτόκολλο μικροπληρωμών (π.χ. πληρώνει 1 szabo ανά 32 kilobyte) για να ανακτήσει το αρχείο. Η πιο αποδοτική προσέγγιση είναι ο πληρωτής να μη δημοσιεύσει τη συναλλαγή μέχρι το τέλος, αλλά αντ' αυτού να αντικαταστήσει τη συναλλαγή με μια ελαφρώς πιο κερδοφόρα με το ίδιο nonce μετά από κάθε 32 kilobyte. + +Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του πρωτοκόλλου είναι ότι, αν και μπορεί να φαίνεται ότι κάποιος εμπιστεύεται πολλούς τυχαίους κόμβους να μην αποφασίσουν να ξεχάσουν το αρχείο, μπορείτε να μειώσετε αυτόν τον κίνδυνο σχεδόν στο μηδέν χωρίζοντας το αρχείο σε πολλά κομμάτια μέσω μυστικής κοινής χρήσης και παρακολουθώντας τα συμβόλαια για να δείτε αν κάθε κομμάτι είναι ακόμα στην κατοχή κάποιου κόμβου. Εάν ένα συμβόλαιο εξακολουθεί να πληρώνει χρήματα, αυτό παρέχει μια κρυπτογραφική απόδειξη ότι κάποιος εκεί έξω εξακολουθεί να αποθηκεύει το αρχείο. + +### Αποκεντρωμένος Αυτόνομος Οργανισμός {#decentralized-autonomous-organizations} + +Η γενική έννοια ενός «αποκεντρωμένου αυτόνομου οργανισμού» είναι αυτή μιας εικονικής οντότητας που έχει ένα συγκεκριμένο σύνολο μελών ή μετόχων οι οποίοι, ίσως με πλειοψηφία 67%, έχουν το δικαίωμα να ξοδεύουν τα κεφάλαια της οντότητας και να τροποποιούν τον κώδικά της. Τα μέλη θα αποφασίζουν συλλογικά για τον τρόπο κατανομής των κεφαλαίων του οργανισμού. Οι μέθοδοι για την κατανομή των κεφαλαίων ενός DAO θα μπορούσαν να ποικίλλουν από προκλήσεις, μισθούς έως και πιο εξωτικούς μηχανισμούς όπως ένα εσωτερικό νόμισμα για την ανταμοιβή της εργασίας. Αυτό ουσιαστικά αναπαράγει τα νομικά ζητήματα μιας παραδοσιακής εταιρείας ή μη κερδοσκοπικού οργανισμού, χρησιμοποιώντας μόνο κρυπτογραφική τεχνολογία κρυπτοαλυσίδας για την επιβολή του νόμου. Μέχρι στιγμής, μεγάλο μέρος της συζήτησης γύρω από τους DAO έχει επικεντρωθεί στο «καπιταλιστικό» μοντέλο μιας «αποκεντρωμένης αυτόνομης εταιρείας» (DAC) με μετόχους που λαμβάνουν μερίσματα και διαπραγματεύσιμες μετοχές. Μια εναλλακτική, που πιθανώς περιγράφεται ως «αποκεντρωμένη αυτόνομη κοινότητα», θα ήταν όλα τα μέλη να έχουν ίσο μερίδιο στη λήψη αποφάσεων και θα απαιτούσε τη συμφωνία του 67% των υφιστάμενων μελών με την προσθήκη ή την αφαίρεση ενός μέλους. Η απαίτηση ότι ένα άτομο μπορεί να έχει μόνο μία συμμετοχή θα πρέπει στη συνέχεια να επιβληθεί συλλογικά από την ομάδα. + +Ένα γενικό περίγραμμα για το πώς να κωδικοποιήσετε έναν DAO είναι το εξής. Ο απλούστερος σχεδιασμός είναι απλώς ένα κομμάτι αυτοτροποποιούμενο κώδικα που αλλάζει εάν τα δύο τρίτα των μελών συμφωνούν σε μια αλλαγή. Αν και ο κώδικας είναι θεωρητικά αμετάβλητος, μπορεί κανείς εύκολα να το παρακάμψει και να έχει πραγματική μεταβλητότητα έχοντας κομμάτια του κώδικα σε ξεχωριστά συμβόλαια και αποθηκεύοντας τη διεύθυνση των συμβολαίων που πρέπει να καλούνται στον τροποποιήσιμο αποθηκευτικό χώρο. Σε μια απλή εφαρμογή ενός τέτοιου συμβολαίου DAO, θα υπήρχαν τρεις τύποι συναλλαγών, που διακρίνονται από τα δεδομένα που παρέχονται στη συναλλαγή: + +- `[0,i,K,V]` για να καταχωρίσετε μια πρόταση με δείκτη `i` για να αλλάξετε τη διεύθυνση στον δείκτη αποθήκευσης `K` σε τιμή `V` +- `[1,i]` για να καταχωρίσετε μια ψήφο υπέρ της πρότασης `i` +- `[2,i]` για να ολοκληρώσετε την πρόταση `i` εάν έχουν γίνει αρκετές ψήφοι + +Το συμβόλαιο θα είχε στη συνέχεια ρήτρες για καθέναν από αυτούς. Θα διατηρούσε ένα αρχείο όλων των ανοιχτών αλλαγών αποθήκευσης, καθώς και μια λίστα με το ποιος ψήφισε για αυτές. Θα είχε επίσης μια λίστα με όλα τα μέλη. Όταν οποιαδήποτε αλλαγή στον αποθηκευτικό χώρο φτάσει στα δύο τρίτα των μελών που ψηφίζουν γι' αυτήν, μια τελική συναλλαγή θα μπορούσε να εκτελέσει την αλλαγή. Ένας πιο εξελιγμένος σκελετός θα είχε επίσης ενσωματωμένη δυνατότητα ψήφου για χαρακτηριστικά, όπως η αποστολή μιας συναλλαγής, η προσθήκη μελών και η αφαίρεση μελών και μπορεί ακόμη να προβλέπει για την ψήφο τύπου [Liquid Democracy (ρευστής δημοκρατίας)](https://wikipedia.org/wiki/Liquid_democracy) (δηλαδή ο καθένας μπορεί να αναθέσει σε κάποιον να ψηφίσει για αυτόν και η ανάθεση είναι μεταβατική, οπότε εάν ο Α αναθέσει στον Β και ο Β αναθέσει στον Γ, τότε ο Γ καθορίζει την ψήφο του Α). Αυτός ο σχεδιασμός θα επέτρεπε στον DAO να αναπτυχθεί οργανικά ως μια αποκεντρωμένη κοινότητα, επιτρέποντας στους ανθρώπους να αναθέσουν τελικά την εργασία φιλτραρίσματος του ποιος είναι μέλος σε ειδικούς, αν και, σε αντίθεση με το «τρέχον σύστημα», οι ειδικοί μπορούν εύκολα να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται με την πάροδο του χρόνου καθώς τα μεμονωμένα μέλη της κοινότητας αλλάζουν τους προσανατολισμούς τους. + +Ένα εναλλακτικό μοντέλο είναι μια αποκεντρωμένη εταιρεία, όπου οποιοσδήποτε λογαριασμός μπορεί να έχει μηδέν ή περισσότερες μετοχές και απαιτούνται τα δύο τρίτα των μετοχών για να ληφθεί μια απόφαση. Ένας πλήρης σκελετός θα περιελάμβανε λειτουργικότητα διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, τη δυνατότητα υποβολής προσφοράς αγοράς ή πώλησης μετοχών και τη δυνατότητα αποδοχής προσφορών (κατά προτίμηση με ένα μηχανισμό αντιστοίχισης παραγγελιών μέσα στο συμβόλαιο). Θα υπήρχε επίσης δυνατότητα εξουσιοδότησης, σε στυλ «ρευστής δημοκρατίας», γενικεύοντας την έννοια ενός «διοικητικού συμβουλίου». + +### Περαιτέρω Εφαρμογές {#further-applications} + +**1. Πορτοφόλια αποταμίευσης**. Ας υποθέσουμε ότι η Alice θέλει να κρατήσει τα κεφάλαιά της ασφαλή, αλλά ανησυχεί ότι είτε θα χάσει είτε κάποιος θα παραβιάσει το ιδιωτικό της κλειδί. Βάζει ether σε ένα συμβόλαιο με τον Bob, μια τράπεζα, ως εξής: + +- Η Alice μόνη της μπορεί να αποσύρει το πολύ 1% των κεφαλαίων ανά ημέρα. +- Ο Bob μόνος του μπορεί να αποσύρει το πολύ 1% των κεφαλαίων ανά ημέρα, αλλά η Alice έχει τη δυνατότητα να κάνει μια συναλλαγή με το κλειδί της για να αποκλείσει αυτήν τη δυνατότητα. +- Η Alice και ο Bob μαζί μπορούν να αποσύρουν οτιδήποτε. + +Κανονικά, το 1% ανά ημέρα είναι αρκετό για την Alice και αν η Alice θέλει να αποσύρει περισσότερα μπορεί να επικοινωνήσει με τον Bob για βοήθεια. Εάν το κλειδί της Alice παραβιαστεί, τρέχει στον Bob για να μετακινήσει τα κεφάλαια σε ένα νέο συμβόλαιο. Εάν χάσει το κλειδί της, ο Bob θα βγάλει τελικά τα κεφάλαια. Εάν ο Bob αποδειχθεί κακόβουλος, τότε η Alice μπορεί να απενεργοποιήσει τη δυνατότητά του να αποσύρει. + +**2. Ασφάλιση καλλιέργειας**. Μπορεί εύκολα να δημιουργηθεί ένα χρηματοοικονομικό παράγωγο συμβόλαιο χρησιμοποιώντας μια ροή δεδομένων καιρού αντί για οποιοδήποτε δείκτη τιμής. Εάν ένας αγρότης στην Αϊόβα αγοράσει ένα παράγωγο που αποδίδει αντίστροφα με βάση τις κατακρημνίσεις στην Αϊόβα, τότε, εάν υπάρχει ξηρασία, ο αγρότης θα λάβει αυτόματα χρήματα και, εάν υπάρχει αρκετή βροχή, ο αγρότης θα είναι ευτυχισμένος γιατί οι καλλιέργειές του θα πάνε καλά. Αυτό μπορεί να επεκταθεί γενικά στην ασφάλιση φυσικών καταστροφών. + +**3. Αποκεντρωμένη ροή δεδομένων**. Για τα χρηματοοικονομικά συμβόλαια διαφοράς, μπορεί στην πραγματικότητα να είναι δυνατή η αποκέντρωση της ροής δεδομένων μέσω ενός πρωτοκόλλου που ονομάζεται [SchellingCoin](http://blog.ethereum.org/2014/03/28/schellingcoin-a-minimal-trust-universal-data-feed/). Το SchellingCoin λειτουργεί ουσιαστικά ως εξής: Ν μέρη βάζουν όλα στο σύστημα την αξία ενός δεδομένου στοιχείου (π.χ. την τιμή ETH/USD), οι τιμές ομαδοποιούνται και όλοι μεταξύ του 25ου και 75ου παίρνουν ένα κρυπτοπαραστατικό ως ανταμοιβή. Όλοι έχουν το κίνητρο να παράσχουν την απάντηση που θα παράσχουν όλοι οι άλλοι και η μόνη αξία στην οποία μπορεί ρεαλιστικά ένας μεγάλος αριθμός παικτών να συμφωνήσει είναι η προφανής προεπιλογή: η αλήθεια. Αυτό δημιουργεί ένα αποκεντρωμένο πρωτόκολλο που μπορεί θεωρητικά να παρέχει οποιοδήποτε αριθμό τιμών, συμπεριλαμβανομένης της τιμής ETH/USD, της θερμοκρασίας στο Βερολίνο ή ακόμη και του αποτελέσματος ενός συγκεκριμένου δύσκολου υπολογισμού. + +**4. Έξυπνη εγγύηση πολλαπλών υπογραφών**. Το Bitcoin επιτρέπει συμβόλαια συναλλαγών πολλαπλών υπογραφών όπου, για παράδειγμα, τρία από τα πέντε κλειδιά μπορούν να ξοδέψουν τα κεφάλαια. Το Ethereum προβλέπει μεγαλύτερο βαθμό λεπτομέρειας. Για παράδειγμα, τέσσερις από τους πέντε μπορούν να ξοδέψουν έως και 10% την ημέρα, και δύο από τους πέντε μπορούν να ξοδέψουν έως και 0,5% την ημέρα. Επιπλέον, η πολλαπλή υπογραφή Ethereum είναι ασύγχρονη, καθώς δύο μέρη μπορούν να καταχωρήσουν τις υπογραφές τους στην κρυπτοαλυσίδα σε διαφορετικές ώρες και η τελευταία υπογραφή θα στείλει αυτόματα τη συναλλαγή. + +**5. Υπολογιστικό νέφος**. Η τεχνολογία EVM μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ενός ελεγχόμενου περιβάλλοντος υπολογισμού, επιτρέποντας στους χρήστες να ζητούν από άλλους να εκτελούν υπολογισμούς και στη συνέχεια προαιρετικά να ζητούν αποδείξεις ότι οι υπολογισμοί σε ορισμένα τυχαία επιλεγμένα σημεία ελέγχου έγιναν σωστά. Αυτό επιτρέπει τη δημιουργία μιας αγοράς υπολογιστικού νέφους όπου οποιοσδήποτε χρήστης μπορεί να συμμετάσχει με τον επιτραπέζιο υπολογιστή, το φορητό υπολογιστή ή τον εξειδικευμένο διακομιστή του και ο τυχαίος έλεγχος μαζί με τις καταθέσεις ασφαλείας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να διασφαλιστεί ότι το σύστημα είναι αξιόπιστο (δηλαδή ότι οι κόμβοι δεν μπορούν να εξαπατήσουν επικερδώς). Ωστόσο, ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να μην είναι κατάλληλο για όλες τις εργασίες, αφού οι εργασίες που απαιτούν υψηλό επίπεδο επικοινωνίας μεταξύ διεργασιών, για παράδειγμα, δεν μπορούν εύκολα να γίνουν σε ένα μεγάλο νέφος κόμβων. Άλλες εργασίες, ωστόσο, είναι πολύ πιο εύκολο να παραλληλοποιηθούν. Έργα όπως το SETI@home, το folding@home και οι γενετικοί αλγόριθμοι μπορούν εύκολα να εφαρμοστούν πάνω σε μια τέτοια πλατφόρμα. + +**6. Τυχερά παιχνίδια μεταξύ ομοτίμων**. Οποιοσδήποτε αριθμός πρωτοκόλλων τυχερών παιχνιδιών μεταξύ ομοτίμων, όπως το [Cyberdice](http://www.cl.cam.ac.uk/~fms27/papers/2008-StajanoCla-cyberdice.pdf) του Frank Stajano και του Richard Canon, μπορεί να εφαρμοστεί στην κρυπτοαλυσίδα του Ethereum. Το απλούστερο πρωτόκολλο τυχερών παιχνιδιών είναι στην πραγματικότητα απλώς ένα συμβόλαιο διαφοράς στο επόμενο κατακερματισμένο μπλοκ και πιο προηγμένα πρωτόκολλα μπορούν να κατασκευαστούν από εκεί, δημιουργώντας υπηρεσίες τυχερών παιχνιδιών με μηδενικές σχεδόν προμήθειες και χωρίς καμία δυνατότητα εξαπάτησης. + +**7. Αγορές προγνώσεων**. Παρέχοντας ένα oracle ή ένα SchellingCoin, η εφαρμογή των αγορών προγνώσεων είναι επίσης εύκολη και οι αγορές προγνώσεων μαζί με το SchellingCoin μπορεί να αποδειχθούν η πρώτη κυρίαρχη εφαρμογή της [futarchy](http://hanson.gmu.edu/futarchy.html) ως πρωτόκολλο διακυβέρνησης αποκεντρωμένων οργανισμών. + +**8. Αποκεντρωμένες αγορές εντός αλυσίδας**, που χρησιμοποιούν το σύστημα ταυτότητας και φήμης ως βάση. + +## Διάφορα και ανησυχίες {#miscellanea-and-concerns} + +### Τροποποιημένη εκτέλεση GHOST {#modified-ghost-implementation} + +Το πρωτόκολλο GHOST [Greedy Heaviest Observed Subtree (Άπληστο βαρύτερο παρατηρημένο υποδέντρο)] είναι μια καινοτομία που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τους Yonatan Sompolinsky και Aviv Zohar τον [Δεκέμβριο του 2013](https://eprint.iacr.org/2013/881.pdf). Το κίνητρο πίσω από το GHOST είναι ότι οι κρυπτοαλυσίδες με γρήγορους χρόνους επιβεβαίωσης πάσχουν επί του παρόντος από μειωμένη ασφάλεια λόγω ενός υψηλού ποσοστού παλαιών μπλοκ, επειδή τα μπλοκ χρειάζονται κάποιο χρόνο για να διαδοθούν μέσω του δικτύου. Εάν ο εξορύκτης Α εξορύξει ένα μπλοκ και στη συνέχεια ο εξορύκτης Β τύχει να εξορύξει ένα άλλο μπλοκ πριν το μπλοκ του εξορύκτη Α διαδοθεί στον Β, το μπλοκ του εξορύκτη Β τελικά θα σπαταληθεί και δεν θα συμβάλλει στην ασφάλεια του δικτύου. Επιπλέον, υπάρχει ένα ζήτημα συγκεντρωτισμού: εάν ο εξορύκτης Α είναι μια δεξαμενή κρυπτόρυξης με ισχύ κατακερματισμού 30% και ο Β έχει ισχύ κατακερματισμού 10%, ο Α θα έχει κίνδυνο να παράγει ένα παλιό μπλοκ το 70% του χρόνου (αφού το άλλο 30% της ώρας ο Α παρήγαγε το τελευταίο μπλοκ και έτσι θα λάβει δεδομένα εξόρυξης αμέσως), ενώ ο Β θα κινδυνεύει να παράγει ένα παλιό μπλοκ το 90% του χρόνου. Έτσι, εάν το διάστημα μπλοκ είναι αρκετά σύντομο ώστε το ποσοστό παλαιών μπλοκ να είναι υψηλό, ο Α θα είναι σημαντικά πιο αποτελεσματικός απλώς λόγω του μεγέθους του. Συνδυάζοντας αυτά τα δύο αποτελέσματα, οι κρυπτοαλυσίδες που παράγουν μπλοκ γρήγορα είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν σε μια δεξαμενή κρυπτόρυξης με αρκετά μεγάλο ποσοστό της ισχύος κατακερματισμού του δικτύου για να έχει πραγματικό έλεγχο της διαδικασίας κρυπτόρυξης. + +Όπως περιγράφεται από τους Sompolinsky και Zohar, το GHOST επιλύει το πρώτο ζήτημα της απώλειας ασφάλειας δικτύου συμπεριλαμβάνοντας παλιά μπλοκ στον υπολογισμό του ποια αλυσίδα είναι η «μεγαλύτερη». Δηλαδή, όχι μόνο ο γονέας και οι περαιτέρω πρόγονοι ενός μπλοκ, αλλά και οι παλιοί απόγονοι του προγόνου του μπλοκ (στην ορολογία Ethereum, «θείοι») προστίθενται στον υπολογισμό για το ποιο μπλοκ έχει τη μεγαλύτερη συνολική απόδειξη εργασίας να το υποστηρίζει. Για να λύσουμε το δεύτερο ζήτημα της μεροληψίας συγκεντρωτισμού, πηγαίνουμε πέρα από το πρωτόκολλο που περιγράφεται από τους Sompolinsky και Zohar και παρέχουμε επίσης ανταμοιβές μπλοκ στους παλιούς: ένα παλιό μπλοκ λαμβάνει το 87,5% της βασικής του ανταμοιβής, και ο ανιψιός που περιλαμβάνει το παλιό μπλοκ λαμβάνει το υπόλοιπο 12,5%. Ωστόσο, δεν αποδίδονται τέλη συναλλαγής στους θείους. + +Το Ethereum εφαρμόζει μια απλοποιημένη έκδοση του GHOST που πηγαίνει μόνο επτά επίπεδα κάτω. Συγκεκριμένα, ορίζεται ως εξής: + +- Ένα μπλοκ πρέπει να καθορίζει έναν γονέα και πρέπει να καθορίζει 0 ή περισσότερους θείους +- Ένας θείος που περιλαμβάνεται στο μπλοκ Β πρέπει να έχει τις ακόλουθες ιδιότητες: + - Πρέπει να είναι άμεσο παιδί του προγόνου της k γενιάς του Β, όπου `2 <= k <= 7`. + - Δεν μπορεί να είναι πρόγονος του Β + - Ένας θείος πρέπει να είναι μια έγκυρη κεφαλίδα μπλοκ, αλλά δε χρειάζεται να είναι ένα προηγουμένως επαληθευμένο ή ακόμα και έγκυρο μπλοκ + - Ένας θείος πρέπει να διαφέρει από όλους τους θείους που περιλαμβάνονται σε προηγούμενα μπλοκ και όλους τους άλλους θείους που περιλαμβάνονται στο ίδιο μπλοκ (μη διπλή συμπερίληψη) +- Για κάθε θείο U στο μπλοκ Β, ο εξορύκτης του Β παίρνει επιπλέον 3,125% που προστίθεται στην ανταμοιβή coinbase του και ο εξορύκτης του U παίρνει το 93,75% μιας τυπικής ανταμοιβής coinbase. + +Αυτή η περιορισμένη έκδοση του GHOST, με τους θείους να μπορούν να συμπεριληφθούν μόνο έως και 7 γενιές, χρησιμοποιήθηκε για δύο λόγους. Πρώτον, το απεριόριστο GHOST θα περιελάμβανε πάρα πολλές επιπλοκές στον υπολογισμό του ποιοι θείοι είναι έγκυροι σε ένα δεδομένο μπλοκ. Δεύτερον, το απεριόριστο GHOST με αποζημίωση όπως χρησιμοποιείται στο Ethereum αφαιρεί το κίνητρο ενός εξορύκτη να εξορύξει στην κύρια αλυσίδα και όχι στην αλυσίδα ενός δημόσιου επιτιθέμενου. + +### Χρεώσεις {#fees} + +Επειδή κάθε συναλλαγή που δημοσιεύεται στην κρυπτοαλυσίδα επιβάλλει στο δίκτυο το κόστος της ανάγκης λήψης και επαλήθευσής της, υπάρχει ανάγκη για κάποιο ρυθμιστικό μηχανισμό, που συνήθως περιλαμβάνει τέλη συναλλαγής, για την πρόληψη της κατάχρησης. Η προεπιλεγμένη προσέγγιση, που χρησιμοποιείται στο Bitcoin, είναι να έχει καθαρά προαιρετικά τέλη, βασισμένη στους κρυπτορύχους να ενεργούν ως οι φύλακες και να ορίζουν ελάχιστα δυναμικά. Αυτή η προσέγγιση έχει γίνει δεκτή με πολύ θετικό τρόπο στην κοινότητα Bitcoin, ιδιαίτερα επειδή «βασίζεται στην αγορά», καθιστώντας δυνατό τον καθορισμό της τιμής από την προσφορά και τη ζήτηση μεταξύ εξορυκτών και αποστολέων συναλλαγών. Το πρόβλημα με αυτή τη σκέψη είναι, ωστόσο, ότι η επεξεργασία συναλλαγών δεν είναι αγορά. Αν και είναι διαισθητικά ελκυστικό να ερμηνεύσουμε την επεξεργασία συναλλαγών ως μια υπηρεσία που προσφέρει ο εξορύκτης στον αποστολέα, στην πραγματικότητα κάθε συναλλαγή που περιλαμβάνει ένας εξορύκτης θα πρέπει να διεκπεραιωθεί από κάθε κόμβο στο δίκτυο, οπότε το μεγαλύτερο μέρος του κόστους επεξεργασίας συναλλαγών βαρύνει τρίτα μέρη και όχι τον εξορύκτη που παίρνει την απόφαση εάν θα τη συμπεριλάβει ή όχι. Έτσι, είναι πολύ πιθανό να προκύψουν προβλήματα «τραγωδίας των κοινών αγαθών». + +Ωστόσο, όπως αποδεικνύεται, αυτό το ελάττωμα στον μηχανισμό που βασίζεται στην αγορά, όταν δοθεί μια συγκεκριμένη ανακριβής απλοποιητική υπόθεση, μαγικά ακυρώνεται από μόνο του. Το επιχείρημα έχει ως εξής. Ας υποθέσουμε ότι: + +1. Μια συναλλαγή οδηγεί σε `k` πράξεις, προσφέροντας την ανταμοιβή `kR` σε οποιονδήποτε εξορύκτη τη συμπεριλάβει, όπου το `R` ορίζεται από τον αποστολέα και το `k` και το `R` είναι (περίπου) ορατό στον εξορύκτη εκ των προτέρων. +2. Μια πράξη έχει κόστος επεξεργασίας `C` για οποιονδήποτε κόμβο (δηλαδή όλοι οι κόμβοι έχουν ίση απόδοση) +3. Υπάρχουν `N` κόμβοι εξόρυξης, καθένας με ακριβώς ίση ισχύ επεξεργασίας (δηλαδή `1/N` του συνόλου) +4. Δεν υπάρχουν πλήρεις κόμβοι μη εξορύξεώς. + +Ένας κρυπτορύχος θα ήταν πρόθυμος να επεξεργαστεί μια συναλλαγή εάν η αναμενόμενη ανταμοιβή είναι μεγαλύτερη από το κόστος. Έτσι, η αναμενόμενη ανταμοιβή είναι `kR/N` καθώς ο εξορύκτης έχει πιθανότητα `1/N` να επεξεργαστεί το επόμενο μπλοκ, και το κόστος επεξεργασίας για τον εξορύκτη είναι απλά `kC`. Συνεπώς, οι κρυπτορύχοι θα συμπεριλάβουν συναλλαγές όπου `kR/N > kC`, ή `R > NC`. Σημειώστε ότι το `R` είναι το τέλος ανά πράξη που παρέχεται από τον αποστολέα και είναι συνεπώς ένα κατώφλι για το όφελος που αποκτά ο αποστολέας από τη συναλλαγή και το `NC` είναι το κόστος για ολόκληρο το δίκτυο μαζί, για την επεξεργασία μιας πράξης. Συνεπώς, οι κρυπτορύχοι έχουν το κίνητρο να συμπεριλάβουν μόνο εκείνες τις συναλλαγές για τις οποίες το συνολικό ωφελιμιστικό όφελος υπερβαίνει το κόστος. + +Ωστόσο, στην πραγματικότητα υπάρχουν αρκετές σημαντικές αποκλίσεις από αυτές τις υποθέσεις: + +1. Ο εξορύκτης πληρώνει πράγματι υψηλότερο κόστος για την επεξεργασία της συναλλαγής από τους άλλους κόμβους επαλήθευσης, καθώς ο επιπλέον χρόνος επαλήθευσης καθυστερεί τη διάδοση του μπλοκ και ως εκ τούτου αυξάνει την πιθανότητα το μπλοκ να γίνει παλιό. +2. Υπάρχουν πράγματι μη εξορύσσοντες πλήρεις κόμβοι. +3. Η κατανομή της ισχύος κρυπτόρυξης μπορεί να καταλήξει να είναι ριζικά άνιση στην πράξη. +4. Υπάρχουν κερδοσκόποι, πολιτικοί εχθροί και τρελοί, των οποίων η συνάρτηση χρησιμότητας περιλαμβάνει την πρόκληση ζημιών στο δίκτυο και μπορούν να δημιουργήσουν έξυπνα συμβόλαια το κόστος των οποίων είναι πολύ χαμηλότερο από το κόστος που καταβάλλουν άλλοι κόμβοι επαλήθευσης. + +(1) συμπεριλαμβάνονται λιγότερες συναλλαγές για τον εξορύκτη και (2) αυξάνει το `NC`. Ως εκ τούτου, αυτές οι δύο επιδράσεις τουλάχιστον εν μέρει ακυρώνουν το ένα το άλλο. [Πώς;](https://github.com/ethereum/wiki/issues/447#issuecomment-316972260) Τα σημεία (3) και (4) αποτελούν το μεγαλύτερο ζήτημα. Για να τα λύσουμε, απλά εφαρμόζουμε ένα κυμαινόμενο όριο: κανένα μπλοκ δεν μπορεί να έχει περισσότερες πράξεις από τον `BLK_LIMIT_FACTOR` επί τον μακροπρόθεσμο εκθετικό κινούμενο μέσο όρο. Συγκεκριμένα: + +```js +blk.oplimit = floor((blk.parent.oplimit \* (EMAFACTOR - 1) + +floor(parent.opcount \* BLK\_LIMIT\_FACTOR)) / EMA\_FACTOR) +``` + +Οι σταθερές `BLK_LIMIT_FACTOR` και `EMA_FACTOR` ορίζονται προσωρινά σε 65536 και 1,5 αντίστοιχα, αλλά πιθανότατα θα αλλάξουν μετά από περαιτέρω ανάλυση. + +Υπάρχει ένας άλλος παράγοντας που αποθαρρύνει τα μεγάλα μεγέθη μπλοκ στο Bitcoin: τα μπλοκ που είναι μεγάλα θα χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να διαδοθούν και έτσι θα έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν παλιά. Στο Ethereum, τα μπλοκ υψηλής κατανάλωσης gas μπορούν επίσης να χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να διαδοθούν τόσο επειδή είναι φυσικά μεγαλύτερα όσο και επειδή χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να επεξεργαστούν τις μεταβάσεις κατάστασης συναλλαγής για επαλήθευση. Αυτό το αντικίνητρο καθυστέρησης είναι μια σημαντική εκτίμηση στο Bitcoin, αλλά λιγότερο στο Ethereum λόγω του πρωτοκόλλου GHOST. Συνεπώς, η εξάρτηση από ρυθμιζόμενα όρια μπλοκ παρέχει μια πιο σταθερή βάση. + +### Υπολογισμός και Πληρότητα Turing {#computation-and-turing-completeness} + +Μια σημαντική σημείωση είναι ότι το εικονικό μηχάνημα του Ethereum έχει πληρότητα Turing. Αυτό σημαίνει ότι ο κώδικας EVM μπορεί να κωδικοποιήσει οποιονδήποτε υπολογισμό που μπορεί πιθανώς να πραγματοποιηθεί, συμπεριλαμβανομένων των άπειρων βρόχων. Ο κώδικας EVM επιτρέπει τη δημιουργία βρόχων με δύο τρόπους. Πρώτον, υπάρχει μια εντολή `JUMP` που επιτρέπει στο πρόγραμμα να πηδήξει πίσω σε ένα προηγούμενο σημείο στον κώδικα και μια εντολή `JUMPI` για να κάνει υπό όρους άλμα, επιτρέποντας δηλώσεις όπως `while x < 27: x = x * 2`. Δεύτερον, τα συμβόλαια μπορούν να καλούν άλλα συμβόλαια, επιτρέποντας ενδεχομένως τη δημιουργία βρόχου μέσω αναδρομής. Αυτό οδηγεί φυσικά σε ένα πρόβλημα: μπορούν οι κακόβουλοι χρήστες ουσιαστικά να αποκλείσουν τους εξορύκτες και τους πλήρεις κόμβους αναγκάζοντάς τους να μπουν σε έναν άπειρο βρόχο; Το ζήτημα προκύπτει λόγω ενός προβλήματος στην επιστήμη υπολογιστών που είναι γνωστό ως το πρόβλημα τερματισμού: δεν υπάρχει τρόπος να πούμε, στη γενική περίπτωση, εάν ένα δεδομένο πρόγραμμα θα σταματήσει ποτέ να τρέχει. + +Όπως περιγράφεται στην ενότητα μετάβασης κατάστασης, η λύση μας λειτουργεί απαιτώντας από μια συναλλαγή να ορίσει έναν μέγιστο αριθμό υπολογιστικών βημάτων που επιτρέπεται να κάνει και εάν η εκτέλεση διαρκέσει περισσότερο, ο υπολογισμός αναστρέφεται αλλά τα τέλη εξακολουθούν να καταβάλλονται. Τα μηνύματα λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Για να δείξουμε το κίνητρο πίσω από τη λύση μας, εξετάζουμε τα ακόλουθα παραδείγματα: + +- Ένας επιτιθέμενος δημιουργεί ένα συμβόλαιο που εκτελεί έναν άπειρο βρόχο και στη συνέχεια στέλνει μια συναλλαγή ενεργοποίησης αυτού του βρόχου στον κρυπτορύχο. Ο κρυπτορύχος θα επεξεργαστεί τη συναλλαγή, θα εκτελέσει τον άπειρο βρόχο και θα περιμένει να εξαντληθεί το gas του. Ακόμα και αν η εκτέλεση μείνει από gas και σταματήσει στη μέση, η συναλλαγή εξακολουθεί να είναι έγκυρη και ο εξορύκτης εξακολουθεί να διεκδικεί τα τέλη από τον επιτιθέμενο για κάθε υπολογιστικό βήμα. +- Ένας επιτιθέμενος δημιουργεί έναν πολύ μακρύ άπειρο βρόχο με σκοπό να αναγκάσει τον εξορύκτη να συνεχίσει να υπολογίζει για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα που μέχρι να ολοκληρωθεί ο υπολογισμός, θα έχουν βγει μερικά ακόμη μπλοκ και δεν θα είναι δυνατό για τον εξορύκτη να συμπεριλάβει τη συναλλαγή για να διεκδικήσει τα τέλη. Ωστόσο, ο επιτιθέμενος θα πρέπει να υποβάλει μια τιμή για `STARTGAS` που περιορίζει τον αριθμό των υπολογιστικών βημάτων που μπορεί να κάνει η εκτέλεση, επομένως ο εξορύκτης θα γνωρίζει εκ των προτέρων ότι ο υπολογισμός θα χρειαστεί υπερβολικά μεγάλο αριθμό βημάτων. +- Ένας επιτιθέμενος βλέπει ένα συμβόλαιο με κώδικα κάποιας μορφής όπως `send(A,contract.storage[A]); contract.storage[A] = 0` και στέλνει μια συναλλαγή με ακριβώς αρκετό gas για να εκτελέσει το πρώτο βήμα αλλά όχι το δεύτερο (δηλαδή κάνει ανάληψη αλλά δεν αφήνει το υπόλοιπο να μειωθεί). Ο δημιουργός του συμβολαίου δε χρειάζεται να ανησυχεί για την προστασία από τέτοιες επιθέσεις, επειδή εάν η εκτέλεση σταματήσει στη μέση, οι αλλαγές αναστρέφονται. +- Ένα χρηματοοικονομικό συμβόλαιο λειτουργεί λαμβάνοντας το διάμεσο εννέα ιδιόκτητων ροών δεδομένων για να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο. Ένας επιτιθέμενος αναλαμβάνει τον έλεγχο μιας από τις ροές δεδομένων, η οποία έχει σχεδιαστεί να τροποποιείται μέσω του μηχανισμού κλήσης μεταβλητής διεύθυνσης που περιγράφεται στην ενότητα σχετικά με τους DAO και τη μετατρέπει σε εκτέλεση άπειρου βρόχου, προσπαθώντας έτσι να αναγκάσει οποιαδήποτε προσπάθεια διεκδίκησης κεφαλαίων από το χρηματοοικονομικό συμβόλαιο να μείνει από gas. Ωστόσο, το χρηματοοικονομικό συμβόλαιο μπορεί να ορίσει ένα όριο gas στο μήνυμα για να αποτρέψει αυτό το πρόβλημα. + +Η εναλλακτική λύση στην πληρότητα Turing είναι η μη πληρότητα Turing, όπου δεν υπάρχουν τα `JUMP` και `JUMPI` και επιτρέπεται να υπάρχει μόνο ένα αντίγραφο κάθε συμβολαίου στη στοίβα κλήσεων σε κάθε δεδομένη στιγμή. Με αυτό το σύστημα, το σύστημα τελών που περιγράφεται και οι αβεβαιότητες σχετικά με την αποτελεσματικότητα της λύσης μας ενδέχεται να μην είναι απαραίτητα, καθώς το κόστος εκτέλεσης ενός συμβολαίου θα μπορούσε να περιοριστεί πάνω από το μέγεθός του. Επιπλέον, η μη πληρότητα Turing δεν είναι καν τόσο μεγάλος περιορισμός. Από όλα τα παραδείγματα συμβολαίων που έχουμε συλλάβει εσωτερικά, μέχρι στιγμής μόνο ένα απαιτούσε έναν βρόχο και ακόμη και αυτός ο βρόχος θα μπορούσε να αφαιρεθεί κάνοντας 26 επαναλήψεις ενός κομματιού κώδικα μιας γραμμής. Δεδομένων των σοβαρών επιπτώσεων της πληρότητας Turing και του περιορισμένου οφέλους, γιατί απλά να μην έχουμε μια μη πλήρη Turing γλώσσα; Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η μη πληρότητα Turing απέχει πολύ από μια καθαρή λύση στο πρόβλημα. Για να δούμε γιατί, εξετάζουμε τα ακόλουθα συμβόλαια: + +```sh +C0: call(C1); call(C1); +C1: call(C2); call(C2); +C2: call(C3); call(C3); +... +C49: call(C50); call(C50); +C50: (run one step of a program and record the change in storage) +``` + +Τώρα, στείλτε μια συναλλαγή στον Α. Έτσι, σε 51 συναλλαγές, έχουμε ένα συμβόλαιο που περιλαμβάνει 250 υπολογιστικά βήματα. Οι εξορύκτες θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να εντοπίσουν τέτοιες λογικές βόμβες εκ των προτέρων, διατηρώντας μια τιμή δίπλα σε κάθε συμβόλαιο που καθορίζει τον μέγιστο αριθμό υπολογιστικών βημάτων που μπορεί να κάνει και υπολογίζοντας αυτό για συμβόλαια που καλούν άλλα συμβόλαια αναδρομικά. Αυτό θα απαιτούσε από τους εξορύκτες να απαγορεύσουν συμβόλαια που δημιουργούν άλλα συμβόλαια (αφού η δημιουργία και εκτέλεση όλων των 26 συμβολαίων παραπάνω θα μπορούσαν εύκολα να ενσωματωθούν σε ένα μόνο συμβόλαιο). Ένα άλλο προβληματικό σημείο είναι ότι το πεδίο διεύθυνσης ενός μηνύματος είναι μεταβλητό, οπότε γενικά μπορεί να μην είναι καν δυνατό να πούμε ποια άλλα συμβόλαια θα καλέσει ένα δεδομένο συμβόλαιο εκ των προτέρων. Συνολικά, έχουμε ένα αναπάντεχο συμπέρασμα: η πληρότητα Turing είναι εκπληκτικά εύκολη στη διαχείριση και η έλλειψη πληρότητας Turing είναι εξίσου αναπάντεχα δύσκολη στη διαχείριση, εκτός εάν οι ακριβώς ίδιοι έλεγχοι είναι στη θέση τους, αλλά σε αυτή την περίπτωση γιατί απλά να μην αφήσουμε το πρωτόκολλο να έχει πληρότητα Turing; + +### Νόμισμα και Έκδοση {#currency-and-issuance} + +Το δίκτυο Ethereum περιλαμβάνει το δικό του ενσωματωμένο νόμισμα, το ether, το οποίο εξυπηρετεί τον διπλό σκοπό της παροχής ενός πρωτογενούς στρώματος ρευστότητας για να επιτρέπεται η αποτελεσματική ανταλλαγή μεταξύ διαφόρων τύπων ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων και πιο σημαντικά της παροχής ενός μηχανισμού για την πληρωμή τελών συναλλαγής. Για λόγους ευκολίας και για την αποφυγή μελλοντικών διαφωνιών (δείτε την τρέχουσα συζήτηση mBTC/uBTC/satoshi στο Bitcoin), οι ονομαστικές αξίες θα επισημανθούν εκ των προτέρων: + +- 1: wei +- 1012: szabo +- 1015: finney +- 1018: ether + +Αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια επεκταμένη έκδοση της έννοιας των «δολαρίων» και των «λεπτών» ή των «BTC» και των «satoshi». Στο εγγύς μέλλον, αναμένουμε ότι το «ether» θα χρησιμοποιηθεί για συνηθισμένες συναλλαγές, το «finney» για μικρο-συναλλαγές και το «szabo» και το «wei» για τεχνικές συζητήσεις σχετικά με τα τέλη και την υλοποίηση πρωτοκόλλου. Οι υπόλοιπες ονομαστικές αξίες μπορεί να γίνουν χρήσιμες αργότερα και δεν πρέπει να συμπεριληφθούν στους πελάτες σε αυτό το σημείο. + +Το μοντέλο έκδοσης θα έχει ως εξής: + +- Το ether θα κυκλοφορήσει σε μια πώληση νομίσματος στην τιμή των 1000-2000 ether ανά BTC, ένας μηχανισμός που αποσκοπεί στη χρηματοδότηση του οργανισμού Ethereum και στην πληρωμή για την ανάπτυξη που έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία από άλλες πλατφόρμες όπως το Mastercoin και το NXT. Οι πρώτοι αγοραστές θα επωφεληθούν από μεγαλύτερες εκπτώσεις. Τα BTC που θα προκύψουν από την πώληση θα χρησιμοποιηθούν εξ ολοκλήρου για την πληρωμή μισθών και ανταμοιβών σε προγραμματιστές και θα επενδυθούν σε διάφορα κερδοφόρα και μη κερδοσκοπικά έργα στο οικοσύστημα Ethereum και κρυπτονομισμάτων. +- Το 0,099x του συνολικού ποσού που πωλήθηκε (60102216 ETH) θα διατεθεί στον οργανισμό για την αποζημίωση των πρώιμων συνεισφερόντων και την πληρωμή εξόδων σε ETH πριν από το μπλοκ γένεσης. +- Το 0,099x του συνολικού ποσού που πωλήθηκε θα διατηρηθεί ως μακροπρόθεσμο απόθεμα. +- Το 0,26x του συνολικού ποσού που πωλήθηκε θα διατεθεί στους κρυπτορύχους ανά έτος για πάντα μετά από αυτό το σημείο. + +| Ομάδα | Αρχική | Μετά 1 χρόνο | Μετά 5 χρόνια | +| ----------------------------------------------- | ------ | ------------ | ------------- | +| Νομισματικές μονάδες | 1.198X | 1.458X | 2.498X | +| Αγοραστές | 83.5% | 68.6% | 40.0% | +| Προπώληση δαπανημένων αποθεματικών | 8.26% | 6.79% | 3.96% | +| Αποθεματικό που χρησιμοποιείται μετά την πώληση | 8.26% | 6.79% | 3.96% | +| Κρυπτορύχοι | 0% | 17.8% | 52.0% | + +#### Μακροπρόθεσμος ρυθμός ανάπτυξης προμήθειας (ποσοστό) + +![Πληθωρισμός Ethereum](./ethereum-inflation.png) + +_Παρά τη γραμμική έκδοση νομίσματος, όπως ακριβώς και με το Bitcoin, ο ρυθμός αύξησης της προσφοράς τείνει στο μηδέν με την πάροδο του χρόνου._ + +Οι δύο κύριες επιλογές στο παραπάνω μοντέλο είναι (1) η ύπαρξη και το μέγεθος μιας δεξαμενής δωρεών και (2) η ύπαρξη μιας μόνιμα αυξανόμενης γραμμικής προσφοράς, σε αντίθεση με μια περιορισμένη προσφορά όπως στο Bitcoin. Η δικαιολόγηση της δεξαμενής δωρεών είναι η εξής. Αν η δεξαμενή δωρεών δεν υπήρχε και η γραμμική έκδοση μειωνόταν σε 0,217x για να παρέχει το ίδιο ποσοστό πληθωρισμού, τότε η συνολική ποσότητα του ether θα ήταν 16,5% ​​λιγότερη και έτσι κάθε μονάδα θα ήταν 19,8% πιο πολύτιμη. Κατά συνέπεια, στην ισορροπία θα αγοραζόταν 19,8% περισσότερο ether, οπότε κάθε μονάδα θα ήταν και πάλι εξίσου πολύτιμη όπως πριν. Ο οργανισμός θα είχε επίσης 1,198x περισσότερα BTC, τα οποία μπορούν να θεωρηθούν ως διαιρεμένα σε δύο κομμάτια: τα αρχικά BTC και τα επιπλέον 0,198x. Επομένως, αυτή η κατάσταση είναι _απολύτως ισοδύναμη_ με τη δωρεά, αλλά με μια σημαντική διαφορά: ο οργανισμός κατέχει καθαρά BTC και ως εκ τούτου δεν έχει κίνητρο να υποστηρίξει την αξία της μονάδας ether. + +Το μοντέλο μόνιμης γραμμικής αύξησης της προσφοράς μειώνει τον κίνδυνο της υπερβολικής συγκέντρωσης πλούτου που κάποιοι βλέπουν στο Bitcoin και δίνει στα άτομα που ζουν στις παρούσες και μελλοντικές εποχές μια δίκαιη ευκαιρία να αποκτήσουν νομισματικές μονάδες, διατηρώντας παράλληλα ένα ισχυρό κίνητρο για να αποκτήσουν και να κρατήσουν ether επειδή ο «ρυθμός αύξησης της προσφοράς» ως ποσοστό εξακολουθεί να τείνει στο μηδέν με την πάροδο του χρόνου. Υποθέτουμε επίσης ότι επειδή τα νομίσματα χάνονται πάντα με την πάροδο του χρόνου λόγω απροσεξίας, θανάτου κ. λπ. και η απώλεια νομίσματος μπορεί να μοντελοποιηθεί ως ποσοστό της συνολικής προσφοράς ανά έτος, ότι η συνολική προσφορά νομίσματος σε κυκλοφορία θα σταθεροποιηθεί τελικά σε μια τιμή ίση με την ετήσια έκδοση διαιρεμένη με το ποσοστό απώλειας (π.χ. σε ποσοστό απώλειας 1%, όταν η προσφορά φτάσει τα 26X, τότε θα κρυπτορυχθούν 0,26X και θα χαθούν 0,26X κάθε χρόνο, δημιουργώντας μια ισορροπία). + +Σημειώστε ότι στο μέλλον είναι πιθανό το Ethereum να μεταβεί σε ένα μοντέλο απόδειξης συμμετοχής (proof-of-stake) για ασφάλεια, μειώνοντας την απαίτηση έκδοσης σε κάτι μεταξύ μηδέν και 0,05X ανά έτος. Σε περίπτωση που ο οργανισμός Ethereum χάσει χρηματοδότηση ή εξαφανιστεί για οποιοδήποτε άλλο λόγο, αφήνουμε ανοιχτό ένα «κοινωνικό συμβόλαιο»: ο καθένας έχει το δικαίωμα να δημιουργήσει μια μελλοντική υποψήφια έκδοση του Ethereum, με τη μόνη προϋπόθεση ότι η ποσότητα του ether πρέπει να είναι το πολύ ίση με `60102216 * (1,198 + 0,26 * n)` όπου `n` είναι ο αριθμός των ετών μετά το μπλοκ γένεσης. Οι δημιουργοί είναι ελεύθεροι να πουλούν συλλογικά ή να αναθέτουν με άλλο τρόπο μέρος ή το σύνολο της διαφοράς μεταξύ της επέκτασης προσφοράς που βασίζεται στην απόδειξη συμμετοχής και της μέγιστης επιτρεπόμενης επέκτασης προσφοράς για την πληρωμή της ανάπτυξης. Οι υποψήφιες αναβαθμίσεις που δεν συμμορφώνονται με το κοινωνικό συμβόλαιο μπορούν δικαιολογημένα να διακλαδωθούν σε συμμορφούμενες εκδόσεις. + +### Συγκεντρωτισμός Εξόρυξης {#mining-centralization} + +Ο αλγόριθμος εξόρυξης Bitcoin λειτουργεί βάζοντας τους εξορύκτες να υπολογίζουν το SHA256 σε ελαφρώς τροποποιημένες εκδόσεις της κεφαλίδας του μπλοκ εκατομμύρια φορές ξανά και ξανά, μέχρι τελικά ένας κόμβος να βρει μια έκδοση της οποίας ο κατακερματισμός είναι μικρότερος από τον στόχο (συνήθως περίπου 2192). Ωστόσο, αυτός ο αλγόριθμος κρυπτόρυξης είναι ευάλωτος σε δύο μορφές συγκεντρωτισμού. Πρώτον, το οικοσύστημα κρυπτόρυξης έχει αρχίσει να κυριαρχείται από τα ASIC (ειδικά ολοκληρωμένα κυκλώματα εφαρμογής), ειδικά σχεδιασμένα μικροτσίπ για το έργο της κρυπτόρυξης Bitcoin και ως εκ τούτου χιλιάδες φορές πιο αποτελεσματικά σε αυτό. Αυτό σημαίνει ότι η κρυπτόρυξη Bitcoin δεν είναι πλέον μια ιδιαίτερα αποκεντρωμένη και ισότιμη προσπάθεια, αφού απαιτεί κεφάλαιο εκατομμυρίων δολαρίων για αποτελεσματική συμμετοχή. Δεύτερον, οι περισσότεροι εξορύκτες Bitcoin δεν εκτελούν πραγματικά επικύρωση μπλοκ τοπικά, αλλά αντίθετα βασίζονται σε μια κεντρική δεξαμενή κρυπτόρυξης που παρέχει τις κεφαλίδες των μπλοκ. Αυτό το πρόβλημα είναι πιθανώς χειρότερο: κατά τη στιγμή της συγγραφής αυτού του κειμένου, οι τρεις κορυφαίες δεξαμενές κρυπτόρυξης ελέγχουν έμμεσα περίπου το 50% της ισχύος επεξεργασίας στο δίκτυο Bitcoin, αν και αυτό μετριάζεται από το γεγονός ότι οι εξορύκτες μπορούν να στραφούν σε άλλες δεξαμενές κρυπτόρυξης εάν μια δεξαμενή ή μια συμμαχία επιχειρήσει μια επίθεση 51%. + +Η τρέχουσα πρόθεση του Ethereum είναι να χρησιμοποιήσει έναν αλγόριθμο κρυπτόρυξης όπου οι εξορύκτες απαιτείται να αντλούν τυχαία δεδομένα από την κατάσταση, να υπολογίζουν τυχαία επιλεγμένες συναλλαγές από τα τελευταία N μπλοκ στην κρυπτοαλυσίδα και να επιστρέφουν τον κατακερματισμό του αποτελέσματος. Αυτό έχει δύο σημαντικά οφέλη. Πρώτον, τα συμβόλαια Ethereum μπορούν να περιλαμβάνουν οποιοδήποτε είδος υπολογισμού, οπότε ένα ASIC του Ethereum θα ήταν ουσιαστικά ένα ASIC για γενικό υπολογισμό, δηλαδή μια καλύτερη CPU. Δεύτερον, η κρυπτόρυξη απαιτεί πρόσβαση σε ολόκληρη την κρυπτοαλυσίδα, αναγκάζοντας τους εξορύκτες να αποθηκεύουν ολόκληρη την κρυπτοαλυσίδα και να είναι τουλάχιστον σε θέση να επαληθεύουν κάθε συναλλαγή. Αυτό καταργεί την ανάγκη για κεντρικές δεξαμενές κρυπτόρυξη. Αν και οι δεξαμενές κρυπτόρυξης μπορούν ακόμα να εξυπηρετήσουν τον θεμιτό ρόλο εξομάλυνσης της τυχαιότητας όσον αφορά την κατανομή των ανταμοιβών, αυτή η λειτουργία μπορεί να εξυπηρετηθεί εξίσου καλά από δεξαμενές μεταξύ ομοτίμων χωρίς κεντρικό έλεγχο. + +Αυτό το μοντέλο δεν έχει ελεγχθεί και μπορεί να προκύψουν δυσκολίες στην πορεία για την αποφυγή ορισμένων έξυπνων βελτιστοποιήσεων κατά τη χρήση της εκτέλεσης συμβολαίων ως αλγόριθμο κρυπτόρυξης. Ωστόσο, ένα αξιοσημείωτα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό αυτού του αλγορίθμου είναι ότι επιτρέπει σε οποιονδήποτε να «δηλητηριάσει το πηγάδι», εισάγοντας ένα μεγάλο αριθμό συμβολαίων στην κρυπτοαλυσίδα που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να παρεμποδίσουν ορισμένα ASIC. Οι κατασκευαστές ASIC έχουν οικονομικά κίνητρα για να χρησιμοποιήσουν ένα τέτοιο κόλπο με σκοπό να επιτεθούν ο ένας στον άλλο. Έτσι, η λύση που αναπτύσσουμε είναι τελικά μια προσαρμοστική οικονομική ανθρώπινη λύση παρά μια καθαρά τεχνική. + +### Κλιμάκωση {#scalability} + +Μια κοινή ανησυχία σχετικά με το Ethereum είναι το ζήτημα της δυνατότητας κλιμάκωσης. Όπως το Bitcoin, το Ethereum πάσχει από το μειονέκτημα ότι κάθε κόμβος στο δίκτυο πρέπει να επεξεργάζεται την κάθε συναλλαγή. Με το Bitcoin, το μέγεθος της τρέχουσας κρυπτοαλυσίδας είναι περίπου 15 GB, και αυξάνεται κατά περίπου 1 MB την ώρα. Εάν το δίκτυο Bitcoin επρόκειτο να επεξεργαστεί τις 2000 συναλλαγές της Visa ανά δευτερόλεπτο, θα αυξανόταν κατά 1 MB ανά τρία δευτερόλεπτα (1 GB ανά ώρα, 8 TB ανά έτος). Το Ethereum πιθανότατα θα εκτεθεί ένα παρόμοιο πρότυπο ανάπτυξης, που επιδεινώνεται από το γεγονός ότι θα υπάρχουν πολλές εφαρμογές πάνω από την κρυπτοαλυσίδα Ethereum, αντί για μόνο ένα νόμισμα, όπως συμβαίνει με το Bitcoin, αλλά βελτιώνεται από το γεγονός ότι οι πλήρεις κόμβοι Ethereum χρειάζεται να αποθηκεύουν μόνο την κατάσταση αντί για ολόκληρο το ιστορικό της κρυπτοαλυσίδας. + +Το πρόβλημα με ένα τόσο μεγάλο μέγεθος κρυπτοαλυσίδας είναι ο κίνδυνος κεντρικού ελέγχου. Εάν το μέγεθος της κρυπτοαλυσίδας αυξηθεί σε, ας πούμε, 100 TB, τότε το πιθανό σενάριο θα ήταν ότι μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός μεγάλων επιχειρήσεων θα εκτελούσε πλήρεις κόμβους, με όλους τους κανονικούς χρήστες να χρησιμοποιούν ελαφρούς κόμβους SPV. Σε μια τέτοια κατάσταση, προκύπτει η πιθανή ανησυχία ότι οι πλήρεις κόμβοι θα μπορούσαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να συμφωνήσουν όλοι να εξαπατήσουν με κάποιο κερδοφόρο τρόπο (π.χ. να αλλάξουν την ανταμοιβή μπλοκ, να δώσουν στον εαυτό τους BTC). Οι ελαφροί κόμβοι δεν θα είχαν τρόπο να ανιχνεύσουν κάτι τέτοιο αμέσως. Φυσικά, πιθανότατα θα υπήρχε τουλάχιστον ένας ειλικρινής πλήρης κόμβος και μετά από λίγες ώρες οι πληροφορίες σχετικά με την απάτη θα διέρρεαν μέσω καναλιών, όπως το Reddit, αλλά τότε θα ήταν πολύ αργά: θα έπρεπε οι κανονικοί χρήστες να οργανώσουν μια προσπάθεια να μπλοκάρουν τα συγκεκριμένα μπλοκ, ένα τεράστιο και πιθανώς ανέφικτο πρόβλημα συντονισμού σε παρόμοια κλίμακα με αυτήν μιας επιτυχημένης επίθεσης 51%. Στην περίπτωση του Bitcoin, αυτό αποτελεί σήμερα πρόβλημα, αλλά υπάρχει μια τροποποίηση της κρυπτοαλυσίδας που [προτάθηκε από τον Peter Todd](https://web.archive.org/web/20140623061815/http://sourceforge.net/p/bitcoin/mailman/message/31709140/), η οποία θα μετριάσει αυτό το ζήτημα. + +Στο άμεσο μέλλον, το Ethereum θα χρησιμοποιήσει δύο πρόσθετες στρατηγικές για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα. Πρώτον, λόγω των αλγορίθμων κρυπτόρυξης που βασίζονται στην κρυπτοαλυσίδα, τουλάχιστον κάθε κρυπτορύχος θα αναγκάζεται να είναι πλήρης κόμβος, δημιουργώντας ένα κατώτατο όριο στον αριθμό των πλήρων κόμβων. Δεύτερον και πιο σημαντικό, ωστόσο, θα συμπεριλάβουμε μια ενδιάμεση ρίζα δέντρου κατάστασης στην κρυπτοαλυσίδα μετά την επεξεργασία κάθε συναλλαγής. Ακόμη και αν η επικύρωση μπλοκ είναι κεντρική, εφόσον υπάρχει τουλάχιστον ένας ειλικρινής κόμβος επαλήθευσης, το πρόβλημα κεντρικού ελέγχου μπορεί να παρακαμφθεί μέσω ενός πρωτοκόλλου επαλήθευσης. Εάν ένας εξορύκτης δημοσιεύσει ένα μη έγκυρο μπλοκ, αυτό το μπλοκ πρέπει είτε να έχει κακή μορφοποίηση είτε η κατάσταση `S[n]` να είναι λάθος. Δεδομένου ότι είναι γνωστό ότι το `S[0]` είναι σωστό, πρέπει να υπάρχει κάποια πρώτη κατάσταση `S[i]` που δηλώνει ότι είναι λάθος όπου το `S[i-1]` είναι σωστό. Ο κόμβος επαλήθευσης θα παρέχει τον δείκτη `i`, μαζί με μια «απόδειξη μη εγκυρότητας» που αποτελείται από το υποσύνολο των κόμβων δέντρου Patricia, που χρειάζεται για την επεξεργασία `APPLY(S[i-1],TX[i]) -> S[i]`. Οι κόμβοι θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους κόμβους για να εκτελέσουν αυτό το μέρος του υπολογισμού και να δουν ότι το `S[i]` που δημιουργήθηκε δεν ταιριάζει με το `S[i]` που παρέχεται. + +Μια άλλη, πιο εξελιγμένη επίθεση θα περιελάμβανε τη δημοσίευση ατελών μπλοκ από κακόβουλους εξορύκτες, έτσι ώστε οι πλήρες πληροφορίες να μην υπάρχουν καν για να προσδιοριστεί εάν τα μπλοκ είναι έγκυρα ή όχι. Η λύση σε αυτό είναι ένα πρωτόκολλο πρόκλησης - απόκρισης: οι κόμβοι επαλήθευσης εκδίδουν «προκλήσεις» με τη μορφή δεικτών στόχων συναλλαγών και κατά την παραλαβή ενός κόμβου, ένας ελαφρύς κόμβος αντιμετωπίζει το μπλοκ ως μη αξιόπιστο έως ότου ένας άλλος κόμβος, είτε ο εξορύκτης είτε ένας άλλος επαληθευτής, παρέχει ένα υποσύνολο κόμβων Patricia ως απόδειξη εγκυρότητας. + +## Συμπεράσματα {#conclusion} + +Το πρωτόκολλο Ethereum σχεδιάστηκε αρχικά ως μια αναβαθμισμένη έκδοση ενός κρυπτονομίσματος, παρέχοντας προηγμένες λειτουργίες όπως η εγγύηση εντός αλυσίδας, τα όρια ανάληψης, τα χρηματοοικονομικά συμβόλαια, οι αγορές τυχερών παιχνιδιών και τα παρόμοια μέσω μιας εξαιρετικά γενικευμένης γλώσσας προγραμματισμού. Το πρωτόκολλο Ethereum δεν θα «υποστήριζε» καμία από τις εφαρμογές απευθείας, αλλά η ύπαρξη μιας γλώσσας προγραμματισμού με πληρότητα Turing σημαίνει ότι θεωρητικά μπορούν να δημιουργηθούν αυθαίρετα συμβόλαια για οποιονδήποτε τύπο συναλλαγής ή εφαρμογή. Αυτό που είναι πιο ενδιαφέρον για το Ethereum, ωστόσο, είναι ότι το πρωτόκολλο Ethereum ξεπερνά κατά πολύ το νόμισμα. Πρωτόκολλα γύρω από την αποκεντρωμένη αποθήκευση αρχείων, τον αποκεντρωμένο υπολογισμό και τις αποκεντρωμένες αγορές προβλέψεων, μεταξύ δεκάδων άλλων τέτοιων εννοιών, έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα της βιομηχανίας υπολογισμών και να παρέχουν μια τεράστια ώθηση σε άλλα πρωτόκολλα μεταξύ ομοτίμων προσθέτοντας για πρώτη φορά ένα οικονομικό επίπεδο. Τέλος, υπάρχει επίσης ένας σημαντικός αριθμός εφαρμογών που δεν έχουν καμία σχέση με χρήματα. + +Η έννοια μιας αυθαίρετης συνάρτησης μετάβασης κατάστασης όπως εφαρμόζεται από το πρωτόκολλο Ethereum παρέχει μια πλατφόρμα με μοναδικό δυναμικό. Αντί να είναι ένα κλειστό, μονό πρωτόκολλο που προορίζεται για ένα συγκεκριμένο φάσμα εφαρμογών στην αποθήκευση δεδομένων, τα τυχερά παιχνίδια ή τα χρηματοοικονομικά, το Ethereum είναι ανοιχτό σε σχεδιασμό και πιστεύουμε ότι είναι εξαιρετικά κατάλληλο για να χρησιμεύσει ως θεμελιώδες επίπεδο για ένα πολύ μεγάλο αριθμό τόσο χρηματοοικονομικών όσο και μη χρηματοοικονομικών πρωτοκόλλων τα επόμενα χρόνια. + +## Σημειώσεις και περαιτέρω υλικό για διάβασμα {#notes-and-further-reading} + +### Σημειώσεις {#notes} + +1. Ένας ψαγμένος αναγνώστης μπορεί να παρατηρήσει ότι στην πραγματικότητα μια διεύθυνση Bitcoin είναι ο κατακερματισμός του δημόσιου κλειδιού της ελλειπτικής καμπύλης και όχι το ίδιο το δημόσιο κλειδί. Ωστόσο, στην πραγματικότητα είναι απόλυτα θεμιτό η κρυπτογραφική ορολογία να αναφέρεται στον κατακερματισμό του δημόσιου κλειδιού ως το ίδιο το δημόσιο κλειδί. Αυτό συμβαίνει επειδή η κρυπτογράφηση του Bitcoin μπορεί να θεωρηθεί ως ένας προσαρμοσμένος αλγόριθμος ψηφιακής υπογραφής, όπου το δημόσιο κλειδί αποτελείται από τον κατακερματισμό του δημόσιου κλειδιού ECC, η υπογραφή αποτελείται από το δημόσιο κλειδί ECC που είναι συνδεδεμένο σειριακά με την υπογραφή ECC και ο αλγόριθμος επαλήθευσης περιλαμβάνει τον έλεγχο του δημόσιου κλειδιού ECC στην υπογραφή έναντι του κατακερματισμού του δημόσιου κλειδιού ECC που παρέχεται ως δημόσιο κλειδί και στη συνέχεια την επαλήθευση της υπογραφής ECC έναντι του δημόσιου κλειδιού ECC. +2. Τεχνικά, η διάμεσος των 11 προηγούμενων μπλοκ. +3. Εσωτερικά, το 2 και το «CHARLIE» είναι και τα δύο αριθμοί [fn3] (#notes), με το δεύτερο να είναι σε αναπαράσταση βάσης μεγάλου άκρου 256. Οι αριθμοί μπορούν να είναι το λιγότερο 0 και το πολύ 2256-1. + +### Περισσότερες πληροφορίες {#further-reading} + +1. [Εγγενής αξία](http://bitcoinmagazine.com/8640/an-exploration-of-intrinsic-value-what-it-is-why-bitcoin-doesnt-have-it-and-why-bitcoin-does-have-it/) +2. [Έξυπνη ιδιοκτησία](https://en.bitcoin.it/wiki/Smart_Property) +3. [Smart contracts](https://en.bitcoin.it/wiki/Contracts) +4. [B-money](http://www.weidai.com/bmoney.txt) +5. [Επαναχρησιμοποιούμενες αποδείξεις εργασίας](https://nakamotoinstitute.org/finney/rpow/) +6. [Ασφαλείς τίτλοι ιδιοκτησίας με εξουσία κατόχου](https://nakamotoinstitute.org/secure-property-titles/) +7. [Λευκό βιβλίο Bitcoin](http://bitcoin.org/bitcoin.pdf) +8. [Namecoin](https://namecoin.org/) +9. [Το τρίγωνο του Zooko](https://wikipedia.org/wiki/Zooko's_triangle) +10. [Λευκό βιβλίο των έγχρωμων νομισμάτων](https://docs.google.com/a/buterin.com/document/d/1AnkP_cVZTCMLIzw4DvsW6M8Q2JC0lIzrTLuoWu2z1BE/edit) +11. [Λευκό βιβλίο Mastercoin](https://github.com/mastercoin-MSC/spec) +12. [Αποκεντρωμένες αυτόνομες εταιρείες, περιοδικό Bitcoin](http://bitcoinmagazine.com/7050/bootstrapping-a-decentralized-autonomous-corporation-part-i/) +13. [Απλοποιημένη επαλήθευση πληρωμής](https://en.bitcoin.it/wiki/Scalability#Simplified_payment_verification) +14. [Merkle trees](https://wikipedia.org/wiki/Merkle_tree) +15. [Patricia trees](https://wikipedia.org/wiki/Patricia_tree) +16. [GHOST](https://eprint.iacr.org/2013/881.pdf) +17. [StorJ και Αυτόνομοι Πράκτορες, Jeff Garzik](http://garzikrants.blogspot.ca/2013/01/storj-and-bitcoin-autonomous-agents.html) +18. [Ο Mike Hearn για την Έξυπνη Ιδιοκτησία στο Φεστιβάλ Turing](https://www.youtube.com/watch?v=MVyv4t0OKe4) +19. [Ethereum RLP](https://github.com/ethereum/wiki/wiki/%5BEnglish%5D-RLP) +20. [Δέντρα Merkle Patricia του Ethereum](https://github.com/ethereum/wiki/wiki/%5BEnglish%5D-Patricia-Tree) +21. [Peter Todd για τα δυαδικά δέντρα Merkle συνολικά](https://web.archive.org/web/20140623061815/http://sourceforge.net/p/bitcoin/mailman/message/31709140/) + +_Για την ιστορία του Λευκού βιβλίου, δείτε αυτό [το wiki](https://github.com/ethereum/wiki/blob/old-before-deleting-all-files-go-to-wiki-wiki-instead/old-whitepaper-for-historical-reference.md)._ + +_Το Ethereum, όπως πολλά έργα λογισμικού ανοιχτού κώδικα που καθοδηγούνται από την κοινότητα, έχει εξελιχθεί από την αρχική του σύλληψη. Για να μάθετε για τις τελευταίες εξελίξεις γύρω απο το Ethereum και πώς γίνονται οι αλλαγές στο πρωτόκολλο, προτείνουμε [αυτόν τον οδηγό](/learn/)._ diff --git a/public/content/translations/fa/enterprise/index.md b/public/content/translations/fa/enterprise/index.md index ea23cc48c54..db0e717e0b5 100644 --- a/public/content/translations/fa/enterprise/index.md +++ b/public/content/translations/fa/enterprise/index.md @@ -79,7 +79,7 @@ lang: fa - [اتریوم ادز](https://ethereumads.com/) - _به اپراتورهای وب‌سایت اجازه می‌دهد فضای تبلیغاتی را بفروشند و از طریق اتریوم پول دریافت کنند_ - [hCaptcha](https://www.hcaptcha.com/) - _سیستم CAPTCHA پیشگیری از ربات که به اپراتورهای وبسایت برای کارهای انجام شده توسط کاربران برای برچسب زدن داده‌ها برای یادگیری ماشین پرداخت می‌کند. اکنون توسط Cloudflare مستقر شده است_ - [Opera MiniPay](https://www.opera.com/products/minipay) - _پرداخت‌های موبایلی را برای مردم آفریقا از طریق کیف پول غیرسرپرستی در دسترس‌تر و ایمن‌تر می‌کند و از شماره تلفن‌ها برای تراکنش آسان_ استفاده می‌کند -- [Roxpay ](https://www.roxpay.ch/) - _صورت‌حساب و دارایی پرداخت به ازای استفاده را خودکار می‌کند_ +- [Roxpay](https://www.roxpay.ch/) - _صورت‌حساب و دارایی پرداخت به ازای استفاده را خودکار می‌کند_ - [SAP مرکز ارز دیجیتال](https://community.sap.com/t5/technology-blogs-by-sap/cross-border-payments-made-easy-with-digital-money-experience-the-future/ba-p/13560384) - _پرداخت‌های بین المللی با استیبل کوین_ - [Toku](https://www.toku.com/) - _دستمزد، مدیریت کمک هزینه توکنی، رعایت مالیات، استخدام محلی، مزایا و & راه‌حل‌های منابع انسانی توزیع شده_ - [Xerof](https://www.xerof.com/) - _پرداخت‌های سریع و ارزان بین‌المللی (برون مرزی) B2B را تسهیل می‌کند_ diff --git a/public/content/translations/fr/roadmap/index.md b/public/content/translations/fr/roadmap/index.md index 26ab12ce462..3355f892001 100644 --- a/public/content/translations/fr/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/fr/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "Feuille de route d'Ethereum" summaryPoints: buttons: - - label: Améliorations ultérieures + content: Améliorations ultérieures toId: what-changes-are-coming - - label: Améliorations antérieures + content: Améliorations antérieures href: /history/ variant: outline --- diff --git a/public/content/translations/ha/dao/index.md b/public/content/translations/ha/dao/index.md new file mode 100644 index 00000000000..549498c0979 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ha/dao/index.md @@ -0,0 +1,166 @@ +--- +title: Kungiyoyin sarrafa kansu na rarrabawa (DAOs) +description: Bayanai game da DAOs kan Ethereum +lang: ha +template: use-cases +emoji: ":handshake:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/use-cases/dao-2.png +alt: Wakilin yin zaɓen DAO akan shawara. +summaryPoint1: Al'ummomin da ke da mambobi ba tare da jagoranci na tsakiya. +summaryPoint2: Hanya mafi aminci don haɗin gwiwa da baƙi na intanet. +summaryPoint3: Wuri mafi aminci don ƙaddamar da kuɗi zuwa takamaiman dalili. +--- + +## Mene DAOs? {#what-are-daos} + +DAO ƙungiyace ta haɗaka na mutane da suke da wata manufa ta cimma abu ɗaya. + +DAOs na baka damar yin aiki da mutane masu manufa ɗaya daga sassan duniya ba tare da amici da wani jagora ba wanda zai kula da kuɗaɗe ko kuma ayyuka. Babu shugaban ma'aikata da zai kashe kuɗaɗe domin son ransa ko kuma babban jami'in kuɗi da zai canja littattafan ajiyan kuɗi. Maimakon haka, akwai ka'idoji na tsarin ajiya wadanda aka saka su a cikin jerin bayanai da suke ayyana yanda ƙungiyar ke aiki da yanda ake kashe kuɗaɗe. + +Suna da wurin ajiyar dukiya da babu wanda yake da hurumin shiga ciki ba tare da yardar ƙungiya ba. Ana gudanar da yanke shawara ta hanyar neman shawarar mutane da kuma kada ƙuri'a domin tabbatar da kowa a cikin ƙungiyar yana da abun fadi, sannan komai ana yinsa ne a fayyace a [on-chain](/glossary/#on-chain). + +## Meyasa muke da buƙatan DAOs? {#why-dao} + +Fara wata bayanan ƙungiya da shafi shafi kasuwanci ta kuɗi tare da wani na da buƙatar matukar yarda tare da waɗanda kake aiki dasu. Amma yana da matukar wahala a amince da wanda ake kasuwancin da shi ta yanar gizo kaɗai. Tare da DAOs baka da buƙatan amincewa da ko waye a cikin ƙungiya, kawai jerin bayanai na DAOs, wanda yake kaso ɗari bisa ɗari a fayyace yake kuma kowa na iya tabbatar wa. + +Wannan zai buɗe sabbin damammaki domin haɗakar gwiwa da haɗin kai cikin duniya. + +### Kwatantawa {#dao-comparison} + +| DAO | Ƙungiya na gargajiya | +| -------------------------------------------------------------------------------------------------------- | ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Yawancin a lebur, kuma cikakken dimokuraɗiyya. | Yawancin matsayi. | +| Zaɓe da membobin ke buƙata don kowane canje-canjen da za'a aiwatar. | Ya danganta da tsari, ana iya neman sauye-sauye daga jam’iyya guda, ko a kada zaɓe. | +| An ƙirga kuri'u, kuma an aiwatar da sakamakon ta atomatik ba tare da amintaccen tsaka-tsaki ba. | Idan an amince a jefa ƙuri'a, ana ƙididdige ƙuri'u a cikin gida, kuma dole ne a gudanar da sakamakon zaɓe da hannu. | +| Ana gudanar da ayyukan da ake bayarwa atomatik ta hanyar da bata dace ba (misali rarraba kuɗaɗen agaji). | Akwai buƙatar hada-hadar kuɗi na ɗan'adam, ko sarrafa kansa ta tsakiya, mai saurin yin maguɗi. | +| Duka ayyuka a bayyane suke kuma cikakke ga jama'a. | Ayyukan yawanci a sirrance ne, kuma an iyaƙance shi ga jama'a. | + +### Misalan DAO {#dao-examples} + +Don taimakawa wannan don bada ƙarin ma'ana, ga ƴan misalan yadda zaku iya amfani da DAO: + +- **Ƙungiyar agaji**- za ku iya karɓar gudummawa daga kowa a cikin duniya kuma ku jefa kuri'a kan abin da ke haifar da kuɗi. +- **Mallaka na gamayya**- za ku iya siyan kadarori na zahiri ko na dijital kuma membobi za su iya kada kuri'a kan yadda za'ayi amfani da su. +- **Kasuwanci da tallafi**- za ku iya ƙirƙirar asusu na kamfani wanda ke tara jarin jari da kuma kada ƙuri'u kan abubuwan da za su dawo baya. Ana iya sake rarraba kuɗin da aka biya daga baya a tsakanin membobin DAO. + + + +## Ya DAOs ke aiki? {#how-daos-work} + +Ginshikin DOA shine [smart contract](/glossary/#smart-contract), wanda yake bayyana dokokin ƙungiyar kuma yake rike da asusun ƙungiyar. A lokacin da kwangilar ya fara aiki a Ethereum babu wanda zai iya chanja dokokin sai dai ta hanyar kada kuri'a. Idan wani yayi yunkurin aikata wani abu wanda ba ya cikin tsari da dokokin jerin bayanai, zai gaza. Saboda haka shima asusun ya dogara ne da smart contract Wanda yake nufin Babu wanda zai iya kashe kuɗi ba tare da amincewar kungiyar ba. Wannan yana nufin DAOs baya buƙatar babbar hukuma. Maimakon haka, ƙungiyar tana yanke shawara ne a tare, kuma ana biya ne nan da nan bayan an gama kada kuri'a. + +Wannan yana yiwuwa ne saboda ba'a iya taɓa hujjar dake cikin jerin umarni da ake ba na'ura mai kwakwalwa a yayin da aka fara aiki da shi da Ethereum. Ba za ka iya canza tsarin jerin bayanan ba (Dokokin DAOs) ba tare da mutane sun gane ba sobada komai na bainar jama'a ne. + +## Ethereum da kuma DAO's {#ethereum-and-daos} + +Ethereum shine cikakken tushe ga DAO saboda dalilai masu yawa: + +- Ƙimar Ethereum ta kowa ne kuma an kafa shi sosai don ƙungiyoyi su amince da hanyar sadarwa. +- Ba za'a iya canza lambar smart contracts ba sau ɗaya a rayuwa, har ma da masu shi. Wannan yana ba DAO damar aiwatar da ƙa'idodin da aka tsara shi tare da su. +- Smart contracts na iya aikawa da karɓar kuɗi. Idan ba a da wannan ko kuma kuna buƙatar amintaccen mai shiga tsakani don sarrafa kuɗin ƙungiya. +- Ƙungiyar Ethereum ta tabbatar da zama mai haɗin gwiwa fiye da zama abokin gasa, yana ba da damar mafi kyawun ayyuka da tsarin tallafi don fitowa da sauri. + +## Shugabancin DAO {#dao-governance} + +Akwai abubuwa da dama da ake la'akari da su wajen shugabanci a DAO, kamar yanayin zaɓe da Kuma shawarwarin aiki. + +### Wakilci {#governance-delegation} + +Wakilai a DOA, kamar wani samfurin wakilanci ne na demokraɗiyya. Wakilai masu Kuɗi suna jefa kuri'a ne ga masu amfani da shi, wadanda suka zabi kansu kuma suka jajirce wajen kulawa da tsare tsaren manhaja da kuma kasancewa cikin sani. + +#### Misali Shahararren {#governance-example} + +[ENS](https://claim.ens.domains/delegate-ranking) - Masu riƙe ENS za su iya ba da ƙuri'unsu ga membobin al'umma da ke da hannu wajen wakiltar su. + +### Gudanar da kasuwanci ta atomatik {#governance-example} + +A yawancin DAOs, za'a aiwatar da kasuwaci ta atomatik idan adadin mambobi sun amince. + +#### Misali Shahararren {#governance-example} + +[ Suna](https://nouns.wtf) - A cikin sunan DAO, ana aiwatar da hada-hadar kuɗi atomatik idan adadin kuri'u ya cika kuma yawancin kuri'u sun tabbata, muddin ba'a ƙi amincewa da shi ba wadanda suka kafa. + +### Shugabancin multisig {#governance-example} + +A lokacin da DAOs na iya samun dubban membobi masu jefa ƙuri'a, kuɗi na iya zama a cikin [wallet](/glossary/#wallet) wanda membobin al'umma 5-20 masu aiki waɗanda aka amince da su kuma galibi suna doxxed (bayanin jama'a da aka sani zuwa al'umma). Bayan kada kuri'a, masu sa hannun [multisig](/glossary/#multisig) suna aiwatar da buƙatun al'umma. + +## Dokoki na DAO {#dao-laws} + +A 1977, Wyoming ya ƙirƙira LLC, wanda ke ba da kariya ga 'yan kasuwa da iyakance alhaki. Kwanan nan, sun fara aiwatar da dokar DAO da ta kafa matsayin doka ga DAOs. A halin yanzu Wyoming, Vermont, da Virgin Island suna da dokokin DAO ta wani nau'i. + +### Misali Shahararren {#law-example} + +[CityDAO](https://citydao.io) - CityDAO tayi amfani da dokar Wyoming's DAO wajen siyan eka 40 na fili kusa da wurin shakatawa na Yellowstone. + +## Membobin hulɗar DAO {#dao-membership} + +Akwai samfura daban-daban ga membobin DAO. Membobi na iya ƙayyade yadda zaɓe ke sarrafuwa da sauran mahimman sassa na DAO. + +### Memban tushen kuɗi {#token-based-membership} + +Yawanci a cikakke [marasa izini](/kamus/#permissionless), ya danganta da kuɗin da aka yi amfani da ita. Yawancin waɗannan shugabancin kuɗi ana iya siyar da su ba tare da izini ba akan [ musanya mara ƙarfi](/glossary/#dex). Wasu dole ne a sami su ta hanyar samar da kuɗi ko wasu 'hujja-na aiki'. Ko ta wani hanya, riƙe alamar kawai yana ba da damar yin zaɓe. + +_Yawanci ana amfani da su don gudanar da manyan tsare-tsare da/ko kuɗaɗe kansu._ + +#### Misali Shahararren {#token-example} + +[MakerDAO](https://makerdao.com) - Kuɗin MakerDAO MKR tana yaɗuwa akan musayar rabe-rabe kuma kowa na iya siye don samun ikon jefa ƙuri'a akan makomar Maker Protocol. + +### Raba memban tushen kuɗi {#share-based-membership} + +DAO na tushen da aka raba sun fi samun izini, amma har yanzu suna buɗe sosai. Duk wani membobi masu zuwa nan gaba na iya ƙaddamar da tsari don shiga DAO, yawanci suna ba da haraji na wasu ƙima a cikin nau'ikan kuɗi ko aiki. Hannun jari suna wakiltar damar zaɓe kai tsaye da ikon mallaka. Membobi hulɗa za su iya fita a kowane lokaci tare da rabonsu na baitul mali. + +_Yawancin ana amfani da shi don ƙarin haɗin kai, ƙungiyoyin ɗan'adam kamar ƙungiyoyin agaji, ƙungiyoyin ma'aikata, da kulob na sa hannun jari. Hakanan za'a iya sarrafa ƙa'idodi da kuma kuɗi._ + +#### Misali Shahararren {#share-example} + +[MolochDAO](http://molochdao.com/) - MolochDAO yana mayar da hankali kan ba da gudummawar ayyukan Ethereum. Suna buƙatar shawara don zama memba na ƙungiyar ta tantance ko kuna da ƙwararru da babban jari don yin cikakken hukunce-hukunce game da yuwuwar masu bayarwa. Ba za ku iya kawai siyan iso zuwa DAO akan kasuwar buɗe ido ba. + +### Memba na tushen sani {#reputation-based-membership} + +Suna yana wakiltar tabbacin shiga kuma yana ba da ikon kada kuri'a a cikin DAO. Ba kamar kuɗi da aka raba ba ko zama memba na tushen rabo ba, DAO na tushen suna ba sa canza wurin mallaka ga masu ba da gudummawa. Ba za a iya sayan mutunci ba, canza wuri ko wakilta suna ba; Dole ne membobin DAO su sami suna ta hanyar shiga. Yin zaɓen kan chain ba shi da izini kuma membobi masu zuwa za su iya ba da shawarwari kyauta don shiga DAO da neman karɓar suna da alamu a matsayin kyauta don musanya gudummawar su. + +_Yawanci ana amfani da shi don ingantawa da ƙa'idodin gwamnati da [dapps](/glossary/#dapp), amma kuma sun dace da ƙungiyoyi daban-daban kamar ƙungiyoyin agaji, ƙungiyoyin ma'aikata, kulob ɗin saka hannun jari, da sauransu._ + +#### Misali Shahararren {#reputation-example} + +[DXdao](https://DXdao.eth.limo) - DXdao yin gini ne na gama kai na duniya tare da gudanar da ka'idoji da manhajojin da aka raba tun 2019. An yi amfani da tsarin mulki na tushen suna da [holographic consensus](/glossary/#holographic-consensus) don daidaitawa da sarrafa kuɗaɗe, ma'ana babu wanda zai iya siyan hanyarsa ta tasiri ga makomarta ko mulkinta. + +## Shiga ciki / fara DAO {#join-start-a-dao} + +### Kashiga DAO {#join-a-dao} + +- [Al'ummar Ethereum na DAOs](/community/get-involved/#decentralized-autonomous-organizations-daos) +- [Jerin DAOHaus don DAOs](https://app.daohaus.club/explore) +- [Jwerin Tally.xyz DAO](https://www.tally.xyz) + +### Fara DAO {#start-a-dao} + +- [Kira DAO da DAOHaus](https://app.daohaus.club/summon) +- [Fara Gwamna DAO tare da Tally](https://www.tally.xyz/add-a-dao) +- [Ƙirƙiri DAO da aka ƙarfafa da Aragon](https://aragon.org/product) +- [Fara rukuni](https://colony.io/) +- [Ƙirƙiri DAO da haɗin gwiwar holographic na DAOstack](https://alchemy.daostack.io/daos/create) + +## Karatu na gaba {#further-reading} + +### Maƙalun DAO {#dao-articles} + +- [Menene DAO?](https://aragon.org/dao) - [Aragon](https://aragon.org/) +- [Gidan DAOs](https://wiki.metagame.wtf/docs/great-houses/houses-of-daos) - [Metagame](https://wiki.metagame.wtf/) +- [Menene DAO kuma menene don haka?](https://daohaus.substack.com/p/-what-is-a-dao-and-what-is-it-for) - [DAOhaus](https://daohaus.club/) +- [Yadda Ake Fara DAO-Powered Digital Community](https://daohaus.substack.com/p/four-and-a-half-steps-to-start-a) - [DAOhaus](https://daohaus.club/) +- [Menene DAO?](https://coinmarketcap.com/alexandria/article/what-is-a-dao) - [ Coinmarketcap](https://coinmarketcap.com) +- [Menene Yarjejeniyar Holographic?](https://medium.com/daostack/holographic-consensus-part-1-116a73ba1e1c) - [ DAOstack](https://daostack.io/) +- [DAOs ba kamfani ba ne: inda rarrabawa a cikin ƙungiyoyi masu cin gashin kansu ya shafi Vitalik](https://vitalik.eth.limo/general/2022/09/20/daos.html) +- [DAOs, DACs, DAs da Ƙari: Bai cika ba da Jagorar Kalmomi](https://blog.ethereum.org/2014/05/06/daos-dacs-das-and-more-an-incomplete-terminology-guide) - [Ethereum Blog](https://blog.ethereum.org) + +### Videos {#videos} + +- [Menene DAO a cikin kiripto?](https://youtu.be/KHm0uUPqmVE) +- [ShinDAO na iya Gina Birni?](https://www.ted.com/talks/scott_fitsimones_could_a_dao_build_the_next_great_city) - [TED](https://www.ted.com/) + + + + diff --git a/public/content/translations/ha/nft/index.md b/public/content/translations/ha/nft/index.md new file mode 100644 index 00000000000..428d74b5d2d --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ha/nft/index.md @@ -0,0 +1,114 @@ +--- +title: Kuɗaɗe marasa dahir (NFT) +description: Bayani sama-sama na NFTs akan Ethereum +lang: ha +template: use-cases +emoji: ":frame_with_picture:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/infrastructure_transparent.png +alt: Akan haska logo ɗin Eth akan na'uran hologram. +summaryPoint1: Hanyar da za a waƙilci duk wani abu na musamman a kadarar Ethereum. +summaryPoint2: NFTs yana ƙara wa masu aiki martaban aikinsu fiye da yadda yake. +summaryPoint3: Ethereum ne suke ɗauki nauyin yarjejeniya a manhajarsu. +--- + +## Menene NFTs? {#what-are-nfts} + +NFTs kadarori ne na musamman ga **kowane mai amfani**. Kowani NFT na da kayayyaki daban-daban (mara ƙarfi) sannan sukan yi wahalar samu. Wannan shine bambancin da ke tsakanin tokens irin su [ETH](/glossary/#ether) ko wasu Ethereum dasuka danganci tokens kamar USD alhalin kowani token suna kamanceceniya da juna kuma suna da yanayi iri ɗaya ('mai ƙarfi'). Baka damu da buƙatan da wata kalar kuɗi na dala (ko ETH) yake cikin lalitar ka ta ajiya, saboda dukkannin su daya ne basu da banbanci. Kodayake, kai _aiwatar_ da kulawa na NFT na musamman wanda ka mallaka, sabida kowannen naɗa yanayinshi na musamman da banbance su da sauran da ('basu da ƙarfi'). + +Ko keɓanta da NFT keɗai shi na sanya alama na ababe kamar zane, ababen da aka tara, ko gini wato (real estate), tayadda kowane NFT ke wakiltan wasu ababen da suke a bayyane ko na dijital. Mallakar kadara ana tantancewa na game gari akan Ethereum [blockchain](/glossary/#blockchain). + + + +## Wannan kadarar shafin intanet ne {#internet-of-assets} + +NFTs da Ethereum sun magance wasu daga cikin matsaloli da ska wanzu a yanar gizo a yau. Kamar yadda aka zamanartar da komai ya zamto dijital, akwai bukatuwar canza ababen da suke bayyane kamar abu mai wuyan samu, da ababen da kama da juna, da tantance abunda aka mallaka ta yadda ƙungiya wato (central organization) bazasu iya sarrafasu ba. Misali, da NFTs, zaku iya samu fayil na waƙan/sautin mp3 daga kundin Ethereum wanda bazaku taɓa samu a kundin wata kamfani ba irin waƙokin Spotify ko Apple. Kuna iya mallakr kafafen sadarwan da zaku iya sayarwa or musanyawa, amman wa'inda suka samar da kudin ** na iya amshewa daga gareku ba bisa ƙa'ida ba **. + +A nan ne yadda yanar gizon NTFs ke daidaituwa zuwa yanar gizo ta yadda dayawan mu ke amfan8 dashi a yau... + +### Kwatantawa {#nft-comparison} + +| Yanar gizon NFT | Yanar gizon mu a yau | +| ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ | +| **Kuna iya mallakar kadararku!** Kawai in zaku seyar koku musanya su. | **Kun hayi kadara** daga wasu ƙungiyoyi amman suna iya amshewa daga gurinku. | +| NFTs sune **keɓanatattu na dijital**, babu NFTs iri ɗaya. | **Ba a iya bambance kwafi** daga na asali. | +| Dukan abun da aka mallaka na NFT an killace shi a blockchain domin **tantance kowa**. | Samun damar yin amfani da bayanai na ababen dijital ana **sarrafasu ne daga cibiyoyin** da wajibi ne ku bi kudurinsu. | +| NFTs sune [smart contracts](/glossary/#smart-contract) akan Ethereum. Hakan na nufin **suna da damar yin aiki a wasu ɓangaren da suka shafi kwangila** da manhajoji na Ethereu! | Kamfanonin da suka mallaka kayan dijital suna **buƙatar mallakar "ganuwa" da kayan aiki**. | +| Masu **Kirkiran bayanan na ciki suna iya sayar da ayyukansu a ko ina** sannan suna da lko akan kasuwan duniya. | Masu ƙirkiran kundi na bakin ƙokarinsu wajen samar da kayan aiki da tafiyar da ababen da suke amfani dasu. Wannan sune ababen da sukafi shara na tsarin amfani da **dokokin yanki**. | +| Masu ƙirkƙiran NFT**na da damar mallakar ƴanci** akan aiykansu, sannan da jadawalin mai matsayi kai tsaye zuwa ga kwangilar NFT. | Dandamalai, irin **aiyukan yawi, sun rike mafiyawacin riba daga masu sayerwa**. | + +## Akan me ake amfani da NFTs? {#nft-use-cases} + +NFTs ana amfani dasu akan ababe da yawa, sun haɗa da: + +- tabbatar da cewa ka halarci taron +- shaidar tabbacin cewa ka kammala darasi +- samun damar mallakar dukkanin ababen da danganci wasanni +- zanen dijital +- sanya alama akan dukkan kadarori na zahiri +- samar da bayanan asali na kan intanet +- samun damar shiga ƙunshin +- bayar da tikiti +- rarraba sunayen domain na yanar gizo +- jingina a [rarraba kuɗi](/glossary/#defi) + +Ta iya yuwa kai mai zane ne mai so ya raba aiyukansa ta hanyar amfani da NFTs, ba tare da ka rasa iko ba da sadaukar da ribar ka ga yantsakiya ba. Kana iya ƙiƙiran sabon kwangila tare keɓance lambar NFTs, kayayyaki da matsomi zuwa ga wasu aikin fasaha na musammanma. A matsayin mai zane, **kana iya shiryawa don shiga smart contract don samun ɗaukaka** wajibine sai ka biya (e.g tura 5% na farashin duk NFT daka sayar zuwaga dan kwangila). Sannan kuma ko wane lokaci kana iya tabbatar da cewa ka ƙirkiri NFTs saboda ka mallaki [lalitar ajiya](/glossary/#wallet) dake wanzar da kwangilar. Masu siyan na ku cikin sauƙi na iya tabbatar da cewa sun mallaki **sahihancin NFT** daga tarin ku saboda ana haɗe [adireshinsu](/glossary/#address) tare da alama a cikin smart contract. Za su iya amfani da shi a duk faɗin tsarin mahallin Ethereum, suna da tabbaci akan sahihancinsa. + + +
Bincika, siya ko ka kirkira naka NFT zane/tattatarawa...
+ + Faɗaɗa zanen NFT + + + +Ko kuma ka mayar da hankali kan tikiti game da taron wasannin. Kamar dai a matsayin ka na na **mai shirya taro kana iya zaban yawan tikitin da zai sayar**, mai kirkiran NFT zai iya yanke hukuncin adadin kwafin da suke akwaisu. Wasu lokutan waɗannan sune asalin kwafin, kamar 5000 Amintattun Tikiti na Game Gari. Wasu lokutan dayawa suna buga wainda suka fi kama, amman sunada dan banbanci kaɗan, kamar irin tikitan da aka sama musu wuri. Wa'innan ana iya yi kuma a sayar dasu hannu da hannu ba tareda biyan masu tikitin ba sanna masu siye koda yaushe sunada tabbacin ingacin tikitin ta hanyar duba adreshin kwangilar. + +A Ethereum.irg, **NFTs ana amfani da su ne wajen nunawa a al'ummah yadda zasu bayar da gudunmawa mai ma'ana** ga ma'ajiyin Github (tsara shafin yanar gizo, rubuta ko inganta maƙalai....), fassara aiyukanmu, ko amsa kira al'ummarmu, sannan mun mallaki sunan domain na NFT. Idan ka bada gudunmowa a ethereum.org, kana iya samun a [POAP](/glossary/#poap) NFT. Wasu daga cikin taron da aka gudanar na kiripto sunyi amfani da PIAPs a matsayin tikiti. [Mafi yawa akan ba da gudunmawa](/contributing/#poap). + +![dandalin ethereum.org POAP](./poap.png) + +Wannan shafin intanet shima yana da sunan domain don maye gurbi wanda NFTs suka ɗauki nauyi, **Ethereum.eth**. Areshinmu na `.org` ana kula dashi daga masu samar da domain name system (DNS), shi kuma ethereum`.eth` anyi mishi rajista da Ethereum ta Ethereum Name Service (ENS). Sannan mun mallakesu sannan mu ke kula dasu. [Duba namu matattarar ENS](https://app.ens.domains/name/ethereum.eth) + +[Ƙari akan ENS](https://app.ens.domains) + + + +## Ya NFTs suke aiki? {#how-nfts-work} + +NFTs, kamar yadda ababen dijital suke a Ethereum blockchain, na ƙirƙiresu ne ta hanayar tsari na komfuta da ya danaganci Ethereum da aka musu laƙabi da "smart contract". Wa'innan kwangilar sun bi dokokin da aka gindaya, kamar [ERC-721](/glossary/#erc-721) ko [ERC-1155](/glossary/#erc-1155) yadda ake yi, wanda hakan ke nuna abunda kwangilar zai iya yi. + +Smart contracts NFT na yin abubuwa kamar haka: + +- **Ƙirƙiran NFTs:** Na iya yin sabon NFTs. +- **Sanya Mallaka:** Shi ke adanan bayanen waye mamallakin NFTs ta hanya sadar dashi zuwa ga adreshin Ethereum na musamman. +- **Baiwa Kowani NFT shaida ta musamman:** kowani NFT nada wata lamba da yasa ya bambanta. Bugu da ƙari, akwai mafi yawancin bayanai (metadata) da aka haɗa da shi, dake bayani akan abinda NFT ke wakilta. + +Idan wani ya "kirkiri" ko "samar" da NFT, suna sanar da smart contract akan ya basu damar mallakar wani sashen NFT. Wannan bayanin an tsare su sannan an adana su a blockchain. + +Bugu da ƙari, mai kirkirar kwangilar zai iya ƙara wasu dokoki daban. Za su iya taƙaita adadin NFT da za su iya ƙirƙira ko Yanke hukunci don samar da ƙaramin haraji a kowani lokacin da akayi wani canji a NFT. + +### Tsaron NFT {#nft-security} + +Cikakken tsaron da Ethereum ke samu yana zuwa ne daga [shaidar-sa-kuɗi](/glossary/#pos). Shi tsarin an zana shi ne domin raunata tattalin arzikin aiki mare kyau, domin inganta tsaron Ethereum na ƙare shi daga kutse a cikin shi. Wannan shine dalilin da yasa NFT ya zamto mai yuwa. Da zarar an [dakatarwa](/glossary/#block) da NFT na hada-hada kuɗinka zai kai ga [ƙarshe](/glossary/#finality) sannan zai kawo wa mai kai hari asarar miliyoyn Ethereum don janza shi. Duk wanda ke amfani da manhajan Ethereum kai tasye za a dakatar da shi daga damar kutse cikin NFT, sannan mai kokarin aikata hakan zai fuskanci hukunci ta hanyar dakatar da shi. + +Dukkan abu da ya shafi matsala ta tsaro da NFTs suna yawan kamanceceniya da matsalar mayaudara, smart contracts da matsalar da mutum ke samu (bayyana bayanan sirri), sannan tsare lalita da tsaro mai kyau don mamallakan NFT. + + + Ƙari kan tsaro + + +## Karatu na gaba {#further-reading} + +- [Jagorar NFT gan masu koya](https://linda.mirror.xyz/df649d61efb92c910464a4e74ae213c4cab150b9cbcc4b7fb6090fc77881a95d) – _Linda Xie, Janairu 2020_ +- [Mai bibiyar EtherscanNFT](https://etherscan.io/nft-top-contracts) +- [ERC-721 tsarin kuɗi](/developers/docs/standards/tokens/erc-721/) +- [ERC-1155 tsarin kuɗi](/developers/docs/standards/tokens/erc-1155/) +- [Mafi shaharar kuɗin NFT da kayan aiki](https://www.ethereum-ecosystem.com/blockchains/ethereum/nfts) + +## Sauran abubuwa {#other-resources} + +- [NFTScan](https://nftscan.com/) + + + + diff --git a/public/content/translations/hu/roadmap/index.md b/public/content/translations/hu/roadmap/index.md index b128117652a..6bf75328c3b 100644 --- a/public/content/translations/hu/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/hu/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "Ethereum-ütemterv" summaryPoints: buttons: - - label: Várható fejlesztések + content: Várható fejlesztések toId: what-changes-are-coming - - label: Korábbi fejlesztések + content: Korábbi fejlesztések href: /history/ variant: vázlat --- diff --git a/public/content/translations/id/roadmap/index.md b/public/content/translations/id/roadmap/index.md index 9150381383c..ff72d088079 100644 --- a/public/content/translations/id/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/id/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "Peta Perjalanan Ethereum" summaryPoints: buttons: - - label: Peningkatan lebih lanjut + content: Peningkatan lebih lanjut toId: perubahan-apa-yang-akan-terjadi - - label: Peningkatan sebelumnya + content: Peningkatan sebelumnya href: /history/ variant: ikhtisar --- diff --git a/public/content/translations/it/roadmap/index.md b/public/content/translations/it/roadmap/index.md index dbd430a3af0..5e88baafc85 100644 --- a/public/content/translations/it/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/it/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "Roadmap di Ethereum" summaryPoints: buttons: - - label: Ulteriori aggiornamenti + content: Ulteriori aggiornamenti toId: what-changes-are-coming - - label: Aggiornamenti precedenti + content: Aggiornamenti precedenti href: /history/ variant: delineazione --- diff --git a/public/content/translations/ja/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md b/public/content/translations/ja/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md index 971061a16b1..ec7f3f969f1 100644 --- a/public/content/translations/ja/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md +++ b/public/content/translations/ja/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md @@ -154,16 +154,12 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク フォークされたブロックチェーンは、メインネットと同様の仕組みで動作し、アカウントに状態と残高が関連付けられています。 しかし、サンドボックス化されたローカル開発環境としてのみ機能します。例えば、トランザクションに実際のETHは必要なく、変更しても実際のイーサリアムプロトコルに影響することはありません。 - - ### プロパティベースのテスト {#property-based-testing-for-smart-contracts} プロパティベースのテストは、スマートコントラクトが定義されたプロパティを満たしていることを確認するプロセスです。 プロパティは、コントラクトの行動に関する事実をアサーションします。この事実は、さまざまなシナリオにおいて真であることが期待されるものです。スマートコントラクトプロパティの例としては、「コントラクト内の算術演算は、オーバーフローもアンダーフローもしない」などがあります。 プロパティベースのテストを実行する方法には、**静的分析**と**動的分析**の2つの一般的な手法があります。どちらの手法でも、 プログラムのコード(この場合は、スマートコントラクト)が、事前に定義されたプロパティを満たしていることを検証できます。 プロパティベースのテストツールには、予期されるコントラクトプロパティに対する事前定義されたルールが備えてあり、コードがそれらのルールに違反しているかチェックするものや、スマートコントラクトのカスタムプロパティを作成できるものがあります。 - - #### 静的解析 {#static-analysis} 静的アナライザーは、スマートコントラクトのソースコードを受け取って解析し、コントラクトがプロパティを満たしているかどうかを判断します。 動的解析とは異なり、静的解析では、コントラクトを実行して正確性の解析を行うことはありません。 静的解析は、スマートコントラクトが実行中にたどる可能性のあるすべてのパスを推論します。つまり、ソースコードの構造を調べて、コントラクトの操作がランタイムで何を意味するかを決定します。 @@ -172,8 +168,6 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク 静的解析は、安全でない構造の使用や構文エラー、コントラクトコード内のコーディング規約違反などの安全性の問題を検出するには有効です。 しかし、より深い脆弱性の検出が不得意であることが知られており、過剰な誤検出が生じる可能性があります。 - - #### 動的解析 {#dynamic-analysis} 動的解析では、シンボリックな入力(例: [シンボリック実行](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Symbolic_execution))または具体的な入力(例: [ファジング](https://owasp.org/www-community/Fuzzing))をスマートコントラクトの関数に生成して、実行トレースが特定のプロパティに違反していないかどうかを確認します。 この方式によるプロパティベースのテストでは、単体テストとは異なり、複数のシナリオのテストケースをカバーし、プログラムがテストケースを生成します。 @@ -188,8 +182,6 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク 3. **単体テストでは、コントラクトがサンプルデータに対して正しく実行されることを証明できるが、サンプル外の入力に対して正しく実行されるかどうかは未確認のままである。**プロパティテストでは、ターゲットコントラクトを複数のバリエーションで実行します。 指定された入力値を使用して、アサーションの失敗を引き起こす実行トレースを見つけます。 そのため、プロパティテストでは、広範なクラスの入力データに対してコントラクトが正しく実行されることを、より確実に保証することができます。 - - ### スマートコントラクトでプロパティベースのテストを実行する際のガイドライン {#running-property-based-tests} プロパティベースのテストの実行では通常、プロパティの定義(例: [整数オーバーフロー](https://github.com/ConsenSys/mythril/wiki/Integer-Overflow)がないこと)、またはスマートコントラクト検証を行う必要のあるプロパティのコレクションを定義することから始めます。 プロパティテストを作成するときに、プログラムがトランザクションの入力データを生成するために、その値の範囲の定義が必要になることもあります。 @@ -205,14 +197,10 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク - **[Manticoreを使ったスマートコントラクトのシンボリック実行](https://github.com/crytic/building-secure-contracts/tree/master/program-analysis/manticore#manticore-tutorial)** - **[Mythrilを使ったスマートコントラクトのシンボリック実行](https://mythril-classic.readthedocs.io/en/master/tutorial.html)** - - ## スマートコントラクトの手動テスト {#manual-testing-for-smart-contracts} スマートコントラクトの手動テストは、通常、自動テストを行った後の開発サイクルの後半で行われます。 この手動テストでは、スマートコントラクトを完全に統合された1つの製品として評価し、技術要件で指定されたとおりの性能を発揮するかどうかを確認します。 - - ### ローカルブロックチェーンでのコントラクトのテスト {#testing-on-local-blockchain} ローカルの開発環境で実行される自動テストは、有用なデバッグ情報を提供しますが、実際の環境でスマートコントラクトがどのように動作するかを確認したい場合もあります。 しかし、実際のイーサリアムチェーンにデプロイするとガス代が発生します。また、スマートコントラクトにバグがある場合、ユーザーが実際にお金を失う可能性があることは言うまでもありません。 @@ -223,8 +211,6 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク [開発用ネットワークの詳細](/developers/docs/development-networks/) - - ### テストネットでのスマートコントラクトのテスト {#testing-contracts-on-testnets} テストネットワークすなわちテストネットは、イーサリアムメインネットとまったく同じ仕様で動作するネットワークです。ただし、テストネットで使用されるイーサ(ETH)は、現実世界で価値がありません。 コントラクトを[テストネット](/developers/docs/networks/#ethereum-testnets)にデプロイすると、資金を失うリスクはありません。また、Dappのフロントエンドなどを介して、誰でもコントラクトとやり取りできるようになります。 @@ -235,8 +221,6 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク [イーサリアムテストネットの詳細](/developers/docs/development-networks/#public-beacon-testchains) - - ## テストと形式検証の比較 {#testing-vs-formal-verification} テストは、あるデータの入力に対して、コントラクトが期待通りの結果を返すことを確認するのに役立ちますが、テストで使用されていない入力に対して、同じことを確実に証明できるわけではありません。 したがって、スマートコントラクトのテストでは、「機能的な正しさ」を保証できません。つまり、入力値の_すべての_セットに対して、プログラムが要求通りに動作することを保証することはできません。 @@ -249,8 +233,6 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク [スマートコントラクトの形式検証の詳細](/developers/docs/smart-contracts/formal-verification) - - ## テストと監査およびバグ報奨金の比較 {#testing-vs-audits-bug-bounties} 上記のように、厳密なテストをしても、コントラクトにバグがないとは言い切れません。 形式検証によるアプローチは、正確性をより強力に保証できますが、現時点では使用が難しく、かなりのコストがかかります。 @@ -263,12 +245,8 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク 主な違いとしては、バグ報奨金プログラムは、より広範なデベロッパーやハッカーコミュニティを対象としているため、ユニークなスキルや経験を持つ幅広いクラスの倫理的なハッカーや独立したセキュリティ専門家を引きつけることができます。 これは、限られた専門知識を持つチームに依存するスマートコントラクト監査では得られない利点と言えるでしょう。 - - ## テストツールとライブラリ {#testing-tools-and-libraries} - - ### 単体テストツール {#unit-testing-tools} - **[solidity-coverage](https://github.com/sc-forks/solidity-coverage)** - _Solidityで書かれたスマートコントラクトのコードカバレッジツール_ @@ -289,12 +267,8 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク - **[Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/testing-framework/overview/)** - _Pythonベースの単体テストとファジングのフレームワークで、強力なデバック機能とクロスチェーンテストをサポートしており、pytestおよびAnvilを生かした最高のユーザーエクスペリエンスとパフォーマンスを実現。_ - - ### プロパティベースのテストツール {#property-based-testing-tools} - - #### 静的解析ツール {#static-analysis-tools} - **[Slither](https://github.com/crytic/slither)** - _PythonベースのSolidity静的解析フレームワークで、脆弱性の発見、コード理解の強化、スマートコントラクトのカスタム解析の記述で使用_。 @@ -305,8 +279,6 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク - **[Wake](https://ackeeblockchain.com/wake/docs/latest/static-analysis/using-detectors/)** - _Pythonベースの静的解析フレームワークで、脆弱性とコード品質の検出器、コードから有用な情報を抽出するプリンター、カスタムサブモジュールの作成をサポート。_ - - #### 動的解析ツール {#dynamic-analysis-tools} - **[Echidna](https://github.com/crytic/echidna/)** - _プロパティベースのテストによりスマートコントラクトの脆弱性を検出する高速なコントラクトファザー_。 @@ -319,8 +291,6 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク - **[Diligence Scribble](https://consensys.net/diligence/scribble/)** - _Scribbleは、仕様記述言語およびランタイム検証ツールでスマートコントラクトのプロパティにアノテーションを付けることができます。これにより、Diligence FuzzingやMythXなどのツールを使用してコントラクトを自動的にテストできます。_ - - ## 関連チュートリアル {#related-tutorials} - [さまざまな製品テストの概要と比較](/developers/tutorials/guide-to-smart-contract-security-tools/) \_ @@ -330,8 +300,6 @@ Solidityスマートコントラクト用の単体テストフレームワーク - [Solidityコントラクトのテスト用モックの作成方法](/developers/tutorials/how-to-mock-solidity-contracts-for-testing/) - [Foundryを使ったSolidityの単体テストの実行方法](https://www.rareskills.io/post/foundry-testing-solidity) - - ## 参考文献 {#further-reading} - [イーサリアムスマートコントラクトのテストに関する詳細ガイド](https://iamdefinitelyahuman.medium.com/an-in-depth-guide-to-testing-ethereum-smart-contracts-2e41b2770297) diff --git a/public/content/translations/ja/developers/tutorials/the-graph-fixing-web3-data-querying/index.md b/public/content/translations/ja/developers/tutorials/the-graph-fixing-web3-data-querying/index.md index 7aace3323b9..9e7a14dbf40 100644 --- a/public/content/translations/ja/developers/tutorials/the-graph-fixing-web3-data-querying/index.md +++ b/public/content/translations/ja/developers/tutorials/the-graph-fixing-web3-data-querying/index.md @@ -120,7 +120,7 @@ GameContract.events.BetPlaced({ - 関数呼び出しやブロックなど、その他に何をリッスンするか - 呼び出されるマッピング関数 (後述の`mapping.ts`を参照) -マニフェストには複数のコントラクトとハンドラを定義できます。 典型的な設定では、TruffleまたはHardhatプロジェクト内にサブグラフフォルダと独自のリポジトリがあります。 それにより、簡単にアプリケーションバイナリインターフェース(ABI)を参照することができます。 +マニフェストには複数のコントラクトとハンドラを定義できます。 典型的な設定では、またはHardhatプロジェクト内にサブグラフフォルダと独自のリポジトリがあります。 それにより、簡単にアプリケーションバイナリインターフェース(ABI)を参照することができます。 便利さの観点から、Mustacheのようなテンプレートツールを使用することもできます。 `subgraph.template.yaml`を作成し、最新のデプロイメントに基づいたアドレスを挿入します。 より高度な設定例については、[Aaveサブグラフリポジトリ](https://github.com/aave/aave-protocol/tree/master/thegraph)の例をご覧ください。 diff --git a/public/content/translations/ja/roadmap/index.md b/public/content/translations/ja/roadmap/index.md index 8f59624586e..2cf3ff2a80f 100644 --- a/public/content/translations/ja/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/ja/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "イーサリアムロードマップ" summaryPoints: buttons: - - label: 今後のアップグレード + content: 今後のアップグレード toId: 予定されている変更 - - label: 過去のアップグレード + content: 過去のアップグレード href: /history/ variant: 概要 --- diff --git a/public/content/translations/ms/bridges/index.md b/public/content/translations/ms/bridges/index.md new file mode 100644 index 00000000000..646a7b1e587 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/bridges/index.md @@ -0,0 +1,137 @@ +--- +title: Pengenalan kepada hubungan blok rantai +description: Jambatan membolehkan pengguna untuk memindahkan dana mereka di seluruh blok rantai yang berbeza +lang: ms +--- + +# Jambatan blok rantai {#prerequisites} + +_Web3 telah berkembang menjadi ekosistem blok rantai L1 dan penyelesaian pengukuran L2, masing-masing direka dengan keupayaan dan pertukaran yang unik. Apabila bilangan protokol blok rantai meningkat, begitu juga permintaan untuk memindahkan aset merentasi rantaian. Untuk memenuhi permintaan ini, kami memerlukan jambatan._ + + + +## Apakah jambatan? {#what-are-bridges} + +Jambatan blok rantai berfungsi seperti jambatan yang kita tahu di dunia fizikal. Sama seperti jambatan fizikal menghubungkan dua lokasi fizikal, jambatan blok rantai menghubungkan dua ekosistem blok rantai. **Jambatan memudahkan komunikasi antara blok rantai melalui pemindahan maklumat dan aset**. + +Mari kita lihat contoh: + +Anda dari Amerika Syarikat dan merancang perjalanan ke Eropah. Anda mempunyai USD, tetapi anda memerlukan EUR untuk berbelanja. Untuk menukar USD anda kepada EUR anda boleh menggunakan pertukaran mata wang dengan sedikit yuran. + +Tetapi, apa yang patut anda lakukan jika anda ingin membuat pertukaran yang serupa untuk menggunakan [blok rantai](/glossary/#blockchain) yang berbeza? Katakan anda ingin menukar [ETH](/glossary/#ether) pada Rangkaian Utama Ethereum untuk ETH pada[Arbitrum](https://arbitrum.io/). Seperti pertukaran mata wang yang kami buat untuk EUR, kami memerlukan mekanisme untuk memindahkan ETH kami daripada Ethereum kepada Arbitrum. Jambatan membolehkan transaksi sedemikian. Dalam kes ini, [Arbitrum mempunyai jambatan asal](https://bridge.arbitrum.io/) yang boleh memindahkan ETH dari Rangkaian Utama ke Arbitrum. + +## Mengapakah kita memerlukan jambatan? {#why-do-we-need-bridges} + +Semua blok rantai mempunyai batasan. Untuk Ethereum meningkat dan memenuhi permintaan, ia memerlukan [peningkatan](/glossary/#rollups). Sebagai alternatif, L1 seperti Solana dan Avalanche direka dengan cara yang berbeza untuk membolehkan daya pengeluaran yang lebih tinggi tetapi mengorbankan keteragihan. + +Walau bagaimanapun, semua rantai blok berkembang dalam persekitaran terpencil dan mempunyai peraturan dan mekanisme [konsensus](/glossary/#consensus) yang berbeza. Ini bermakna ia tidak boleh berkomunikasi secara semulajadi, dan token tidak boleh bergerak bebas antara blok rantai. + +Jambatan wujud untuk menyambung blok rantai, membolehkan pemindahan maklumat dan token antaranya. + +**Jambatan membolehkan**: + +- pemindahan rantaian rentas aset dan maklumat. +- [dapp](/glossary/#dapp) untuk mengakses kekuatan pelbagai rantai blok – sekali gus meningkatkan keupayaan mereka (kerana protokol kini mempunyai lebih banyak ruang reka bentuk untuk inovasi). +- pengguna untuk mengakses platform baru dan memanfaatkan faedah rantai yang berbeza. +- pemaju daripada ekosistem blok rantai yang berbeza untuk bekerjasama dan membina platform baru untuk pengguna. + +[Bagaimana untuk mentautkan tokens ke layer 2](/guides/how-to-use-a-bridge/) + + + +## Jambatan menggunakan kes {#bridge-use-cases} + +Berikut adalah beberapa senario di mana anda boleh menggunakan jambatan: + +### Yuran transaksi yang lebih rendah {#transaction-fees} + +Katakan anda mempunyai ETH di Rangkaian Utama Ethereum tetapi mahu yuran transaksi yang lebih murah untuk meneroka dapp yang berbeza. Dengan merapatkan ETH anda dari Rangkaian Utama ke peningkatan Ethereum L2, anda boleh menikmati yuran transaksi yang lebih rendah. + +### Dapp pada blok rantai lain {#dapps-other-chains} + +Jika anda telah menggunakan Aave pada Rangkaian Utama Ethereum untuk meminjamkan USDT tetapi kadar faedah untuk meminjamkan USDT menggunakan Aave pada Polygon lebih tinggi. + +### Terokai ekosistem blok rantai {#explore-ecosystems} + +Jika anda mempunyai ETH di Rangkaian Utama Ethereum dan anda ingin meneroka alt L1 untuk mencuba dapp asli mereka. Anda boleh menggunakan jambatan untuk memindahkan ETH anda dari Rangkaian Utama Ethereum ke alt L1. + +### Miliki aset kripto asli {#own-native} + +Katakan anda mahu memiliki Bitcoin asli (BTC), tetapi anda hanya mempunyai dana di Rangkaian Utama Ethereum. Untuk mendapatkan pendedahan kepada BTC pada Ethereum, anda boleh membeli Bitcoin Berbalut (WBTC). Walau bagaimanapun, WBTC ialah token [ERC-20](/glossary/#erc-20) asli kepada rangkaian Ethereum, yang bermaksud ia adalah versi Ethereum Bitcoin dan bukan aset asal pada blok rantai Bitcoin. Untuk memiliki BTC asli, anda perlu merapatkan aset anda daripada Ethereum kepada Bitcoin menggunakan jambatan. Ini akan merapatkan WBTC anda dan menukarnya kepada BTC asli. Sebagai alternatif, anda mungkin memiliki BTC dan ingin menggunakannya dalam protokol Ethereum [DeFi](/glossary/#defi) . Ini akan memerlukan merapatkan cara lain, dari BTC kepada WBTC yang kemudian boleh digunakan sebagai aset pada Ethereum. + + + Anda juga boleh melakukan semua perkara di atas menggunakan pertukaran terpusat. Namun, melainkan dana anda sudah berada di bursa, ia akan melibatkan beberapa langkah, dan anda mungkin akan lebih baik menggunakan jambatan. + + + + +## Jenis-jenis jambatan {#types-of-bridge} + +Jambatan mempunyai pelbagai jenis reka bentuk dan kerumitan. Secara umumnya, jambatan jatuh kepada dua kategori: jambatan yang boleh dipercayai dan jambatan tanpa kepercayaan. + +| Jambatan Dipercayai | Jambatan Tanpa Kepercayaan | +| -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Jambatan yang dipercayai bergantung kepada entiti pusat atau sistem untuk operasi mereka. | Jambatan tanpa kepercayaan beroperasi menggunakan kontrak pintar dan algoritma. | +| Jambatan mempunyai andaian kepercayaan berkenaan dengan jagaan dana dan keselamatan jambatan. Pengguna kebanyakannya bergantung kepada reputasi pengendali jambatan. | Jambatan tanpa kepercayaan, iaitu keselamatan jambatan adalah sama seperti blok rantai asas. | +| Pengguna perlu melepaskan kawalan aset kripto mereka. | Melalui [kontrak pintar](/glossary/#smart-contract), jambatan tanpa kepercayaan membolehkan pengguna kekal mengawal dana mereka. | + +Secara ringkasnya, kita boleh mengatakan bahawa jambatan yang dipercayai mempunyai andaian kepercayaan, sedangkan jambatan tanpa kepercayaan mempunyai kepercayaan yang minimum dan tidak membuat andaian kepercayaan baru di luar domain asas. Berikut ialah cara istilah-istilah ini boleh diterangkan: + +- **Tanpa kepercayaan**: mempunyai keselamatan yang setara dengan domain asas. Seperti yang diterangkan oleh [Arjun Bhuptani dalam artikel ini.](https://medium.com/connext/the-interoperability-trilemma-657c2cf69f17) +- **Andaian kepercayaan:**bergerak jauh daripada keselamatan domain asas dengan menambah pengesahan luaran dalam sistem, dengan itu menjadikannya satu kripto ekonomi yang kurang selamat. + +Untuk mengembangkan pemahaman yang lebih baik tentang perbezaan utama antara dua pendekatan tersebut, mari kita ambil satu contoh: + +Bayangkan anda berada di pusat pemeriksaan keselamatan lapangan terbang. Terdapat dua jenis pusat pemeriksaan: + +1. Pemeriksaan Manual — dikendalikan oleh para pegawai yang memeriksa semua butiran tiket dan identiti anda secara manual sebelum menyerahkan pas masuk. +2. Daftar Masuk Sendiri — dikendalikan oleh mesin di mana anda memasukkan butiran penerbangan anda dan menerima pas masuk jika segala-galanya sah. + +Pusat pemeriksaan manual adalah serupa dengan model yang dipercayai kerana ia bergantung kepada pihak ketiga, iaitu pegawai, untuk operasinya. Sebagai pengguna, anda percaya kepada para pegawai untuk membuat keputusan yang betul dan menggunakan maklumat peribadi anda dengan betul. + +Daftar masuk sendiri serupa dengan model tanpa kepercayaan kerana ia mengeluarkan peranan pengendali dan menggunakan teknologi dalam pengendaliannya. Pengguna sentiasa kekal dalam mengawal data mereka dan tidak perlu mempercayai pihak ketiga dengan maklumat peribadi mereka. + +Banyak penyelesaian jambatan mengguna pakai model antara dua ekstrem ini dengan pelbagai tahap tanpa kepercayaan. + + + +## Gunakan jambatan {#use-bridge} + +Menggunakan jambatan membolehkan anda mengalihkan aset anda merentasi blok rantai yang berbeza. Berikut ialah beberapa sumber yang boleh membantu anda mencari dan menggunakan jambatan: + +- **[Ringkasan Jambatan L2BEAT](https://l2beat.com/bridges/summary) & [Analisis Risiko Jambatan L2BEAT](https://l2beat.com/bridges/risk)**: Ringkasan komprehensif pelbagai jambatan, termasuk butiran mengenai pasaran saham, jenis jambatan dan rantaian destinasi. L2BEAT juga mempunyai analisis risiko untuk jambatan, membantu pengguna membuat keputusan termaklum apabila memilih jambatan. +- **[Ringkasan Jambatan DefiLlama](https://defillama.com/bridges/Ethereum)**: Ringkasan bilangan jambatan merentas rangkaian Ethereum. + + + +## Risiko menggunakan jambatan {#bridge-risk} + +Jambatan berada dalam peringkat awal perkembangan. Kemungkinan reka bentuk jambatan optimum belum ditemukan. Berinteraksi dengan apa-apa jenis jambatan mempunyai risiko: + +- **Risiko Kontrak Pintar —** risiko pepijat dalam kod yang boleh menyebabkan dana pengguna hilang +- **Risiko Teknologi —** kegagalan perisian, kod bermasalah, kesilapan manusia, spam, dan serangan berniat jahat mungkin boleh mengganggu operasi pengguna + +Selain itu, memandangkan jambatan yang dipercayai menambah andaian kepercayaan, ia mempunyai risiko tambahan seperti: + +- ** Risiko Penapisan —** pengendali jambatan secara teori boleh menghalang pengguna daripada memindahkan aset mereka menggunakan jambatan +- **Risiko Penapisan —** pengendali jambatan setara teori boleh berkomplot mencuri dana pengguna + +Dana pengguna berisiko jika: + +- terdapat pepijat dalam kontrak pintar +- pengguna telah membuat kesilapan +- blok rantai asas digodam +- pengendali jambatan mempunyai niat berniat jahat di jambatan yang dipercayai +- jambatan telah digodam + +Satu penggodaman baru-baru ini ialah jambatan Wormhole Solana, [di mana 120k wETH ($325 juta USD) dicuri semasa penggodaman.](https://rekt.news/wormhole-rekt/). Kebanyakan [ penggodaman terbesar dalam blok rantai melibatkan jambatan](https://rekt.news/leaderboard/). + +Jambatan adalah penting untuk membawa pengguna ke Ethereum L2, dan juga untuk pengguna yang ingin meneroka ekosistem yang berbeza. Namun, memandangkan risiko yang terlibat dalam berinteraksi dengan jambatan, pengguna mesti memahami pertukaran yang dibuat oleh jambatan tersebut. Ini ialah beberapa [strategi untuk keselamatan rentas rantaian](https://blog.debridge.finance/10-strategies-for-cross-chain-security-8ed5f5879946). + + + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +- [EIP-5164: Pelaksanaan Rentas Rantaian](https://ethereum-magicians.org/t/eip-5164-cross-chain-execution/9658) _18 Jun 2022 - Brendan Asselstine_ +- [Rangka Kerja Risiko L2Bridge](https://gov.l2beat.com/t/l2bridge-risk-framework/31) _5 Julai 2022 - Bartek Kiepuszewski_ +- ["Sebab masa depan akan menjadi berbilang rantai, tetapi tidak akan menjadi bersilang rantai."](https://old.reddit.com/r/ethereum/comments/rwojtk/ama_we_are_the_efs_research_team_pt_7_07_january/hrngyk8/) _ 8 Januari 2022 - Vitalik Buterin_ diff --git a/public/content/translations/ms/decentralized-identity/index.md b/public/content/translations/ms/decentralized-identity/index.md new file mode 100644 index 00000000000..d16a0972c22 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/decentralized-identity/index.md @@ -0,0 +1,191 @@ +--- +title: Identiti ternyahpusat +description: Apakah identiti teragih, dan mengapa ia penting? +lang: ms +template: use-cases +emoji: ":id:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/eth-gif-cat.png +summaryPoint1: Sistem identiti tradisional telah memusatkan pengeluaran, penyelenggaraan dan kawalan pengecam anda. +summaryPoint2: Identiti teragih menghilangkan pergantungan pada pihak ketiga terpusat. +summaryPoint3: Terima kasih kepada kripto, pengguna kini mempunyai alat untuk mengeluarkan, menahan dan mengawal pengecam dan pengesahan mereka sendiri sekali lagi. +--- + +Identiti menyokong hampir setiap aspek kehidupan anda hari ini. Menggunakan perkhidmatan dalam talian, membuka akaun bank, mengundi dalam pilihan raya, membeli hartanah, mendapatkan pekerjaan—semua perkara ini memerlukan pembuktian identiti anda. + +Walau bagaimanapun, sistem pengurusan identiti tradisional telah lama bergantung pada pengantara terpusat yang mengeluarkan, memegang dan mengawal pengecam dan [perakuan](/glossary/#attestation) anda. Ini bermakna anda tidak boleh mengawal maklumat berkaitan identiti anda atau memutuskan siapa yang mempunyai akses kepada maklumat pengenalan peribadi (MPP) dan berapa banyak akses yang dimiliki oleh pihak ini. + +Untuk menyelesaikan masalah ini, kami mempunyai sistem identiti teragih yang dibina pada blok rantai seperti Ethereum. Identiti teragih membolehkan individu menguruskan maklumat berkaitan identiti mereka. Dengan penyelesaian identiti teragih, _anda_ boleh membuat pengecam dan menuntut serta menahan pengesahan anda tanpa bergantung pada pihak berkuasa pusat, seperti penyedia perkhidmatan atau kerajaan. + +## Apakah identiti? {#what-is-identity} + +Identiti bermaksud rasa diri seseorang individu, ditakrifkan oleh ciri-ciri unik. Identiti merujuk kepada menjadi _individu_, iaitu entiti manusia yang berbeza. Identiti juga boleh merujuk kepada entiti bukan manusia lain, seperti organisasi atau pihak berkuasa. + + + +## Apakah pengecam? {#what-are-identifiers} + +Pengecam ialah sekeping maklumat yang bertindak sebagai penunjuk kepada identiti atau identiti tertentu. Pengecam biasa termasuk: + +- Nama +- Nombor Perkeso/nombor ID cukai +- Nombor telefon bimbit +- Tarikh dan tempat lahir +- Bukti kelayakan pengenalan digital, cth., alamat e-mel, nama pengguna, avatar + +Contoh tradisional pengecam ini dikeluarkan, dipegang dan dikawal oleh entiti pusat. Anda memerlukan kebenaran daripada kerajaan anda untuk menukar nama anda atau daripada platform media sosial untuk menukar pemegang anda. + +## Manfaat identiti teragih {#benefits-of-decentralized-identity} + +1. Identiti teragih meningkatkan kawalan individu terhadap maklumat pengenalan. Pengenal pasti teragih dan pengesahan boleh disahkan tanpa bergantung pada pihak berkuasa pusat dan perkhidmatan pihak ketiga. + +2. Penyelesaian identiti teragih memudahkan kaedah yang bebas kepercayaan, lancar, dan melindungi privasi untuk mengesahkan dan mengurus identiti pengguna. + +3. Identiti teragih memanfaatkan teknologi blok rantai, yang mewujudkan kepercayaan antara pihak yang berbeza dan memberikan jaminan kriptografi untuk membuktikan kesahihan pengesahan. + +4. Identiti teragih menjadikan data identiti mudah alih. Pengguna menyimpan pengesahan dan pengenal pasti dalam dompet mudah alih dan boleh berkongsi dengan mana-mana pihak pilihan mereka. Pengenal pasti teragih dan pengesahan tidak terikat dalam pangkalan data organisasi yang mengeluarkannya. + +5. Identiti teragih sepatutnya berfungsi dengan baik dengan teknologi [zero-knowledge](/glossary/#zk-proof) yang sedang muncul yang akan membolehkan individu membuktikan bahawa mereka memiliki atau telah melakukan sesuatu tanpa mendedahkan apa perkara tersebut. Ini boleh menjadi cara yang kuat untuk menggabungkan kepercayaan dan privasi untuk aplikasi seperti pengundian. + +6. Identiti teragih membolehkan mekanisme [anti-Sybil](/glossary/#anti-sybil) untuk mengenal pasti apabila satu individu manusia berpura-pura menjadi beberapa manusia untuk menipu atau spam sistem tertentu. + +## Kegunaan identiti teragih {#decentralized-identity-use-cases} + +Identiti teragih mempunyai banyak kegunaan berpotensi: + +### 1. Log masuk universal {#universal-dapp-logins} + +Identiti teragih boleh membantu menggantikan log masuk berasaskan kata laluan dengan pengesahan teragih. Penyedia perkhidmatan boleh mengeluarkan pengesahan kepada pengguna, yang boleh disimpan dalam dompet Ethereum. Contoh pengesahan adalah [NFT](/glossary/#nft) yang memberikan pemegang akses ke komuniti dalam talian. + +Fungsi [Daftar Masuk dengan Ethereum](https://login.xyz/) kemudian membolehkan pelayan untuk mengesahkan akaun Ethereum pengguna dan mendapatkan pengesahan yang diperlukan dari alamat akaun mereka. Ini bermakna pengguna boleh mengakses platform dan laman web tanpa perlu menghafal kata laluan panjang dan meningkatkan pengalaman dalam talian untuk pengguna. + +### 2. Pengesahan KYC {#kyc-authentication} + +Menggunakan banyak perkhidmatan dalam talian memerlukan individu untuk menyediakan pengesahan dan kelayakan, seperti lesen memandu atau pasport kebangsaan. Tetapi pendekatan ini bermasalah kerana maklumat peribadi pengguna boleh terjejas dan penyedia perkhidmatan tidak dapat mengesahkan kesahihan pengesahan. + +Identiti teragih membolehkan syarikat mengelakkan proses [Kenali Pelanggan Anda (KYC)](https://en.wikipedia.org/wiki/Know_your_customer) konvensional dan mengesahkan identiti pengguna melalui Kelayakan Boleh Disahkan. Ini mengurangkan kos pengurusan identiti dan mencegah penggunaan dokumentasi palsu. + +### 3. Pengundian dan komuniti dalam talian {#voting-and-online-communities} + +Pengundian dalam talian dan media sosial adalah dua aplikasi baru untuk identiti teragih. Skema pengundian dalam talian mudah terdedah kepada manipulasi, terutamanya jika pelakon berniat jahat mencipta identiti palsu untuk mengundi. Meminta individu untuk mempersembahkan pengesahan on-chain boleh meningkatkan integriti proses pengundian dalam talian. + +Identiti teragih boleh membantu mewujudkan komuniti dalam talian yang bebas daripada akaun palsu. Sebagai contoh, setiap pengguna mungkin perlu mengesahkan identiti mereka menggunakan sistem identiti pada rantai, seperti Perkhidmatan Nama Ethereum, mengurangkan kemungkinan bot. + +### 4. Perlindungan Anti-Sybil {#sybil-protection} + +Aplikasi pemberian geran yang menggunakan [voting kuadratik](/glossary/#quadratic-voting) terdedah kepada [serangan Sybil](/glossary/#sybil-attack) kerana nilai geran meningkat apabila lebih ramai individu mengundinya, memberi insentif kepada pengguna untuk membahagikan sumbangan mereka antara banyak identiti. Identiti teragih membantu mencegah ini dengan meningkatkan beban ke atas setiap peserta untuk membuktikan bahawa mereka benar-benar manusia, walaupun sering tanpa perlu mendedahkan maklumat peribadi yang spesifik. + +## Apakah pengesahan? {#what-are-attestations} + +Pengesahan ialah tuntutan yang dibuat oleh satu entiti tentang entiti lain. Jika anda tinggal di Amerika Syarikat, lesen memandu yang dikeluarkan kepada anda oleh Jabatan Kenderaan Bermotor (satu entiti) membuktikan bahawa anda (entiti lain) dibenarkan memandu kereta secara sah. + +Pengesahan adalah berbeza daripada pengecam. Pengesahan _mengandungi_ pengecam untuk merujuk identiti tertentu dan membuat tuntutan tentang atribut yang berkaitan dengan identiti ini. Jadi, lesen memandu anda mempunyai pengecam (nama, tarikh lahir, alamat) tetapi juga merupakan pengesahan tentang hak sah anda untuk memandu. + +### Apakah pengecam teragih? {#what-are-decentralized-identifiers} + +Pengecam tradisional seperti nama sah atau alamat e-mel anda bergantung pada pihak ketiga—kerajaan dan penyedia e-mel. Pengecam teragih (DID) adalah berbeza—mereka tidak dikeluarkan, diuruskan, atau dikawal oleh mana-mana entiti pusat. + +Pengecam teragih dikeluarkan, dipegang, dan dikawal oleh individu. [Akaun Ethereum](/glossary/#account) ialah contoh pengenal pasti teragih. Anda boleh membuat seberapa banyak akaun yang anda mahu tanpa kebenaran daripada sesiapa sahaja dan tanpa perlu menyimpannya dalam pendaftaran pusat. + +Pengenal pasti teragih disimpan di lejar teredar ([blok rantai](/glossary/#blockchain)) atau [rangkaian Rakan ke rakan](/glossary/#peer-to-peer-network). Ini menjadikan DID [unik secara global, boleh diselesaikan dengan ketersediaan yang tinggi, dan boleh disahkan secara kriptografi](https://w3c-ccg.github.io/did-primer/). Pengecam teragih boleh dikaitkan dengan entiti yang berbeza, termasuk orang, organisasi, atau institusi kerajaan. + +## Apa yang membuat pengenalpastian teragih boleh dilakukan? {#what-makes-decentralized-identifiers-possible} + +### 1. Kriptografi Kunci Awam {#public-key-cryptography} + +Kriptografi kunci awam adalah langkah keselamatan maklumat yang menghasilkan [kunci awam](/glossary/#public-key) dan [kunci peribadi](/glossary/#private-key) untuk satu entiti. Kunci awam [kriptografi](/glossary/#cryptography) digunakan dalam rangkaian blok rantai untuk mengesahkan identiti pengguna dan membuktikan pemilikan aset digital. + +Sesetengah pengenal pasti teragih, seperti akaun Ethereum, mempunyai kunci awam dan peribadi. Kunci awam mengenal pasti kawalan akaun, sementara kunci peribadi boleh menandatangan dan mengenyahrahsiakan mesej untuk akaun ini. Kriptografi kunci awam menyediakan bukti yang diperlukan untuk mengesahkan entiti dan mencegah penyamaran serta penggunaan identiti palsu, menggunakan [tandatangan kriptografi](https://andersbrownworth.com/blockchain/public-private-keys/) untuk mengesahkan semua tuntutan. + +### 2. Gedung data teragih {#decentralized-datastores} + +Blok rantai berfungsi sebagai pendaftaran data yang boleh disahkan: satu repositori maklumat yang terbuka, tanpa kepercayaan, dan teragih. Kewujudan blok rantai awam menghapuskan keperluan untuk menyimpan pengecam dalam pendaftar berpusat. + +Jika ada yang perlu mengesahkan kesahihan pengecam teragih, mereka boleh mencari kunci awam yang berkaitan di blok rantai. Ini berbeza daripada pengecam tradisional yang memerlukan pihak ketiga untuk mengesahkan. + +## Bagaimanakah pengecam dan pengesahan teragih mendayakan identiti teragih? {#how-decentralized-identifiers-and-attestations-enable-decentralized-identity} + +Identiti teragih ialah idea bahawa maklumat berkaitan identiti harus dikawal kendiri, peribadi dan mudah alih, dengan pengecam dan pengesahan teragih menjadi bahan binaan utama. + +Dalam konteks identiti teragih, pengesahan (juga dikenali sebagai [Kredential Boleh Disahkan](https://www.w3.org/TR/vc-data-model/)) adalah tuntutan yang kalis gangguan dan boleh disahkan secara kriptografi yang dibuat oleh pengeluar. Setiap pengesahan atau Kelayakan Boleh Disahkan yang dikeluarkan oleh entiti (mis., organisasi) dikaitkan dengan DID mereka. + +Oleh kerana DID disimpan pada blok rantai, sesiapa sahaja boleh mengesahkan kesahihan pengesahan dengan menyemak silang DID pengeluar pada Ethereum. Pada asasnya, blok rantai Ethereum bertindak seperti direktori global yang membolehkan pengesahan DID yang dikaitkan dengan entiti tertentu. + +Pengecam teragih adalah sebab pengesahan dikawal sendiri dan boleh disahkan. Walaupun pengeluar tidak wujud lagi, pemegang sentiasa mempunyai bukti asal dan kesahihan pengesahan. + +Pengecam teragih juga penting untuk melindungi privasi maklumat peribadi melalui identiti teragih. Sebagai contoh, jika seseorang individu menyerahkan bukti pengesahan (lesen memandu), pihak yang mengesahkan tidak perlu menyemak kesahihan maklumat dalam bukti. Sebaliknya, pengesah hanya memerlukan jaminan kriptografi tentang ketulenan pengesahan dan identiti organisasi yang mengeluarkan untuk menentukan sama ada bukti itu sah. + +## Jenis pengesahan dalam identiti teragih {#types-of-attestations-in-decentralized-identity} + +Cara maklumat pengesahan disimpan dan diambil dalam ekosistem identiti berasaskan Ethereum adalah berbeza daripada pengurusan identiti tradisional. Berikut ialah gambaran keseluruhan pelbagai pendekatan untuk mengeluarkan, menyimpan dan mengesahkan pengesahan dalam sistem identiti teragih: + +### Pengesahan luar rantaian {#off-chain-attestations} + +Satu kebimbangan dengan menyimpan pengesahan dalam rantaian ialah ia mungkin mengandungi maklumat yang ingin dirahsiakan oleh individu. Sifat awam blok rantai Ethereum menjadikannya tidak menarik untuk menyimpan pengesahan sedemikian. + +Penyelesaiannya adalah dengan mengeluarkan pengesahan, yang dipegang oleh pengguna di luar rantaian dalam dompet digital, tetapi ditandatangani dengan DID pengeluar yang disimpan dalam rantaian. Pengesahan ini dikodkan sebagai [Token Web JSON](https://en.wikipedia.org/wiki/JSON_Web_Token) dan mengandungi tandatangan digital pengeluar—yang membolehkan pengesahan mudah bagi tuntutan luar rantaian. + +Berikut ialah senario hipotesis untuk menerangkan pengesahan di luar rantaian: + +1. Sebuah universiti (pengeluar) menjana pengesahan (sijil akademik digital), menandatangani dengan kuncinya dan mengeluarkannya kepada Bob (pemilik identiti). + +2. Bob memohon pekerjaan dan ingin membuktikan kelayakan akademiknya kepada majikan, jadi dia berkongsi pengesahan daripada dompet mudah alihnya. Syarikat (pengesah) kemudiannya boleh mengesahkan kesahihan pengesahan dengan menyemak DID pengeluar (iaitu, kunci awamnya pada Ethereum). + +### Pengesahan luar rantaian dengan akses berterusan {#offchain-attestations-with-persistent-access} + +Di bawah pengaturan ini, pengesahan diubah menjadi fail JSON dan disimpan di luar rantaian (sebaik-baiknya pada platform [storan awan teragih](/developers/docs/storage/), seperti IPFS atau Swarm). Walau bagaimanapun, [cincang](/glossary/#hash) fail JSON disimpan dalam rantaian dan dipautkan kepada DID melalui pendaftaran dalam rantaian. DID yang berkaitan mungkin sama ada pengeluar pengesahan atau penerima. + +Pendekatan ini membolehkan pengesahan memperoleh kegigihan berasaskan blok rantai, sambil memastikan maklumat tuntutan disulitkan dan boleh disahkan. Ia juga membenarkan pendedahan terpilih kerana pemegang kunci persendirian boleh menyahsulit maklumat. + +### Pengesahan dalam rantaian {#onchain-attestations} + +Pengesahan dalam rantaian disimpan dalam [kontrak pintar](/glossary/#smart-contract) pada blok rantai Ethereum. Kontrak pintar (bertindak sebagai pendaftaran) akan memetakan pengesahan kepada pengecam teragih pada rantaian yang sepadan (kunci awam). + +Berikut ialah contoh untuk menunjukkan cara pengesahan dalam rantaian mungkin berfungsi dalam amalan: + +1. Sebuah syarikat (XYZ Corp) merancang untuk menjual saham pemilikan menggunakan kontrak pintar tetapi hanya mahu pembeli yang telah menyelesaikan pemeriksaan latar belakang. + +2. XYZ Corp boleh meminta syarikat melakukan semakan latar belakang untuk mengeluarkan pengesahan dalam rantaian pada Ethereum. Pengesahan ini memperakui bahawa seseorang individu telah lulus semakan latar belakang tanpa mendedahkan sebarang maklumat peribadi. + +3. Kontrak pintar menjual saham boleh menyemak kontrak pendaftaran untuk identiti pembeli yang disaring, membolehkan kontrak pintar menentukan siapa yang dibenarkan membeli saham atau tidak. + +### Token dan identiti terikat jiwa {#soulbound} + +[Token terikat jiwa](https://vitalik.eth.limo/general/2022/01/26/soulbound.html) ([NFT tidak boleh dipindah milik](/glossary/#nft)) boleh digunakan untuk mengumpul maklumat unik untuk dompet tertentu. Ini secara berkesan mewujudkan identiti dalam rantaian unik yang terikat pada alamat Ethereum tertentu yang boleh termasuk token yang mewakili pencapaian (cth. menamatkan beberapa kursus dalam talian tertentu atau melepasi markah ambang dalam permainan) atau penyertaan komuniti. + +## Gunakan identiti teragih {#use-decentralized-identity} + +Terdapat banyak projek bercita-cita tinggi menggunakan Ethereum sebagai asas untuk penyelesaian identiti teragih: + +- **[Perkhidmatan Nama Ethereum (ENS)](https://ens.domains/)** - _Sistem penamaan teragih untuk pengecam dalam rantaian, boleh dibaca mesin, seperti, alamat dompet Ethereum, cincang kandungan dan metadata. _ +- **[SpruceID](https://www.spruceid.com/)** - _Projek identiti teragih yang membolehkan pengguna mengawal identiti digital dengan akaun Ethereum dan profil ENS dan bukannya bergantung pada perkhidmatan pihak ketiga._ +- **[Perkhidmatan Pengesahan Ethereum (EAS)](https://attest.sh/)** - _Lejar/protokol teragih untuk membuat pengesahan dalam rantaian atau luar rantaian tentang apa-apa sahaja._ +- **[Bukti Kemanusiaan](https://www.proofofhumanity.id)** - _Bukti Kemanusiaan (atau PoH) ialah sistem pengesahan identiti sosial yang dibina atas Ethereum._ +- **[BrightID](https://www.brightid.org/)** - _Rangkaian identiti sosial sumber terbuka yang teragih yang ingin memperbaharu pengesahan identiti melalui penciptaan dan analisis graf sosial._ +- **[walt.id](https://walt.id)** — _Identiti teragih sumber terbuka dan infrastruktur dompet yang membolehkan pembangun dan organisasi memanfaatkan identiti kedaulatan diri dan NFT/SBT._ +- **[Veramo](https://veramo.io/)** - _Rangka kerja JavaScript yang memudahkan sesiapa sahaja untuk menggunakan data yang boleh disahkan secara kriptografi dalam aplikasi mereka._ + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +### Artikel {#articles} + +- [Kes Penggunaan Blok Rantai: Blok Rantai dalam Identiti Digital](https://consensys.net/blockchain-use-cases/digital-identity/) — _ConsenSys_ +- [Apakah itu Ethereum ERC725? Pengurusan Identiti Berdaulat Sendiri pada Blok Rantai](https://cryptoslate.com/what-is-erc725-self-sovereign-identity-management-on-the-blockchain/) — _Bandar Sam_ +- [Cara Blok Rantai Boleh Menyelesaikan Masalah Identiti Digital](https://time.com/6142810/proof-of-humanity/) — _Andrew R. Chow_ +- [Apakah Identiti Teragih dan Mengapa Anda Perlu Peduli?](https://web3.hashnode.com/what-is-decentralized-identity) — _Emmanuel Awosika_ +- [Pengenalan Kepada Identiti Teragih](https://walt.id/white-paper/digital-identity) — _Dominik Beron_ + +### Video {#videos} + +- [Identiti Teragih (Sesi Strim Langsung Bonus)](https://www.youtube.com/watch?v=ySHNB1za_SE&t=539s) — _Video penerangan hebat tentang identiti teragih oleh Andreas Antonopolous_ +- [Log Masuk dengan Ethereum dan Identiti Teragih dengan Ceramic, IDX, React dan 3ID Connect](https://www.youtube.com/watch?v=t9gWZYJxk7c) — _Tutorial YouTube tentang membina sistem pengurusan identiti untuk mencipta, membaca dan mengemas kini profil pengguna menggunakan Ethereum mereka dompet oleh Nader Dabit_ +- [BrightID - Identiti Teragih pada Ethereum](https://www.youtube.com/watch?v=D3DbMFYGRoM) — _Episod podcast tanpa bank membincangkan BrightID, penyelesaian identiti terpencar untuk Ethereum_ +- [Internet Luar Rantaian: Identiti Teragih & Kelayakan Boleh Disahkan](https://www.youtube.com/watch?v=EZ_Bb6j87mg) — Pembentangan EthDenver 2022 oleh Evin McMullen +- [Kelayakan Boleh Disahkan Dijelaskan](https://www.youtube.com/watch?v=ce1IdSr-Kig) - Video penjelasan YouTube dengan demo oleh Tamino Baumann + +### Komuniti {#communities} + +- [ERC-725 Alliance on GitHub](https://github.com/erc725alliance) — _Penyokong standard ERC725 untuk mengurus identiti pada blok rantai Ethereum_ +- [Pelayan Discord SpruceID](https://discord.com/invite/Sf9tSFzrnt) — _Komuniti untuk peminat dan pembangun yang bekerja pada Daftar Masuk dengan Ethereum_ +- [Veramo Labs](https://discord.gg/sYBUXpACh4) — _Komuniti pembangun yang menyumbang untuk membina rangka kerja untuk data yang boleh disahkan untuk aplikasi_ +- [walt.id](https://discord.com/invite/AW8AgqJthZ) — _Komuniti pembangun dan pembina yang mengusahakan kes penggunaan identiti teragih merentas pelbagai industri_ diff --git a/public/content/translations/ms/desci/index.md b/public/content/translations/ms/desci/index.md new file mode 100644 index 00000000000..ee196aef8b0 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/desci/index.md @@ -0,0 +1,138 @@ +--- +title: Sains teragih (DeSci) +description: Gambaran keseluruhan sains teragih pada Ethereum +lang: ms +template: use-cases +emoji: ":microscope:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/future_transparent.png +alt: "" +summaryPoint1: Alternatif global dan terbuka kepada sistem saintifik semasa. +summaryPoint2: Teknologi yang membolehkan saintis mengumpul dana, menjalankan eksperimen, berkongsi data, mengedarkan cerapan dan banyak lagi. +summaryPoint3: Membina gerakan sains terbuka. +--- + +## Apakah sains teragih (DeSci)? {#what-is-desci} + +Sains teragih (DeSci) ialah pergerakan yang bertujuan membina infrastruktur awam untuk membiayai, mencipta, menyemak, mengkredit, menyimpan dan menyebarkan pengetahuan saintifik secara adil dan saksama menggunakan timbunan [Web3](/glossary/#web3). + +DeSci bermatlamat untuk mencipta ekosistem di mana para saintis diberi insentif untuk berkongsi penyelidikan mereka secara terbuka dan menerima kredit untuk kerja mereka sambil membenarkan sesiapa sahaja mengakses dan menyumbang kepada penyelidikan dengan mudah. DeSci melaksanakan idea bahawa pengetahuan saintifik harus boleh diakses oleh semua orang dan proses penyelidikan saintifik harus telus. DeSci sedang mencipta model penyelidikan saintifik yang lebih terpencar dan teragih, menjadikannya lebih tahan terhadap penapisan dan kawalan oleh pihak berkuasa pusat. DeSci berharap dapat mewujudkan persekitaran di mana idea baharu dan tidak konvensional boleh berkembang dengan mengagihkan akses kepada pembiayaan, alat saintifik dan saluran komunikasi. + +Sains teragih membolehkan sumber pembiayaan yang lebih pelbagai (daripada [DAO](/glossary/#dao), [derma kuadratik](https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2003531) kepada pendanaan awam dan banyak lagi), data dan kaedah yang lebih mudah diakses dan dengan menyediakan insentif untuk kebolehulangan. + +### Juan Benet - Pergerakan DeSci + + + +## Cara DeSci meningkatkan sains {#desci-improves-science} + +Senarai tidak lengkap masalah utama dalam sains dan cara sains teragih boleh membantu menangani isu ini + +| **Sains teragih** | **Sains tradisional** | +| ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ | ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Pengagihan dana **ditentukan oleh orang ramai** menggunakan mekanisme seperti derma kuadratik atau DAO. | Kecil, tertutup, **kumpulan berpusat** mengawal pengagihan dana. | +| Anda bekerjasama dengan rakan sebaya dari **seluruh dunia** dalam pasukan dinamik. | Membiayai organisasi dan institusi rumah **had** kerjasama anda. | +| Keputusan pembiayaan dibuat dalam talian dan **secara telus**. Mekanisme pembiayaan baharu diterokai. | Keputusan pembiayaan dibuat dengan masa pemulihan yang panjang dan **ketelusan terhad**. Sedikit mekanisme pembiayaan wujud. | +| Berkongsi perkhidmatan makmal menjadi lebih mudah dan lebih telus menggunakan teknologi [Web3](/glossary/#web3). | Berkongsi sumber makmal selalunya **lambat dan legap**. | +| **Model baharu untuk penerbitan** boleh dibangunkan yang menggunakan primitif Web3 untuk kepercayaan, ketelusan dan akses universal. | Anda menerbitkan melalui laluan yang ditetapkan yang kerap diakui sebagai **tidak cekap, berat sebelah dan mengeksploitasi**. | +| Anda boleh **mendapat token dan reputasi untuk kerja semakan rakan sebaya**. | **Karya semakan rakan sebaya anda tidak dibayar**, memberi manfaat kepada penerbit untung. | +| **Anda memiliki harta intelek (IP)** yang anda jana dan agihkan mengikut syarat yang telus. | **Institusi rumah anda memiliki IP** yang anda jana. Akses kepada IP tidak telus. | +| **Berkongsi semua penyelidikan**, termasuk data daripada usaha yang tidak berjaya, dengan mempunyai semua langkah dalam rantaian. | **Penerbitan bias** bermakna penyelidik lebih berkemungkinan berkongsi percubaan yang mempunyai keputusan yang berjaya. | + +## Ethereum dan DeSci {#ethereum-and-desci} + +Sistem sains terdesentralisasi memerlukan keselamatan yang teguh, kos kewangan dan transaksi yang minimum, dan ekosistem yang kaya untuk pembangunan aplikasi. Ethereum menyediakan segala yang diperlukan untuk membina teknologi sains teragih. + +## Kes penggunaan DeSci {#use-cases} + +DeSci sedang membina set alat saintifik untuk memasukkan akademi tradisional ke dalam dunia digital. Di bawah ialah contoh kes penggunaan yang Web3 boleh tawarkan kepada komuniti saintifik. + +### Penerbitan {#publishing} + +Penerbitan sains terkenal bermasalah kerana ia diuruskan oleh syarikat penerbitan yang bergantung kepada tenaga kerja percuma daripada saintis, penyemak dan editor untuk menjana kertas kerja tetapi kemudian mengenakan yuran penerbitan yang terlalu tinggi. Orang ramai, yang biasanya secara tidak langsung telah membayar untuk kerja dan kos penerbitan melalui cukai, selalunya tidak boleh mengakses karya yang sama tanpa membayar kepada penerbit sekali lagi. Jumlah yuran untuk menerbitkan kertas sains individu selalunya lima angka ($USD), menjejaskan keseluruhan konsep pengetahuan saintifik sebagai [kebaikan awam](/glossary/#public-goods) sambil menjana keuntungan yang besar untuk sekumpulan kecil penerbit. + +Platform percuma dan akses terbuka wujud dalam bentuk pelayan pracetak, [seperti ArXiv](https://arxiv.org/). Walau bagaimanapun, platform ini tidak mempunyai kawalan kualiti, [mekanisme anti-sybil](/glossary/#anti-sybil) dan pada umumnya tidak menjejaki metrik peringkat artikel, bermakna ia biasanya hanya digunakan untuk menghebahkan kerja sebelum diserahkan kepada penerbit tradisional. SciHub juga menjadikan kertas yang diterbitkan bebas untuk diakses, tetapi tidak secara sah, dan hanya selepas penerbit telah menerima bayaran mereka dan membungkus karya itu dalam perundangan hak cipta yang ketat. Ini meninggalkan jurang kritikal untuk kertas dan data sains yang boleh diakses dengan mekanisme kesahihan tertanam dan model insentif. Alat untuk membina sistem sedemikian wujud dalam Web3. + +### Kebolehulangan dan kebolehreplikaan {#reproducibility-and-replicability} + +Kebolehulangan dan kebolehreplikaan adalah asas kepada penemuan saintifik yang berkualiti. + +- Keputusan yang boleh dihasilkan boleh dicapai beberapa kali berturut-turut oleh pasukan yang sama menggunakan metodologi yang sama. +- Hasil yang boleh ditiru boleh dicapai oleh kumpulan yang berbeza menggunakan persediaan percubaan yang sama. + +Alat asli Web3 baharu boleh memastikan kebolehulangan dan kebolehreplikaan adalah asas penemuan. Kita boleh menenun sains berkualiti ke dalam fabrik teknologi akademik. Web3 menawarkan keupayaan untuk mencipta [perakuan](/glossary/#attestation) untuk setiap komponen analisis: data mentah, enjin pengiraan dan hasil aplikasi. Keindahan sistem konsensus ialah apabila rangkaian yang dipercayai dicipta untuk mengekalkan komponen ini, setiap peserta rangkaian boleh bertanggungjawab untuk menghasilkan semula pengiraan dan mengesahkan setiap keputusan. + +### Pembiayaan {#funding} + +Model standard semasa untuk membiayai sains ialah jurusains individu atau berkumpulan membuat permohonan kepada agensi pembiayaan. Panel kecil individu yang dipercayai menjaringkan permohonan dan kemudian menemuduga calon sebelum memberikan dana kepada sebahagian kecil pemohon. Selain daripada mewujudkan kesesakan yang membawa kepada kadangkala **tahun menunggu** masa antara memohon dan menerima geran, model ini diketahui sangat **terdedah kepada berat sebelah, kepentingan diri dan politik** daripada panel semakan. + +Kajian telah menunjukkan bahawa panel semakan geran melakukan tugas yang lemah dalam memilih cadangan berkualiti tinggi kerana cadangan yang sama diberikan kepada panel yang berbeza mempunyai hasil yang sangat berbeza. Memandangkan pembiayaan menjadi semakin terhad, ia telah menumpukan kepada kumpulan penyelidik yang lebih kecil yang lebih senior dengan projek yang lebih konservatif dari segi intelektual. Kesannya telah mewujudkan landskap pembiayaan yang sangat kompetitif, insentif songsang yang kukuh dan inovasi yang menyekat. + +Web3 mempunyai potensi untuk mengganggu model pembiayaan yang rosak ini dengan bereksperimen dengan model insentif berbeza yang dibangunkan oleh DAO dan Web3 secara meluas. [Pembiayaan barangan awam retroaktif](https://medium.com/ethereum-optimism/retroactive-public-goods-funding-33c9b7d00f0c), [pembiayaan kuadratik](https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2003531), [tadbir urus DAO](https://www.antler.co/blog/daos-and-web3-governance-the-promise-implications-and-challenges-ahead) dan [struktur insentif tokenized](https://cdixon.org/2017/05/27/crypto-tokens-a-breakthrough-in-open-network-design) ialah beberapa alatan Web3 yang boleh merevolusikan pembiayaan sains. + +### Pemilikan dan pembangunan IP {#ip-ownership} + +Harta intelek (IP) ialah masalah besar dalam sains tradisional: daripada terperangkap di universiti atau tidak digunakan dalam bioteknologi, kepada terkenal sukar untuk dinilai. Walau bagaimanapun, pemilikan aset digital (seperti data saintifik atau artikel) adalah sesuatu yang Web3 lakukan dengan sangat baik menggunakan [token tidak boleh digunakan (NFT)](/glossary/#nft). + +Dengan cara yang sama seperti NFT boleh menghantar hasil untuk urus niaga masa hadapan kembali kepada pencipta asal, anda boleh mewujudkan rantaian atribusi nilai yang telus untuk memberi ganjaran kepada penyelidik, badan pentadbir (seperti DAO) atau subjek yang datanya dikumpulkan. + +[IP-NFT](https://medium.com/molecule-blog/ip-nfts-for-researchers-a-new-biomedical-funding-paradigm-91312d8d92e6) juga boleh berfungsi sebagai kunci kepada repositori data teragih bagi eksperimen penyelidikan yang sedang dijalankan, dan masukkan ke dalam NFT dan [DeFi](/glossary/#defi) kewangan (daripada pecahan kepada kumpulan pinjaman dan nilai penilaian). Ia juga membenarkan entiti dalam rantaian asli seperti DAO seperti [VitaDAO](https://www.vitadao.com/) untuk menjalankan penyelidikan secara langsung pada rantaian. Kemunculan [token "terikat jiwa" yang tidak boleh dipindah milik](https://vitalik.eth.limo/general/2022/01/26/soulbound.html) juga mungkin memainkan peranan penting dalam DeSci dengan membenarkan individu membuktikan pengalaman dan kelayakan mereka yang dikaitkan dengan alamat Ethereum mereka. + +### Penyimpanan data, akses dan seni bina {#data-storage} + +Data saintifik boleh dibuat jauh lebih mudah diakses menggunakan corak Web3, dan storan yang diedarkan membolehkan penyelidikan untuk bertahan dalam peristiwa bencana. + +Titik permulaan mestilah sistem yang boleh diakses oleh mana-mana identiti teragih yang memegang kelayakan yang boleh disahkan yang betul. Ini membolehkan data sensitif direplikasi dengan selamat oleh pihak yang dipercayai, membolehkan redundansi dan rintangan penapisan, pengeluaran semula hasil dan juga keupayaan untuk berbilang pihak untuk bekerjasama dan menambah data baharu pada set data. Kaedah pengkomputeran sulit seperti [kira-ke-data](https://7wdata.be/predictive-analytics/compute-to-data-using-blockchain-to-decentralize-data-science-and-ai-with-the-ocean-protocol) menyediakan mekanisme akses alternatif kepada replikasi data mentah, mewujudkan Persekitaran Penyelidikan Dipercayai untuk data yang paling sensitif. Persekitaran Penyelidikan Dipercayai telah [dipetik oleh NHS](https://medium.com/weavechain/whats-in-store-for-the-future-of-healthcare-data-b6398745fbbb) sebagai penyelesaian menghadapi masa depan untuk privasi data dan kerjasama dengan mewujudkan ekosistem di mana penyelidik boleh bekerja dengan selamat dengan data di tapak menggunakan persekitaran piawai untuk berkongsi kod dan amalan. + +Penyelesaian data Web3 yang fleksibel menyokong senario di atas dan menyediakan asas untuk Sains Terbuka yang benar-benar, di mana penyelidik boleh mencipta barangan awam tanpa kebenaran akses atau bayaran. Penyelesaian data awam Web3 seperti IPFS, Arweave dan Filecoin dioptimumkan untuk keteragihan. dClimate, sebagai contoh, menyediakan akses universal kepada data iklim dan cuaca, termasuk daripada stesen cuaca dan model iklim ramalan. + +## Libatkan diri {#get-involved} + +Terokai projek dan sertai komuni DeSci. + +- [DeSci.Global: acara global dan kalendar pertemuan](https://desci.global) +- [Blok Rantai untuk Telegram Sains](https://t.me/BlockchainForScience) +- [Molekul: Membiayai dan mendapatkan pembiayaan untuk projek penyelidikan anda](https://www.molecule.xyz/) +- [VitaDAO: menerima pembiayaan melalui perjanjian penyelidikan yang ditaja untuk penyelidikan jangka hayat](https://www.vitadao.com/) +- [ResearchHub: siarkan hasil saintifik dan libatkan diri dalam perbualan dengan rakan sebaya](https://www.researchhub.com/) +- [LabDAO: lipat protein dalam-siliko](https://alphafodl.vercel.app/) +- [dClimate API: data iklim pertanyaan yang dikumpul oleh komuniti teragih](https://api.dclimate.net/) +- [Yayasan DeSci: pembina alat penerbitan DeSci](https://descifoundation.org/) +- [DeSci.World: kedai sehenti untuk pengguna melihat, melibatkan diri dengan sains teragih](https://desci.world) +- [OceanDAO: DAO mentadbir pembiayaan untuk sains berkaitan data](https://oceanprotocol.com/) +- [Opscientia: buka aliran kerja sains teragih](https://opsci.io/research/) +- [Bio.xyz: dapatkan pembiayaan untuk DAO bioteknologi atau projek desci anda](https://www.bio.xyz/) +- [Protokol Fleming: ekonomi data sumber terbuka yang menyemarakkan penemuan bioperubatan kolaboratif](http://flemingprotocol.io/) +- [Institut Inferens Aktif](https://www.activeinference.org/) +- [IdeaMarkets: mendayakan kredibiliti saintifik teragih](https://ideamarket.io/) +- [Makmal DeSci](https://www.desci.com/) +- [ValleyDAO: komuniti terbuka global yang menawarkan pembiayaan dan sokongan translasi untuk penyelidikan biologi sintetik](https://www.valleydao.bio) +- [Serebrum DAO: mencari dan memupuk penyelesaian untuk memajukan kesihatan otak dan mencegah kemerosotan saraf](https://www.cerebrumdao.com/) +- [CryoDAO: membiayai penyelidikan moonshot dalam bidang pemeliharaan kripto](https://www.cryodao.org) + +Kami mengalu-alukan cadangan untuk projek baharu untuk disenaraikan - sila lihat [dasar penyenaraian](/contributing/adding-desci-projects/) kami untuk bermula! + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +- [DeSci Wiki oleh Jocelynn Pearl dan Ultrarare](https://docs.google.com/document/d/1aQC6zn-eXflSmpts0XGE7CawbUEHwnL6o-OFXO52PTc/edit#) +- [Panduan kepada bioteknologi teagih oleh Jocelynn Pearl untuk masa depan a16z](https://future.a16z.com/a-guide-to-decentralized-biotech/) +- [Kes untuk DeSci](https://gitcoin.co/blog/desci-the-case-for-decentralised-science/) +- [Panduan untuk DeSci](https://future.com/what-is-decentralized-science-aka-desci/) +- [Sumber sains teragih](https://www.vincentweisser.com/decentralized-science) +- [IP-NFT Biopharma Molecule - Penerangan Teknikal](https://www.molecule.xyz/blog/molecules-biopharma-ip-nfts-a-technical-description) +- [Membina Sistem Sains Tanpa Amanah oleh Jon Starr](https://medium.com/@jringo/building-systems-of-trustless-science-1cd2d072f673) +- [Paul Kohlhaas - DeSci: Masa Depan Sains Teragih (podcast)](https://anchor.fm/andrew-steinwold/episodes/Paul-Kohlhaas---DeSci-The-Future-of-Decentralized-Science---Zima-Red-ep-117-e1h683a) +- [Ontologi Inferens Aktif untuk Sains Teragih: dari Pemaknaan Situasi ke Commons Epistemik.](https://zenodo.org/record/6320575) +- [DeSci: Masa Depan Penyelidikan oleh Samuel Akinosho](https://lucidsamuel.medium.com/desci-the-future-of-research-b76cfc88c8ec) +- [Pembiayaan Sains (Epilog: DeSci dan primitif kripto baharu) oleh Nadia](https://nadia.xyz/science-funding) +- [Keteragihan Mengganggu Perkembangan Ubatan](https://medium.com/id-theory/decentralisation-is-disrupting-drug-development-28b5ba5d447f) +- [Apakah DeSci – Sains Teragih?](​https://usadailytimes.com/2022/09/12/what-is-desci-decentralized-science/) + +### Video {#videos} + +- [Apakah Sains Teragih?](https://www.youtube.com/watch?v=-DeMklVWNdA) +- [Perbualan antara Vitalik Buterin dan saintis Aubrey de Gray mengenai persimpangan penyelidikan umur panjang dan crypto](https://www.youtube.com/watch?v=x9TSJK1widA) +- [Penerbitan Saintifik Telah Rosak. Bolehkah Web3 Membetulkannya?](https://www.youtube.com/watch?v=WkvzYgCvWj8) +- [Juan Benet - DeSci, Makmal Bebas, & Sains Data Skala Besar](https://www.youtube.com/watch?v=zkXM9H90g_E) +- [Sebastian Brunemeier - Bagaimana DeSci Boleh Mengubah Penyelidikan Bioperubatan & Modal Teroka](https://www.youtube.com/watch?v=qB4Tc3FcVbM) +- [Paige Donner - Memperalatkan Sains Terbuka dengan Web3 & Blok Rantai](https://www.youtube.com/watch?v=nC-2QWQ-lgw&t=17s) diff --git a/public/content/translations/ms/energy-consumption/index.md b/public/content/translations/ms/energy-consumption/index.md new file mode 100644 index 00000000000..eb659ad1a07 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/energy-consumption/index.md @@ -0,0 +1,82 @@ +--- +title: Penggunaan Tenaga Ethereum +description: Maklumat asas yang perlu anda fahami bagi memahami penggunaan tenaga Ethereum. +lang: ms +--- + +# Perbelanjaan tenaga Ethereum {#proof-of-stake-energy} + +Ethereum ialah blok rantai hijau. Mekanisme konsensus [bukti penaruhan](/developers/docs/consensus-mechanisms/pos) Ethereum menggunakan ETH sebagai ganti [tenaga untuk menjamin rangkaian](/developers/docs/consensus-mechanisms/pow). Penggunaan tenaga Ethereum kira-kira [ ~ 0.0026 TWj/thn](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022) di seluruh rangkaian global. + +Anggaran penggunaan tenaga untuk Ethereum datang daripada kajian [ CCRI (Institut Penarafan Karbon Kripto)](https://carbon-ratings.com). Mereka menjana anggaran bawah ke atas penggunaan elektrik dan jejak karbon rangkaian Ethereum ([lihat laporan](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022)). Mereka mengukur penggunaan elektrik nod yang berbeza dengan pelbagai perkakasan dan konfigurasi perisian pelanggan. Anggaran **2,601 MWh** (0.0026 TWh) untuk penggunaan elektrik tahunan rangkaian sepadan dengan pelepasan karbon tahunan sebanyak **870 tan CO2e** menerapkan faktor keamatan karbon khusus serantau. Nilai ini berubah apabila nod masuk dan keluar dari rangkaian - anda boleh menjejak menggunakan anggaran purata 7 hari bergerak oleh [Indeks Kestabilan Rangkaian Blok Rantai Cambridge](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum) (perhatikan bahawa mereka menggunakan kaedah yang sedikit berbeza untuk anggaran mereka - butiran boleh didapati di laman web mereka). + +Untuk mengkontekstualisasikan penggunaan tenaga Ethereum, kami boleh membandingkan anggaran tahunan untuk beberapa produk dan industri lain. Ini membantu kita memahami sama ada anggaran bagi Ethereum tinggi atau rendah. + + + +Carta di atas memaparkan anggaran penggunaan tenaga dalam TWj/thn untuk Ethereum, berbanding beberapa produk dan industri lain. Anggaran yang disediakan diperoleh daripada maklumat yang tersedia secara umum, diakses pada Julai 2023, dengan pautan ke sumber yang tersedia dalam jadual di bawah. + +| | Penggunaan tenaga tahunan (TWh) | Perbandingan kepada PoS Ethereum | Sumber | +|:--------------------------------- |:-------------------------------:|:--------------------------------:|:---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------:| +| Pusat data global | 190 | 73,000x | [sumber](https://www.iea.org/commentaries/data-centres-and-energy-from-global-headlines-to-local-headaches) | +| Bitcoin | 149 | 53,000x | [sumber](https://ccaf.io/cbnsi/cbeci/comparisons) | +| Perlombongan emas | 131 | 50,000x | [sumber](https://ccaf.io/cbnsi/cbeci/comparisons) | +| Permainan di Amerika Syarikat\* | 34 | 13,000x | [sumber](https://www.researchgate.net/publication/336909520_Toward_Greener_Gaming_Estimating_National_Energy_Use_and_Energy_Efficiency_Potential) | +| PoW Ethereum | 21 | 8,100x | [sumber](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum/1) | +| Google | 19 | 7,300x | [sumber](https://www.gstatic.com/gumdrop/sustainability/google-2022-environmental-report.pdf) | +| Netflix | 0.457 | 176x | [sumber](https://assets.ctfassets.net/4cd45et68cgf/7B2bKCqkXDfHLadrjrNWD8/e44583e5b288bdf61e8bf3d7f8562884/2021_US_EN_Netflix_EnvironmentalSocialGovernanceReport-2021_Final.pdf) | +| PayPal | 0.26 | 100x | [sumber](https://s202.q4cdn.com/805890769/files/doc_downloads/global-impact/CDP_Climate_Change_PayPal-(1).pdf) | +| AirBnB | 0.02 | 8x | [sumber](https://s26.q4cdn.com/656283129/files/doc_downloads/governance_doc_updated/Airbnb-ESG-Factsheet-(Final).pdf) | +| **PoS Ethereum** | **0.0026** | **1x** | [sumber](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022) | + +\*Termasuk peranti pengguna akhir seperti PC, komputer riba dan konsol permainan. + +Mendapatkan anggaran yang tepat untuk penggunaan tenaga adalah rumit, terutamanya apabila perkara yang diukur mempunyai rantaian bekalan yang kompleks atau butiran penggunaan yang mempengaruhi kecekapannya. Sebagai contoh, anggaran penggunaan tenaga untuk Netflix dan Google berbeza-beza bergantung kepada sama ada ia hanya memasukkan tenaga yang digunakan untuk menyelenggara sistem mereka dan menghantar kandungan kepada pengguna (_perbelanjaan langsung_) atau sama ada ia termasuk perbelanjaan yang diperlukan untuk menghasilkan. kandungan, menjalankan pejabat korporat, mengiklankan, dsb (_perbelanjaan tidak langsung_). Perbelanjaan tidak langsung juga boleh termasuk tenaga yang diperlukan untuk menggunakan kandungan pada peranti pengguna akhir seperti TV, komputer dan telefon bimbit. + +Anggaran di atas bukanlah perbandingan yang sempurna. Jumlah perbelanjaan tidak langsung yang dikira berbeza-beza mengikut sumber, dan jarang termasuk tenaga daripada peranti pengguna akhir. Setiap sumber asas termasuk butiran lanjut tentang perkara yang diukur. + +Jadual dan carta di atas juga termasuk perbandingan kepada Bitcoin dan bukti kerja Ethereum. Adalah penting untuk ambil perhatian bahawa penggunaan tenaga rangkaian bukti kerja tidak statik dan berubah dari hari ke hari. Anggaran juga boleh berbeza secara meluas antara sumber. Topik ini menarik [perdebatan](https://www.coindesk.com/business/2020/05/19/the-last-word-on-bitcoins-energy-consumption/) yang bernuansa, bukan sahaja tentang jumlah tenaga yang digunakan, tetapi juga tentang sumber tenaga tersebut dan etika yang berkaitan. Penggunaan tenaga tidak semestinya memetakan dengan tepat kepada jejak alam sekitar kerana projek yang berbeza mungkin menggunakan sumber tenaga yang berbeza, termasuk bahagian yang boleh diperbaharui yang lebih kecil atau lebih besar. Contohnya, [Indeks Penggunaan Elektrik Bitcoin Cambridge](https://ccaf.io/cbnsi/cbeci/comparisons) menunjukkan bahawa permintaan rangkaian Bitcoin secara teorinya boleh dikuasakan oleh pembakaran gas atau elektrik yang sebaliknya akan hilang dalam penghantaran dan pengedaran. Jalan Ethereum ke arah kemampanan adalah dengan menggantikan bahagian rangkaian yang memerlukan tenaga yang banyak dengan alternatif hijau. + +Anda boleh melayari penggunaan tenaga dan anggaran pelepasan karbon untuk banyak industri di [laman web Indeks Kemampanan Rangkaian Blok Rantai Cambridge](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum). + +## Mengikut anggaran transaksi {#per-transaction-estimates} + +Banyak artikel menganggarkan perbelanjaan tenaga "setiap transaksi" untuk blok rantai. Ini boleh mengelirukan kerana tenaga yang diperlukan untuk mencadangkan dan mengesahkan blok adalah bebas daripada bilangan transaksi di dalamnya. Unit setiap transaksi perbelanjaan tenaga bererti kurang transaksi akan membawa kepada perbelanjaan tenaga yang lebih kecil dan begitu juga sebaliknya, ini bukanlah realitinya. Selain itu, anggaran per-transaksi sangat sensitif kepada cara daya pengeluaran transaksi blok rantai ditakrifkan, dan mengubah suai definisi ini boleh dimanipulasi untuk menjadikan nilai kelihatan lebih besar atau lebih kecil. + +Pada Ethereum, sebagai contoh, daya pengeluaran transaksi bukan sahaja lapisan asas - ia juga merupakan jumlah daya pengeluaran transaksi semua gulungan "[lapisan 2](/layer-2/)". Lapisan 2 tidak secara amnya termasuk dalam pengiraan, tetapi menyumbang kepada tenaga tambahan yang digunakan oleh penjujukan (kecil) dan bilangan transaksi yang mereka proses (besar) mungkin secara drastik mengurangkan anggaran per-transaksi. Ini adalah salah satu sebab mengapa perbandingan penggunaan tenaga setiap urus niaga merentas platform boleh mengelirukan. + +## Hutang karbon Ethereum {#carbon-debt} + +Perbelanjaan tenaga Ethereum sangat rendah, tetapi ini tidak selalu berlaku. Ethereum pada asalnya menggunakan bukti kerja yang mempunyai kos alam sekitar yang lebih besar daripada mekanisme bukti penaruhan semasa. + +Dari awal, Ethereum merancang untuk melaksanakan mekanisme konsensus berasaskan bukti penaruhan, tetapi berbuat demikian tanpa mengorbankan keselamatan dan keteragihan mengambil masa bertahun-tahun penyelidikan dan pembangunan tertumpu. Oleh itu, mekanisme bukti kerja telah digunakan untuk memulakan rangkaian. Bukti kerja memerlukan pelombong untuk menggunakan perkakasan pengkomputeran mereka untuk mengira nilai, tenaga perbelanjaan dalam proses. + +![Membandingkan penggunaan tenaga Ethereum pra- dan pasca Merge, menggunakan Menara Eiffel (330 meter tinggi) di sebelah kiri untuk melambangkan penggunaan tenaga tinggi sebelum The Merge, dan angka kecil 4 cm Lego di sebelah kanan untuk mewakili pengurangan dramatik dalam penggunaan tenaga selepas The Merge](energy_consumption_pre_post_merge.png) + +CCRI menganggarkan bahawa The Merge mengurangkan penggunaan elektrik tahunan Ethereum sebanyak lebih daripada **99.988%**. Begitu juga, jejak karbon Ethereum telah menurun sebanyak kira-kira **99.992%** (dari 11,016,000 ke 870 tan CO2e). Untuk meletakkan ini dalam perspektif, pengurangan pelepasan adalah seperti membandingkan ketinggian Menara Eiffel dengan mainan plastik kecil, seperti yang digambarkan dalam angka di atas. Akibatnya, kos alam sekitar untuk menjamin rangkaian secara drastik dikurangkan. Pada masa yang sama, keselamatan rangkaian dipercayai telah bertambah baik. + +## Lapisan aplikasi hijau {#green-applications} + +Walaupun penggunaan tenaga Ethereum sangat rendah, terdapat juga bangunan komuniti [**regeneratif kewangan (ReFi)**](/refi/) bangunan komuniti di Ethereum. Aplikasi ReFi menggunakan komponen DeFi untuk membina aplikasi kewangan yang mempunyai luaran positif yang memberi manfaat kepada alam sekitar. ReFi adalah sebahagian daripada pergerakan ["solarpunk"](https://en.wikipedia.org/wiki/Solarpunk) yang sejajar dengan Ethereum dan bertujuan untuk menggabungkan kemajuan teknologi dengan pengawasan alam sekitar. Sifat Ethereum ynag teragih, tidak berlesen, dan boleh digubah menjadikannya lapisan asas yang ideal bagi komuniti ReFi dan solarpunk. + +Platform pembiayaan barangan awam asli Web3 seperti [Gitcoin](https://gitcoin.co) menjalankan pusingan iklim untuk merangsang pembangunan yang berorientasikan alam sekitar di lapisan aplikasi Ethereum. Melalui pembangunan inisiatif ini (dan yang lain, contohnya [DeSci](/desci/)), Ethereum menjadi teknologi bersih positif alam sekitar dan sosial. + + + Jika anda fikir halaman ini boleh dibuat lebih tepat, sila kemukakan isu atau PR. Statistik pada halaman ini adalah anggaran berdasarkan data yang tersedia secara umum - ia tidak mewakili kenyataan rasmi atau janji daripada pasukan ethereum.org, atau Yayasan Ethereum. + + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +- [Indeks Kemampanan Rangkaian Blok Rantai Cambridge](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum) +- [Laporan Rumah Putih mengenai blok rantai bukti kerja](https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/09/09-2022-Crypto-Assets-and-Climate-Report.pdf) +- [Pelepasan Ethereum: Anggaran Dari Bawah Ke Atas](https://kylemcdonald.github.io/ethereum-emissions/) - _Kyle McDonald_ +- [Indeks Penggunaan Tenaga Ethereum](https://digiconomist.net/ethereum-energy-consumption/) - _Digiconomist_ +- [ETHMerge.com](https://ethmerge.com/) - _[@DalamSim](https://twitter.com/InsideTheSim)_ +- [The Merge - Implikasi pada Penggunaan Elektrik dan Jejak Karbon daripada Rangkaian Ethereum](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022) - _CCRI_ +- [Penggunaan tenaga Ethereum](https://mirror.xyz/jmcook.eth/ODpCLtO4Kq7SCVFbU4He8o8kXs418ZZDTj0lpYlZkR8) + +## Topik berkaitan {#related-topics} + +- [Visi Ethereum](/roadmap/vision/) +- [Rantaian Isyarat](/roadmap/beacon-chain) +- [Penggabungan](/roadmap/merge/) diff --git a/public/content/translations/ms/governance/index.md b/public/content/translations/ms/governance/index.md new file mode 100644 index 00000000000..9ef8264b0bd --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/governance/index.md @@ -0,0 +1,182 @@ +--- +title: Tadbir Urus Ethereum +description: Pengenalan kepada cara keputusan mengenai Ethereum dibuat. +lang: ms +--- + +# Pengenalan kepada tadbir urus Ethereum {#introduction} + +_Jika tiada sesiapa yang memiliki Ethereum, bagaimanakah keputusan mengenai perubahan masa lalu dan masa depan kepada Ethereum dibuat? Tadbir urus Ethereum merujuk kepada proses yang membolehkan keputusan sedemikian dibuat._ + + + +## Apakah tadbir urus? {#what-is-governance} + +Tadbir Urus ialah sistem yang diwujudkan yang membolehkan keputusan dibuat. Dalam struktur organisasi biasa, pasukan eksekutif atau lembaga pengarah mungkin mempunyai kata akhir dalam membuat keputusan. Atau mungkin pemegang saham mengundi cadangan untuk menggubal perubahan. Dalam sistem politik, pegawai yang dipilih boleh menggubal undang-undang yang cuba mewakili keinginan konstituen mereka. + +## Tadbir urus terurus {#decentralized-governance} + +Tiada seorang pun yang memiliki atau mengawal protokol Ethereum, tetapi keputusan masih perlu dibuat mengenai pelaksanaan perubahan bagi memastikan hayat dan kemakmuran rangkaian. Kekurangan pemilikan ini menjadikan tadbir urus organisasi tradisional penyelesaian yang tidak serasi. + +## Tadbir Urus Ethereum {#ethereum-governance} + +Tadbir urus Ethereum ialah proses di mana perubahan protokol dibuat. Adalah penting untuk dinyatakan bahawa proses ini tidak berkaitan dengan cara orang dan aplikasi menggunakan protokol - Ethereum tidak memerlukan keizinan. Sesiapa sahaja dari mana-mana di dunia boleh mengambil bahagian dalam aktiviti di rantaian. Tiada peraturan yang ditetapkan untuk siapa boleh atau tidak boleh membina aplikasi atau menghantar transaksi. Walau bagaimanapun, terdapat proses untuk mencadangkan perubahan kepada protokol teras, yang digunakan oleh aplikasi teragih. Oleh kerana begitu ramai orang bergantung kepada kestabilan Ethereum, terdapat ambang penyelarasan yang sangat tinggi untuk perubahan teras, termasuk proses sosial dan teknikal, untuk memastikan sebarang perubahan kepada Ethereum selamat dan disokong secara meluas oleh masyarakat. + +### Tadbir urus pada rantaian vs luar rantaian {#on-chain-vs-off-chain} + +Teknologi blok rantai mendayakan keupayaan tadbir urus baru, dikenali sebagai tadbir urus pada rantaian. Tadbir urus pada rantaian ialah apabila perubahan protokol yang dicadangkan diputuskan oleh undi pemegang kepentingan, biasanya oleh pemegang token tadbir urus, dan pengundian berlaku pada blok rantai. Dengan beberapa bentuk tadbir urus pada rantaian, perubahan protokol yang dicadangkan telah ditulis dalam kod dan dilaksanakan secara automatik jika pihak berkepentingan meluluskan perubahan dengan menandatangani transaksi. + +Pendekatan bertentangan, tadbir urus luar rantaian, ialah di mana sebarang keputusan perubahan protokol berlaku melalui proses tidak formal perbincangan sosial, yang jika diluluskan, akan dilaksanakan dalam kod. + +** Tadbir urus Ethereum berlaku di luar rantaian** dengan pelbagai pihak berkepentingan yang terlibat dalam proses ini. + +_Walaupun di peringkat protokol Tadbir urus Ethereum di luar rantaian, banyak kes penggunaan yang dibina di atas Ethereum, seperti DAO, menggunakan tadbir urus rantaian._ + + + Lagi tentang DAO + + + + +## Siapakah yang terlibat? {#who-is-involved} + +Terdapat pelbagai pihak berkepentingan dalam [komuniti Ethereum](/community/), setiap daripada mereka memainkan peranan dalam proses tadbir urus. Bermula daripada pihak berkepentingan yang paling jauh daripada protokol dan zum ke dalam, kami mempunyai: + +- **Pemegang Ether**: mereka ini memegang sembarangan jumlah ETH. [Lagi tentang ETH](/eth/). +- **Permohonan Pengguna**: mereka ini berinteraksi dengan aplikasi pada blok rantai Ethereum. +- **Permohonan/Pemaju Alat**: mereka ini menulis aplikasi yang dijalankan di blok rantai Ethereum (contohnya DeFi, NFT, dll.) atau membina alat untuk berinteraksi dengan Ethereum (contohnya dompet, suite ujian, dll.). [Lagi tentang dapp](/dapps/). +- **Penggendali Nod**: mereka ini menjalankan nod yang menyebarkan blok dan transaksi, menolak sebarang transaksi yang tidak sah atau menyekat yang hadir. [Lagi tentang nod](/developers/docs/nodes-and-clients/). +- **Penulis EIP **: mereka ini mencadangkan perubahan kepada protokol Ethereum, dalam bentuk Cadangan Penambahbaikan Ethereum (EIP). [Lagi tentang EIP](/eips/). +- **Validators**: mereka ini menjalankan nod yang boleh menambah blok baru ke blok rantai Ethereum. +- **Pemaju Protokol** (a.k.a. "Pembangun Teras" ): mereka ini mengekalkan pelbagai pelaksanaan Ethereum (cth go-ethereum, Nethermind, Besu, Erigon, Reth pada lapisan pelaksanaan atau Prysm, Rumah Api, Nimbus, Teku, Lodestar, Grandine pada lapisan persetujuan). [Lagi tentang pelanggan Ethereum](/developers/docs/nodes-and-clients/). + +_Nota: mana-mana individu boleh menjadi sebahagian daripada pelbagai kumpulan ini (contohnya pemaju protokol boleh memperjuangkan EIP, dan menjalankan pengesahan rantai beacon, dan menggunakan aplikasi DeFi). Namun, untuk kejelasan konsep, adalah paling mudah untuk membezakan antara mereka._ + + + +## Apakah EIP? {#what-is-an-eip} + +Satu proses penting yang digunakan dalam tadbir urus Ethereum ialah **Cadangan Penambaikan Ethereum (EIP)**. EIP ialah piawaian yang menentukan ciri-ciri atau proses baru yang berpotensi untuk Ethereum. Sesiapa sahaja dalam komuniti Ethereum boleh mencipta EIP. Jika anda berminat untuk menulis EIP atau mengambil bahagian dalam penilaian rakan sebaya dan/atau tadbir urus, lihat: + + + Lagi tentang EIP + + + + +## Proses formal {#formal-process} + +Proses formal untuk memperkenalkan perubahan kepada protokol Ethereum ialah seperti berikut: + +1. **Cadangkan EIP Teras**: seperti yang dinyatakan dalam [EIP-1](https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-1#core-eips), langkah pertama untuk mencadangkan perubahan secara rasmi kepada Ethereum ialah untuk memperincikannya dalam EIP Teras. Ini akan bertindak sebagai spesifikasi rasmi bagi EIP bahawa Pemaju Protokol akan laksanakan jika diterima. + +2. **Bentangkan EIP anda kepada Pemaju Protokol**: setelah anda mempunyai EIP Teras yang telah anda kumpulkan maklum balas daripada komuniti, anda harus menyampaikannya kepada Pembangun Protokol. Anda boleh berbuat demikian dengan mencadangkan untuk perbincangan semasa panggilan [AllCoreDevs call](https://github.com/ethereum/execution-specs/tree/master/network-upgrades#getting-the-considered-for-inclusion-cfi-status). Kemungkinan beberapa perbincangan telah pun berlaku secara tidak segerak pada [forum Ethereum Magician's](https://ethereum-magicians.org/) atau dalam [Ethereum R&D Discord](https://discord.gg/mncqtgVSVw). + +> Hasil yang berpotensi dalam peringkat ini ialah: + +> - EIP akan dipertimbangkan untuk naik taraf rangkaian masa depan +> - Perubahan teknikal akan diminta +> - Ia boleh ditolak jika ia bukan keutamaan atau penambahbaikan tidak cukup besar berbanding usaha pembangunan + +3. **Ulang ke arah cadangan akhir:** selepas menerima maklum balas daripada semua pihak berkepentingan yang berkaitan, anda mungkin perlu membuat perubahan kepada cadangan awal anda untuk meningkatkan keselamatan atau memenuhi keperluan pelbagai pengguna. Sebaik sahaja EIP anda telah menggabungkan semua perubahan yang anda percaya perlu, anda perlu membentangkannya lagi kepada Pemaju Protokol. Anda kemudian akan berpindah ke langkah seterusnya dalam proses ini, atau kebimbangan baru akan muncul, memerlukan satu lagi pusingan ulangan cadangan anda. + +4. **EIP Termasuk dalam Naik Taraf Rangkaian**: mengandaikan EIP diluluskan, diuji dan dilaksanakan, ia dijadualkan sebagai sebahagian daripada naik taraf rangkaian. Memandangkan kos penyelarasan yang tinggi bagi peningkatan rangkaian (semua orang perlu membuat peningkatan serentak), EIP biasanya digabungkan bersama dalam peningkatan. + +5. **Peningkatan Rangkaian Diaktifkan**: selepas peningkatan rangkaian diaktifkan, EIP akan hidup di rangkaian Ethereum. _Nota: peningkatan rangkaian biasanya diaktifkan pada testnet sebelum diaktifkan pada Rangkaian Utama Ethereum. _ + +Aliran ini, walaupun sangat mudah, memberikan gambaran keseluruhan peringkat penting bagi perubahan protokol yang akan diaktifkan pada Ethereum. Sekarang, mari kita lihat faktor-faktor tidak formal yang terdapat dalam proses ini. + +## Proses tidak rasmi {#informal-process} + +### Memahami kerja-kerja terdahulu {#prior-work} + +Juara EIP perlu membiasakan diri dengan kerja dan cadangan sebelum mewujudkan EIP yang boleh dipertimbangkan secara serius untuk digunakan di Rangkaian Utama Ethereum. Dengan cara ini, EIP diharapkan membawa sesuatu yang baru yang belum pernah ditolak sebelum ini. Tiga tempat utama untuk penyelidikan ini ialah [repositori EIP](https://github.com/ethereum/EIPs), [Ethereum Magicians](https://ethereum-magicians.org/) dan [ethresear.ch](https://ethresear.ch/). + +### Kumpulan kerja {#working-groups} + +Draf awal EIP tidak mungkin akan dilaksanakan pada Rangkaian Utama Ethereum tanpa suntingan atau perubahan. Secara amnya, Juara EIP akan bekerjasama dengan subset Pemaju Protokol untuk menentukan, melaksanakan, menguji, mengulangi, dan memuktamadkan cadangan mereka. Dahulu, kumpulan kerja ini memerlukan masa beberapa bulan (dan kadang-kadang tahun!) kerja. Begitu juga, Juara EIP untuk perubahan sedemikian perlu melibatkan Aplikasi/Pemaju Alat yang berkaitan awal dalam usaha mereka untuk mengumpul maklum balas pengguna akhir dan mengurangkan sebarang risiko penempatan. + +### Konsensus masyarakat {#community-consensus} + +Walaupun sesetengah EIP adalah penambahbaikan teknikal mudah dengan nuansa minimum, sesetengahnya lebih kompleks dan datang dengan perdagangan yang akan memberi kesan kepada pihak berkepentingan yang berbeza dalam pelbagai cara. Ini bermakna sesetengah EIP lebih kontroversi dalam masyarakat berbanding yang lain. + +Tiada buku panduan jelas mengenai cara mengendalikan cadangan berkontroversi. Ini adalah hasil daripada reka bentuk teragih Ethereum di mana tiada kumpulan pemegang kepentingan tunggal boleh memaksa yang lain melalui kekerasan: pemaju protokol boleh memilih untuk tidak melaksanakan perubahan kod; pengendali nod boleh memilih untuk tidak menjalankan pelanggan Ethereum terkini; pasukan aplikasi dan pengguna boleh memilih untuk tidak berurus niaga pada rantaian. Oleh kerana Pemaju Protokol tidak mempunyai cara untuk memaksa orang untuk mengamalkan naik taraf rangkaian, mereka secara amnya akan mengelakkan melaksanakan EIP di mana perbalahan melebihi manfaat kepada masyarakat yang lebih luas. + +Juara EIP dijangka mendapatkan maklum balas daripada semua pihak berkepentingan yang berkaitan. Jika anda mendapati diri anda juara EIP kandungan, anda perlu cuba dan menangani bantahan untuk membina konsensus di sekitar EIP anda. Memandangkan saiz dan kepelbagaian masyarakat Ethereum, tiada satu metrik (contohnya undi duit syiling) yang boleh digunakan untuk mengukur konsensus masyarakat, dan Juara EIP dijangka menyesuaikan diri dengan keadaan cadangan mereka. + +Selain daripada keselamatan rangkaian Ethereum, Pembangun Protokol dahulunya memberikan penekanan yang besar terhadap apa yang dihargai oleh Pemaju Aplikasi/Alatan dan Pengguna Aplikasi, memandangkan penggunaan dan pembangunan mereka di atas Ethereum adalah apa yang menjadikan ekosistem ini menarik untuk pemegang kepentingan lain. Selain itu, EIP perlu dilaksanakan di semua pelaksanaan pelanggan, yang diuruskan oleh pasukan yang berbeza. Sebahagian daripada proses ini biasanya bermakna meyakinkan beberapa pasukan Pemaju Protokol bahawa perubahan tertentu adalah berharga dan ia membantu pengguna akhir atau menyelesaikan isu keselamatan. + + + +## Mengendalikan perbezaan pendapat {#disagreements} + +Mempunyai banyak pihak berkepentingan dengan motivasi dan kepercayaan yang berbeza bermakna bahawa perbezaan pendapat bukanlah perkara luar biasa. + +Secara amnya, perselisihan dikendalikan dengan perbincangan lama dalam forum awam untuk memahami akar masalah dan membolehkan sesiapa sahaja untuk menimbang. Biasanya, satu kumpulan menyerah, atau kumpulan mencapai kata sepakatan. Jika satu kumpulan berasa cukup kuat, memaksa melalui perubahan tertentu boleh menyebabkan perpecahan rantaian. Perpecahan rantaian berlaku apabila beberapa pihak berkepentingan membantah pelaksanaan perubahan protokol, yang mengakibatkan versi protokol yang berbeza dan tidak serasi beroperasi, dari mana dua blok rantai yang berbeza muncul. + +### Cabang DAO {#dao-fork} + +Cabang ialah apabila peningkatan teknikal utama atau perubahan perlu dibuat kepada rangkaian dan menukar "peraturan" protokol. [ Pelanggan Ethereum](/developers/docs/nodes-and-clients/) mesti mengemas kini perisian mereka untuk melaksanakan peraturan cabang baru. + +Cabang DAO adalah sebagai tindak balas kepada [serangan DAO tahun 2016](https://www.coindesk.com/understanding-dao-hack-journalists) di mana kontrak [DAO](/glossary/#dao) yang tidak selamat telah disedut lebih daripada 3.6 juta ETH dalam satu serangan penggodaman. Cabang itu memindahkan dana daripada kontrak yang rosak kepada kontrak baru yang membolehkan sesiapa yang kehilangan dana dalam serangan penggodaman untuk mendapatkannya semula. + +Tindakan ini telah diundi oleh masyarakat Ethereum. Mana-mana pemegang ETH boleh mengundi melalui transaksi pada [ platform mengundi](https://web.archive.org/web/20170620030820/http://v1.carbonvote.com/). Keputusan untuk mencabang mencapai lebih 85% undi. + +Adalah penting untuk diambil perhatian bahawa walaupun protokol itu bercabang untuk membalikkan serangan, berat undi yang dibawa dalam memutuskan pencabangan itu boleh dibahaskan atas beberapa sebab: + +- Kehadiran untuk mengundi sangat rendah +- Kebanyakan orang tidak tahu undi sedang berlaku +- Undi hanya mewakili pemegang ETH, bukan mana-mana peserta lain dalam sistem + +Subset masyarakat enggan mencabang, sebahagian besarnya kerana mereka merasakan kejadian DAO bukan kecacatan dalam protokol. Mereka membentuk [Ethereum Klasik](https://ethereumclassic.org/). + +Hari ini, komuniti Ethereum telah menerima pakai dasar tidak campur tangan dalam kes pepijat kontrak atau kehilangan dana untuk mengekalkan neutraliti yang boleh dipercayai sistem. + +Tonton lagi tentang penggodaman DAO: + + + + + +### Penggunaan pencabangan {#forking-utility} + +Cabang Ethereum/Ethereum Klasik merupakan contoh pencabangan yang sihat. Kami mempunyai dua kumpulan yang sangat tidak bersetuju antara satu sama lain mengenai beberapa nilai asas sehingga mereka merasakan risiko untuk meneruskan tindakan khusus mereka adalah berbaloi. + +Keupayaan untuk mencabang dalam menghadapi perbezaan politik, falsafah atau ekonomi yang ketara memainkan peranan yang besar dalam kejayaan tadbir urus Ethereum. Tanpa kemampuan untuk mencabang, alternatifnya adalah pertempuran dalaman yang berterusan, penyertaan yang dipaksa bagi mereka yang akhirnya membentuk Ethereum Klasik dan visi yang semakin berbeza tentang kejayaan bagi Ethereum. + + + +## Tadbir urus Rantai Beacon {#beacon-chain} + +Proses tadbir urus Ethereum sering diniagakan daripada kelajuan dan kecekapan untuk keterbukaan dan keterangkuman. Untuk mempercepatkan perkembangan Rantai Beacon, ia dilancarkan secara berasingan daripada rangkaian Ethereum bukti kerja dan mengikuti amalan tadbir urus sendiri. + +Walaupun spesifikasi dan pelaksanaan pembangunan sentiasa sumber terbuka sepenuhnya, proses formal yang digunakan untuk mencadangkan kemas kini yang diterangkan di atas tidak digunakan. Ini membolehkan perubahan ditentukan dan dipersetujui dengan lebih cepat oleh penyelidik dan pelaksana. + +Apabila Rantai Beacon bergabung dengan lapisan pelaksanaan Ethereum pada 15 September 2022, The Merge ini telah lengkap sebagai sebahagian daripada [naik taraf rangkaian Paris](/history/#paris). Cadangan [EIP-3675](https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-3675) telah ditukar daripada 'Panggilan Terakhir' kepada 'Muktamad', melengkapkan peralihan kepada bukti penaruhan. + + + Lagi tentang The Merge + + + + +## Bagaimana saya boleh melibatkan diri? {#get-involved} + +- [Cadangkan EIP](/eips/#participate) +- [Bincangkan cadangan semasa](https://ethereum-magicians.org/) +- [Terlibat dalam perbincangan R&D](https://ethresear.ch/) +- [Sertai perselisihan Ethereum R&D](https://discord.gg/mncqtgVSVw) +- [Gerakkan nod](/developers/docs/nodes-and-clients/run-a-node/) +- [Menyumbang kepada pembangunan pelanggan](/developers/docs/nodes-and-clients/#execution-clients) +- [Program Perantisan Pemaju Teras](https://blog.ethereum.org/2021/09/06/core-dev-apprenticeship-second-cohort/) + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +Tadbir urus di Ethereum tidak ditakrifkan secara tegar. Pelbagai peserta komuniti mempunyai perspektif yang pelbagai tentangnya. Berikut adalah antaranya: + +- [Nota tentang Blok Rantai Tadbir Urus](https://vitalik.eth.limo/general/2017/12/17/voting.html) - _Vitalik Buterin_ +- [Bagaimanakah Tadbir Urus Ethereum berfungsi?](https://cryptotesters.com/blog/ethereum-governance) – _Cryptotesters_ +- [Bagaimanakah tadbir urus Ethereum berfungsi](https://medium.com/coinmonks/how-ethereum-governance-works-71856426b63a) - _Micah Zoltu_ +- [Apakah yang merupakan pemaju teras Ethereum?](https://hudsonjameson.com/2020-06-22-what-is-an-ethereum-core-developer/) - _Hudson Jameson_ +- [Tadbir Urus, Bahagian 2: Plutokrasi Masih Teruk](https://vitalik.eth.limo/general/2018/03/28/plutocracy.html) - _Vitalik Buterin_ +- [Melepasi tadbir urus pengundian syiling](https://vitalik.eth.limo/general/2021/08/16/voting3.html) - _Vitalik Buterin_ diff --git a/public/content/translations/ms/refi/index.md b/public/content/translations/ms/refi/index.md new file mode 100644 index 00000000000..fa4c604188b --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/refi/index.md @@ -0,0 +1,81 @@ +--- +title: Kewangan Jana Semula (ReFi) +description: Gambaran keseluruhan ReFi dan kes penggunaan semasanya. +lang: ms +template: use-cases +emoji: ":recycle:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/future_transparent.png +alt: "" +summaryPoint1: Sistem ekonomi alternatif yang dibina berdasarkan prinsip regeneratif +summaryPoint2: Pencubaan memanfaatkan Ethereum untuk menyelesaikan krisis penyelarasan peringkat global seperti perubahan iklim +summaryPoint3: Alat untuk menskalakan aset manfaat ekologi secara drastik, contohnya kredit karbon yang disahkan +--- + +## Apakah ReFi? {#what-is-refi} + +**Kewangan janaan semula (ReFi)** adalah satu set alat dan idea yang dibina di atas [blok rantai](/glossary/#blockchain), yang bertujuan untuk mewujudkan ekonomi yang regeneratif, bukannya ekonomi yang bersifat ekstraktif atau eksploitatif. Pada akhirnya, sistem ekstraktif menghabiskan sumber yang ada dan akan runtuh; tanpa mekanisme regeneratif, ia tidak mempunyai daya tahan. ReFi beroperasi dengan andaian bahawa penciptaan nilai kewangan mesti dipisahkan daripada pengekstrakan sumber yang tidak mampan dari planet dan komuniti kita. + +Sebaliknya, ReFi bertujuan untuk menyelesaikan masalah alam sekitar, komunal atau sosial dengan mencipta kitaran penjanaan semula. Sistem ini mencipta nilai untuk peserta sambil memberi manfaat kepada ekosistem dan komuniti pada masa yang sama. + +Salah satu asas ReFi ialah konsep ekonomi penjanaan semula yang dipelopori oleh John Fullerton dari Capital Institute. Beliau mencadangkan [lapan prinsip saling berkaitan](https://capitalinstitute.org/8-principles-regenerative-economy/) yang mendasari kesihatan sistemik: + +![Lapan prinsip yang saling berkaitan](refi-regenerative-economy-diagram.png) + +Projek ReFi merealisasikan prinsip ini menggunakan aplikasi [kontrak pintar](/glossary/#smart-contract) dan [kewangan teragih (DeFi)](/glossary/#defi) untuk memberi insentif kepada tingkah laku penjanaan semula, mis. memulihkan ekosistem yang terdegradasi, dan memudahkan kerjasama berskala besar dalam isu global seperti perubahan iklim dan kehilangan biodiversiti. + +ReFi juga bertindih dengan pergerakan [sains teragih (DeSci)](/desci/), yang menggunakan Ethereum sebagai platform untuk membiayai, mencipta, menyemak, mengkredit, menyimpan dan menyebarkan pengetahuan saintifik. Alat DeSci boleh menjadi berguna untuk membangunkan piawaian dan amalan yang boleh disahkan untuk melaksanakan dan memantau aktiviti penjanaan semula seperti menanam pokok, mengalihkan plastik dari lautan atau memulihkan ekosistem yang terdegradasi. + + + +## Tokenisasi kredit karbon {#tokenization-of-carbon-credits} + +**[Pasaran karbon sukarela (VCM)](https://climatefocus.com/so-what-voluntary-carbon-market-exactly/)** ialah mekanisme untuk membiayai projek yang memberi kesan positif yang disahkan ke atas pelepasan karbon, sama ada mengurangkan pelepasan berterusan atau mengeluarkan gas rumah hijau yang telah dikeluarkan daripada suasana. Projek ini menerima aset yang dipanggil "kredit karbon" selepas ia disahkan, yang boleh dijual kepada individu dan organisasi yang ingin menyokong tindakan iklim. + +Selain VCM, terdapat juga beberapa pasaran karbon yang dimandatkan kerajaan ('pasaran pematuhan') yang bertujuan untuk menetapkan harga karbon melalui undang-undang atau peraturan dalam bidang kuasa tertentu (cth. negara atau wilayah), mengawal pembekalan permit untuk diedarkan. Pasaran pematuhan memberi insentif kepada pencemar dalam bidang kuasa mereka untuk mengurangkan pelepasan, tetapi mereka tidak mampu mengeluarkan gas rumah hijau yang telah dikeluarkan. + +Walaupun perkembangannya sejak beberapa dekad kebelakangan ini, VCM terus mengalami pelbagai isu: + +1. Kecairan yang sangat berpecah-belah +2. Mekanisme transaksi legap +3. Yuran yang tinggi +4. Kelajuan dagangan yang sangat perlahan +5. Kekurangan kebolehskalaan + +Peralihan VCM kepada **pasaran karbon digital (DCM)** berasaskan blok rantai baharu mungkin satu peluang untuk meningkatkan teknologi sedia ada untuk mengesahkan, berurus niaga dan menggunakan kredit karbon. Blok Rantai membenarkan data yang boleh disahkan secara terbuka, akses untuk pelbagai pengguna dan lebih banyak kecairan. + +Projek ReFi menggunakan teknologi blok rantai untuk mengurangkan banyak masalah pasaran tradisional: + +- **Kecairan tertumpu dalam sebilangan kecil kumpulan kecairan** yang boleh didagangkan secara bebas oleh sesiapa sahaja. Organisasi besar serta pengguna individu boleh menggunakan kumpulan ini tanpa carian manual untuk penjual/pembeli, yuran penyertaan atau pendaftaran terlebih dahulu. +- **Semua urus niaga direkodkan pada blok rantai awam**. Laluan yang diambil oleh setiap kredit karbon disebabkan aktiviti perdagangan boleh dikesan selama-lamanya sebaik sahaja ia tersedia di DCM. +- **Kelajuan transaksi hampir serta-merta**. Mendapatkan sejumlah besar kredit karbon melalui pasaran warisan boleh mengambil masa beberapa hari atau minggu, tetapi ini boleh dicapai dalam beberapa saat di DCM. +- **Aktiviti perdagangan berlaku tanpa perantara**, yang mengenakan bayaran yang tinggi. Kredit karbon digital mewakili pengurangan kos yang ketara berbanding kredit tradisional. +- **DCM boleh berskala** dan boleh memenuhi permintaan individu dan syarikat multinasional. + +### Komponen utama DCM {#key-components-dcm} + +Empat komponen utama membentuk landskap semasa DCM: + +1. Pendaftaran seperti [Verra](https://verra.org/project/vcs-program/registry-system/) dan [Standard Emas](https://www.goldstandard.org/) memastikan projek yang menghasilkan kredit karbon boleh dipercayai. Mereka juga mengendalikan pangkalan data di mana kredit karbon digital berasal dan boleh dipindahkan atau digunakan (bersara). + +Terdapat gelombang baharu projek inovatif sedang dibina atas blok rantai yang cuba mengganggu penyandang dalam sektor ini. + +2. Jambatan karbon, a.k.a. tokenizer, menyediakan teknologi untuk mewakili atau memindahkan kredit karbon daripada pendaftaran tradisional ke DCM. Contoh ketara termasuk [Protokol Toucan](https://toucan.earth/), [C3](https://c3.app/) dan [Moss.Earth](https://moss.earth/). +3. Perkhidmatan bersepadu menawarkan penghindaran karbon dan/atau kredit penyingkiran kepada pengguna akhir supaya mereka boleh menuntut faedah alam sekitar daripada kredit dan berkongsi sokongan mereka terhadap tindakan iklim dengan dunia. + +Beberapa seperti [Klima Infinity](https://www.klimadao.finance/infinity) dan [Senken](https://senken.io/) menawarkan pelbagai jenis projek yang dibangunkan oleh pihak ketiga dan dikeluarkan di bawah piawaian yang ditetapkan seperti Verra; yang lain seperti [Nori](https://nori.com/) hanya menawarkan projek khusus yang dibangunkan di bawah piawaian kredit karbon mereka sendiri, yang mereka keluarkan dan yang mana mereka mempunyai pasaran khusus mereka sendiri. + +4. Rel dan infrastruktur asas yang memudahkan peningkatan impak dan kecekapan keseluruhan rantaian bekalan pasaran karbon. [KlimaDAO](http://klimadao.finance/) membekalkan kecairan sebagai barangan awam (membenarkan sesiapa sahaja membeli atau menjual kredit karbon pada harga yang telus), memberi insentif kepada peningkatan daya pengeluaran pasaran karbon dan persaraan dengan ganjaran, dan menyediakan alatan saling kendalian mesra pengguna untuk mengakses data tentang, serta memperoleh dan bersara, pelbagai jenis kredit karbon token. + +## ReFi melangkaui pasaran karbon {#refi-beyond} + +Walaupun pada masa ini terdapat penekanan yang kuat terhadap pasaran karbon secara umum dan peralihan VCM kepada DCM khususnya dalam ruang, istilah "ReFi" tidak terhad kepada karbon. Aset alam sekitar lain di luar kredit karbon boleh dibangunkan dan ditandakan, yang bermakna luaran negatif lain juga boleh dinilai dalam lapisan asas sistem ekonomi masa depan. Selain itu, aspek penjanaan semula model ekonomi ini boleh digunakan untuk bidang lain, seperti pembiayaan barangan awam melalui platform pembiayaan kuadratik seperti [Gitcoin](https://gitcoin.co/). Organisasi yang dibina atas idea penyertaan terbuka dan pengagihan sumber yang saksama memperkasakan semua orang untuk menyalurkan wang kepada projek perisian sumber terbuka, serta projek pendidikan, alam sekitar dan dipacu komuniti. + +Dengan mengalihkan hala tuju modal daripada amalan ekstraktif ke arah aliran penjanaan semula, projek dan syarikat yang memberikan faedah sosial, alam sekitar atau komunal—dan yang mungkin gagal mencapai pembiayaan dalam kewangan tradisional—boleh turun padang dan menjana luaran yang positif untuk masyarakat jauh lebih cepat dan mudah. Peralihan kepada model pembiayaan ini juga membuka pintu kepada sistem ekonomi yang lebih inklusif, di mana orang dari semua demografi boleh menjadi peserta aktif dan bukannya pemerhati pasif semata-mata. ReFi menawarkan visi Ethereum sebagai mekanisme untuk menyelaraskan tindakan terhadap cabaran wujud yang dihadapi oleh spesies kita dan semua kehidupan di planet kita—sebagai lapisan asas paradigma ekonomi baharu, yang membolehkan masa depan yang lebih inklusif dan mampan untuk berabad-abad yang akan datang. + +## Bacaan tambahan pada ReFi + +- [Tinjauan peringkat tinggi mata wang karbon dan tempatnya dalam ekonomi](https://www.klimadao.finance/blog/the-vision-of-a-carbon-currency) +- [Kementerian untuk Masa Depan, sebuah novel yang menggambarkan peranan mata wang yang disokong karbon dalam memerangi perubahan iklim](https://en.wikipedia.org/wiki/The_Ministry_for_the_Future) +- [Laporan terperinci oleh Pasukan Petugas untuk Menskalakan Pasaran Karbon Sukarela](https://www.iif.com/Portals/1/Files/TSVCM_Report.pdf) +- [Entri Glosari CoinMarketCap Kevin Owocki dan Evan Miyazono di ReFi](https://coinmarketcap.com/alexandria/glossary/regenerative-finance-refi) diff --git a/public/content/translations/ms/security/index.md b/public/content/translations/ms/security/index.md new file mode 100644 index 00000000000..be0716b030c --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/security/index.md @@ -0,0 +1,295 @@ +--- +title: Keselamatan Ethereum dan pencegahan penipuan +description: Kekal Selamat dalam Ethereum +lang: ms +--- + +# Keselamatan Ethereum dan pencegahan penipuan {#introduction} + +Minat yang meningkat dalam mata wang kripto membawa risiko yang semakin meningkat daripada penipu dan penggodam. Artikel ini membentangkan beberapa amalan terbaik untuk mengurangkan risiko ini. + +**Ingat: Tiada sesiapa pun dari ethereum.org akan menghubungi anda. Jangan balas e-mel yang mengatakan ia daripada sokongan rasmi Ethereum.** + + + +## Keselamatan Kripto 101 {#crypto-security} + +### Tingkatkan pengetahuan anda {#level-up-your-knowledge} + +Salah faham tentang cara kripto berfungsi boleh membawa kepada kesilapan yang mahal. Contohnya, jika seseorang berpura-pura menjadi ejen perkhidmatan pelanggan yang boleh mengembalikan ETH yang hilang sebagai pertukaran untuk kunci peribadi anda, mereka memangsa orang yang tidak memahami bahawa Ethereum ialah rangkaian teragih yang tidak mempunyai fungsi seperti ini. Mendidik diri anda mengenai bagaimana Ethereum berfungsi merupakan pelaburan yang berbaloi. + + + Apa itu Ethereum? + + + + Apakah itu Ether? + + + +## Keselamatan dompet {#wallet-security} + +### Jangan berikan kunci peribadi anda {#protect-private-keys} + +**Jangan sesekali, atas sebarang sebab, berkongsi kunci peribadi anda!** + +Kunci peribadi kepada dompet anda ialah kata laluan kepada dompet Ethereum anda. Ia adalah satu-satunya perkara yang menghalang seseorang yang tahu alamat dompet anda daripada mengalirkan semua aset daripada akaun anda! + + + Apa itu dompet Ethereum? + + +#### Jangan mengambil tangkapan skrin frasa benih/kunci peribadi anda {#screenshot-private-keys} + +Tangkapan skrin frasa benih atau kunci peribadi anda mungkin menyegerakkannya ke penyedia data awan, yang boleh menjadikannya boleh diakses oleh penggodam. Mendapatkan kunci peribadi daripada awan adalah vektor serangan biasa untuk penggodam. + +### Gunakan dompet perkakasan {#use-hardware-wallet} + +Dompet perkakasan menyediakan storan luar talian untuk kunci peribadi. Ia dianggap pilihan dompet yang paling selamat untuk menyimpan kunci peribadi anda: kunci peribadi anda tidak pernah menyentuh internet dan kekal setempat sepenuhnya pada peranti anda. + +Menyimpan kunci peribadi di luar talian secara drastik mengurangkan risiko digodam, walaupun jika penggodam mengawal komputer anda. + +#### Cuba dompet perkakasan: {#try-hardware-wallet} + +- [Lejar](https://www.ledger.com/) +- [Trezor](https://trezor.io/) + +### Semak semula transaksi sebelum menghantar {#double-check-transactions} + +Secara tidak sengaja menghantar kripto ke alamat dompet yang salah ialah kesilapan biasa. **Transaksi yang dihantar pada Ethereum tidak boleh dibalikkan.** Melainkan anda tahu pemilik alamat dan boleh meyakinkan mereka untuk menghantar semula dana anda, anda tidak akan dapat mendapatkan semula dana anda. + +Sentiasa pastikan alamat yang anda hantar sepadan dengan tepat dengan alamat penerima yang diinginkan sebelum menghantar transaksi. Membaca mesej transaksi sebelum menandatangan adalah amalan yang baik apabila berinteraksi dengan kontrak pintar. + +### Tetapkan had perbelanjaan kontrak pintar {#spend-limits} + +Apabila berinteraksi dengan kontrak pintar, jangan membenarkan had perbelanjaan tanpa had. Perbelanjaan tanpa had boleh membolehkan kontrak pintar untuk mengalirkan dompet anda. Sebaliknya, tetapkan had perbelanjaan kepada hanya jumlah yang diperlukan untuk transaksi. + +Banyak dompet Ethereum menawarkan had perlindungan untuk melindungi akaun daripada disalirkan. + +[Bagaimana untuk memansuhkan akses smart contract ke dana kripto anda](/guides/how-to-revoke-token-access/) + + + +## Penipuan biasa {#common-scams} + +Adalah mustahil untuk menghentikan penipu sepenuhnya, tetapi kita boleh menjadikan mereka kurang berkesan dengan mengetahui teknik mereka yang paling banyak digunakan. Terdapat banyak variasi penipuan ini, tetapi mereka biasanya mengikuti corak peringkat tinggi yang sama. Jika tiada yang lain, ingatlah: + +- sentiasa bersikap skeptikal +- tiada sesiapa yang akan memberi anda ETH percuma atau diskaun +- tiada sesiapa yang memerlukan akses kepada kunci peribadi atau maklumat peribadi anda + +### Pancingan data iklan Twitter {#ad-phishing} + +![Pancingan data pautan Twitter](./twitterPhishingScam.png) + +Terdapat kaedah untuk memalsukan ciri pratonton pautan Twitter (juga dikenali sebagai X) (membubarkan) untuk berpotensi memperdaya pengguna untuk menganggap mereka melawat tapak web yang sah. Teknik ini mengeksploitasi mekanisme Twitter untuk menjana pratonton URL yang dikongsi dalam tweet, dan menunjukkan _daripada ethereum.org_ contohnya (ditunjukkan di atas), padahal sebenarnya mereka sedang diubah hala ke tapak berniat jahat. + +Sentiasa pastikan anda berada di domain yang betul, terutamanya selepas mengklik pautan. + +[Maklumat lanjut di sini](https://harrydenley.com/faking-twitter-unfurling). + +### Penipuan pemberian {#giveaway} + +Salah satu penipuan yang paling biasa dalam mata wang kripto ialah penipuan pemberian. Penipuan pemberian boleh berlaku dalam pelbagai bentuk, tetapi idea umum ialah jika anda menghantar ETH ke alamat dompet yang diberikan, anda akan menerima kembali ETH anda tetapi berganda. * Atas sebab ini, ia juga dikenali sebagai penipuan 2-untuk-1. * + +Penipuan ini biasanya menetapkan masa terhad peluang untuk menuntut pemberian untuk mewujudkan rasa tergesa-gesa palsu. + +### Penggodaman media sosial {#social-media-hacks} + +Versi berprofil tinggi ini berlaku pada Julai 2020, apabila akaun Twitter selebriti dan organisasi terkemuka telah digodam. Penggodam serentak menyiarkan pemberian Bitcoin pada akaun digodam. Walaupun ciapan yang menipu itu cepat disedari dan dipadamkan, penggodam masih berjaya melarikan diri dengan 11 bitcoin (atau $500,000 pada September 2021). + +![Penipuan di Twitter](./appleTwitterScam.png) + +### Pemberian selebriti {#celebrity-giveaway} + +Pemberian selebriti merupakan satu lagi bentuk penipuan pemberian yang lazim. Penipu akan mengambil rakaman video temu bual atau ceramah persidangan yang diberikan oleh seorang selebriti dan menyiarkannya secara langsung di YouTube - menjadikannya kelihatan seolah-olah selebriti itu sedang memberikan temu bual video secara langsung yang menyokong pemberian mata wang kripto. + +Vitalik Buterin digunakan paling kerap dalam penipuan ini, tetapi ramai orang lain yang terlibat dalam kripto juga digunakan (contohnya Elon Musk atau Charles Hoskinson). Termasuk seorang yang terkenal memberi siaran langsung penipu itu rasa kesahihan (ini kelihatan mencurigakan, tetapi Vitalik terlibat, jadi ia mesti baik!). + +**Pemberian sentiasa penipuan. Jika anda menghantar dana anda ke akaun-akaun ini, anda akan kehilangan dana anda.** + +![Penipuan di YouTube](./youtubeScam.png) + +### Penipuan sokongan {#support-scams} + +Mata wang kripto ialah teknologi yang agak muda dan disalah faham. Penipuan biasa yang mengambil kesempatan daripada ini ialah penipuan sokongan, di mana penipu akan menyamar sebagai kakitangan sokongan untuk dompet popular, pertukaran, atau blok rantai. + +Banyak perbincangan mengenai Ethereum berlaku pada Discord. Penipu sokongan biasanya akan mencari sasaran mereka dengan mencari soalan sokongan dalam saluran discord awam dan kemudian menghantar mesej peribadi kepada penanya untuk menawarkan sokongan. Dengan membina kepercayaan, penipu sokongan cuba untuk menipu anda untuk mendedahkan kunci peribadi anda atau menghantar dana anda kepada dompet mereka. + +![Penipuan sokongan pada Discord](./discordScam.png) + +Sebagai peraturan umum, kakitangan tidak akan berkomunikasi dengan anda melalui saluran peribadi, tidak rasmi. Beberapa perkara mudah yang perlu diingat apabila berurusan dengan sokongan: + +- Jangan sesekali berkongsi kunci peribadi anda, frasa benih atau kata laluan +- Jangan sekali-kali membenarkan sesiapa sahaja akses jauh kepada komputer anda +- Jangan sesekali berkomunikasi di luar saluran yang telah ditetapkan organisasi + + +
+ Berhati-hati: walaupun penipuan gaya sokongan biasanya berlaku pada Discord, mereka juga berleluasa di mana-mana aplikasi sembang di mana perbincangan kripto berlaku, termasuk e-mel. +
+ + +### Penipuan token 'Eth2' {#eth2-token-scam} + +Menjelang [The Merge](/roadmap/merge/), penipu mengambil kesempatan daripada kekeliruan mengenai istilah 'Eth2' untuk cuba mendapatkan pengguna menebus ETH mereka untuk token 'ETH2'. Tidak ada 'ETH2', dan tiada token sah lain telah diperkenalkan dengan The Merge. ETH yang anda miliki sebelum The Merge ialah ETH yang sama sekarang. Terdapat **tiada perlu mengambil apa-apa tindakan yang berkaitan dengan ETH anda untuk mengambil kira suis dari bukti kerja kepada bukti kepemilikan**. + +Penipu mungkin muncul sebagai "sokongan", memberitahu anda bahawa jika anda mendepositkan ETH anda, anda akan menerima kembali 'ETH2'. Tidak ada [ sokongan Ethereum rasmi](/community/support/), dan tiada token baru. Jangan sesekali berkongsi frasa benih dompet anda dengan sesiapa. + +_Nota: Terdapat token/ticker derivatif yang mungkin mewakili ETH yang dipertaruhkan (contohnya, rETH dari Rocket Pool, stETH dari Lido, ETH2 dari Coinbase), tetapi ini bukan sesuatu yang anda perlu "pindahkan."_ + +### Penipuan pancingan data {#phishing-scams} + +Penipuan pancingan data merupakan satu lagi sudut yang semakin biasa yang penipu akan digunakan untuk cuba mencuri dana dompet anda. + +Sesetengah e-mel pancingan data meminta pengguna untuk klik pada pautan yang akan mengarahkan mereka ke laman tiruan, meminta mereka untuk memasukkan frasa benih mereka, menetapkan semula kata laluan mereka atau menghantar ETH. Lain-lain boleh meminta anda untuk memasang malware tanpa disedari untuk menjangkiti komputer anda dan memberi penipu akses kepada fail komputer anda. + +Jika anda menerima e-mel daripada penghantar yang tidak diketahui, ingat: + +- Jangan sekali-kali membuka pautan atau lampiran daripada alamat e-mel yang anda tidak kenali +- Jangan sekali-kali mendedahkan maklumat peribadi atau kata laluan anda kepada sesiapa +- Memadamkan e-mel daripada penghantar yang tidak diketahui + +[Lagi tentang mengelakkan penipuan pemancingan data](https://support.mycrypto.com/staying-safe/mycrypto-protips-how-not-to-get-scammed-during-ico) + +### Penipuan broker dagangan kripto {#broker-scams} + +Broker perdagangan kripto penipuan mendakwa sebagai broker mata wang kripto pakar yang akan menawarkan untuk mengambil wang anda dan melabur bagi pihak anda. Setelah penipu menerima dana anda, mereka mungkin akan memujuk anda, meminta anda untuk menghantar lebih banyak dana, supaya anda tidak terlepas peluang untuk mendapatkan keuntungan pelaburan lanjut, atau mereka mungkin menghilangkan diri sepenuhnya. + +Penipu ini sering mencari sasaran dengan menggunakan akaun palsu di YouTube untuk memulakan perbualan yang seolah-olah semula jadi tentang 'broker' itu. Perbualan ini sering kali mendapat undian yang tinggi untuk meningkatkan kesahihan, tetapi undian tersebut semuanya dari akaun bot. + +**Jangan percaya kepada orang asing internet untuk melabur bagi pihak anda. Anda akan kehilangan kripto anda.** + +![Penipuan broker dagangan di YouTube](./brokerScam.png) + +### Penipuan kolam perlombongan kripto {#mining-pool-scams} + +Bermula September 2022, perlombongan di Ethereum tidak lagi boleh. Walau bagaimanapun, penipuan kolam perlombongan masih wujud. Penipuan kolam perlombongan melibatkan orang yang menghubungi anda tanpa diminta dan mendakwa bahawa anda boleh memperoleh pulangan besar dengan menyertai kolam perlombongan Ethereum. Penipu akan membuat tuntutan dan kekal berhubung dengan anda selama tempoh yang diperlukan. Pada asasnya, penipu akan cuba meyakinkan anda bahawa apabila anda menyertai kumpulan perlombongan Ethereum, mata wang kripto anda akan digunakan untuk mencipta ETH dan bahawa anda akan dibayar dividen ETH. Anda kemudian akan melihat bahawa mata wang kripto anda menghasilkan pulangan yang kecil. Ini semata-mata untuk memancing anda agar melabur lebih banyak. Akhirnya, semua dana anda akan dihantar ke alamat yang tidak diketahui, dan penipu akan hilang atau dalam beberapa kes akan terus berhubung seperti yang telah berlaku dalam kes baru-baru ini. + +Intinya: berhati-hati terhadap orang yang menghubungi anda di media sosial yang meminta anda menjadi sebahagian daripada kolam perlombongan. Sebaik sahaja anda kehilangan kripto anda, ia telah hilang. + +Beberapa perkara yang perlu diingat: + +- Berhati-hati dengan sesiapa yang menghubungi anda mengenai cara untuk membuat wang daripada kripto anda +- Lakukan penyelidikan anda mengenai pertaruhan, kolam kecairan, atau cara lain untuk melabur kripto anda +- Jarang sekali, jika pernah, skim sebegitu adalah sah. Jika mereka sah, mereka mungkin arus perdana dan anda akan telah mendengar tentang mereka. + +[Lelaki kehilangan $ 200k dalam penipuan kolam perlombongan](https://www.reddit.com/r/CoinBase/comments/r0qe0e/scam_or_possible_incredible_payout/) + +### Penipuan Airdrop {#airdrop-scams} + +Penipuan Airdrop melibatkan projek penipuan yang menurunkan aset (NFT, token) ke dalam dompet anda dan menghantar anda ke laman web penipuan untuk menuntut aset yang telah diturunkan. Anda akan diminta untuk log masuk dengan dompet Ethereum anda dan "meluluskan" transaksi apabila cuba untuk membuat tuntutan. Transaksi ini menjejaskan akaun anda dengan menghantar kunci awam dan swasta anda kepada penipu. Bentuk alternatif penipuan ini mungkin meminta anda mengesahkan transaksi yang menghantar dana ke akaun penipu. + +[Lagi tentang penipuan airdrop](https://www.youtube.com/watch?v=LLL_nQp1lGk) + + + +## Keselamatan web 101 {#web-security} + +### Gunakan kata laluan yang kuat {#use-strong-passwords} + +[Lebih 80% daripada penggodaman akaun adalah hasil daripada kata laluan yang lemah atau dicuri](https://cloudnine.com/ediscoverydaily/electronic-discovery/80-percent-hacking-related-breaches-related-password-issues-cybersecurity-trends/). Gabungan panjang aksara, nombor dan simbol akan membantu memastikan akaun anda selamat. + +Kesilapan biasa ialah menggunakan gabungan beberapa perkataan biasa yang berkaitan. Kata laluan seperti ini tidak selamat kerana ia terdedah kepada teknik penggodaman yang dipanggil serangan kamus. + +```md +Contoh kata laluan yang lemah: CuteFluffyKittens! + +Contoh kata laluan yang kuat: ymv\*azu.EAC8eyp8umf +``` + +Satu lagi kesilapan biasa ialah menggunakan kata laluan yang boleh diteka atau diterokai dengan mudah melalui [kejuruteraan sosial](https://wikipedia.org/wiki/Social_engineering_(security)). Termasuk nama sulung ibu anda, nama anak atau haiwan peliharaan anda, atau tarikh lahir dalam kata laluan anda akan meningkatkan risiko digodam. + +#### Amalan kata laluan yang baik: {#good-password-practices} + +- Buat kata laluan selagi dibenarkan oleh penjana kata laluan anda atau borang yang anda isi +- Gunakan campuran huruf besar, huruf kecil, nombor, dan simbol +- Jangan gunakan butiran peribadi, seperti nama keluarga, dalam kata laluan anda +- Elakkan perkataan biasa + +[Lagi tentang mewujudkan kata laluan yang kuat](https://terranovasecurity.com/how-to-create-a-strong-password-in-7-easy-steps/) + +### Gunakan kata laluan unik untuk semua {#use-unique-passwords} + +Kata laluan yang kuat yang telah didedahkan dalam pelanggaran data bukan lagi kata laluan yang kukuh. Tapak web[Adakah Saya Telah Dipindah](https://haveibeenpwned.com)membolehkan anda menyemak sama ada akaun anda terlibat dalam sebarang pelanggaran data awam. Jika ada,**tukar kata laluan tersebut dengan segera**. Menggunakan kata laluan unik untuk setiap akaun mengurangkan risiko penggodam mendapat akses kepada semua akaun anda jika salah satu kata laluan anda terjejas. + +### Gunakan pengurus kata laluan {#use-password-manager} + + +
+ Menggunakan pengurus kata laluan memastikan ciptaan kata laluan yang kuat, unik dan diingati! Kami menggesa anda menggunakannya, dan kebanyakan daripadanya adalah percuma! +
+ + +Mengingati kata laluan yang kuat dan unik untuk setiap akaun yang anda miliki bukanlah sesuatu yang ideal. Pengurus kata laluan menawarkan penyimpanan yang selamat dan disulitkan untuk semua kata laluan anda, yang boleh anda akses melalui satu kata laluan utama yang kukuh. Ia juga mencadangkan kata laluan yang kukuh apabila mendaftar untuk perkhidmatan baru, jadi anda tidak perlu mencipta kata laluan sendiri. Banyak pengurus kata laluan juga akan memberitahu anda jika anda telah terlibat dalam pelanggaran data, membolehkan anda menukar kata laluan sebelum sebarang serangan berniat jahat. + +![Contoh menggunakan pengurus kata laluan](./passwordManager.png) + +#### Cuba pengurus kata laluan: {#try-password-manager} + +- [Bitwarden](https://bitwarden.com/) +- [KeePass](https://keepass.info/) +- [1Kata Laluan](https://1password.com/) +- Atau semak [pengurus kata laluan lain yang disyorkan](https://www.privacytools.io/secure-password-manager) + +### Gunakan Pengesahan Dua-Faktor {#two-factor-authentication} + +Kadangkala anda mungkin diminta untuk mengesahkan identiti anda melalui bukti unik. Ini dikenali sebagai **faktor**. Tiga faktor utama ialah: + +- Sesuatu yang anda tahu (seperti kata laluan atau soalan keselamatan) +- Sesuatu milik diri anda (seperti cap jari atau pengimbas iris/muka) +- Sesuatu yang anda miliki (kunci keselamatan atau aplikasi pengesahan pada telefon anda) + +Menggunakan **Pengesahan Dua Faktor (2FA)** menyediakan *faktor keselamatan tambahan* untuk akaun dalam talian anda. 2FA memastikan dengan hanya mempunyai kata laluan tidak mencukupi untuk mengakses akaun. Yang paling lazim, faktor kedua ialah kod 6 digit rawak, dikenali sebagai **kata laluan sekali pakai berasaskan masa (TOTP)**, yang boleh anda akses melalui aplikasi pengesahan seperti Google Authenticator atau Authy. Ia berfungsi sebagai faktor "sesuatu yang anda miliki" kerana benih yang menjana kod masa disimpan pada peranti anda. + + +
+ Nota: Menggunakan 2FA berasaskan SMS terdedah kepada pencurian SIM dan tidak selamat. Untuk keselamatan terbaik, gunakan perkhidmatan seperti Google Authenticator atau Authy. +
+ + +#### Kunci keselamatan {#security-keys} + +Kunci keselamatan ialah jenis 2FA yang lebih maju dan selamat. Kunci keselamatan ialah peranti pengesahan perkakasan fizikal yang berfungsi seperti apl pengesah. Menggunakan kunci keselamatan merupakan cara yang paling selamat untuk 2FA. Banyak kunci ini menggunakan Standard Faktor Kedua Universal FIDO (U2F). [Ketahui lebih lanjut mengenai FIDO U2F](https://www.yubico.com/authentication-standards/fido-u2f/). + +Tonton lebih lanjut di 2FA: + + + +### Nyahpasang sambungan pelayar {#uninstall-browser-extensions} + +Sambungan pelayar, seperti sambungan Chrome atau Tambahan untuk Firefox, boleh meningkatkan fungsi pelayar tetapi turut mempunyai risiko. Secara lalai, kebanyakan sambungan pelayar meminta capaian untuk 'baca dan tukar data laman', membolehkan mereka melakukan hampir apa-apa sahaja dengan data anda. Sambungan Chrome sentiasa dikemas kini secara automatik, jadi sambungan selamat sebelum ini boleh mengemas kini kemudian dan menyertakan kod berniat jahat. Kebanyakan sambungan pelayar tidak cuba mencuri data anda, tetapi anda perlu sedar bahawa mereka boleh. + +#### Kekal selamat dengan: {#browser-extension-safety} + +- Hanya memasang sambungan pelayar daripada sumber yang dipercayai +- Menghapuskan sambungan pelayar yang tidak digunakan +- Pasang sambungan Chrome setempat untuk menghentikan kemas kini automatik (Lanjutan) + +[Lebih lanjut mengenai risiko sambungan pelayar](https://www.kaspersky.co.uk/blog/browser-extensions-security/12750/) + + + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +### Keselamatan web {#reading-web-security} + +- [ Sehingga 3 juta peranti dijangkiti oleh tambahan Chrome dan Edge yang disertakan dengan perisian hasad](https://arstechnica.com/information-technology/2020/12/up-to-3-million-devices-infected-by-malware-laced-chrome-and-edge-add-ons/) - _ Dan Goodin_ +- [Cara Mencipta Kata Laluan yang Kukuh — Yang Tidak Akan Anda Lupa](https://www.avg.com/en/signal/how-to-create-a-strong-password-that-you-wont-forget) - _AVG_ +- [Apakah kunci keselamatan?](https://help.coinbase.com/en/coinbase/getting-started/verify-my-account/security-keys-faq) - _Coinbase_ + +### Keselamatan Kripto {#reading-crypto-security} + +- [Melindungi Diri Anda dan Dana Anda](https://support.mycrypto.com/staying-safe/protecting-yourself-and-your-funds) - _MyCrypto_ +- [Isu keselamatan dalam perisian komunikasi kripto biasa](https://docs.salusec.io/untitled/web3-penetration-test/risks-in-social-media) - _Salus_ +- [Panduan Keselamatan Untuk Boneka Dan Juga Orang Pintar](https://medium.com/mycrypto/mycryptos-security-guide-for-dummies-and-smart-people-too-ab178299c82e) - _MyCrypto_ +- [Keselamatan Kripto: Kata laluan dan Pengesahan](https://www.youtube.com/watch?v=m8jlnZuV1i4) - _Andreas M. Antonopoulos_ + +### Pendidikan penipuan {#reading-scam-education} + +- [Panduan: Cara mengenal pasti token penipuan](/guides/how-to-id-scam-tokens/) +- [Kekal Selamat: Penipuan Lazim](https://support.mycrypto.com/staying-safe/common-scams) - _MyCrypto_ +- [Mengelakkan Penipuan](https://bitcoin.org/en/scams) - _ Bitcoin.org _ +- [Twitter merungkai e-mel dan mesej pancingan data kripto lazim](https://twitter.com/tayvano_/status/1516225457640787969) - _Taylor Monahan_ + + diff --git a/public/content/translations/ms/social-networks/index.md b/public/content/translations/ms/social-networks/index.md new file mode 100644 index 00000000000..bcd691f482d --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/social-networks/index.md @@ -0,0 +1,106 @@ +--- +title: Rangkaian sosial ternyahpusat +description: Gambaran keseluruhan rangkaian sosial teragih di Ethereum +lang: ms +template: use-cases +emoji: ":mega:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/ethereum-learn.png +summaryPoint1: Platform berasaskan rantaian blok rantai untuk interaksi sosial dan penciptaan dan pengedaran kandungan. +summaryPoint2: Rangkaian media sosial teragih melindungi privasi pengguna dan meningkatkan keselamatan data. +summaryPoint3: Token dan NFT mencipta cara baharu untuk mengewangkan kandungan. +--- + +Rangkaian sosial memainkan peranan besar dalam komunikasi dan interaksi harian kita. Walau bagaimanapun, kawalan terpusat ke atas platform ini telah menimbulkan banyak masalah: pelanggaran data, gangguan pelayan, penyahplatforman, penapisan dan pelanggaran privasi adalah beberapa pertukaran yang sering dilakukan oleh media sosial. Untuk memerangi isu ini, pembangun sedang membina rangkaian sosial di Ethereum. Rangkaian sosial teragih boleh menyelesaikan banyak masalah platform rangkaian sosial tradisional dan meningkatkan pengalaman keseluruhan pengguna. + +## Apakah rangkaian sosial teragih? {#what-are-decentralized-social-networks} + +Rangkaian sosial teragih ialah platform [berasaskan blok rantai](/glossary/#blockchain) yang membolehkan pengguna bertukar maklumat serta menerbitkan dan mengedarkan kandungan kepada khalayak. Disebabkan aplikasi ini berjalan pada blok rantai, ia mampu menjadi teragih dan tahan terhadap penapisan dan kawalan yang tidak wajar. + +Banyak rangkaian sosial teragih wujud sebagai alternatif kepada perkhidmatan media sosial yang mantap, seperti Facebook, LinkedIn, Twitter dan Medium. Tetapi rangkaian sosial berkuasa blok rantai mempunyai beberapa ciri yang meletakkannya di hadapan platform sosial tradisional. + + + +### Bagaimanakah rangkaian sosial teragih berfungsi? {#decentralized-social-networks-overview} + +Rangkaian sosial teragih ialah kelas [aplikasi teragih (dapp)](/dapps/)—aplikasi yang dikuasakan oleh [kontrak pintar](/glossary/#smart-contract) digunakan pada blok rantai. Kod kontrak berfungsi sebagai bahagian belakang untuk apl ini dan mentakrifkan logik perniagaan mereka. + +Platform media sosial tradisional bergantung pada pangkalan data untuk menyimpan maklumat pengguna, kod program dan bentuk data lain. Tetapi ini mewujudkan satu titik kegagalan dan memperkenalkan risiko yang ketara. Sebagai contoh, pelayan Facebook telah [di luar talian selama berjam-jam](https://www.npr.org/2021/10/05/1043211171/facebook-instagram-whatsapp-outage-business-impact) pada Oktober 2021, memotong pengguna daripada platform. + +Rangkaian sosial teragih wujud pada [rangkaian Rakan ke rakan](/glossary/#peer-to-peer-network) yang terdiri daripada beribu-ribu nod di seluruh dunia. Walaupun beberapa nod gagal, rangkaian akan berjalan tanpa gangguan, menjadikan aplikasi tahan terhadap kegagalan dan gangguan. + +Menggunakan sistem storan terpencar seperti [Sistem Fail InterPlanetary (IPFS)](https://ipfs.io/), rangkaian sosial yang dibina di atas Ethereum boleh melindungi maklumat pengguna daripada eksploitasi dan penggunaan berniat jahat. Tiada sesiapa yang akan menjual maklumat peribadi anda kepada pengiklan, begitu juga penggodam tidak akan dapat mencuri butiran sulit anda. + +Banyak platform sosial berasaskan blok rantai mempunyai token asli yang menguatkan pengewangan tanpa adanya hasil pengiklanan. Pengguna boleh membeli token ini untuk mengakses ciri tertentu, melengkapkan pembelian dalam apl atau memberi tip kepada pencipta kandungan kegemaran mereka. + +## Faedah rangkaian sosial teragih {#benefits} + +1. Rangkaian sosial teragih adalah tahan penapisan dan terbuka kepada semua orang. Ini bermakna **pengguna tidak boleh diharamkan**, diplatformkan atau dihadkan sewenang-wenangnya. + +2. Rangkaian sosial teragih **dibina atas ideal sumber terbuka** dan menjadikan kod sumber untuk aplikasi tersedia untuk pemeriksaan awam. Dengan menghapuskan pelaksanaan algoritma legap yang biasa dalam media sosial tradisional, rangkaian sosial berasaskan blok rantai boleh menyelaraskan minat pengguna dan pencipta platform. + +3. Rangkaian sosial teragih menghapuskan "orang tengah". **Pencipta kandungan mempunyai pemilikan langsung ke atas kandungan mereka** dan mereka terlibat secara langsung dengan pengikut, peminat, pembeli dan pihak lain, tanpa apa-apa selain kontrak pintar antaranya. + +4. Memandangkan dapps berjalan atas rangkaian Ethereum, yang dikekalkan oleh rangkaian nod Rakan ke rakan global, rangkaian sosial teragih **kurang terdedah kepada masa henti pelayan** dan gangguan. + +5. Platform sosial teragih menawarkan rangka kerja **pengewangan yang dipertingkatkan** untuk pencipta kandungan melalui [token tidak boleh digantikan (NFT)](/glossary/#nft), pembayaran kripto dalam apl dan banyak lagi. + +6. Rangkaian sosial teragih memberikan pengguna **privasi dan kerahsiaan yang tinggi**. Contohnya, seseorang individu boleh log masuk ke rangkaian sosial berasaskan Ethereum menggunakan profil [ENS](/glossary/#ens) atau [dompet](/glossary/#wallet)—tanpa perlu berkongsi maklumat pengenalan peribadi (PII), seperti nama, alamat e-mel, dsb. + +7. Rangkaian sosial teragih bergantung pada storan teragih, bukan pangkalan data terpusat, yang jauh lebih baik untuk melindungi data pengguna. + +## Rangkaian sosial teragih di Ethereum {#ethereum-social-networks} + +Rangkaian Ethereum telah menjadi alat pilihan untuk pembangun mencipta media sosial teragih kerana populariti tokennya dan pangkalan penggunanya yang besar. Berikut adalah beberapa contoh rangkaian sosial berasaskan Ethereum: + +### Mirror {#mirror} + +[Mirror](https://mirror.xyz/) ialah platform penulisan berdaya web3 yang bertujuan untuk diagihkan dan dimiliki pengguna. Pengguna boleh membaca dan menulis secara percuma di Mirror dengan hanya menyambungkan dompet mereka. Pengguna juga boleh mengumpul tulisan dan melanggan penulis kegemaran mereka. + +Siaran yang diterbitkan di Mirror disimpan secara kekal di Arweave, platform storan teragih dan boleh ditempa sebagai [tiket tidak boleh digantikan (NFT)](/nft/) yang boleh dikumpul dikenali sebagai Menulis NFT. Menulis NFT adalah percuma sepenuhnya untuk penulis cipta, dan pengumpulan berlaku pada Ethereum [L2](/glossary/#layer-2) — menjadikan transaksi murah, pantas dan mesra alam. + +### MINDA {#minds} + +[MINDA](https://www.minds.com/) ialah salah satu rangkaian sosial teragih yang paling banyak digunakan. Ia berfungsi seperti Facebook dan telah mengumpulkan berjuta-juta pengguna. + +Pengguna menggunakan token [ERC-20](/glossary/#erc-20) asli platform $MIND untuk membayar item. Pengguna juga boleh memperoleh token $MIND dengan menerbitkan kandungan popular, menyumbang kepada ekosistem dan merujuk orang lain kepada platform. + +## Gunakan rangkaian sosial teragih {#use-decentralized-social-networks} + +- **[Status.im](https://status.im/)** - _Status ialah apl pemesejan selamat yang menggunakan sumber terbuka, protokol Rakan ke rakan dan penyulitan hujung ke hujung untuk melindungi mesej anda daripada pihak ketiga.._ +- **[Mirror.xyz](https://mirror.xyz/)** - _Mirror ialah platform penerbitan teragih milik pengguna yang dibina atas Ethereum untuk pengguna mengumpulkan idea, mengewangkan kandungan dan membina komuniti bernilai tinggi._ +- **[Protokol Lens](https://lens.xyz/)** - _Protokol Lens ialah graf sosial yang boleh digubah dan teragih membantu pencipta mengambil alih pemilikan kandungan mereka ke mana sahaja mereka pergi di taman digital internet teragih._ +- **[Farcaster](https://farcaster.xyz/)** - _ Farcaster ialah rangkaian sosial yang cukup teragih. Ia adalah protokol terbuka yang boleh menyokong banyak pelanggan, sama seperti e-mel._ + +## Rangkaian sosial Web2 di Ethereum {#web2-social-networks-and-ethereum} + +[Web3](/glossary/#web3) platform sosial asli bukan satu-satunya yang cuba menggabungkan teknologi blok rantai ke dalam media sosial. Banyak platform terpusat juga merancang untuk mengintegrasikan Ethereum pada infrastruktur mereka: + +### Reddit {#reddit} + +Reddit mempunyai [Mata Komuniti yang digembar-gemburkan](https://cointelegraph.com/news/reddit-to-reportedly-tokenize-karma-points-and-onboard-500m-new-users), iaitu token ERC-20 yang boleh diperoleh pengguna dengan menyiarkan kandungan berkualiti dan menyumbang kepada komuniti dalam talian (subreddit). Anda boleh menebus token ini dalam subreddit untuk mendapat keistimewaan dan faedah eksklusif. Untuk projek ini, Reddit bekerjasama dengan Arbitrum, rangkaian [lapisan 2](/glossary/#layer-2) yang direka untuk menskalakan urus niaga Ethereum. + +Program ini sudah pun disiarkan, dengan subreddit r/CryptoCurrency [menjalankan versi Mata Komunitinya yang dipanggil "Moons"](https://www.reddit.com/r/CryptoCurrency/wiki/moons_wiki). Mengikut keterangan rasmi, Moons "memberi ganjaran kepada poster, pengulas dan orang tengah untuk sumbangan mereka kepada subreddit." Oleh kerana token ini terdapat pada blok rantai (pengguna menerimanya dalam dompet), ia bebas daripada Reddit dan tidak boleh dikeluarkan. + +Selain menggunakan Mata Komuniti untuk membuka kunci ciri khas, pengguna juga boleh menukarnya dengan fiat di bursa. Selain itu, jumlah Mata Komuniti yang dimiliki pengguna menentukan pengaruhnya terhadap proses membuat keputusan dalam komuniti. + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +### Artikel {#articles} + +- [Mengagihkan media sosial: panduan kepada timbunan sosial web3](https://www.coinbase.com/blog/decentralizing-social-media-a-guide-to-the-web3-social-stack) - _Coinbase Ventures_ +- [Rangkaian Sosial Merupakan Peluang Keteragihan Besar Seterusnya](https://www.coindesk.com/tech/2021/01/22/social-networks-are-the-next-big-decentralization-opportunity/) — _Ben Goertzel_ +- [Web3 memegang janji rangkaian sosial teragih berkuasakan komuniti](https://venturebeat.com/2022/02/26/web3-holds-the-promise-of-decentralized-community-powered-social-networks/) — _Sumit Ghosh_ +- [Tinjauan Keseluruhan Landskap Media Sosial Blok Rantai](https://www.gemini.com/cryptopedia/blockchain-social-media-decentralized-social-media) — _Gemini Cryptopedia_ +- [Cara Blok Rantai Boleh Menyelesaikan Privasi Media Sosial](https://www.investopedia.com/news/ethereum-blockchain-social-media-privacy-problem-linkedin-indorse/) — _Prableen Bajpai_ +- [Keteragihan yang Mencukupi untuk Rangkaian Sosial](https://www.varunsrinivasan.com/2022/01/11/sufficient-decentralization-for-social-networks) — _Varun Srinivasan_ + +### Video {#videos} + +- [Media Sosial Teragih Dijelaskan](https://www.youtube.com/watch?v=UdT2lpcGvcQ) — _Coinmarketcap_ +- [Blok Rantai DeSo Mahu Memusatkan Media Sosial](https://www.youtube.com/watch?v=SG2HUiVp0rE) — _Teknologi Bloomberg_ +- [Masa Depan Media Sosial Teragih w/ Balaji Srinivasan, Vitalik Buterin, Juan Benet](https://www.youtube.com/watch?v=DTxE9KV3YrE) — _ETHGlobal_ + +### Komuniti {#communities} + +- [r/CryptoCurrency subreddit](https://www.reddit.com/r/CryptoCurrency/) diff --git a/public/content/translations/ms/staking/dvt/index.md b/public/content/translations/ms/staking/dvt/index.md new file mode 100644 index 00000000000..c1a73621207 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/staking/dvt/index.md @@ -0,0 +1,91 @@ +--- +title: Teknologi pengesah yang diedarkan +description: Teknologi pengesah yang diedarkan membolehkan operasi diedarkan oleh pengesah Ethereum oleh berbilang pihak. +lang: ms +--- + +# Teknologi pengesah yang diedarkan {#distributed-validator-technology} + +Teknologi pengesah yang diedarkan (DVT) ialah pendekatan kepada keselamatan pengesah yang menyebarkan tanggungjawab pengurusan utama dan penandatanganan merentas berbilang pihak, untuk mengurangkan satu titik kegagalan dan meningkatkan daya tahan pengesah. + +Ia melakukan ini dengan **memisahkan kunci persendirian** yang digunakan untuk menjamin pengesah **merentasi banyak komputer** yang disusun menjadi "kelompok". Faedahnya ialah ia menyukarkan penyerang untuk mendapatkan akses kepada kunci, kerana ia tidak disimpan sepenuhnya pada mana-mana mesin tunggal. Ia juga membenarkan beberapa nod pergi ke luar talian, kerana tandatangan yang diperlukan boleh dilakukan oleh bagian mesin dalam setiap kelompok. Ini mengurangkan satu titik kegagalan daripada rangkaian dan menjadikan keseluruhan set pengesah lebih mantap. + +![Rajah menunjukkan bagaimana satu kunci pengesah dibahagikan kepada bahagian kunci dan diagihkan kepada beberapa nod dengan komponen yang berbeza.](./dvt-cluster.png) + +## Mengapa kita memerlukan DVT? {#why-do-we-need-dvt} + +### Keselamatan {#security} + +Pengesah menjana dua pasangan kunci awam-swasta: kunci pengesah untuk mengambil bahagian dalam konsensus dan kunci pengeluaran untuk mengakses dana. Walaupun pengesah boleh mendapatkan kunci pengeluaran dalam storan sejuk, kunci peribadi pengesah mesti berada dalam talian 24/7. Jika kunci persendirian pengesah terjejas, penyerang boleh mengawal pengesah, yang berpotensi membawa kepada pemotongan atau kehilangan ETH petaruh. DVT boleh membantu mengurangkan risiko ini. Begini caranya: + +Dengan menggunakan DVT, petaruh boleh mengambil bahagian dalam pertaruhan sambil mengekalkan kunci peribadi pengesah dalam storan sejuk. Ini dicapai dengan menyulitkan kunci pengesah asli yang penuh dan kemudian membahagikan kepada bahagian utama. Perkongsian utama secara langsung dalam talian dan diedarkan kepada berbilang nod yang membolehkan operasi pengesah yang diedarkan. Ini mungkin kerana pengesah Ethereum menggunakan tandatangan BLS yang bersifat bahan tambahan, bermakna kunci penuh boleh dibina semula dengan menjumlahkan bahagian komponennya. Ini membolehkan petaruh menyimpan kunci pengesah 'master' yang penuh dan asal dengan selamat di luar talian. + +### Tiada satu pun titik kegagalan {#no-single-point-of-failure} + +Apabila pengesah dibahagikan kepada berbilang pengendali dan berbilang mesin, ia boleh menahan kegagalan perkakasan dan perisian individu tanpa pergi ke luar talian. Risiko kegagalan juga boleh dikurangkan dengan menggunakan konfigurasi perkakasan dan perisian yang pelbagai merentasi nod dalam kelompok. Ketahanan ini tidak tersedia untuk konfigurasi pengesah nod tunggal - ia datang daripada lapisan DVT. + +Jika salah satu komponen mesin dalam kumpulan turun (contohnya, jika terdapat empat pengendali dalam kumpulan pengesah dan satu menggunakan pelanggan tertentu yang mempunyai pepijat), yang lain memastikan bahawa pengesah terus berjalan. + +### Pencaran Pusat {#decentralization} + +Senario yang ideal untuk Ethereum ialah mempunyai sebanyak mungkin pengesah yang dikendalikan secara bebas. Walau bagaimanapun, beberapa penyedia pertaruhan telah menjadi sangat popular dan menyumbang sebahagian besar daripada jumlah ETH yang dipertaruhkan pada rangkaian. DVT boleh membenarkan pengendali ini wujud sambil mengekalkan keteragihan kepentingan. Ini kerana kunci untuk setiap pengesah diedarkan di banyak mesin dan ia akan mengambil pakatan sulit yang lebih besar untuk pengesah untuk bertukar berniat jahat. + +Tanpa DVT, lebih mudah bagi penyedia pertaruhan untuk menyokong hanya satu atau dua konfigurasi pelanggan untuk semua pengesah mereka, meningkatkan kesan pepijat pelanggan. DVT boleh digunakan untuk menyebarkan risiko merentasi berbilang konfigurasi pelanggan dan perkakasan yang berbeza, mewujudkan daya tahan melalui kepelbagaian. + +**DVT menawarkan faedah berikut kepada Ethereum:** + +1. **Keteragihan** konsensus bukti penaruhan Ethereum +2. Memastikan **keaktifan** rangkaian +3. Mencipta **toleransi kesalahan** pengesah +4. Operasi pengesah yang **diminimumkan kepercayaan** +5. **Memotong yang diminimumkan** dan risiko masa henti +6. **Meningkatkan kepelbagaian** (pelanggan, pusat data, lokasi, peraturan, dsb.) +7. **Keselamatan dipertingkatkan** pengurusan kunci pengesah + +## Bagaimanakah DVT berfungsi? {#how-does-dvt-work} + +Penyelesaian DVT mengandungi komponen berikut: + +- **[Perkongsian rahsia Shamir](https://medium.com/@keylesstech/a-beginners-guide-to-shamir-s-secret-sharing-e864efbf3648)** - Pengesah menggunakan [kunci BLS](https://en.wikipedia.org/wiki/BLS_digital_signature). BLS individu "perkongsian kunci" ("perkongsian kunci") boleh digabungkan menjadi kunci agregat tunggal (tandatangan). Dalam DVT, kunci persendirian untuk pengesah ialah gabungan tandatangan BLS bagi setiap operator dalam kelompok. +- **[Skim tandatangan ambang](https://medium.com/nethermind-eth/threshold-signature-schemes-36f40bc42aca)** - Menentukan bilangan bahagian utama individu yang diperlukan untuk menandatangani tugas, mis., 3 daripada 4. +- **[Penjanaan kunci teragih (DKG)](https://medium.com/toruslabs/what-distributed-key-generation-is-866adc79620)** - Proses kriptografi yang menjana bahagian utama dan digunakan untuk mengedarkan bahagian kunci pengesah sedia ada atau baharu kepada nod dalam kelompok. +- **[Pengiraan berbilang pihak (MPC)](https://messari.io/report/applying-multiparty-computation-to-the-world-of-blockchains)** - Kunci pengesah penuh dijana secara rahsia menggunakan pengiraan berbilang pihak. Kunci penuh tidak pernah diketahui oleh mana-mana pengendali individu—mereka hanya tahu bahagian mereka sendiri ("bahagian" mereka). +- **Protokol konsensus** - Protokol konsensus memilih satu nod untuk menjadi pencadang blok. Mereka berkongsi blok dengan nod lain dalam kelompok, yang menambah bahagian utama mereka pada tandatangan agregat. Apabila bahagian utama yang mencukupi telah diagregatkan, blok itu dicadangkan pada Ethereum. + +Pengesah yang diedarkan mempunyai toleransi kesalahan terbina dalam dan boleh terus berjalan walaupun beberapa nod individu pergi ke luar talian. Ini bermakna kelompok itu berdaya tahan walaupun beberapa nod di dalamnya ternyata berniat jahat atau malas. + +## Kes penggunaan DVT {#dvt-use-cases} + +DVT mempunyai implikasi yang ketara untuk industri pertaruhan yang lebih luas: + +### Petaruh solo {#solo-stakers} + +DVT juga mendayakan pertaruhan bukan jagaan dengan membenarkan anda mengedarkan kunci pengesah anda merentasi nod jauh sambil mengekalkan kunci penuh sepenuhnya di luar talian. Ini bermakna petaruh rumah tidak semestinya perlu mengeluarkan perbelanjaan untuk perkakasan, sementara mengagihkan saham utama boleh membantu mengukuhkan mereka daripada potensi penggodaman. + +### Staking as a service (SaaS) {#saas} + +Operator (seperti kumpulan staking dan staker institusi) yang menguruskan banyak pengesah boleh menggunakan DVT untuk mengurangkan risiko mereka. Dengan mengagihkan infrastruktur mereka, mereka dapat menambah kelewahan pada operasi mereka dan mempelbagaikan jenis perkakasan yang digunakan. + +DVT berkongsi tanggungjawab untuk pengurusan kunci di seluruh beberapa nod, bermakna beberapa kos operasi juga boleh dikongsi. DVT juga boleh mengurangkan risiko operasi dan kos insurans untuk penyedia pertaruhan. + +### Staking pools {#staking-pools} + +Disebabkan oleh penyediaan pengesah standard, himpunan pertaruhan dan penyedia pertaruhan cair terpaksa mempunyai tahap kepercayaan pengendali tunggal yang pelbagai kerana keuntungan dan kerugian dikongsi di seluruh kumpulan. Mereka juga bergantung pada pengendali untuk melindungi kunci tandatangan kerana, sehingga kini, tiada pilihan lain untuk mereka. + +Walaupun usaha tradisional dilakukan untuk menyebarkan risiko dengan mengagihkan taruhan dalam kalangan beberapa pengendali, setiap pengendali masih menguruskan taruhan yang signifikan secara berasingan. Bergantung pada satu pengendali sahaja membawa risiko besar jika mereka tidak berprestasi, mengalami waktu henti, terjejas, atau bertindak dengan niat jahat. + +Dengan memanfaatkan DVT, kepercayaan yang diperlukan daripada pengendali dapat dikurangkan dengan ketara. **Himpunan boleh membolehkan pengendali memegang taruhan tanpa perlu menjaga kunci pengesah** (kerana hanya bahagian kunci yang digunakan). Ia juga membolehkan taruhan yang diuruskan diedarkan antara lebih banyak pengendali (contohnya, bukannya satu pengendali yang menguruskan 1000 pengesah, DVT membolehkan pengesah tersebut diuruskan secara kolektif oleh beberapa pengendali). Konfigurasi pengendali yang pelbagai akan memastikan bahawa jika seorang pengendali mengalami gangguan, pengendali yang lain masih boleh membuat pengesahan. Ini menghasilkan kelewahan dan kepelbagaian yang membawa kepada prestasi dan ketahanan yang lebih baik, sambil memaksimumkan ganjaran. + +Satu lagi manfaat dalam meminimumkan kepercayaan kepada pengendali tunggal adalah bahawa himpunan pertaruhan dapat membenarkan penyertaan pengendali yang lebih terbuka dan tanpa izin. Dengan cara ini, perkhidmatan dapat mengurangkan risiko mereka dan menyokong keteragihan Ethereum dengan menggunakan set pengendali yang dikurasi dan tanpa izin, contohnya, dengan menggabungkan petaruh rumah atau yang lebih kecil dengan yang lebih besar. + +## Potensi kelemahan menggunakan DVT {#potential-drawbacks-of-using-dvt} + +- **Komponen tambahan** - memperkenalkan nod DVT menambah satu lagi bahagian yang mungkin boleh mengalami kerosakan atau terdedah kepada risiko keselamatan. Cara untuk mengurangkan ini adalah dengan berusaha untuk memiliki pelaksanaan DVT node yang berbilang, bermakna terdapat pelbagai klien DVT (sama seperti terdapat pelbagai klien untuk lapisan konsensus dan pelaksanaan). +- **Kos operasi** - apabila DVT mengedarkan pengesah antara berbilang pihak, terdapat lebih banyak nod yang diperlukan untuk operasi dan bukannya hanya satu nod, yang memperkenalkan peningkatan kos operasi. +- **Kependaman berpotensi meningkat** - memandangkan DVT menggunakan protokol konsensus untuk mencapai konsensus antara berbilang nod yang mengendalikan pengesah, ia berpotensi memperkenalkan peningkatan kependaman. + +## Further Reading {#further-reading} + +- [Spesifikasi pengesah yang diedarkan Ethereum (tahap tinggi)](https://github.com/ethereum/distributed-validator-specs) +- [Spesifikasi teknikal pengesah yang diedarkan Ethereum](https://github.com/ethereum/distributed-validator-specs/tree/dev/src/dvspec) +- [Aplikasi demo perkongsian rahsia Shamir](https://iancoleman.io/shamir/) diff --git a/public/content/translations/ms/staking/pools/index.md b/public/content/translations/ms/staking/pools/index.md new file mode 100644 index 00000000000..a4ca60c2b01 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/staking/pools/index.md @@ -0,0 +1,86 @@ +--- +title: Pertaruhan terkumpul +description: Gambaran keseluruhan tentang cara untuk bermula dengan pertaruhan ETH terhimpun +lang: ms +template: staking +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/staking/leslie-pool.png +alt: Leslie si badak berenang di kolam. +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Pertaruhkan dan dapatkan ganjaran dengan sebarang jumlah ETH dengan bergabung tenaga dengan orang lain + - Langkau bahagian yang sukar dan amanahkan operasi pengesah kepada pihak ketiga + - Pegang token pertaruhan dalam dompet anda sendiri +--- + +## Apakah himpunan pertaruhan? {#what-are-staking-pools} + +Himpunan pertaruhan ialah pendekatan kolaboratif untuk membolehkan orang ramai yang mempunyai jumlah ETH yang lebih kecil mendapatkan 32 ETH yang diperlukan untuk mengaktifkan satu set kunci pengesah. Fungsi penghimpunan secara asalnya tidak disokong dalam protokol, jadi penyelesaian telah dibina secara berasingan untuk menangani keperluan ini. + +Sesetengah himpunan beroperasi menggunakan kontrak pintar, di mana dana boleh didepositkan kepada kontrak, yang mengurus dan menjejak taruhan anda tanpa amanah, serta mengeluarkan token yang mewakili nilai ini kepada anda. Himpunan lain mungkin tidak melibatkan kontrak pintar dan sebaliknya dilakukan luar rantaian. + +## Apakah sebab membuat pertaruhan dengan himpunan? {#why-stake-with-a-pool} + +Di samping faedah yang kami gariskan dalam [pengenalan kepada pertaruhan](/staking/) kami, pertaruhan dengan himpunan datang dengan beberapa faedah tertentu. + + + + + + + + + +## Perkara yang perlu dipertimbangkan {#what-to-consider} + +Pertaruhan terhimpun atau diwakilkan pada asalnya tidak disokong oleh protokol Ethereum, tetapi memandangkan permintaan untuk pengguna mempertaruhkan kurang daripada 32 ETH, semakin banyak penyelesaian telah dibina untuk memenuhi permintaan ini. + +Setiap himpunan dan alatan atau kontrak pintar yang mereka gunakan telah dibina oleh pasukan yang berbeza, dan setiap satu disertakan dengan faedah dan risiko. Himpunan membolehkan pengguna menukar ETH mereka dengan token yang mewakili ETH yang dipertaruhkan. Token ini berguna kerana ia membenarkan pengguna menukar sebarang amaun ETH kepada jumlah yang setara dengan token yang memberikan hasil yang menjana pulangan daripada ganjaran pertaruhan yang digunakan pada ETH yang dipertaruhkan (dan sebaliknya) pada pertukaran teragih walaupun sebenarnya ETH kekal dipertaruhkan pada lapisan persetujuan. Ini bermakna pertukaran bolak-balik daripada produk ETH dipertaruhkan yang memberikan hasil dan "ETH mentah" adalah pantas, mudah dan bukan sahaja tersedia dalam gandaan 32 ETH. + +Walau bagaimanapun, token ETH yang dipertaruhkan ini cenderung untuk mencipta gelagat seperti kartel di mana sejumlah besar ETH yang dipertaruhkan berakhir di bawah kawalan beberapa organisasi terpusat dan bukannya tersebar di banyak individu bebas. Ini mewujudkan syarat untuk penapisan atau pengekstrakan nilai. Piawaian emas untuk pertaruhan hendaklah sentiasa individu yang menjalankan pengesah pada perkakasan mereka sendiri apabila boleh. + +[Maklumat lanjut tentang risiko mempertaruhkan token](https://notes.ethereum.org/@djrtwo/risks-of-lsd). + +Penunjuk atribut digunakan di bawah untuk menandakan kekuatan atau kelemahan ketara yang mungkin ada pada himpunan pertaruhan tersenarai. Gunakan bahagian ini sebagai rujukan untuk cara kami mentakrifkan atribut ini semasa anda memilih himpunan untuk disertai. + + + +## Terokai himpunan pertaruhan {#explore-staking-pools} + +Terdapat pelbagai pilihan yang tersedia untuk membantu anda dengan persediaan anda. Gunakan penunjuk di atas untuk membantu membimbing anda menggunakan alatan di bawah. + + + + + +Sila ambil perhatian kepentingan memilih perkhidmatan yang mengambil serius [kepelbagaian pelanggan](/developers/docs/nodes-and-clients/client-diversity/), kerana ia meningkatkan keselamatan rangkaian dan mengehadkan risiko anda. Perkhidmatan yang mempunyai bukti mengehadkan majoriti penggunaan pelanggan ditunjukkan dengan "kepelbagaian pelanggan pelaksanaan" dan "kepelbagaian pelanggan konsensus." + +Ada cadangan untuk alat pertaruhan yang kami terlepas? Semak [dasar penyenaraian produk](/contributing/adding-staking-products/) kami untuk melihat sama ada ia sesuai dan serahkan untuk semakan. + +## Soalan lazim {#faq} + + +Biasanya token pertaruhan ERC-20 dikeluarkan kepada petaruh dan mewakili nilai ETH yang dipertaruhkan serta ganjaran mereka. Perlu diingat bahawa himpunan yang berbeza akan mengedarkan ganjaran taruhan kepada pengguna mereka melalui kaedah yang sedikit berbeza, tetapi ini adalah tema biasa. + + + +Sekarang juga! Peningkatan rangkaian Shanghai/Capella berlaku pada April 2023, dan memperkenalkan pengeluaran pertaruhan. Akaun pengesah yang menyokong himpunan pertaruhan kini mempunyai keupayaan untuk keluar dan mengeluarkan ETH ke alamat pengeluaran yang ditetapkan. Ini mendayakan keupayaan untuk menebus bahagian taruhan anda untuk ETH asas. Semak dengan pembekal anda untuk melihat cara mereka menyokong fungsi ini. + +Sebagai alternatif, himpunan yang menggunakan token pertaruhan ERC-20 membolehkan pengguna memperdagangkan token ini di pasaran terbuka, membolehkan anda menjual kedudukan pertaruhan anda, secara efektif "menarik diri" tanpa benar-benar mengalih keluar ETH daripada kontrak pertaruhan. + +Maklumat lanjut tentang pengeluaran pertaruhan + + + +Terdapat banyak persamaan antara pilihan pertaruhan terhimpun ini dan pertukaran terpusat, seperti keupayaan untuk mempertaruhkan sejumlah kecil ETH dan menggabungkannya bersama untuk mengaktifkan pengesah. + +Tidak seperti bursa berpusat, banyak pilihan pertaruhan terhimpun lain menggunakan kontrak pintar dan/atau token pertaruhan, yang biasanya merupakan token ERC-20 yang boleh disimpan dalam dompet anda sendiri, dan dibeli atau dijual sama seperti token lain. Ini menawarkan lapisan kedaulatan dan keselamatan dengan memberi anda kawalan ke atas token anda, tetapi masih tidak memberi anda kawalan langsung ke atas pelanggan pengesah yang membuat perakuan bagi pihak anda di latar belakang. + +Sesetengah pilihan perhimpunan lebih terpusat daripada yang lain apabila ia berkaitan dengan nod yang menyokongnya. Untuk menggalakkan kesihatan dan keteragihan rangkaian, petaruh sentiasa digalakkan untuk memilih perkhidmatan penghimpunan yang mendayakan set pengendali nod teragih tanpa kebenaran. + + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +- [Direktori Pertaruhan Ethereum](https://www.staking.directory/) - _Eridian dan Spacesider_ +- [Pertaruhan dengan Rocket Pool - Gambaran Keseluruhan Pertaruhan](https://docs.rocketpool.net/guides/staking/overview.html) - _Dokumen RocketPool_ +- [Pertaruhan Ethereum Dengan Lido](https://help.lido.fi/en/collections/2947324-staking-ethereum-with-lido) - _Dokumen bantuan Lido_ diff --git a/public/content/translations/ms/staking/saas/index.md b/public/content/translations/ms/staking/saas/index.md new file mode 100644 index 00000000000..fc51ddeea1f --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/staking/saas/index.md @@ -0,0 +1,95 @@ +--- +title: Pertaruhan sebagai perkhidmatan +description: Gambaran keseluruhan tentang cara untuk bermula dengan pertaruhan ETH terhimpun +lang: ms +template: staking +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/staking/leslie-saas.png +alt: Leslie sang badak terapung di awan. +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Pengendali nod pihak ketiga mengendalikan operasi pelanggan pengesah anda + - Pilihan hebat untuk sesiapa sahaja yang mempunyai 32 ETH yang tidak berasa selesa menangani kerumitan teknikal menjalankan nod + - Kurangkan kepercayaan, dan kekalkan jagaan kunci pengeluaran anda +--- + +## Apakah pertaruhan sebagai perkhidmatan? {#what-is-staking-as-a-service} + +Pertaruhan sebagai perkhidmatan ("SaaS") mewakili kategori perkhidmatan pertaruhan di mana anda mendepositkan 32 ETH anda sendiri untuk pengesah, tetapi mewakilkan operasi nod kepada pengendali pihak ketiga. Proses ini biasanya melibatkan panduan melalui persediaan awal, termasuk penjanaan kunci dan deposit, kemudian memuat naik kunci tandatangan anda kepada pengendali. Ini membolehkan perkhidmatan mengendalikan pengesah anda bagi pihak anda, biasanya dengan bayaran bulanan. + +## Apakah sebab membuat pertaruhan dengan perkhidmatan? {#why-stake-with-a-service} + +Pada asalnya protokol Ethereum tidak menyokong delegasi pertaruhan, jadi perkhidmatan ini telah dibina untuk memenuhi permintaan ini. Jika anda mempunyai 32 ETH untuk dipertaruhkan, tetapi tidak berasa selesa berurusan dengan perkakasan, perkhidmatan SaaS membolehkan anda mewakilkan bahagian yang sukar sambil anda memperoleh ganjaran blok asal. + + + + + + + + + +## Perkara yang perlu dipertimbangkan {#what-to-consider} + +Terdapat semakin banyak penyedia SaaS untuk membantu anda mempertaruhkan ETH anda, tetapi mereka semua mempunyai manfaat dan risiko mereka sendiri. Semua pilihan SaaS memerlukan andaian kepercayaan tambahan berbanding dengan pertaruhan sendiri. Pilihan Saas mungkin mempunyai kod tambahan yang membalut pelanggan Ethereum yang tidak dibuka atau boleh diaudit. SaaS juga mempunyai kesan buruk terhadap keteragihan rangkaian. Bergantung pada persediaan, anda mungkin tidak mengawal pengesah anda - pengendali boleh bertindak secara tidak jujur ​​menggunakan ETH anda. + +Penunjuk atribut digunakan di bawah untuk menandakan kekuatan atau kelemahan ketara yang mungkin ada pada penyedia SaaS tersenarai. Gunakan bahagian ini sebagai rujukan untuk cara kami mentakrifkan atribut ini ketika anda memilih perkhidmatan untuk membantu perjalanan pertaruhan anda. + + + +## Terokai penyedia perkhidmatan pertaruhan {#saas-providers} + +Di bawah adalah beberapa pembekal SaaS yang tersedia. Gunakan penunjuk di atas untuk membantu membimbing anda menggunakan perkhidmatan ini + + + +### Pembekal SaaS + + + +Sila ambil perhatian kepentingan menyokong [kepelbagaian pelanggan](/developers/docs/nodes-and-clients/client-diversity/) kerana ia meningkatkan keselamatan rangkaian dan mengehadkan risiko anda. Perkhidmatan yang mempunyai bukti mengehadkan majoriti penggunaan pelanggan ditunjukkan dengan "kepelbagaian pelanggan pelaksanaan" dan "kepelbagaian pelanggan konsensus." + +### Penjana Utama + + + +Ada cadangan untuk penyedia pertaruhan sebagai perkhidmatan yang kami terlepas? Semak [dasar penyenaraian produk](/contributing/adding-staking-products/) kami untuk melihat sama ada ia sesuai dan serahkan untuk semakan. + +## Soalan lazim {#faq} + + +Susunan akan berbeza mengikut pembekal, tetapi lazimnya anda akan dibimbing untuk menyediakan sebarang kunci tandatangan yang anda perlukan (satu setiap 32 ETH), dan memuat naiknya kepada pembekal anda untuk membolehkan mereka membuat pengesahan bagi pihak anda. Kunci tandatangan sahaja tidak memberikan sebarang keupayaan untuk mengeluarkan, memindahkan atau membelanjakan dana anda. Walau bagaimanapun, ia menyediakan keupayaan untuk membuang undi ke arah konsensus, yang jika tidak dilakukan dengan betul boleh mengakibatkan penalti luar talian atau pemotongan. + + + +Ya. Setiap akaun terdiri daripada kedua-dua kunci tandatangan BLS dan kunci pengeluaran BLS. Untuk membolehkan pengesah mengesahkan keadaan rantaian, mengambil bahagian dalam jawatankuasa penyegerakan dan mencadangkan blok, kunci tandatangan mesti mudah diakses oleh pelanggan pengesah. Ini mesti disambungkan melalui internet dalam bentuk tertentu, dan dengan itu dianggap sebagai kunci "panas". Ini adalah keperluan untuk pengesah anda boleh mengesahkan, dan oleh itu kunci yang digunakan untuk memindahkan atau mengeluarkan dana diasingkan atas sebab keselamatan. + +Kunci pengeluaran BLS digunakan untuk menandatangani mesej tunggal yang mengisytiharkan ganjaran pertaruhan akaun lapisan perlaksanaan dan dana yang telah keluar. Setelah mesej ini disiarkan, kunci pengeluaran BLS tidak diperlukan lagi. Sebaliknya, kawalan ke atas dana yang dikeluarkan diwakilkan secara kekal ke alamat yang anda berikan. Ini membolehkan anda menetapkan alamat pengeluaran yang dijamin melalui storan sejuk anda sendiri, meminimumkan risiko kepada dana pengesah anda, walaupun jika orang lain mengawal kunci tandatangan pengesah anda. + +Mengemas kini bukti kelayakan pengeluaran ialah langkah yang diperlukan untuk membolehkan pengeluaran\*. Proses ini melibatkan penjanaan kunci pengeluaran menggunakan frasa benih mnemonik anda. + +Pastikan anda menyandarkan frasa benih ini dengan selamat atau anda tidak akan dapat menjana kunci pengeluaran anda apabila tiba masanya. + +\*Petaruh yang memberikan alamat pengeluaran dengan deposit permulaan tidak perlu menetapkan ini. Semak dengan pembekal SaaS anda untuk mendapatkan sokongan mengenai cara menyediakan pengesah anda. + + + +Pengeluaran pertaruhan telah dilaksanakan semasa peningkatan Shanghai/Capella pada April 2023. Petaruh perlu memberikan alamat pengeluaran (jika tidak diberikan pada deposit awal), dan pembayaran ganjaran akan mula diedarkan secara automatik secara berkala setiap beberapa hari. + +Pengesah juga boleh keluar sepenuhnya sebagai pengesah, yang akan membuka kunci baki ETH mereka untuk pengeluaran. Akaun yang telah memberikan alamat pengeluaran pelaksanaan dan menyelesaikan proses keluar akan menerima baki keseluruhannya pada alamat pengeluaran yang diberikan semasa sapuan pengesahan seterusnya. + +Maklumat lanjut tentang pengeluaran pertaruhan + + + +Dengan menggunakan pembekal SaaS, anda mempercayakan pengendalian nod anda kepada orang lain. Ini datang dengan risiko prestasi nod yang lemah, yang bukan dalam kawalan anda. Sekiranya pengesah anda dipotong, baki pengesah anda akan dikenakan penalti dan dialih keluar secara paksa daripada himpunan pengesah. + +Setelah selesai proses pemotongan/keluar, dana ini akan dipindahkan ke alamat pengeluaran yang diberikan kepada pengesah. Ini memerlukan penyediaan alamat pengeluaran untuk didayakan. Ini mungkin telah disediakan pada deposit awal. Jika tidak, kunci pengeluaran pengesah perlu digunakan untuk menandatangani mesej yang mengisytiharkan alamat pengeluaran. Jika tiada alamat pengeluaran telah diberikan, dana akan kekal dikunci sehingga diberikan. + +Hubungi pembekal SaaS individu untuk mendapatkan butiran lanjut tentang sebarang jaminan atau pilihan insurans, dan untuk mendapatkan arahan tentang cara memberikan alamat pengeluaran. Jika anda lebih suka mengawal sepenuhnya persediaan pengesah anda, ketahui lebih lanjut tentang cara mempertaruhkan ETH anda secara solo. + + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +- [Direktori Pertaruhan Ethereum](https://www.staking.directory/) - _Eridian dan Spacesider_ +- [Menilai Perkhidmatan Pertaruhan](https://www.attestant.io/posts/evaluating-staking-services/) - _Jim McDonald 2020_ diff --git a/public/content/translations/ms/staking/solo/index.md b/public/content/translations/ms/staking/solo/index.md new file mode 100644 index 00000000000..f8383d8dec1 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/staking/solo/index.md @@ -0,0 +1,206 @@ +--- +title: Pertaruhkan sendiri ETH anda +description: Gambaran keseluruhan tentang cara untuk mula mempertaruhkan ETH anda sendiri +lang: ms +template: staking +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/staking/leslie-solo.png +alt: Leslie si badak pada cip komputernya sendiri. +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Terima ganjaran maksimum terus daripada protokol untuk memastikan pengesah anda berfungsi dengan baik dan dalam talian + - Jalankan perkakasan sendiri dan tambah sendiri pada keselamatan dan keteragihan rangkaian Ethereum + - Alih keluar kepercayaan dan jangan sekali-kali melepaskan kawalan ke atas kunci dana anda +--- + +## Apakah pertaruhan sendiri? {#what-is-solo-staking} + +Pertaruhan sendiri ialah tindakan [menjalankan nod Ethereum](/run-a-node/) yang disambungkan melalui internet dan mendepositkan 32 ETH untuk mengaktifkan [pengesah](#faq), memberikan anda keupayaan untuk mengambil bahagian secara langsung dalam konsensus rangkaian. + +**Pertaruhan sendiri meningkatkan keteragihan rangkaian Ethereum**, menjadikan Ethereum lebih tahan penapisan dan teguh terhadap serangan. Kaedah pertaruhan lain mungkin tidak membantu rangkaian dengan cara yang sama. Pertaruhan sendiri ialah pilihan pertaruhan terbaik untuk mendapatkan Ethereum. + +Nod Ethereum terdiri daripada pelanggan lapisan perlaksanaan (EL), dan juga pelanggan lapisan persetujuan (CL). Pelanggan ini adalah perisian yang berfungsi bersama-sama, dengan set kunci tandatangan yang sah, untuk mengesahkan urus niaga dan blok, membuktikan ketua rantaian yang betul, pengesahan agregat dan cadangan blok. + +Petaruh sendiri bertanggungjawab untuk mengendalikan perkakasan yang diperlukan untuk menjalankan pelanggan ini. Anda sangat disyorkan untuk menggunakan mesin khusus untuk tujuan ini yang anda kendalikan dari rumah–ini sangat bermanfaat kepada kesihatan rangkaian. + +Petaruh sendiri menerima ganjaran terus daripada protokol untuk memastikan pengesah mereka berfungsi dengan baik dan dalam talian. + +## Apakah sebab membuat pertaruhan sendiri? {#why-stake-solo} + +Pertaruhan sendiri datang dengan lebih banyak tanggungjawab tetapi memberi anda kawalan maksimum ke atas dana dan persediaan pertaruhan anda. + + + + + + + +## Pertimbangan sebelum membuat pertaruhan sendiri {#considerations-before-staking-solo} + +Walaupun kami berharap pertaruhan sendiri boleh diakses dan bebas risiko kepada semua orang, ini bukan realiti. Terdapat beberapa pertimbangan praktikal dan serius yang perlu diingat sebelum memilih untuk mempertaruhkan sendiri ETH anda. + + + +Apabila mengendalikan nod anda sendiri, anda harus meluangkan sedikit masa untuk mempelajari cara menggunakan perisian yang telah anda pilih. Ini melibatkan membaca dokumentasi yang berkaitan dan menyesuaikan diri dengan saluran komunikasi pasukan pembangun tersebut. + +Lebih banyak anda memahami tentang perisian yang anda jalankan dan cara bukti penaruhan berfungsi, semakin kurang risikonya sebagai petaruh, dan lebih mudah untuk menyelesaikan sebarang isu yang mungkin timbul sepanjang perjalanan sebagai pengendali nod. + + + +Persediaan nod memerlukan tahap keselesaan yang munasabah apabila bekerja dengan komputer, walaupun alat baharu memudahkan perkara ini dari semasa ke semasa. Pemahaman tentang antara muka baris arahan sangat membantu, tetapi tidak lagi diperlukan dengan ketat. + +Ia juga memerlukan persediaan perkakasan yang sangat asas, dan beberapa pemahaman tentang spesifikasi minimum yang disyorkan. + + + +Sama seperti cara kunci peribadi melindungi alamat Ethereum anda, anda perlu menjana kunci khusus untuk pengesah anda. Anda mesti memahami cara untuk memastikan sebarang frasa benih atau kunci peribadi selamat dan terjamin.{' '} + +Keselamatan Ethereum dan pencegahan penipuan + + + +Perkakasan kadangkala gagal, sambungan rangkaian ralat, dan perisian pelanggan kadangkala memerlukan peningkatan. Penyelenggaraan nod tidak dapat dielakkan dan kadangkala memerlukan perhatian anda. Anda pasti ingin memastikan anda sentiasa mengetahui sebarang peningkatan rangkaian yang dijangkakan, atau peningkatan pelanggan kritikal yang lain. + + + +Ganjaran anda adalah berkadar dengan masa pengesah anda berada dalam talian dan membuat pengesahan dengan betul. Masa hentikan dikenakan penalti yang berkadar dengan bilangan pengesah lain yang berada di luar talian pada masa yang sama, tetapi tidak mengakibatkan pemotongan. Lebar jalur juga penting, kerana ganjaran dikurangkan untuk pengesahan yang tidak diterima tepat pada masanya. Keperluan akan berbeza-beza, tetapi sekurang-kurangnya 10 Mb/s ke atas dan ke bawah disyorkan. + + + +Berbeza daripada penalti tidak aktif kerana berada di luar talian, pemotongan ialah penalti yang lebih serius dikhaskan untuk kesalahan berniat jahat. Dengan menjalankan klien minoriti dengan kunci anda dimuatkan pada satu mesin sahaja pada satu-satu masa, risiko anda untuk dipotong diminimumkan. Walau bagaimanapun, semua petaruh mesti sedar tentang risiko pemotongan. + + Lagi tentang kitaran hayat pemotongan dan pengesah + + + + + +## Cara ia berfungsi {#how-it-works} + + + +Semasa aktif anda akan memperoleh ganjaran ETH, yang akan di depositkan secara berkala ke dalam alamat pengeluaran anda. + +Jika mahu, anda boleh keluar sebagai pengesah yang menghapuskan keperluan untuk berada dalam talian, dan menghentikan sebarang ganjaran selanjutnya. Baki anda yang tinggal kemudian akan dikeluarkan ke alamat pengeluaran yang anda tetapkan semasa persediaan. + +[Maklumat lanjut tentang pengeluaran pertaruhan](/staking/withdrawals/) + +## Bermula di Pad Pelancaran Pertaruhan {#get-started-on-the-staking-launchpad} + +Pad Pelancaran Pertaruhan ialah aplikasi sumber terbuka yang akan membantu anda menjadi pertaruh. Ia akan membimbing anda memilih pelanggan anda, menjana kunci anda dan mendepositkan ETH anda kepada kontrak deposit pertaruhan. Senarai semak disediakan untuk memastikan anda telah merangkumi segala-galanya untuk menyediakan pengesah anda dengan selamat. + + + +## Perkara yang perlu dipertimbangkan dengan alat persediaan nod dan pelanggan {#node-tool-considerations} + +Terdapat semakin banyak alat dan perkhidmatan untuk membantu anda mempertaruhkan ETH anda sendiri, tetapi setiap satu datang dengan risiko dan faedah yang berbeza. + +Penunjuk atribut digunakan di bawah untuk menandakan kekuatan atau kelemahan ketara yang mungkin ada pada alat pertaruhan tersenarai. Gunakan bahagian ini sebagai rujukan untuk cara kami mentakrifkan atribut ini semasa anda memilih alat untuk membantu dalam perjalanan pertaruhan anda. + + + +## Terokai alat persediaan nod dan pelanggan {#node-and-client-tools} + +Terdapat pelbagai pilihan yang tersedia untuk membantu anda dengan persediaan anda. Gunakan penunjuk di atas untuk membantu membimbing anda menggunakan alatan di bawah. + + + +### Alat nod + + + +Sila ambil perhatian kepentingan memilih [pelanggan minoriti](/developers/docs/nodes-and-clients/client-diversity/) kerana ia meningkatkan keselamatan rangkaian dan mengehadkan risiko anda. Alat yang membolehkan anda menyediakan pelanggan minoriti di lambangkan sebagai "berbilang pelanggan." + +### Penjana Utama + +Alat ini boleh digunakan sebagai alternatif kepada [Deposit Pertaruhan CLI](https://github.com/ethereum/staking-deposit-cli/) untuk membantu penjanaan kunci. + + + +Ada cadangan untuk alat pertaruhan yang kami terlepas? Semak [dasar penyenaraian produk](/contributing/adding-staking-products/) kami untuk melihat sama ada ia sesuai dan serahkan untuk semakan. + +## Terokai panduan pertaruhan sendiri {#staking-guides} + + + +## Soalan lazim {#faq} + +Ini adalah beberapa soalan yang paling biasa tentang pertaruhan yang patut diketahui. + + + +Pengesah ialah entiti maya yang hidup di Ethereum dan mengambil bahagian dalam konsensus protokol Ethereum. Pengesah diwakili oleh baki, kunci awam dan sifat lain. Pelanggan pengesah ialah perisian yang bertindak bagi pihak pengesah dengan menahan dan menggunakan kunci peribadinya. Pelanggan pengesah tunggal boleh memegang banyak pasangan kunci, mengawal banyak pengesah. + + + + +Setiap pasangan kunci yang dikaitkan dengan pengesah memerlukan tepat 32 ETH untuk diaktifkan. Lebih banyak ETH yang didepositkan pada satu set kunci tidak meningkatkan potensi ganjaran, kerana setiap pengesah dihadkan kepada baki berkesan sebanyak 32 ETH. Ini bermakna pertaruhan dilakukan dalam kenaikan 32 ETH, setiap satu dengan set kunci dan bakinya sendiri. + +Jangan mendepositkan lebih daripada 32 ETH untuk pengesah tunggal. Ia tidak akan meningkatkan ganjaran anda. Jika alamat pengeluaran telah ditetapkan untuk pengesah, lebihan dana melebihi 32 ETH akan dikeluarkan secara automatik ke alamat ini semasa menyapu pengesah seterusnya. + +Jika pertaruhan rumah terlalu mendesak untuk anda, pertimbangkan untuk menggunakan pembekal pertaruhan-sebagai-perkhidmatan, atau jika anda berfungsi dengan kurang daripada 32 ETH, lihat himpunan pertaruhan. + + + +Melangkah ke luar talian apabila rangkaian dimuktamadkan dengan betul TIDAK akan mengakibatkan pemotongan. Penalti ketidakaktifan kecil akan dikenakan jika pengesah anda tidak tersedia untuk memperakui tempoh yang diberikan (setiap satu 6.4 minit panjang), tetapi ini sangat berbeza dengan pemotongan. Penalti ini kurang sedikit daripada ganjaran yang akan anda peroleh sekiranya pengesah tersedia untuk membuat perakuan, dan kerugian boleh diperoleh kembali dengan lebih kurang jumlah masa yang sama kembali dalam talian semula. + +Harap maklum bahawa penalti untuk ketidakaktifan adalah berkadar dengan bilangan pengesah yang berada di luar talian pada masa yang sama. Dalam kes di mana sebahagian besar rangkaian berada di luar talian sekali gus, penalti bagi setiap pengesah ini akan lebih besar daripada apabila pengesah tunggal tidak tersedia. + +Dalam kes yang melampau jika rangkaian berhenti memuktamadkan akibat lebih satu pertiga daripada pengesah berada di luar talian, pengguna ini akan mengalami apa yang dikenali sebagai kebocoran ketidakaktifan kuadratik, yang merupakan longkang eksponen ETH daripada akaun pengesah luar talian. Ini membolehkan rangkaian akhirnya sembuh sendiri dengan membakar ETH pengesah yang tidak aktif sehingga baki mereka mencapai 16 ETH, pada ketika itu mereka akan dikeluarkan secara automatik daripada himpunan pengesah. Pengesah dalam talian yang selebihnya akhirnya akan merangkumi lebih daripada 2/3 rangkaian sekali lagi, memenuhi majoriti besar yang diperlukan untuk sekali lagi memuktamadkan rantaian. + + + +Ringkasnya, ini tidak boleh dijamin sepenuhnya, tetapi jika anda bertindak dengan niat yang baik, jalankan pelanggan minoriti dan hanya simpan kunci tandatangan anda pada satu mesin pada satu masa, risiko untuk dipotong hampir sifar. + +Terdapat hanya beberapa cara khusus yang boleh menyebabkan pengesah dipotong dan dikeluarkan daripada rangkaian. Pada masa penulisan, pemotongan yang telah berlaku secara eksklusif merupakan produk daripada persediaan perkakasan yang berlebihan di mana kunci tandatangan disimpan pada dua mesin berasingan sekaligus. Ini secara tidak sengaja boleh mengakibatkan undi berganda daripada kunci anda, yang merupakan kesalahan yang boleh dipotong. + +Menjalankan pelanggan majoriti besar (mana-mana pelanggan yang digunakan oleh lebih 2/3 rangkaian) juga mempunyai risiko kemungkinan pemotongan sekiranya pelanggan ini mempunyai pepijat yang mengakibatkan garpu rantai. Ini boleh mengakibatkan garpu rosak yang akan dimuktamadkan. Untuk membetulkan kembali kepada rantaian yang dimaksudkan memerlukan penyerahan undi sekeliling dengan cuba membuat asal blok yang dimuktamadkan. Ini juga merupakan kesalahan yang boleh dipotong dan boleh dielakkan hanya dengan menjalankan pelanggan minoriti. + +Pepijat yang setara dalam pelanggan minoriti tidak akan dimuktamadkan dan dengan itu tidak akan menghasilkan undian keliling, dan hanya akan mengakibatkan penalti tidak aktif, bukan pemotongan. + + + + + +Pelanggan individu mungkin berbeza sedikit dari segi prestasi dan antara muka pengguna, kerana masing-masing dibangunkan oleh pasukan yang berbeza menggunakan pelbagai bahasa pengaturcaraan. Bahawa dikatakan, tiada seorang pun daripada mereka adalah "terbaik." Semua pelanggan pengeluaran adalah perisian yang sangat baik, yang semuanya melaksanakan fungsi teras yang sama untuk menyegerak dan berinteraksi dengan blok rantai. + +Memandangkan semua pelanggan pengeluaran menyediakan kefungsian asas yang sama, sebenarnya sangat penting untuk anda memilih pelanggan minoriti, bermakna mana-mana pelanggan yang TIDAK digunakan oleh majoriti pengesah pada rangkaian pada masa ini. Ini mungkin kedengaran berlawanan dengan intuitif, tetapi menjalankan pelanggan majoriti atau supermajoriti meletakkan anda pada peningkatan risiko pemotongan sekiranya berlaku pepijat dalam pelanggan tersebut. Menjalankan pelanggan minoriti mengehadkan risiko ini secara drastik. + +Ketahui lebih lanjut tentang sebab kepelbagaian pelanggan adalah kritikal + + + +Walaupun pelayan peribadi maya (VPS) boleh digunakan sebagai pengganti perkakasan rumah, akses fizikal dan lokasi pelanggan pengesah anda penting. Penyelesaian awan terpusat seperti Perkhidmatan Web Amazon atau Lautan Digital membolehkan kemudahan tidak perlu mendapatkan dan mengendalikan perkakasan, dengan mengorbankan pemusatan rangkaian. + +Lebih banyak pelanggan pengesah berjalan pada penyelesaian storan awan terpusat tunggal, lebih berbahaya bagi pengguna ini. Sebarang peristiwa yang membawa penyedia ini ke luar talian, sama ada melalui serangan, tuntutan kawal selia atau hanya gangguan bekalan elektrik/internet, akan mengakibatkan setiap pelanggan pengesah yang bergantung pada pelayan ini ke luar talian pada masa yang sama. + +Penalti luar talian adalah berkadar dengan bilangan orang lain di luar talian pada masa yang sama. Menggunakan VPS sangat meningkatkan risiko bahawa penalti luar talian akan menjadi lebih teruk, dan meningkatkan risiko kebocoran atau pemotongan kuadratik anda sekiranya gangguan itu cukup besar. Untuk meminimumkan risiko anda sendiri, dan risiko kepada rangkaian, pengguna amat digalakkan untuk mendapatkan dan mengendalikan perkakasan mereka sendiri. + + + + +Pengeluaran dalam apa jua bentuk daripada Rantai Beacon memerlukan kelayakan pengeluaran ditetapkan. + +Petaruh baharu menetapkan ini pada masa penjanaan dan deposit kunci. Petaruh sedia ada yang belum menetapkan ini boleh meningkatkan kunci mereka untuk menyokong fungsi ini. + +Setelah kelayakan pengeluaran ditetapkan, pembayaran ganjaran (ETH terkumpul sepanjang 32 awal) akan diedarkan secara berkala ke alamat pengeluaran secara automatik. + +Untuk membuka kunci dan menerima kembali keseluruhan baki anda, anda juga mesti melengkapkan proses keluar dari pengesah anda. + +Maklumat lanjut tentang pengeluaran pertaruhan + + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +- [Direktori Pertaruhan Ethereum](https://www.staking.directory/) - _Eridian dan Spacesider_ +- [Masalah Kepelbagaian Pelanggan Ethereum](https://hackernoon.com/ethereums-client-diversity-problem) - _@emmanuelawosika 2022_ +- [Membantu Kepelbagaian Pelanggan](https://www.attestant.io/posts/helping-client-diversity/) - _Jim McDonald 2022_ +- [Kepelbagaian pelanggan pada lapisan persetujuan Ethereum](https://mirror.xyz/jmcook.eth/S7ONEka_0RgtKTZ3-dakPmAHQNPvuj15nh0YGKPFriA) - _jmcook.eth 2022_ +- [Cara: Beli Perkakasan Pengesah Ethereum](https://www.youtube.com/watch?v=C2wwu1IlhDc) - _EthStaker 2022_ +- [Langkah demi Langkah: Cara menyertai Testnet Ethereum 2.0](https://kb.beaconcha.in/guides/tutorial-eth2-multiclient) - _Butta_ +- [Petua Pencegahan Pemotongan Eth2](https://medium.com/prysmatic-labs/eth2-slashing-prevention-tips-f6faa5025f50) - _Raul Jordan 2020_ + + diff --git a/public/content/translations/ms/staking/withdrawals/index.md b/public/content/translations/ms/staking/withdrawals/index.md new file mode 100644 index 00000000000..9b16849ed4b --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/staking/withdrawals/index.md @@ -0,0 +1,217 @@ +--- +title: Pertaruhan keluaran +description: Halaman yang meringkaskan apakah pengeluaran tolakan pertaruhan, cara ia berfungsi dan perkara yang perlu dilakukan oleh petaruh untuk mendapatkan ganjaran mereka +lang: ms +template: staking +image: /images/staking/leslie-withdrawal.png +alt: Leslie si badak dengan ganjaran pertaruhannya +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Peningkatan Shanghai/Capella membolehkan pengeluaran pertaruhan pada Ethereum + - Pengendali pengesah mesti menyediakan alamat pengeluaran untuk membolehkan + - Ganjaran diagihkan secara automatik setiap beberapa hari + - Pengesah yang keluar sepenuhnya daripada pertaruhan akan menerima baki mereka +--- + + +Pengeluaran pertaruhan telah di dayakan dengan peningkatan Shanghai/Capella yang berlaku pada 12 April 2023. Lagi tentang Shanghai/Capella + + +**Pengeluaran pertaruhan** merujuk kepada pemindahan ETH daripada akaun pengesah pada lapisan persetujuan Ethereum (Rantai Beacon), ke lapisan perlaksanaan di mana ia boleh diurusniagakan. + +**Pembayaran ganjaran lebihan baki** melebihi 32 ETH akan dihantar secara automatik dan kerap ke alamat pengeluaran yang di pautkan kepada setiap pengesah, setelah diberikan oleh pengguna. Pengguna juga boleh **keluar daripada pertaruhan sepenuhnya**, membuka kunci baki pengesah penuh mereka. + +## Ganjaran pertaruhan {#staking-rewards} + +Pembayaran ganjaran diproses secara automatik untuk akaun pengesah aktif dengan baki berkesan maksimum sebanyak 32 ETH. + +Sebarang baki melebihi 32 ETH yang diperoleh melalui ganjaran sebenarnya tidak menyumbang kepada prinsipal, atau meningkatkan berat pengesah ini pada rangkaian, dan dengan itu dikeluarkan secara automatik sebagai pembayaran ganjaran setiap beberapa hari. Selain daripada memberikan alamat pengeluaran satu kali, ganjaran ini tidak memerlukan sebarang tindakan daripada pengendali pengesah. Ini semua dimulakan pada lapisan persetujuan, oleh itu tiada gas (yuran transaksi) diperlukan pada mana-mana langkah. + +### Bagaimanakah kita boleh sampai ke sini? {#how-did-we-get-here} + +Sejak beberapa tahun kebelakangan ini Ethereum telah mengalami beberapa peningkatan rangkaian yang beralih kepada rangkaian yang dijamin oleh ETH sendiri, bukannya perlombongan intensif tenaga seperti dahulu. Mengambil bahagian dalam konsensus mengenai Ethereum kini dikenali sebagai "pertaruhan", kerana peserta secara sukarela telah mengunci ETH, meletakkannya "dipertaruhkan" untuk keupayaan untuk mengambil bahagian dalam rangkaian. Pengguna yang mematuhi peraturan akan diberi ganjaran, manakala percubaan untuk menipu boleh dihukum. + +Sejak pelancaran kontrak deposit pertaruhan pada November 2020, beberapa perintis Ethereum yang berani secara sukarela mengunci dana untuk mengaktifkan "pengesah", akaun khas yang mempunyai hak untuk mengesahkan secara rasmi dan mencadangkan blok, mengikut peraturan rangkaian. + +Sebelum naik taraf Shanghai/Capella, anda tidak boleh menggunakan atau mengakses ETH yang dipertaruhkan anda. Tetapi sekarang, anda boleh ikut serta untuk menerima ganjaran anda secara automatik ke dalam akaun yang dipilih, dan anda juga boleh mengeluarkan ETH anda yang dipertaruhkan pada bila-bila masa anda mahu. + +### Bagaimanakah patut saya bersedia? {#how-do-i-prepare} + + + +### Notis penting {#important-notices} + +Menyediakan alamat pengeluaran adalah langkah yang diperlukan untuk mana-mana akaun pengesah sebelum ia layak untuk mengeluarkan ETH daripada bakinya. + + + Setiap akaun pengesah hanya boleh diberikan satu alamat pengeluaran, sekali sahaja. Setelah alamat dipilih dan diserahkan ke lapisan persetujuan, ini tidak boleh dibuat asal atau ditukar lagi. Periksa semula pemilikan dan ketepatan alamat yang diberikan sebelum menyerahkan. + + +Tiada ancaman kepada dana anda buat sementara waktu kerana tidak menyediakannya, dengan mengandaikan frasa mnemonik/benih anda kekal selamat di luar talian dan tidak terjejas dalam apa jua cara. Kegagalan untuk menambah bukti kelayakan pengeluaran hanya akan membiarkan ETH terkunci dalam akaun pengesah seperti yang berlaku sehingga alamat pengeluaran diberikan. + +## Keluar pertaruhan sepenuhnya {#exiting-staking-entirely} + +Menyediakan alamat pengeluaran diperlukan sebelum _sebarang_ dana boleh dipindahkan daripada baki akaun pengesah. + +Pengguna yang ingin keluar dari pertaruhan sepenuhnya dan mengeluarkan baki penuh mereka juga mesti menandatangani dan menyiarkan mesej "keluar secara sukarela" dengan kunci pengesah yang akan memulakan proses keluar daripada pertaruhan. Ini dilakukan dengan pelanggan pengesah anda dan diserahkan kepada nod konsensus anda, dan tidak memerlukan gas. + +Proses pengesah keluar daripada pertaruhan mengambil masa yang berubah-ubah, bergantung pada bilangan orang lain yang keluar pada masa yang sama. Setelah selesai, akaun ini tidak lagi bertanggungjawab untuk melaksanakan tugas rangkaian pengesah, tidak lagi layak untuk ganjaran dan ETH mereka tidak lagi "di pertaruhkan". Pada masa ini akaun akan ditandakan sebagai "boleh dikeluarkan" sepenuhnya. + +Setelah akaun di benderakan sebagai "boleh dikeluarkan", dan kelayakan pengeluaran telah di sediakan, tiada apa lagi yang perlu dilakukan pengguna selain daripada menunggu. Akaun secara automatik dan berterusan disapu oleh pencadang sekat untuk dana keluar yang layak, dan baki akaun anda akan dipindahkan sepenuhnya (juga dikenali sebagai "pengeluaran penuh") semasa penyapuan seterusnya. + +## Bilakah pengeluaran pertaruhan di dayakan? {#when} + +Pengeluaran pertaruhan disiarkan secara langsung! Fungsi pengeluaran telah di dayakan sebagai sebahagian daripada peningkatan Shanghai/Capella yang berlaku pada 12 April 2023. + +Peningkatan Shanghai/Capella membolehkan ETH yang dipertaruhkan sebelum ini dituntut semula ke dalam akaun Ethereum biasa. Ini menutup gelung kecairan pertaruhan, dan membawa Ethereum selangkah lebih dekat dalam perjalanannya ke arah membina ekosistem teragih yang mampan, berskala dan selamat. + +- [Lagi mengenai sejarah Ethereum](/history/) +- [Lagi mengenai hala tuju Ethereum](/roadmap/) + +## Bagaimanakah pembayaran pengeluaran berfungsi? {#how-do-withdrawals-work} + +Sama ada pengesah yang diberikan layak untuk pengeluaran atau tidak ditentukan oleh keadaan akaun pengesah itu sendiri. Tiada input pengguna diperlukan pada bila-bila masa untuk menentukan sama ada akaun harus mempunyai pengeluaran dimulakan atau tidak—keseluruhan proses dilakukan secara automatik oleh lapisan persetujuan pada gelung berterusan. + +### Lebih kepada pelajar visual? {#visual-learner} + +Lihat penjelasan ini mengenai pengeluaran pertaruhan Ethereum oleh Finematics: + + + +### Pengesah "menyapu" {#validator-sweeping} + +Apabila pengesah dijadualkan untuk mencadangkan blok seterusnya, ia dikehendaki membina baris gilir pengeluaran, sehingga 16 pengeluaran yang layak. Ini dilakukan dengan asalnya bermula dengan indeks pengesah 0, menentukan sama ada terdapat pengeluaran yang layak untuk akaun ini mengikut peraturan protokol dan menambahkannya pada baris giliran, jika ada. Pengesah yang ditetapkan untuk mencadangkan blok berikut akan bersambung di tempat terakhir berhenti, maju mengikut urutan secara kekal. + + +Fikirkan tentang jam analog. Jarum pada jam menunjukkan jam, bergerak ke satu arah, tidak melangkau sebarang jam dan akhirnya berputar ke permulaan semula selepas nombor terakhir dicapai.

Sekarang bukannya 1 hingga 12, bayangkan jam mempunyai 0 hingga N (jumlah bilangan akaun pengesah yang pernah didaftarkan pada lapisan persetujuan, lebih 500,000 pada Januari 2023).

+Tangan pada jam menunjukkan kepada pengesah seterusnya yang perlu disemak untuk pengeluaran yang layak. Ia bermula pada 0, dan terus maju tanpa melangkau sebarang akaun. Apabila pengesah terakhir dicapai, kitaran diteruskan kembali pada permulaan. + + +#### Menyemak akaun untuk pengeluaran {#checking-an-account-for-withdrawals} + +Semasa pencadang memeriksa pengesah untuk kemungkinan pengeluaran, setiap pengesah yang disemak dinilai berdasarkan siri pendek soalan untuk menentukan sama ada pengeluaran perlu dicetuskan, dan jika ya, berapa banyak ETH perlu dikeluarkan. + +1. **Adakah alamat pengeluaran telah diberikan?** Jika tiada alamat pengeluaran telah diberikan, akaun tersebut di langkau dan tiada pengeluaran dimulakan. +2. **Adakah pengesah telah keluar dan boleh dikeluarkan?** Jika pengesah telah keluar sepenuhnya, dan kita telah mencapai zaman di mana akaun mereka dianggap sebagai "boleh dikeluarkan", maka pengeluaran penuh akan diproses. Ini akan memindahkan keseluruhan baki yang tinggal ke alamat pengeluaran. +3. **Adakah baki berkesan dimaksimumkan pada 32?**Jika akaun mempunyai bukti kelayakan pengeluaran, tidak dikeluarkan sepenuhnya, dan mempunyai ganjaran melebihi 32 menunggu, pengeluaran separa akan diproses yang memindahkan hanya ganjaran melebihi 32 kepada alamat pengeluaran pengguna. + +Terdapat hanya dua tindakan yang diambil oleh pengendali pengesah semasa kitaran hayat pengesah yang mempengaruhi aliran ini secara langsung: + +- Sediakan kelayakan pengeluaran untuk membolehkan sebarang bentuk pengeluaran +- Keluar dari rangkaian, yang akan mencetuskan pengeluaran penuh + +### Bebas gas {#gas-free} + +Pendekatan untuk mempertaruhkan pengeluaran ini mengelak daripada memerlukan petaruh menyerahkan transaksi secara manual yang meminta jumlah ETH tertentu dikeluarkan. Ini bermakna **tiada gas (yuran transaksi) diperlukan** dan pengeluaran juga tidak bersaing untuk ruang blok lapisan perlaksanaan sedia ada. + +### Berapa kerapkah akan saya mendapat ganjaran pertaruhan saya? {#how-soon} + +Maksimum 16 pengeluaran boleh diproses dalam satu blok. Pada kadar itu, 115,200 pengeluaran pengesah boleh diproses setiap hari (dengan andaian tiada slot terlepas). Seperti yang dinyatakan di atas, pengesah tanpa pengeluaran yang layak akan di langkau, mengurangkan masa untuk menyelesaikan sapuan. + +Memperluas pengiraan ini, kami boleh menganggarkan masa yang diperlukan untuk memproses bilangan pengeluaran tertentu: + + + +| Bilangan pengeluaran | Masa untuk melengkapkan | +| :-------------------: | :--------------: | +| 400,000 | 3.5 hari | +| 500,000 | 4.3 hari | +| 600,000 | 5.2 hari | +| 700,000 | 6.1 hari | +| 800,000 | 7.0 hari | + + + +Seperti yang anda lihat ini menjadi perlahan kerana lebih banyak pengesah berada di rangkaian. Peningkatan dalam slot terlepas boleh memperlahankan ini secara berkadar, tetapi ini secara amnya akan mewakili bahagian yang lebih perlahan daripada kemungkinan hasil. + +## Soalan lazim {#faq} + + +Tidak, proses untuk menyediakan bukti kelayakan pengeluaran adalah proses sekali sahaja dan tidak boleh diubah setelah diserahkan. + + + +Dengan menetapkan alamat pengeluaran lapisan perlaksanaan, kelayakan pengeluaran untuk pengesah itu telah ditukar secara kekal. Ini bermakna bukti kelayakan lama tidak akan berfungsi lagi dan bukti kelayakan baharu terus ke akaun lapisan perlaksanaan. + +Alamat pengeluaran boleh sama ada kontrak pintar (dikawal oleh kodnya), atau akaun milik luaran (EOA, dikawal oleh kunci peribadinya). Pada masa ini akaun ini tidak mempunyai cara untuk menyampaikan mesej kembali ke lapisan persetujuan yang akan menandakan perubahan kelayakan pengesah, dan menambah fungsi ini akan menambah kerumitan yang tidak perlu pada protokol. + +Sebagai alternatif kepada menukar alamat pengeluaran untuk pengesah tertentu, pengguna boleh memilih untuk menetapkan kontrak pintar sebagai alamat pengeluaran mereka yang boleh mengendalikan putaran kunci, seperti Peti Selamat. Pengguna yang menetapkan dana mereka kepada EOA mereka sendiri boleh melakukan keluar sepenuhnya untuk mengeluarkan semua dana yang mereka pertaruhkan, dan kemudian mempertaruhkan semula menggunakan bukti kelayakan baharu. + + + + +Jika anda adalah sebahagian daripada himpunan pertaruhan atau memegang token pertaruhan, anda harus menyemak dengan pembekal anda untuk mendapatkan butiran lanjut tentang cara pengeluaran pertaruhan dikendalikan, kerana setiap perkhidmatan beroperasi secara berbeza. + +Secara umum, pengguna harus bebas untuk menuntut semula ETH yang mereka pertaruhkan, atau menukar penyedia pertaruhan yang mereka gunakan. Jika himpunan tertentu menjadi terlalu besar, dana boleh dikeluarkan, ditebus dan dipertaruhkan semula dengan pembekal yang lebih kecil. Atau, jika anda telah mengumpul ETH yang mencukupi, anda boleh membuat pertaruhan dari rumah. + + + + +Ya, selagi pengesah anda telah memberikan alamat pengeluaran. Ini mesti disediakan sekali untuk membolehkan sebarang pengeluaran pada mulanya, kemudian pembayaran ganjaran akan dicetuskan secara automatik setiap beberapa hari dengan setiap sapuan pengesah. + + + + +Tidak, jika pengesah anda masih aktif pada rangkaian, pengeluaran penuh tidak akan berlaku secara automatik. Ini memerlukan secara manual memulakan keluar secara sukarela. + +Setelah pengesah telah menyelesaikan proses keluar dan menganggap akaun itu mempunyai bukti kelayakan pengeluaran, baki yang tinggal akan kemudian dikeluarkan semasa penyapuan pengesah seterusnya. + + + + +Pengeluaran direka bentuk untuk ditolak secara automatik, memindahkan mana-mana ETH yang tidak menyumbang secara aktif kepada kepentingan. Ini termasuk baki penuh untuk akaun yang telah menyelesaikan proses keluar. + +Permohonan pengeluaran amaun ETH tertentu secara manual adalah tidak mungkin. + + + + +Pengendali pengesah disyorkan untuk melawati halaman Pengeluaran Pad Pelancaran Pertaruhan di mana anda akan menemukan butiran lanjut tentang cara menyediakan pengesah anda untuk pengeluaran, masa acara dan butiran lanjut tentang cara pengeluaran berfungsi. + +Untuk mencuba persediaan anda pada testnet dahulu, lawati Pad Pelancaran Pertaruhan Holesky Testnet untuk bermula. + + + + +Tidak. Sebaik sahaja pengesah telah keluar dan baki penuhnya telah dikeluarkan, sebarang dana tambahan yang didepositkan kepada pengesah itu akan dipindahkan secara automatik ke alamat pengeluaran semasa sapuan pengesahan seterusnya. Untuk mempertaruhkan semula ETH, pengesah baharu mesti diaktifkan. + + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +- [Pengeluaran Pad Pelancaran Pertaruhan](https://launchpad.ethereum.org/withdrawals) +- [EIP-4895: Rantai Beacon menolak pengeluaran sebagai operasi](https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-4895) +- [Pengembala Kucing Ethereum - Shanghai](https://www.ethereumcatherders.com/shanghai_upgrade/index.html) +- [PEEPanEIP #94: Pengeluaran ETH dipertaruhkan (Pengujian) dengan Potuz & Hsiao-Wei Wang](https://www.youtube.com/watch?v=G8UstwmGtyE) +- [PEEPanEIP#68: EIP-4895: Rantai Beacon menolak pengeluaran sebagai operasi dengan Alex Stokes](https://www.youtube.com/watch?v=CcL9RJBljUs) +- [Memahami Baki Berkesan Pengesah](https://www.attestant.io/posts/understanding-validator-effective-balance/) diff --git a/public/content/translations/ms/zero-knowledge-proofs/index.md b/public/content/translations/ms/zero-knowledge-proofs/index.md new file mode 100644 index 00000000000..47ab008b751 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/ms/zero-knowledge-proofs/index.md @@ -0,0 +1,214 @@ +--- +title: Bukti sifar pengetahuan +description: Pengenalan bukan teknikal kepada bukti pengetahuan sifar untuk pemula. +lang: ms +--- + +# Apakah bukti pengetahuan sifar? {#what-are-zk-proofs} + +Bukti pengetahuan sifar ialah satu cara untuk membuktikan kesahihan sesuatu kenyataan tanpa mendedahkan kenyataan itu sendiri. ‘Pembukti’ ialah pihak yang cuba membuktikan sesuatu tuntutan, manakala ‘pengesah’ bertanggungjawab untuk mengesahkan tuntutan tersebut. + +Bukti pengetahuan sifar pertama kali muncul dalam makalah 1985, "[Kerumitan pengetahuan sistem bukti interaktif](http://people.csail.mit.edu/silvio/Selected%20Scientific%20Papers/Proof%20Systems/The_Knowledge_Complexity_Of_Interactive_Proof_Systems.pdf)" yang menyediakan takrifan bukti pengetahuan sifar yang digunakan secara meluas hari ini: + +> Protokol pengetahuan sifar ialah kaedah yang mana satu pihak (pembukti) **boleh membuktikan** kepada pihak lain (pengesah) **bahawa sesuatu itu benar, tanpa mendedahkan sebarang maklumat** selain daripada hakikat bahawa kenyataan khusus ini adalah benar. + +Bukti sifar pengetahuan telah bertambah baik selama bertahun-tahun dan ia kini digunakan dalam beberapa aplikasi dunia sebenar. + + + +## Mengapakah kita memerlukan bukti pengetahuan sifar? {#why-zero-knowledge-proofs-are-important} + +Bukti pengetahuan sifar mewakili satu kejayaan dalam kriptografi gunaan, kerana ia berjanji untuk meningkatkan keselamatan maklumat untuk individu. Pertimbangkan cara anda boleh membuktikan tuntutan (cth., “Saya warga negara X”) kepada pihak lain (cth., pembekal perkhidmatan). Anda perlu memberikan “bukti” untuk menyandarkan tuntutan anda, seperti pasport negara atau lesen memandu. + +Tetapi terdapat masalah dengan pendekatan ini, terutamanya kekurangan privasi. Maklumat Pengenalan Peribadi (PII) yang dikongsi dengan perkhidmatan pihak ketiga disimpan dalam pangkalan data pusat, yang terdedah kepada penggodaman. Dengan kecurian identiti menjadi isu kritikal, terdapat panggilan untuk lebih banyak cara melindungi privasi untuk berkongsi maklumat sensitif. + +Bukti sifar pengetahuan menyelesaikan masalah ini dengan **menghapuskan keperluan untuk mendedahkan maklumat untuk membuktikan kesahihan tuntutan**. Protokol pengetahuan sifar menggunakan pernyataan (dipanggil ‘saksi’) sebagai input untuk menjana bukti ringkas tentang kesahihannya. Bukti ini memberikan jaminan kukuh bahawa kenyataan adalah benar tanpa mendedahkan maklumat yang digunakan dalam menciptanya. + +Berbalik kepada contoh terdahulu kami, satu-satunya bukti yang anda perlukan untuk membuktikan tuntutan kewarganegaraan anda ialah bukti pengetahuan sifar. Pengesah hanya perlu menyemak sama ada sifat tertentu bagi bukti itu benar untuk diyakinkan bahawa pernyataan asas itu juga benar. + +## Kes penggunaan untuk bukti pengetahuan sifar {#use-cases-for-zero-knowledge-proofs} + +### Pembayaran tanpa nama {#anonymous-payments} + +Pembayaran kad kredit selalunya kelihatan kepada berbilang pihak, termasuk penyedia pembayaran, bank dan pihak lain yang berminat (mis., pihak berkuasa kerajaan). Walaupun pengawasan kewangan mempunyai faedah untuk mengenal pasti aktiviti haram, ia juga menjejaskan privasi rakyat biasa. + +Mata wang kripto bertujuan untuk menyediakan cara kepada pengguna untuk menjalankan transaksi persendirian, rakan ke rakan. Tetapi kebanyakan transaksi mata wang kripto boleh dilihat secara terbuka pada blok rantai awam. Identiti pengguna selalunya adalah nama samaran dan sama ada dengan sengaja dikaitkan dengan identiti dunia sebenar (mis. dengan memasukkan alamat ETH pada profil Twitter atau GitHub) atau boleh dikaitkan dengan identiti dunia sebenar menggunakan analisis data asas dalam dan luar rantai. + +Terdapat "syiling privasi" khusus yang direka untuk transaksi tanpa nama sepenuhnya. Blok rantai yang memfokuskan privasi, seperti Zcash dan Monero, melindungi butiran transaksi, termasuk alamat penghantar/penerima, jenis aset, kuantiti dan garis masa transaksi. + +Dengan membakar teknologi pengetahuan sifar ke dalam protokol, rangkaian [blok rantaik](/glossary/#blockchain) yang memfokuskan privasi membenarkan [nod](/glossary/#node) untuk mengesahkan transaksi tanpa perlu mengakses data transaksi. + +**Bukti pengetahuan sifar juga digunakan untuk penyamaran transaksi pada blok rantai awam**. Contohnya ialah Tornado Cash, perkhidmatan teragih, bukan penjagaan yang membolehkan pengguna menjalankan transaksi peribadi di Ethereum. Tornado Cash menggunakan bukti pengetahuan sifar untuk mengelirukan butiran transaksi dan menjamin privasi kewangan. Malangnya, kerana ini adalah alat privasi "ikut serta", ia dikaitkan dengan aktiviti haram. Untuk mengatasinya, privasi akhirnya harus menjadi lalai pada blok rantai awam. + +### Perlindungan identiti {#identity-protection} + +Sistem pengurusan identiti semasa meletakkan maklumat peribadi pada risiko. Bukti pengetahuan sifar boleh membantu individu mengesahkan identiti sambil melindungi butiran sensitif. + +Bukti sifar pengetahuan amat berguna dalam konteks [identiti teragih](/decentralized-identity/). Identiti teragih (juga digambarkan sebagai 'identiti kedaulatan diri') memberikan individu keupayaan untuk mengawal akses kepada pengecam peribadi. Membuktikan kewarganegaraan anda tanpa mendedahkan butiran ID cukai atau pasport anda ialah contoh yang baik tentang cara teknologi pengetahuan sifar mendayakan identiti teragih. + +### Pengesahan {#authentication} + +Menggunakan perkhidmatan dalam talian memerlukan pembuktian identiti dan hak anda untuk mengakses platform tersebut. Ini selalunya memerlukan pemberian maklumat peribadi, seperti nama, alamat e-mel, tarikh lahir, dan sebagainya. Anda juga mungkin perlu menghafal kata laluan yang panjang atau berisiko kehilangan akses. + +Bukti sifar pengetahuan, bagaimanapun, boleh memudahkan pengesahan untuk kedua-dua platform dan pengguna. Setelah bukti ZK dijana menggunakan input awam (cth., data yang membuktikan keahlian pengguna platform) dan input peribadi (cth., butiran pengguna), pengguna hanya perlu menunjuknya untuk mengesahkan identiti mereka apabila mereka perlu mengakses perkhidmatan tersebut. Ini meningkatkan pengalaman pengguna dan membebaskan organisasi daripada keperluan untuk menyimpan sejumlah besar maklumat pengguna. + +### Pengiraan yang boleh disahkan {#verifiable-computation} + +Pengiraan yang boleh disahkan ialah satu lagi aplikasi teknologi pengetahuan sifar untuk menambah baik reka bentuk blok rantai. Pengkomputeran yang boleh disahkan membolehkan kami menyumber luar pengiraan kepada entiti lain sambil mengekalkan keputusan yang boleh disahkan. Entiti menyerahkan keputusan bersama-sama dengan bukti yang mengesahkan bahawa program telah dilaksanakan dengan betul. + +Pengiraan yang boleh disahkan adalah **penting untuk meningkatkan kelajuan pemprosesan pada blok rantai** tanpa mengurangkan keselamatan. Memahami ini memerlukan pengetahuan tentang perbezaan dalam penyelesaian yang dicadangkan untuk mengembangkan Ethereum. + +[Penyelesaian penskalaan pada rantaian](/developers/docs/scaling/#on-chain-scaling), seperti pembahagian, memerlukan pengubahsuaian meluas lapisan asas blok rantai. Walau bagaimanapun, pendekatan ini sangat kompleks dan kesilapan dalam pelaksanaan boleh menjejaskan model keselamatan Ethereum. + +[Penyelesaian penskalaan luar rantaian](/developers/docs/scaling/#off-chain-scaling) tidak memerlukan mereka bentuk semula protokol teras Ethereum. Sebaliknya mereka bergantung pada model pengiraan penyumberan luar untuk meningkatkan daya pengeluaran pada lapisan asas Ethereum. + +Begini cara ia berfungsi secara praktikal: + +- Daripada memproses setiap transaksi, Ethereum memunggah pelaksanaan ke rantaian berasingan. + +- Selepas memproses transaksi, rantaian lain mengembalikan keputusan untuk digunakan pada keadaan Ethereum. + +Faedah di sini ialah Ethereum tidak perlu melakukan apa-apa pelaksanaan dan hanya perlu menggunakan hasil daripada pengiraan penyumberan luar kepada keadaannya. Ini mengurangkan kesesakan rangkaian dan juga meningkatkan kelajuan transaksi (protokol luar rantaian dioptimumkan untuk pelaksanaan yang lebih pantas). + +Rantaian memerlukan cara untuk mengesahkan transaksi luar rantaian tanpa melaksanakannya semula, atau nilai pelaksanaan luar rantaian hilang. + +Di sinilah pengiraan yang boleh disahkan digunakan. Apabila nod melaksanakan transaksi di luar Ethereum, ia menyerahkan bukti pengetahuan sifar untuk membuktikan ketepatan pelaksanaan luar rantaian. Bukti ini (dipanggil [bukti kesahihan](/glossary/#validity-proof)) menjamin bahawa transaksi adalah sah, membolehkan Ethereum menggunakan keputusan itu kepada keadaannya—tanpa menunggu sesiapa pun mempertikaikannya. + +[Penggulungan pengetahuan sifar](/developers/docs/scaling/zk-rollups) dan [validium](/developers/docs/scaling/validium/) ialah dua penyelesaian penskalaan luar rantaian yang menggunakan bukti kesahihan untuk menyediakan kebolehskalaan yang selamat. Protokol ini melaksanakan beribu-ribu transaksi di luar rantaian dan menyerahkan bukti untuk pengesahan pada Ethereum. Keputusan tersebut boleh digunakan serta-merta sebaik sahaja bukti disahkan, membolehkan Ethereum memproses lebih banyak transaksi tanpa meningkatkan pengiraan pada lapisan asas. + +### Mengurangkan rasuah dan pakatan sulit dalam pengundian berantai {#secure-blockchain-voting} + +Skim pengundian blok rantai mempunyai banyak ciri yang menguntungkan: ia boleh diaudit sepenuhnya, selamat daripada serangan, tahan terhadap penapisan dan bebas daripada kekangan geografi. Tetapi walaupun skim pengundian dalam rantaian tidak terlepas daripada masalah **pakatan sulit**. + +Ditakrifkan sebagai "menyelaraskan untuk mengehadkan persaingan terbuka dengan memperdaya, menipu dan mengelirukan orang lain", pakatan sulit mungkin berbentuk pelakon yang berniat jahat yang mempengaruhi pengundian dengan menawarkan rasuah. Sebagai contoh, Alice mungkin menerima rasuah daripada Bob untuk mengundi `pilihan B` pada undi walaupun dia memilih `pilihan A`. + +Rasuah dan pakatan sulit mengehadkan keberkesanan sebarang proses yang menggunakan pengundian sebagai mekanisme isyarat (terutamanya di mana pengguna boleh membuktikan cara mereka mengundi). Ini boleh membawa kesan yang ketara, terutamanya apabila undi bertanggungjawab untuk memperuntukkan sumber yang terhad. + +Sebagai contoh, [mekanisme pembiayaan kuadratik](https://www.radicalxchange.org/concepts/plural-funding/) bergantung pada derma untuk mengukur keutamaan bagi pilihan tertentu di antara projek kebaikan awam yang berbeza. Setiap derma dikira sebagai "undi" untuk projek tertentu, dengan projek yang menerima lebih banyak undian mendapat lebih banyak dana daripada kumpulan yang sepadan. + +Menggunakan pengundian dalam rantaian menjadikan pembiayaan kuadratik terdedah kepada pakatan sulit: transaksi blok rantai adalah awam, jadi perasuah boleh memeriksa aktiviti dalam rantaian penerima rasuah untuk melihat cara mereka "mengundi". Dengan cara ini pembiayaan kuadratik tidak lagi menjadi cara yang berkesan untuk memperuntukkan dana berdasarkan keutamaan agregat masyarakat. + +Mujur, penyelesaian yang lebih baharu seperti MACI (Infrastruktur Antipakatan Sulit Minimum) menggunakan bukti pengetahuan sifar untuk membuat undian pada rantaian (cth., mekanisme pembiayaan kuadratik) tahan terhadap rasuah dan pakatan sulit. MACI ialah satu set kontrak pintar dan skrip yang membenarkan pentadbir pusat (dipanggil "penyelaras") untuk mengagregat undi dan mengira keputusan _tanpa_ mendedahkan secara spesifik cara setiap individu mengundi. Walaupun begitu, masih boleh untuk mengesahkan bahawa undi telah dikira dengan betul, atau mengesahkan bahawa individu tertentu menyertai pusingan pengundian. + +#### Bagaimanakah MACI berfungsi dengan bukti pengetahuan sifar? {#how-maci-works-with-zk-proofs} + +Pada permulaannya, penyelaras menggunakan kontrak MACI pada Ethereum, selepas itu pengguna boleh mendaftar untuk mengundi (dengan mendaftarkan kunci awam mereka dalam kontrak pintar). Pengguna membuang undi dengan menghantar mesej yang disulitkan dengan kunci awam mereka kepada kontrak pintar (undi yang sah mesti ditandatangani dengan kunci awam terkini yang dikaitkan dengan identiti pengguna, antara kriteria lain). Selepas itu, penyelaras memproses semua mesej sebaik sahaja tempoh pengundian tamat, mengira undian dan mengesahkan keputusan dalam rantaian. + +Dalam MACI, bukti pengetahuan sifar digunakan untuk memastikan ketepatan pengiraan dengan menyukarkan penyelaras untuk memproses undi dan keputusan pengiraan secara salah. Ini dicapai dengan menghendaki penyelaras menjana bukti ZK-SNARK yang mengesahkan bahawa a) semua mesej telah diproses dengan betul b) keputusan akhir sepadan dengan jumlah semua undian _sah_. + +Oleh itu, walaupun tanpa berkongsi pecahan undi bagi setiap pengguna (seperti yang biasa berlaku), MACI menjamin integriti keputusan yang dikira semasa proses penjumlahan. Ciri ini berguna dalam mengurangkan keberkesanan skim pakatan sulit asas. Kita boleh meneroka kemungkinan ini dengan menggunakan contoh Bob merasuah Alice sebelum ini untuk mengundi pilihan: + +- Alice mendaftar untuk mengundi dengan menghantar kunci awam mereka kepada kontrak pintar. +- Alice bersetuju untuk mengundi `pilihan B` sebagai pertukaran untuk rasuah daripada Bob. +- Alice mengundi untuk `pilihan B`. +- Alice secara rahsia menghantar transaksi yang disulitkan untuk menukar kunci awam yang dikaitkan dengan identitinya. +- Alice menghantar satu lagi mesej (disulitkan) kepada mengundi kontrak pintar untuk `pilihan A` menggunakan kunci awam baharu. +- Alice menunjukkan kepada Bob transaksi yang menunjukkan dia mengundi `pilihan B` (yang tidak sah kerana kunci awam tidak lagi dikaitkan dengan identiti Alice dalam sistem) +- Semasa memproses mesej, penyelaras melangkau undian Alice untuk `pilihan B` dan hanya mengira undian untuk `pilihan A`. Oleh itu, percubaan Bob untuk bersekongkol dengan Alice dan memanipulasi undi atas rantai gagal. + +Menggunakan MACI _ada_ memerlukan kepercayaan kepada penyelaras untuk tidak bersekongkol dengan rasuah atau cuba merasuah pengundi sendiri. Penyelaras boleh menyahsulit mesej pengguna (diperlukan untuk mencipta bukti), supaya mereka boleh mengesahkan dengan tepat cara setiap orang mengundi. + +Tetapi dalam kes di mana penyelaras tetap jujur, MACI mewakili alat yang berkuasa untuk menjamin kesucian pengundian dalam rantaian. Ini menerangkan popularitinya dalam kalangan aplikasi pembiayaan kuadratik (cth., [clr.fund](https://clr.fund/#/about/maci)) yang sangat bergantung pada integriti pilihan pengundian setiap individu. + +[Ketahui lebih lanjut tentang MACI](https://privacy-scaling-explorations.github.io/maci/). + +## Bagaimanakah bukti pengetahuan sifar berfungsi? {#how-do-zero-knowledge-proofs-work} + +Bukti pengetahuan sifar membolehkan anda membuktikan kebenaran kenyataan tanpa berkongsi kandungan pernyataan itu atau mendedahkan cara anda menemukan kebenaran. Untuk membolehkan ini, protokol pengetahuan sifar bergantung pada algoritma yang mengambil beberapa data sebagai input dan mengembalikan 'benar' atau 'salah' sebagai output. + +Protokol pengetahuan sifar mesti memenuhi kriteria berikut: + +1. **Kelengkapan**: Jika input adalah sah, protokol pengetahuan sifar sentiasa mengembalikan 'benar'. Oleh itu, jika pernyataan asas adalah benar, dan pembukti dan pengesah bertindak jujur, buktinya boleh diterima. + +2. **Ketulenan**: Jika input tidak sah, secara teorinya mustahil untuk menipu protokol pengetahuan sifar untuk mengembalikan 'benar'. Oleh itu, pembohong tidak boleh menipu pengesah yang jujur ​​untuk mempercayai pernyataan yang tidak sah adalah sah (kecuali dengan margin kebarangkalian yang kecil). + +3. **Pengetahuan sifar**: Pengesah tidak mengetahui apa-apa tentang pernyataan di luar kesahihan atau kepalsuannya (mereka mempunyai "pengetahuan sifar" tentang pernyataan itu). Keperluan ini juga menghalang pengesah daripada memperoleh input asal (kandungan pernyataan) daripada bukti. + +Dalam bentuk asas, bukti pengetahuan sifar terdiri daripada tiga elemen: **saksi**, **cabaran** dan **tindak balas**. + +- **Saksi**: Dengan bukti pengetahuan sifar, pembukti ingin membuktikan pengetahuan tentang beberapa maklumat tersembunyi. Maklumat rahsia adalah "saksi" kepada bukti, dan pengetahuan yang diandaikan oleh pembukti tentang saksi mewujudkan satu set soalan yang hanya boleh dijawab oleh pihak yang mengetahui maklumat tersebut. Oleh itu, pembukti memulakan proses pembuktian dengan memilih soalan secara rawak, mengira jawapan, dan menghantarnya kepada pengesah. + +- **Cabaran**: Pengesah memilih soalan lain secara rawak daripada set dan meminta pembukti menjawabnya. + +- **Jawapan**: Pengesah menerima soalan, mengira jawapan dan mengembalikannya kepada pengesah. Respons pembukti membolehkan pengesah menyemak sama ada pembukti benar-benar mempunyai akses kepada saksi. Untuk memastikan pembukti tidak meneka secara membuta tuli dan mendapat jawapan yang betul secara kebetulan, pengesah memilih lebih banyak soalan untuk ditanya. Dengan mengulangi interaksi ini berkali-kali, kemungkinan pembukti yang menipu tentang pengetahuan saksi berkurang dengan ketara sehingga pihak pengesah berpuas hati. + +Di atas menerangkan struktur 'bukti pengetahuan sifar interaktif'. Protokol pengetahuan sifar awal menggunakan pembuktian interaktif, di mana mengesahkan kesahihan pernyataan memerlukan komunikasi bolak-balik antara pembukti dengan pengesah. + +Contoh yang baik yang menggambarkan cara pembuktian interaktif berfungsi ialah [kisah gua Ali Baba](https://en.wikipedia.org/wiki/Zero-knowledge_proof#The_Ali_Baba_cave) Jean-Jacques Quisquater yang terkenal. Dalam cerita itu, Peggy (pembukti) ingin membuktikan kepada Victor (pengesah) bahawa dia mengetahui frasa rahsia untuk membuka pintu ajaib tanpa mendedahkan frasa itu. + +### Bukti sifar pengetahuan bukan interaktif {#non-interactive-zero-knowledge-proofs} + +Walaupun satu revolusi, pembuktian interaktif mempunyai kegunaan yang terhad kerana ia memerlukan kedua-dua pihak untuk tersedia dan berinteraksi berulang kali. Walaupun seorang pengesah yakin dengan kejujuran seorang pembukti, bukti itu tidak akan tersedia untuk pengesahan bebas (mengira bukti baharu memerlukan satu set mesej baharu antara pembukti dan pengesah). + +Untuk menyelesaikan masalah ini, Manuel Blum, Paul Feldman dan Silvio Micali mencadangkan [bukti pengetahuan sifar bukan interaktif](https://dl.acm.org/doi/10.1145/62212.62222) yang pertama di mana pembukti dan pengesah mempunyai kunci dikongsi. Ini membolehkan pembukti menunjukkan pengetahuan mereka tentang beberapa maklumat (iaitu, saksi) tanpa memberikan maklumat itu sendiri. + +Tidak seperti bukti interaktif, bukti bukan interaktif memerlukan hanya satu pusingan komunikasi antara peserta (pembukti dan pengesah). Pembukti menghantar maklumat rahsia kepada algoritma khas untuk mengira bukti pengetahuan sifar. Bukti ini dihantar kepada pengesah, yang menyemak bahawa pembukti mengetahui maklumat rahsia menggunakan algoritma lain. + +Pembuktian tidak interaktif mengurangkan komunikasi antara pembukti dan pengesah, menjadikan pembuktian ZK lebih cekap. Selain itu, sebaik sahaja bukti dijana, ia tersedia untuk orang lain (dengan akses kepada kunci kongsi dan algoritma pengesahan) untuk mengesahkan. + +Bukti bukan interaktif mewakili satu kejayaan untuk teknologi pengetahuan sifar dan mendorong pembangunan sistem pembuktian yang digunakan hari ini. Kami membincangkan jenis bukti ini di bawah: + +### Jenis bukti pengetahuan sifar {#types-of-zero-knowledge-proofs} + +#### ZK-SNARKs {#zk-snarks} + +ZK-SNARK ialah akronim untuk **Argumen Pengetahuan Tidak Interaktif Sifar Pengetahuan Ringkas**. Protokol ZK-SNARK mempunyai kualiti berikut: + +- **Pengetahuan sifar**: Pengesah boleh mengesahkan integriti pernyataan tanpa mengetahui apa-apa lagi tentang pernyataan itu. Satu-satunya pengetahuan yang diketahui oleh pengesah tentang pernyataan itu ialah sama ada ia benar atau palsu. + +- **Ringkas**: Bukti pengetahuan sifar adalah lebih kecil daripada saksi dan boleh disahkan dengan cepat. + +- **Tidak interaktif**: Buktinya adalah 'tidak interaktif' kerana pembukti dan pengesah hanya berinteraksi sekali, tidak seperti bukti interaktif yang memerlukan beberapa pusingan komunikasi. + +- **Hujah**: Buktinya memenuhi keperluan 'ketulenan', jadi penipuan sangat tidak mungkin. + +- **(Daripada) Pengetahuan**: Bukti pengetahuan sifar tidak boleh dibina tanpa akses kepada maklumat rahsia (saksi). Sukar, jika tidak mustahil, bagi seorang pembukti yang tidak mempunyai saksi untuk mengira bukti pengetahuan sifar yang sah. + +'Kunci kongsi' yang disebut sebelum ini merujuk kepada parameter awam yang pembukti dan pengesah bersetuju untuk gunakan dalam menjana dan mengesahkan bukti. Menjana parameter awam (secara kolektif dikenali sebagai Common Reference String (CRS)) ialah operasi yang sensitif kerana kepentingannya dalam keselamatan protokol. Jika entropi (kerawakan) yang digunakan dalam menghasilkan CRS jatuh ke tangan pembukti yang tidak jujur, mereka boleh mengira bukti palsu. + +[Pengiraan berbilang pihak (MPC)](https://en.wikipedia.org/wiki/Secure_multi-party_computation) ialah satu cara untuk mengurangkan risiko dalam menjana parameter awam. Berbilang pihak mengambil bahagian dalam [majlis persediaan yang dipercayai](https://zkproof.org/2021/06/30/setup-ceremonies/amp/), di mana setiap orang menyumbang beberapa nilai rawak untuk menjana CRS. Selagi satu pihak yang jujur memusnahkan bahagian entropi mereka, protokol ZK-SNARK mengekalkan keteguhan pengiraan. + +Persediaan yang dipercayai memerlukan pengguna mempercayai peserta dalam penjanaan parameter. Walau bagaimanapun, pembangunan ZK-STARK telah mendayakan protokol pembuktian yang berfungsi dengan persediaan yang tidak dipercayai. + +#### ZK-STARKs {#zk-starks} + +ZK-STARK ialah akronim untuk **Argumen Pengetahuan Telus Boleh Skala Sifar Pengetahuan**. ZK-STARK adalah serupa dengan ZK-SNARK, kecuali ia adalah: + +- **Boleh skala**: ZK-STARK lebih pantas daripada ZK-SNARK dalam menjana dan mengesahkan bukti apabila saiz saksi lebih besar. Dengan pembuktian STARK, masa pembuktian dan pengesahan hanya meningkat sedikit apabila saksi bertambah (masa pembukti dan pengesahan SNARK meningkat secara linear dengan saiz saksi). + +- **Telus**: ZK-STARK bergantung pada kerawakan yang boleh disahkan secara terbuka untuk menjana parameter awam untuk pembuktian dan pengesahan dan bukannya persediaan yang dipercayai. Oleh itu, mereka lebih telus berbanding ZK-SNARK. + +ZK-STARK menghasilkan bukti yang lebih besar daripada ZK-SNARK bermakna ia biasanya mempunyai overhed pengesahan yang lebih tinggi. Walau bagaimanapun, terdapat kes (seperti membuktikan set data yang besar) di mana ZK-STARK mungkin lebih kos efektif daripada ZK-SNARK. + +## Kelemahan menggunakan bukti pengetahuan sifar {#drawbacks-of-using-zero-knowledge-proofs} + +### Kos perkakasan {#hardware-costs} + +Menjana bukti pengetahuan sifar melibatkan pengiraan yang sangat kompleks yang terbaik dilakukan pada mesin khusus. Memandangkan mesin ini mahal, ia selalunya tidak dapat dicapai oleh individu biasa. Selain itu, aplikasi yang ingin menggunakan teknologi pengetahuan sifar mesti mengambil kira kos perkakasan—yang mungkin meningkatkan kos untuk pengguna akhir. + +### Kos pengesahan bukti {#proof-verification-costs} + +Mengesahkan bukti juga memerlukan pengiraan yang kompleks dan meningkatkan kos untuk melaksanakan teknologi pengetahuan sifar dalam aplikasi. Kos ini amat relevan dalam konteks pembuktian pengiraan. Contohnya, ZK-rollups membayar ~ 500,000 gas untuk mengesahkan satu bukti ZK-SNARK pada Ethereum, dengan ZK-STARK memerlukan bayaran yang lebih tinggi. + +### Andaian kepercayaan {#trust-assumptions} + +Dalam ZK-SNARK, Rentetan Rujukan Biasa (parameter awam) dijana sekali dan tersedia untuk digunakan semula kepada pihak yang ingin mengambil bahagian dalam protokol pengetahuan sifar. Parameter awam dibuat melalui upacara persediaan yang dipercayai, di mana peserta diandaikan jujur. + +Tetapi tidak ada cara untuk pengguna menilai kejujuran peserta dan pengguna perlu menerima pembangun mengikut kata-kata mereka. ZK-STARK bebas daripada andaian kepercayaan kerana kerawak yang digunakan dalam menjana rentetan boleh disahkan secara umum. Sementara itu, penyelidik sedang mengusahakan tetapan yang tidak dipercayai untuk ZK-SNARK untuk meningkatkan keselamatan mekanisme pembuktian. + +### Ancaman pengkomputeran kuantum {#quantum-computing-threats} + +ZK-SNARK menggunakan kriptografi lengkung eliptik untuk penyulitan. Walaupun masalah logaritma diskret keluk eliptik diandaikan sukar diatasi buat masa ini, pembangunan komputer kuantum boleh memecahkan model keselamatan ini pada masa hadapan. + +ZK-STARK dianggap kebal terhadap ancaman pengkomputeran kuantum, kerana ia hanya bergantung pada fungsi cincang tahan perlanggaran untuk keselamatannya. Tidak seperti gandingan kunci awam-swasta yang digunakan dalam kriptografi lengkung eliptik, pencincangan tahan perlanggaran lebih sukar untuk dipecahkan oleh algoritma pengkomputeran kuantum. + +## Bacaan lanjut {#further-reading} + +- [Gambaran keseluruhan kes penggunaan untuk bukti sifar pengetahuan](https://pse.dev/projects) — _Pasukan Penerokaan Privasi dan Penskalaan_ +- [SNARK lwn. STARK lwn. SNARK Rekursif](https://www.alchemy.com/overviews/snarks-vs-starks) — _Gambaran Keseluruhan Alkimia_ +- [Bukti Pengetahuan Sifar: Meningkatkan Privasi pada Blok Rantai](https://www.altoros.com/blog/zero-knowledge-proof-improving-privacy-for-a-blockchain/) — _Dmitry Lavrenov_ +- [zk-SNARK — Contoh dan Penghuraian Mendalam Pengetahuan Sifar Realistik](https://medium.com/coinmonks/zk-snarks-a-realistic-zero-knowledge-example-and-deep-dive-c5e6eaa7131c) — _Adam Luciano_ +- [ZK-STARK — Cipta Kepercayaan Boleh Disahkan, walaupun terhadap Komputer Kuantum](https://medium.com/coinmonks/zk-starks-create-verifiable-trust-even-against-quantum-computers-dd9c6a2bb13d) — _Adam Luciano_ +- [Anggaran pengenalan tentang cara zk-SNARK mungkin](https://vitalik.eth.limo/general/2021/01/26/snarks.html) — _Vitalik Buterin_ +- [Sebab Bukti Pengetahuan Sifar (ZKP) ialah Pengubah Permainan untuk Identiti Berdaulat Diri](https://frankiefab.hashnode.dev/why-zero-knowledge-proofs-zkps-is-a-game-changer-for-self-sovereign-identity) — _Franklin Ohaegbulam_ + diff --git a/public/content/translations/pcm/bridges/index.md b/public/content/translations/pcm/bridges/index.md new file mode 100644 index 00000000000..cc1c9ef8b24 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/pcm/bridges/index.md @@ -0,0 +1,137 @@ +--- +title: Intrdukshon to blockchain bridges +description: Bridges dey give users shans to karry dem funds go difren blockchains +lang: pcm +--- + +# Blockchain bridges {#prerequisites} + +_Web3 don turn to ekosystem of L1 blockchains and L2 skaling solushons, dem disign ish wit unik kapabilitis and trade-offs. As di numba of blockchain protokols dey grow, na so di dimand to muv assets akross chains dey grow too. To fulful dis dimand, wi nid bridges._ + + + +## Wetin bi bridges? {#what-are-bridges} + +Blockchain bridges wok juz laik di bridges wey wi sabi for di fisika world. As bridges for real world dey take connect two physical places, na so blockchain bridge dey konet two blockchain ekosystems. **Bridges dey make am izy to komunikate bitwin blockchains thru di transfa of informashon and assets**. + +Make wi sheck one eksampol: + +Yu kome from USA and dey plan one trip to Europe. Yu get USD, but yu nid EUR to spend. To ekshanj yor USD for EUR yu fit yus one kurensy ekshanj for one smoll fee. + +But, wetin yu go do if yu wan make same ekshanj to yus one difren [blockchain](/glossary/#blockchain)? Make wi sey yu wan ekshanj [ETH](/glossary/#ether) for Ethereum Mainnet for ETH on [Arbitrum](https://arbitrum.io/). Laik di kurensy ekshanj wi don make for EUR, wi nid one metod to muv awa ETH from Ethereum to Arbitrum. Bridges make such transakshon posibol. In dis kase, [Arbitrum get one native bridge](https://bridge.arbitrum.io/) wey fit transfa ETH from Mainnet go Arbitrum. + +## Why wi kon nid bridges? {#why-do-we-need-bridges} + +All blockchains get dem limitashons. For Ethereum to scale and kip up wit dimand, im nid [rollups](/glossary/#rollups). Also, dem don disign L1s laik Solana and Avalanche for difren ways to enabol thruput wey high pass for di kost of disentralizashon. + +Haueva, all blockchains divelop for isolated environment kon get difren rules and [konsensus](/glossary/#consensus) metods. Dis means dem nor fit komunikate, and tokens nor fit muv freely bitwin blockchains. + +Bridges exist to konet blockchains, as e dey allow di transfa of informashon and tokens bitwin dem. + +**Bridges dey enabol**: + +- di kross-chain transfa of assets and infornashon. +- [dapps](/glossary/#dapp) to dey access di pawa of difren blockchains - as im dey inkrease dem ability (as protokols kon get more disign space for innovashon). +- users to access new platfoms and leveraj di benefits of difren chains. +- divelopas, wey dey difren blockchain ekosystems to kolaborate and build new platfoms for di users. + +[Hau yu fit bridge tokens to layer2](/guides/how-to-use-a-bridge/) + + + +## Bridge yus kases {#bridge-use-cases} + +Di followin na some eksampol wia yu fit yus one bridge: + +### Lowa transakshon fees {#transaction-fees} + +Make wi sey yu get ETH on Ethereum Mainnet but wont transakshon fees wey sheap pass to eksplore difren dapps. If yu bridge yor ETH from Mainnet to one Ethereum L2 rollup, yu fit enjoy lowa transakshon fees. + +### Dapps wey dey oda blockchains {#dapps-other-chains} + +If yu don dey yus Aave on Ethereum Mainnet to lend USDT but di intrest rate to dey yus lend USDT wey dey yus Aave on Polygon dey high pass. + +### Eksplor blockchain ekosystems {#explore-ecosystems} + +If yu get ETH on top Ethereum Mainnet and yu wan eksplor one alt L1 to try out dem native dapps. Yu fit yus one bridge to transfa yor ETH from Ethereum Mainnet to di alt L1. + +### Own native crypto assets {#own-native} + +Make wi sey yu wan own mative Bitcoin (BTC), but yu only get funds for Ethereum Mainnet. If yu wan gain eksposure to BTC for Ethereum, yu fit buy Wrapped Bitcoin (WBTC). Haueva, WBTC na [ERC-20](/glossary/#erc-20) token native to Ethereum netwok, and dis tin mean sey na Ethereum vashon of Bitcoin, and nor bi original asset for Bitcoin blockchain. To own native BTC, yu go nid bridge yor assets from Ethereum to Bitcoin as yu dey yus one bridge. Dis go bridge yor WBTC and konvert am into native BTC. Also, yu fit own BTC and wan yus am for Ethereum [DeFi](/glossary/#defi) protokols. Dis go nid to dey bridge di oda way, from BTC to WBTC wey dem fit kon yus as one asset on Ethereum. + + + Yu fit also do all of di above as yu dey yus one sentralized ekshanj. Haueva, onless yor funds don already dey on one ekshanj, im go nid plenti steps, and yu go fit get betta as yu dey yus bridge. + + + + +## Types of bridge {#types-of-bridge} + +Bridges get plenti types of disigns and komplex tins. Generaly, bridges foll into two kategoris: bridges wey dem trust and wey dem nor trust. + +| Bridges Wey Dem Trust | Bridges Wey Dem Nor Trust | +| -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Bridges wey dem trust dipend on sentral entity abi system for dem operashons. | Bridges wey dem nor trust dey operate yusin smart kontracts and algorithms. | +| Dem get trust asumpshons as per respet to di kustody of funds and di sekurity of di bridge. Users rily dipend on di reputashon of bridge operator. | Pipol nor trust dem, as in, di sekurity of di bridge na di same tin wit onderlying blockchain. | +| Users nid to give up kontrol of dem crypto assets. | Thru [smart kontracts](/glossary/#smart-contract), bridges wey dem nor trust dey enabol users to rimain in kontrol of dem funds. | + +In smoll tok, wi fit sey di bridges wey dem trust get trust asumpshons, but bridges wey dem nor trust dey trust-minimized and nor make new trust asumpshons pass doz of di onderlying domains. Hia na hau dem fit diskribe dis terms: + +- **Wey nor get trust**: to get same sekurity to di onderlying domains. As dem diskribe by [Arjun Bhuptani in dis artikol.](https://medium.com/connext/the-interoperability-trilemma-657c2cf69f17) +- **Trust asumpshons:** to dey muv away from sekurity of di onderlying domains by addin ekstanal verifiers in di system, dis dey make am less sekure crypto-ekonomikaly. + +To divelop one betta ondastandin of di key difrens bitwin di two ways, make wi take one eksampol: + +Imagin yu dey for airport sekurity sheckpoint. Two types of sheckpoints dey: + +1. Manual sheckpoints — wey dem offishials wey dey manualy sheck all di ditails of yor ticket and identity dey operate bifor dem hand ova di boarding pass. +2. Sef Sheck-In — wey mashine dey operate wia yu put yor flight ditails and dey risiv di boarding pass if efritin sheck out. + +Manual sheckpoints na di same tin to model wey dem trust as im dipend upon one third party, as in., di offishials, for im operashons. As one user, yu trust di offishials to make di rite disishon and yus yor private infomashon wella. + +Sef sheck-in na di same model dem nor trust as im rimuv di operator role and dey yus teknology for im operashons. Users dey always rimain in kontrol of dem data and nor get to trust one third party wit dem private infomashon. + +Plenti solushons wey dey bridge dey adopt model bitwin dis two oposite ends wit digree of trust wey dey shanj. + + + +## Yus bridge {#use-bridge} + +To dey yus bridges dey allow yu muv yor assets akross difren blockchains. Here na some risorsis wey fit helep yu find and yus bridges: + +- **[L2BEAT Bridges Summary](https://l2beat.com/bridges/summary) & [L2BEAT Bridges Risk Analysis](https://l2beat.com/bridges/risk)**: One ogbonge summary of difren bridges, wey inklude ditails on market shia, bridge type, and destinashon chains. L2BEAT also get one risk analysis for bridges, as im dey helep users make koret disishons wen dem dey selet one bridge. +- **[DefiLlama Bridge Summary](https://defillama.com/bridges/Ethereum)**: One summary of bridge volumes akross Ethereum netwoks. + + + +## Risk to dey yus bridges {#bridge-risk} + +Bridges dey early stajis of divelopment. Im fit bi sey dem neva diskova di bridge disign wey beta pass. To dey interact wit any type of bridge dey karry risk: + +- **Smart Kontract Risk —** di risk of one bug in di kode wey fit kause user funds to lost +- **Teknology Risk —** softwia failure, kode wey dey bug, human error, spam, and malishios attaks fit spoil user operashons + +Moreova, sinse bridges dem trust dey add trust asumpshons, dem karry adishonal risks laik: + +- **Sensorship Risk —** bridge operators fit stop users make dem nor transfa dem assets as dem dey yus di bridge +- **Kustodial Risk —** bridge operators fit jam to steal di users funds + +User funds dey at risk if: + +- one bug dey di smart kontract +- di user dey make error +- dem don hack di onderlying blockchain +- di bridge operators get malishios intent for one bridge wey dem trust +- dem hack di bridge + +One risent hack na Solana wormhole bridge, [wia dem steal 120k wETH ($325million USD) durin di hack](https://rekt.news/wormhole-rekt/). Plenti of [top hacks for blockchains involve bridges](https://rekt.news/leaderboard/). + +Bridges dey impotant to start to yus users onto Ethereum L2s, even for users wey wan eksplor plenti ekosystems. Haueva, wit di risk wey involve to dey interact wit bridges, users suppose onderstan di trade-offs wey di bridges dey make. Dis na some [strategis for kross-chain sekurity](https://blog.debridge.finance/10-strategies-for-cross-chain-security-8ed5f5879946). + + + +## Further reading {#further-reading} + +- [EIP-5164: Kross-Chain Exekushon](https://ethereum-magicians.org/t/eip-5164-cross-chain-execution/9658) _June 18, 2022 - Brendan Asselstine_ +- [L2Bridge Risk Framework](https://gov.l2beat.com/t/l2bridge-risk-framework/31) _July 5, 2022 - Bartek Kiepuszewski_ +- ["Why bi sey di fushure go bi multi-chain, but im nor go bi kross-chain."](https://old.reddit.com/r/ethereum/comments/rwojtk/ama_we_are_the_efs_research_team_pt_7_07_january/hrngyk8/) _January 8, 2022 - Vitalik Buterin_ diff --git a/public/content/translations/pcm/energy-consumption/index.md b/public/content/translations/pcm/energy-consumption/index.md new file mode 100644 index 00000000000..099eaca393e --- /dev/null +++ b/public/content/translations/pcm/energy-consumption/index.md @@ -0,0 +1,82 @@ +--- +title: Ethereum Energy Konsumpshon +description: Di basik infomashon yu nid ondastand Ethereum energy konsumpshon. +lang: pcm +--- + +# Ethereum energy ekspendishure {#proof-of-stake-energy} + +Ethereum na green blockchain. Ethereum [proof-of-stake](/developers/docs/consensus-mechanisms/pos) konsensus metod dey yus ETH insted of [energy to sekure di netwok](/developers/docs/consensus-mechanisms/pow). Di energy wey Ethereum dey konsume around di full netwok dey around [~0.0026 TWh/yr](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022). + +Di energy konsumpshon dey estimate for Ethereum dey kome from one [CCRI (Crypto Carbon Ratings Institute)](https://carbon-ratings.com) study. Dem generate botom-up estimate of di elektrisity konsumpshon and karbon footprint of di Ethereum netwok ([si di report](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022)). Dem don meshure di elektrisity konsumpshon of difren nodes wit difren hardwia and klient softwia konfigurashons. Di **2,601 MWh** (0.0026 TWh) for di netwok annual elektrik konsumpshon dey korespond to efri year karbon emishons of **870 tonnes CO2e** wey dey apply regional-spesifik faktors. Dis value shanjis as nodes dey enta and leave di netwok - yu fit dey track to yus one rolling 7-day averaj estimate by di [Cambridge Blockchain network Sustainability Index](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum) (kip am for mind sey dem yu smoll difren metod for dia estimates - ditails wey dey afailabol on dem site). + +To make ondastand Ethereum energy konsumpshon, wi fit konoia efri year estimate for some oda products and industris. Dis dey helep sabi weda di estimate for Ethereum dey high abi low. + + + +Di chart above dey displays di energy konsumpshon wey dem estimate in TWh/yr, as kompia to plenti oda products and industris. Dem si di estimates wey dem provide from infomashon afailabol for publik, wey dem access in July 2023, wit links to di sorsis afailabol in di tabol bilow. + +| | Energy consumption per year (TWh) | Kompia to PoS Ethereum | Source | +|:------------------ |:---------------------------------:|:----------------------:|:---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------:| +| Global data sentas | 190 | 73,000x | [source](https://www.iea.org/commentaries/data-centres-and-energy-from-global-headlines-to-local-headaches) | +| Bitcoin | 149 | 53,000x | [source](https://ccaf.io/cbnsi/cbeci/comparisons) | +| Gold mining | 131 | 50,000x | [source](https://ccaf.io/cbnsi/cbeci/comparisons) | +| Gaming in USA\* | 34 | 13,000x | [source](https://www.researchgate.net/publication/336909520_Toward_Greener_Gaming_Estimating_National_Energy_Use_and_Energy_Efficiency_Potential) | +| PoW Ethereum | 21 | 8,100x | [source](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum/1) | +| Google | 19 | 7,300x | [source](https://www.gstatic.com/gumdrop/sustainability/google-2022-environmental-report.pdf) | +| Netflix | 0.457 | 176x | [source](https://assets.ctfassets.net/4cd45et68cgf/7B2bKCqkXDfHLadrjrNWD8/e44583e5b288bdf61e8bf3d7f8562884/2021_US_EN_Netflix_EnvironmentalSocialGovernanceReport-2021_Final.pdf) | +| PayPal | 0.26 | 100x | [source](https://s202.q4cdn.com/805890769/files/doc_downloads/global-impact/CDP_Climate_Change_PayPal-(1).pdf) | +| AirBnB | 0.02 | 8X | [source](https://s26.q4cdn.com/656283129/files/doc_downloads/governance_doc_updated/Airbnb-ESG-Factsheet-(Final).pdf) | +| **PoS Ethereum** | **0.0026** | **1x** | [source](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022) | + +\*Inklude end user devices such as PCs, laptops, and gaming konsoles. + +To dye get koret estimate for energy konsumpshon dey kard, espeshialy wen wetin dem meashure get hard supply chain abi dey deploy ditails wey dey afekt im effishiensy. Make wi si one eksampol, di estimate for hau Netflix and Google dey konsume energy nor bi do same as e dipend on weda dem only inklude di energy dem yus to dey maintain dem system and diliva kontent to users (_diret ekxpendishure_) abi weda dem inklude di ekspendishure dem nid to produs kontent, run korprate offices, advertise, etc (_indiret ekspendishure_). Indiret ekspendishure fit also inklude di energy dem nid to konsume kontent on end-user devices such as TVs, komputas and mobiles. + +Di estimates above nor bi pafet komparisons. Di amount of indiret ekspendishure wey dem akant for nor bi di same by sorse, and nor to dey inklude di energy from end-user devices. Ish onderlying sorse inklude more ditails on wetin dem don meshure. + +Di tabol and chart above also inklude komparison to Bitcoin and proof-of-work Ethereum. Im dey impotant to note sey di energy konsumpshon of proof-of-work netwok nor dey statik and dey shanj day-to-day. Estimates fit also shanj wella bitwin sorsis. Di topik dey attract nuance [debate](https://www.coindesk.com/business/2020/05/19/the-last-word-on-bitcoins-energy-consumption/), nor bi only about di amoujnt of energy konsume, but also about di sorsis of dat energy and di ethiks wey rilate. Energy konsumpshon nor dey rily map wella to environmental footprint bikos difren projects fit yus difren energy sorsis, wey inklude one lesser abi greata proporshon of renewabols. For eksampol, [Cambridge Bitcoin Electricity Konsumpshon Index](https://ccaf.io/cbnsi/cbeci/comparisons) dey show sey di Bitcoin netwok dimand fit wok by gas flaring abi electricity wey fit lost in transmishon and distribushon. Ethereum route to sustainability suppose riplase di energy-hungry part of di netwok wit one green alternative. + +Yu fit browse energy konsumpshon and karbon emishon estimates for many industris on di [Cambridge Blockchain Network Sustainability Index site](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum). + +## Estimates per-transakshon {#per-transaction-estimates} + +Many artikols estimate "per-transakshon" energy ekspendishure for blockchains. Dis fit dey mislead bikos di energy nid to propose and validate one block dey indipendent of di numba of transakshon inside am. One per-transakshon unit of energy expendishure wey means dat fewer transakshons go lead to energy ekspendishure smoll pass and vice-versa, wey nor bi di kase. Also, per-transakshon dey estimate very sensitive to hau dem difine one blockchain transakshon throughput, and tweaking dis difinishon fit game to make di value wey look laik sey dem large abi smoll pass. + +On Ethereum, for eksampol, di transakshon throughput nor only base on layer - im also bi di sum of di transakshon throughput of all of im "[layer 2](/layer-2/)" rollups. Layer 2's generaly nor dey for di kalkulashon, but dey akant for di adishonal energy wey dem sekwensa (smoll) konsume and di numba of transakshons dem process (large) go ridus wella per-transakshon estimates. Dis na one rizin why komparison of per-transakshon energy konsumpshon akross platfoms fit dey mislead. + +## Carbon wey Ethereum dey owe {#carbon-debt} + +Di energy wey Ethereum dey yus dey very smoll, but nor bi hau e bi bifor. Normal, Ethereum dey yus proof-of-work wey get environmental kost pass di proof-of-stake wey dem dey yus nau. + +From di start, Ethereum don plan to yus one proof-of-stake wey dey yus konsensus metod, but im dey do so witout sakrifising sekurity and disentralizashon don take plenti years of fokus riseach and divelopment. So na why, dem yus proof-of-work metod to start di netwok. Proof-of-work nid miners to yus dem komputing hardwia to kalkulate one value, dey ekspend energy in di process. + +![If wi wan kompia di energy wey Ethererum dey konsume bifor and afta di Merge hapun, wi fit yus di Eiffel Tower (330 meters) wey dey left to show as di konsumpshon plenti bifor di Merge, make wi kon yus di Lego figure wey bi 4 sentimeters wey dey rite show as di energy wey e dey yus take drop afta di Merge hapun](energy_consumption_pre_post_merge.png) + +CCRI dey estimate sey Di Merge wey occur ridus di electricity wey Ethereum dey konsume by ova **99.988%**. Also, karbon footprint of Ethereum ridus by laik **99.992%** (from 11,016,000 to 870 tonnes CO2e). So yu go fit onderstand, di way di emishon take ridus na laik sey make somtin wey toll reach Eiffel Tower to one smoll plastik toy figure, as dey show am in di figure above. As a rizut, di environmental kost to dey sekure di netwok don ridus wella. For di same taim, dem biliv sey di netwok sekurity don impruf. + +## One green aplikashon layer {#green-applications} + +As Ethereum energy konsumpshon dey very low, im still get big, growin, and aktive [**regenerative finans(ReFi)**](/refi/) komunity building wey dey Ethereum. ReFi aplikashons dey take DeFi parts yus am build finanshial aplikashons wey get positiv impact on di environment. ReFi dey part of di ["solarpunk"](https://en.wikipedia.org/wiki/Solarpunk) movement wey dey work very klose wit Ethereum and wey bi sey dem goal na to kombine teknologikal advansment and environmental stewardship. Di Ethereum wey dey disentralize, wey nor get pamishon, and komposabol dey make am one good base layer for ReFi and solarpunk komunitis. + +Web3 native publik goods wey dey fund platfoms laik [Gitcoin](https://gitcoin.co) dey run klimate rounds so dem go fit promote building on aplikashon layer of Ethereum wey go konsida di environment. Thru di divelopment of dis initiatives ( and odas, laik [DeSci](/desci/)), Ethereum dey turn teknology wey dey good environmentally and socially. + + + If yu feel sey dis page fit dey more akurate, abeg try raise issue abi PR. Dem estimate di stats on dis page base on publik data wey dey afailabol - dem nor reprisent offishial statement abi promise from di ethereum.org team, abi di Ethereum Foundashon. + + +## Further reading {#further-reading} + +- [Cambridge Blockchain Network Sustainability Index](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum) +- [White House report on proof-of-work blockchains](https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/09/09-2022-Crypto-Assets-and-Climate-Report.pdf) +- [Ethereum Emissions: Estimate wey start from down go up](https://kylemcdonald.github.io/ethereum-emissions/) - _Kyle McDonald_ +- [Ethereum Energy Consumption Index](https://digiconomist.net/ethereum-energy-consumption/) - _Digiconomist_ +- [ETHMerge.com](https://ethmerge.com/) - _[@InsideTheSim](https://twitter.com/InsideTheSim)_ +- [The Merge - How e take affect as the Ethereum Network dey take consume Electricity and hin carbon footprints](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022) - _CCRI_ +- [As Ethereum dey take consume energy](https://mirror.xyz/jmcook.eth/ODpCLtO4Kq7SCVFbU4He8o8kXs418ZZDTj0lpYlZkR8) + +## Related topics {#related-topics} + +- [Vision wey Ethereum get](/roadmap/vision/) +- [Di Beacon Chain](/roadmap/beacon-chain) +- [De Merge](/roadmap/merge/) diff --git a/public/content/translations/pcm/governance/index.md b/public/content/translations/pcm/governance/index.md new file mode 100644 index 00000000000..2ca228e7db8 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/pcm/governance/index.md @@ -0,0 +1,182 @@ +--- +title: Ethereum Gofanans +description: One introdukshon to hau dem make disishon about Ethereum. +lang: pcm +--- + +# Introdukshon to Ethereum gofanans {#introduction} + +_If nor one own Ethereum, hau dem dey make di disishon about past and fushure shanjis to Ethereum? Ethereum gofanans refer to di process wey dey allow dem make such disishon._ + + + +## Oya Wetin be governance? {#what-is-governance} + +Gofanans na di system dem dey yus wey allow dem make disishin. For one organizashonal strukshure, di exekutive team abi one board if direktor fit get final sey for disishon-making. Abi perhaps shiaholdas vote on proposals to make shanj. For political system, pipol wey dem elect for offis fit enforce laws wey dey attempt to reprisent di disaya of pipol wey elect dem for offishial role. + +## Disentralize gofanans {#decentralized-governance} + +Nor one pesin dey own abi kontrol di Ethereum protokol, but dem still nid make disishons about to dey impliment shanjis to sure sey di netwok stay long and prospa. Dis lack of ownaship dey make tradishonal organisashonal gofanans inkompatibol solushon. + +## Ethereum Gofanans {#ethereum-governance} + +Ethereum gofanans na di process by wich dem dey make protokol shanjis. Im dey impotant to point out sey dis process nor rilate to hau pipol and aplikashons dey yus di protokol - Ethereum nor nid pamishon. Anyone from anywia in di world fot patisipate in on-chain aktivitis. No rules set for who fit abi nor fit build one aplikashon abi send one transakshon. Haueva, process dey to propose shanjis to di kore protokol, wey disentralize aplikashons dey run. Sinse plenti pipol dipend on Ethereum stability, very high koordinashon threshold dey for main shanjis, wey inklude soshial and teknika process, to ensure any shanjis to Ethereum dey sekure and all di komunity dey suppot am. + +### On-chain vs off-chain gofanans {#on-chain-vs-off-chain} + +Blockchain teknology dey allow for new gofanans kapabilitis, wey dem sabi as on-chain gofanans. On-chain gofanans na wen stakeholda votes dey diside protokol shanjis wey dem propose, ushusaly by holdas of one gofanans token, and voting dey hapun on di blockchain. Wit some forms of on-chain gofanans, di protokol shanjis wey dem propose dey for kode wey dem write and dem automatikaly impliment if di stakeholdas appruf di shanjis thru signing one transakshon. + +Di opposite way, off-chain gofanans, na wia any protokol shanj disishon dey hapun thru one informal process of soshial diskushon, wey, if dem approach am, go yus kode impliment am. + +**Ethereum gofanans dey hapun off-chain** wit plenti stakeholdas wey involve in di process. + +_As yu dey di protokol level Ethereum gofanans na off-chain, plenti yus kases wey build on top Ethereum, such as DAOs, yus on-chain gofanans._ + + + More on DAOs + + + + +## Who dey involve? {#who-is-involved} + +Plenti stakeholdas dey for [Ethereum komunity](/community/), wey ish dey play one role in di gofanans process. As im start from di stakeholdas far from di protokol and dey zoom in, wi get: + +- **ETher holdas**: dis pipol hold one arbitary amount of ETH. [More tok ETH](/eth/). +- **Aplikashon Users**: dis pipol dey interact wit aplikashon on di Ethereum blockchain. +- **Aplikashon/Tooling Divelopas**: dis pipol dey write aplikashons wey dey run ontop di Ethereum blockchain (e.g. DeFi, NFTs, etc.) dem dey also build tooling wey pipol fit yus wit Ethereum (e.g. wallets, test suites, etc.). [More on dapps](/dapps/). +- **Pipol wey dey operate Node**: dis pipol dey run nodes wey dey propagate blocks and transakshons, di node dey also reject any transakshon abi block wey nor koret wey dem kome akross. [More on nodes](/developers/docs/nodes-and-clients/). +- **EIP Authors**: na dis pipol dey propose shanjis to di Ethereun protokol, in di form of Ethereum Imprufment Proposals (EIPs). [More on EIPs](/eips/). +- **Validators**: na dis pipol dey run nodes wey fit add new blocks to di Ethereum blockchain. +- **Protokol Divelopas** (a.k.a. "Kore Divelopas"): dis pipol dey maintain di varios Ethereum implimentashons (e.g. go-ethereum, Nethermind, Besu, Erigon, Reth at di exekushon layer abi Prysm, Lighthouse, Nimbus, Teku, Lodestar, Grandie at di konsensus layer). [More on Ethereum klients](/developers/docs/nodes-and-clients/). + +_Notes: any individual fit bi part of plenti groups (e.g. one protokol divelopa fit shampion one EIP, and run one beakon chain validator, and yus DeFi aplikashons). For konsepshual klarity, im izy pass to distinguish bitwin dem, doh._ + + + +## Wetin bi EIP? {#what-is-an-eip} + +One impotant process dem yus in Ethereum gofanans na di proposal of **Ethereum Improvement Proposals (EIPs)**. EIPs na standards wey dey spesify potenshial new feature abi process for Ethereum. Anyone inside di Ethereum komunity fit kreate one EIP. If yu get intrest to dey write one EIP abi to dey patisipate in peer-review and/abi gofanans, si: + + + More on EIPs + + + + +## Di formal process {#formal-process} + +Di formal process to dey introdus shanjis to di Ethereum protokol na di following: + +1. **Make yu propose a Kore EIP**: as dem don explain am for [EIP-1](https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-1#core-eips), di numba one step wen yu wan take to propose one shanj to Ethereum na to ditail am for Core EIP. Dis go act as di offishial spesifikashon for one EIP wey Protokol Divelopas go impliment if dem asept am. + +2. ** Show yor EIP give dem Protokol Divelopas**: wen yu don write Kore EIP and pipol don tok dem mind, yu go nid show am to Protokol Divelopas. Yu fit start am up for diskushon for [AllCoreDevs koll](https://github.com/ethereum/execution-specs/tree/master/network-upgrades#getting-the-considered-for-inclusion-cfi-status). E fit bi sey some diskushons go don already hapun for di [Ethereum Magician's forum](https://ethereum-magicians.org/) abi for di [Ethereum R&D Discord](https://discord.gg/mncqtgVSVw). + +> Di tin wey go hapun afta dis one na: + +> - Dem go konsida EIP for one fushure netwok upgrade +> - Dem go rikwest teknika shanjis +> - Dem fit rijet am if im nor bi priority abi di imprufment nor big enuf kompia to di divelopment effort + +3. **Iterate towods one final proposal:** afta yu don risiv feedbak from all relivant stakeholdas, yu fit nid to make shanjis to yor first proposal to impruf im sekurity abi make yu do wetin difren users nid wella. Wons yor EIP don inkorporate all di shanjis yu bilif sey dey necessary, yu go nid prisent am again to Protokol Divelopas. Yu go den muv to di next step of dis process, abi new konsan go emerge, as im nid anoda round of iterashons on yor proposal. + +4. **EIP dem Inklude for Network Upgrade**: Assume sey EIP don impruf, dem don test and impliment am, im get plan as part of one netwok upgrade. Wit di high koordinashon kost of netwok upgrades (efrione nid to upgrade at di same taim), dem dey always bundol EIPs togeda for upgrades. + +5. **Network Upgrade Aktivated**: afta di netwok upgrade don aktivate, di EIP go live on di Ethereum netwok. _ Note: netwok upgrades dey ushualy aktivate on testnets bifor dem aktivate on di Ethereum Mainnet._ + +Dis flow, as dem simplify am, dey give ovaview of di signifikant stagis for protokol shanj to dey aktivate on Ethereum. Nau, make wi look at di informal faktors we dey hapun durin dis process. + +## Di informal process {#informal-process} + +### To sabi wetin don hapun bifor {#prior-work} + +EIP SHampions supose sabi di wok wey don hapun bifor wella, and proposal bifor dem kreate one EIP wey dem fit konsida wella for diployment on di Ethereum Mainnet. Dis way, di EIP fit bring somtin new wey dem neva rijet bifor. The three main places wey yu fit risearch na [EIP repository](https://github.com/ethereum/EIPs), [Ethereum Magicians](https://ethereum-magicians.org/) and [ethresear.ch](https://ethresear.ch/). + +### Groups wey dey wok {#working-groups} + +Dem fit impliment di draft of EIP wey dem don make bifor on di Ethereum Mailnet witout edits abi shanjis. Generaly, EIP Shampions go wok wit one subset of Protokol Divelopas to spesify, impliment, test, iterate, and finalaiz dem proposal. For history matta, dis group wey dey wok nid plenti months (and somtaims years!) of wok. Again, EIP Shampions for such shanjis supose involve relivant Aplikashon/Tooling Divelopas early in dem effot to gada end-user feedbak and ridus any diployment risk. + +### Komunity Konsensus {#community-consensus} + +As some EIPs bit diret teknika imprufment wit smoll palava, some dey komplex and kome wit tradeoffs wey fit affect difren stakeholdas for difren ways. Dis mean some EIPs dey more kontenshios in di komunity pass odas. + +E no get playbook wey we fit follow to take handle proposals wey no go cause gbege. Dis na one rizut of Ethereum disentralize disihn wia nor singol stakeholda group fit yus forse on oda thru brute forse: protokol divelopas fit shuse make im nor impliment kode shanjis; node operators fit nor shuse to run di latest Ethereum klient; aplikashon teams and users fit nor shuse to transact on di chain. Sinse Protokol Divelopas nor get way to forse pipol to adopt netwok upgrades, dem go generaly afoid to dey impliment EIPs wia di kontenshiosnes pass di benefits to di broada komunity. + +Dem ekspet EIP Shampions to solicit feedbak from all relivant stakeholdas. If yu find yorsef di shampion of one kontenshios EIP, yu supose try and address objeshons to build konsensus around yor EIP. Bikos di siza and divasity of di Ethereum komunity, nor singol metrik (e.g. one koin vote) dem fit yus dat to gauge komunity konsensus, and ekspet EIP Shampions to adapt to di situashon of dem proposal. + +Biyond di sekurity of di Ethereum netwok, signifikant weight dey on Protokol Divelopas on wetin Aplikashon/Tooling Divelopas and Aplikashon Users value, bikos dem dey yus and dey divelop on Ethereum make dem atrative for oda stakeholdas. Also, wi nid impliment EIPs akross all klient implimentashons, and difren teams dey manaj ish of dis klients. Part of dis process ushualy mean to dey konvins plenti teams of Protokol Divelopas sey one patikular shanj get value and im dey helep end-users abi solve one sekurity issue. + + + +## To dey handol disagreements {#disagreements} + +To have plenti stakeholdas wit difren motivashons and bilif means sey disagriment nor komon. + +Generaly, yu fit handol disagriment wit long-form diskushon in publik forum to ondastand di root of di palava and alow anyone to weigh in. Normaly, one group gree sey di oda koret, or dem don ashive one happy way. If one group feel strong enuf, to dey yus forse thru one partikula shanj fit rizut in one chain split. One chain split na wen some stakeholdas protest to dey impliment one protokol shanj wey rizut in difren, vashons of di protokol operating wey nor dey kompatibol, from wich two difren blockchains komot. + +### Di DAO fork {#dao-fork} + +Forks na wen major teknika upgrades abi shanjis wi nid to make to netwok and shanj di "rules" of di protokol. [Ethereum klients](/developers/docs/nodes-and-clients/) supose update dem softwia to impliment di new fork rules. + +Di DAO fork dey respond to di [2016 DAO attak](https://www.coindesk.com/understanding-dao-hack-journalists) wia insekure [DAO](/glossary/#dao) kontract don drain for ova 3.6 million ETH in di hack. Di fork don muv di funds from di faulty kontract to one new kontract as en dey alow anyone wey lost funds in di hack to rikova dem. + +Di Ethereum komunity don vote dis kourse of akshon. Any ETH holder fit vote through transaction for[voting platform](https://web.archive.org/web/20170620030820/http://v1.carbonvote.com/). Di disishon to fork don rish ova 85% of di votes. + +Im dey impotant to note dat as di protokol make fork to revert di hack, wi fit debate di weight wey di vote karry as im dey diside to fork for a few rizins: + +- Di turnout to vote dey low wella +- Plenti pipol nor sabi di vote dey hapun +- Di vote only reprisent ETH holdas, nor bi any of di oda patisipants in di system + +One subset of di komunity don rifus to fork, largely bikos dem feel di DAO insident nor bi difect in di protokol. Dem go on to form [Ethereum Klasik](https://ethereumclassic.org/). + +Tuday, di Ethereum komunity don adopt one polisy of non-intavenshon in kase of kontract bugs abi lost funds to maintain di kredibol neutrality of di system. + +Make yu wosh more on di DAO hack: + + + + + +### Di utility of forking {#forking-utility} + +Di Ethereum/Ethereum Klasik fork na one ogbonge eksampol of one healthy fork. Wi get two groups wey disagree wella wit ish oda on some kore values to feel am worth di risks wey involve to folow dem spesifik kourse of akshon. + +Di ability to fork in di fase of signifikant politika, filosofika abi ekonomik difrens dey play one large part in di success of Ethereum gofanans. Witout di ability to fork di alternative dey go in-fightin, to dey forse pipol wey not wont to eventualy form Ethereum Klasik and dey inkrease difren vishon of hau sucess for Ethereum dey look. + + + +## Beacon Chain gofanans {#beacon-chain} + +Di Ethereum gofanans process dey somtaims trade off speed and effishiensy for openess and inklusivity. In order to accelerate di divelopment of di Beacon Chain, dem launch am separate from di proof-of-work Ethereum netwok and don folow im own gofanans praktis. + +As di spesifikashon and divelopment implimentashon na always fully open sorse, dem nor yus di formal process dem yus to propose updates wey dem diskribe above. Na dis one make am posibol for risearchas and implimentas to kwikly agree on shanjis. + +Wen Beacon Chain join wit di Ethereum exekushon layer for September 15, 2022 Di Merge komplete as part of di [Paris netwok upgrade](/history/#paris). Di proposal [EIP-3675](https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-3675) kon shanj name from 'Last Koll' to 'Final', na dis one make di transishon to proof-of-stake komplete. + + + More on Di Merge + + + + +## Hau I fit dey involve? {#get-involved} + +- [Yu fit propose one EIP](/eips/#participate) +- [Make yu tok about proposals wey dey ground](https://ethereum-magicians.org/) +- [Chuk mouth for R&D diskushon](https://ethresear.ch/) +- [Make yu join di Ethereum R&D discord](https://discord.gg/mncqtgVSVw) +- [Run node](/developers/docs/nodes-and-clients/run-a-node/) +- [Make yu helep dey divelop klient](/developers/docs/nodes-and-clients/#execution-clients) +- [Kore Divelopa Aprenticeship Program](https://blog.ethereum.org/2021/09/06/core-dev-apprenticeship-second-cohort/) + +## Further reading {#further-reading} + +Gofanans in Ethereum nor dey rigid wella. Difren komunity partisipant get difren paspetives on am. Hia na few of dem: + +- [Notes on Blockchain Gofanans](https://vitalik.eth.limo/general/2017/12/17/voting.html) - _Vitalik Buterin_ +- [Hau dem take dey gofan Ethereum?](https://cryptotesters.com/blog/ethereum-governance) – _Cryptotesters_ +- [Hau Ethereum gofanans dey work](https://medium.com/coinmonks/how-ethereum-governance-works-71856426b63a) – _Micah Zoltu_ +- [Wetin bi Ethereum kore divelopa?](https://hudsonjameson.com/2020-06-22-what-is-an-ethereum-core-developer/) - _Hudson Jameson_ +- [Gofanans, Part 2: Plutokrasy Still Dey Bad](https://vitalik.eth.limo/general/2018/03/28/plutocracy.html) - _Vitalik Buterin_ +- [Muvin biyond koin voting gofanans](https://vitalik.eth.limo/general/2021/08/16/voting3.html) - _Vitalik Buterin_ diff --git a/public/content/translations/pcm/security/index.md b/public/content/translations/pcm/security/index.md new file mode 100644 index 00000000000..8c07699a67e --- /dev/null +++ b/public/content/translations/pcm/security/index.md @@ -0,0 +1,295 @@ +--- +title: Ethereum sekurity and skam privenshon +description: To dey stay safe on Ethereum +lang: pcm +--- + +# Ethereum sekurity and skam privenshon {#introduction} + +Rising interest in cryptocurrency dey bring im growing risk from skamma and hackas. Dis artikol give out some praktis wey betta pass to ridus dis risks. + +**RimiRimemba: Nor one from ethereum.org go eva kontact yu. Make yu nor reply to email wey tok sey dem from offishial Ethereum suport.** + + + +## Crypto sekurity 101 {#crypto-security} + +### Make yu level up wetin yu sabi {#level-up-your-knowledge} + +If yu nor ondastand di way crypto dey wok yu go foll for one shance. For eksampol, if somone dey pritend to bi one kustoma savis agent wey fit riturn lost ETH in ekshanj for yor private keys, dem dey prey on pipol make dem nor ondastand sey Ethereum na one disentralize netwok wey ey lack dis kain funcshon. To dey edukate yousef on hau Ethereum dey wok na betta investment. + + + What is Ethereum? + + + + Wetin bi ether? + + + +## Wallet sekurity {#wallet-security} + +### Make yu nor give out yor private keys {#protect-private-keys} + +**Neva, for any rizin, shia yor private keys!** + +Di private key to yor wallet na one password to yor Ethereum wallet. Na di only tin wey dey stop someone wey sabi yor wallet address to drain all yor assets komot from yor akant! + + + Wetin bi ethereum wallet? + + +#### Make yu nor take skreenshot of yor seed fraiz/private keys {#screenshot-private-keys} + +To dey skreenshot yor seed fraiz abi private keys fit sync dem to one kloud data provida, wich fit make dem hackas access am. To dey obtain private keys from di kloud na komon attak vector for hackas. + +### Make yu yus hardwia wallet {#use-hardware-wallet} + +One hardwia wallet dey provide offline storaj for private keys. Dem konsida dem as di wallet opshon wey sekure pass to dey store yor private keys: yoy private key neva touch di intanet and dey stay for yor lokal device kpatakpata. + +To dey kip private keys offline wella dey ridus di risk to hack yu, even if one hacka get kontrol of yor komputa. + +#### Try one hardwia wallet: {#try-hardware-wallet} + +- [Ledger](https://www.ledger.com/) +- [Trezor](https://trezor.io/) + +### Make yu shek di transakshon again bifor yu send {#double-check-transactions} + +To send crypto to wrong address by asident na komon mistake. **Yu nor fit rivarse one transakshon wey dem send on Ethereum.**Onless yu sabi di address owna and fit konvins dem to send yu yor fund bak, yu nor go fit get yor funds bak. + +Always dey make sure sey di address wey yu dey send to matsh di risipient address wey dem disaya gangan bifor dem send one transakshon. Na gud praktis wen interating wit one smart kontract to read di transakshon messaj bifor dem sign. + +### Make yu set smart kontract spend limits {#spend-limits} + +Wen interating wit smart kontracts, make yu nor allow spend limits wey nor get limit. One spend wey nor get limit fit enabol di smart kontract to drain yor wallet. Insted, set to dey spend limit to only di amount wey dey necessary for di transakshon. + +Plenti Ethereum wallet dey offer limits proteshon to safeguard against akants dem drain. + +[Hau yu fit komot smart kontract access to yor crypto funds](/guides/how-to-revoke-token-access/) + + + +## Komon skams {#common-scams} + +Im nor posibol to stop skamma kpatakpata, but wi fit make dem less effektiv to bi awia of dem tekniks wey dem yus pass. Plenti variashon of dis skams, but dem generaly follow di same high-level patterns. If notin else, rimemba: + +- make you always dey ask kweshons +- nor one go give yu free abi ETH wey dem diskount +- nor one nid access to yor private keys abi pesina infomashon + +### Twitter ad phishing {#ad-phishing} + +![Twitter link phishing](./twitterPhishingScam.png) + +Metod to dey yus spoof Twitter (wey dem also sabi as X) link preview feature dey (unfurling) to potenshialy disiv users to tink sey dem dey visit one legitimate website. Dis teknik dey sheat Twitter mekanisim to dey generate previews of URLs wey dem shia in tweets, and dey show _from ethereum.org_ for eksampol (wey dem show above), wen in fact dem dey diret dem to one skam site again. + +Always shek sey yu dey di rite domain, espeshialy afta dem klick one link. + +[Plenti infomashon here](https://harrydenley.com/faking-twitter-unfurling). + +### Skam awoof {#giveaway} + +One of di skams in cryptokurensy wey komon pass na di giveaway skam. Di awoof skam fit take plenti forms, but di general idea na if yu send ETH to di wallet address dem provide, yu go risiv yor ETH back but na doubol. *For dis rizin, dem also sabi am as 2-for-1 skam.* + +Dis skams ushualy dey take smoll taim of oppotunity to klaim di awof to kreate one false sense to do am fast-fast. + +### Soshial midia hacks {#social-media-hacks} + +One high-profile vashon of di don hapun in July 2020, wen dem don hack Twitter akants of popular seleb and organisashon. Di hacka post one Bitcoin awoof at di same taim on di akant dem hack. Aldoh wi dey kwik notis and delete di tweets wey dey disiv, di hackas still dey manaj to get away wit 11 bitcoin (abi $500,000 as of September 2021). + +![One skam on Twitter](./appleTwitterScam.png) + +### Celeb awoof {#celebrity-giveaway} + +Di celeb awoof na anoda komon form wey di skam awoof dey take. Di skammas go take one fidio intaview abi konfrens tok wey dem rekod and go put am for YouTube - as dem make am look laik di sey dem give one live fidio intaview to di seleb wia em dey apruf cryptocurrency awoof. + +Dem yus Vitalik Buterin often in dis skam, but dem also yu plenti oda popular pipol involve in crypto (e.g. Elon Musk abi Charles Hoskinson). Pesin wey dem sabi wella join to give di skammas livestream sense of legitimasy (dis bi laik skam, but Vitalik join, so im suppose dey okay!). + +**Awoof na always skams. If yu dey send yor funds to dis akants, yu go luz dem foreva.** + +![One skam on YouTube](./youtubeScam.png) + +### Suppot skams {#support-scams} + +Cryptocurrency na young and teknology wey dem nor ondastand wella. One komon skam wey take advantaj of di na di suppot skam, wia skammas go bi laik suppot pesin for popular wallets, ekshanjis, abi blockchains. + +Plenti of di diskushon about Ethereum dey hapun on Discord. Support skammas go dey always find dem target as dem dey search for suppot kweshons for publik discord shanels and dey send di pesin wey dey ask kweshon one private messaj offerin suppot. As dem dey build trust, suppot skammas dey try trick yu to show yor private keys abi dey send yor funds to dem wallets. + +![One suppot skam on Discord](./discordScam.png) + +As one general rule, staff go neva komunikate wit yu thru private, shanels wey nor bi offishial. Some simpol tins to kip in mind wen dem dey deal wit suppot: + +- Neva shia yor private keys, seed fraiz abi passwods +- Neva allow anyone remote access into yor komputa +- Neva komunikate one organisashon shanels for outside + + +
+ Dey kiaful: aldoh suppot-style skam dey always hapun on Discord, dem fit also plenti on any chat aplikashons wia crypto diskushon dey hapun, inkludin email. +
+ + +### 'Eth2' token skam {#eth2-token-scam} + +For di run-up to [Di Merge](/roadmap/merge/), skammas don take advantaj of di konfushon around di term 'Eth2' to try and get users to redeem dem ETH for one 'ETH2' token. 'ETH2' nor dey, and dem nor introdus oda legitimate token wit Di Merge. Di ETH wey yu own bifor Di Merge na di same ETH nau. Dia is **no nid to take akshon wey rilate to yor ETH to akant for di switch from proof-of-work to proof-of-stake**. + +Skammas fit appia as "suppot", as dem dey tell yu dat if yu deposit yor ETH, yu go risiv back 'ETH2'. Nor [official Ethereum suppot](/community/support/) dey, and nor new token dey. Neva shia yor wallet seed fraiz wit anyone. + +_Note: E get some derivative tokens/tickers wey fit reprisent ETH wey dem stake (ie. rETH from Rocket Pool, stETH from Lido, ETH2 from Coinbase), but dis nor bi sontin yu nid to "migrate to."_ + +### Phishing skams {#phishing-scams} + +Phishing skams na anoda angol wey skammas go yus try yus steal di money wey dey yor wallet. + +Some phishing emails dey ask users to klick on links wey go re-diret dem to dey kopy websites, to dey ask dem to enta dem seed fraiz, reset dem passwod abi send ETH. Odas fit ask make yu instol somtin wey go harm yor komputa and yu nor go sabi kon give di skammas shans to enta yor komputa files. + +If yu risiv one email from senda wey yu nor sabi, rimemba: + +- Neva open one link abi attachment from email address wey yu nor sabi +- Neva give yor pesina infomashon abi passwod to anyone +- Delete email wey kome from pipol wey yu nor sabi + +[More on hau to dey afoid phishing skams](https://support.mycrypto.com/staying-safe/mycrypto-protips-how-not-to-get-scammed-during-ico) + +### Crypto trading broker skams {#broker-scams} + +Skam crypto brokas klaim sey dem bi speshialist for crypocurrency brokas wey go wan take yor money kon invest am for yu. Afta di skamma risiv yor money, dem fit make yu follow wetin dem want, kon dey ask yu to send more money, so dat yu nor go miss for fushure investment gains, abi dem fit disappia kpatakpata. + +Dis wayo pipol dey often find targets as dem dey yus fake akants on YouTube to start nashural tok-tok about di 'broka'. All dis tok-tok dey turn to inkrease legit, but di upvotes dem dey kome from bot akants. + +**Nor dey trust intanet pipol wey yu nor sabi make dem invest for yu. Yu go luz yor crypto.** + +![One trading broka skam on YouTube](./brokerScam.png) + +### Crypto mining pool skams {#mining-pool-scams} + +As of September 2022, im nor longa posibol to dey mine for Ethereum. Aldoh, mining pool skams still dey. Mining pool skam kontain pipol wey dey kontat yu anyhau kon dey tell yu sey yu fit make big profit if yu join one pool to dey mine Ethereum. Di skamma go hang for yor neck kon dey messaj yu for long taim im fit take dem. Wetin hapun bi sey, di skamma go try make yu bilif sey wen yu join one pool to dey mine Ethereum, dem go yus yor cryptocurrency to kreate ETH and dem go pay yu ETH dividends. Yu go kon si sey yor cryptocurrency dey smoll riturns. Dis na juz bait to dey make yu invest more. Las las, yu go send all yor money to address wey yu nor sabi, and di skamma go disapia abi go kontinu to dey halla yu as im don hapun for risent kases. + +Di koko bi sey: Make yu dey kiaful of pipol wey dey try follow yu on top soshial midia kon dey ask yu to join on pool wey dey mine. Wons yu luz yor crypto, im don go. + +Some tins to rimemba: + +- Bi kiaful of anyone wey dey tell yu about ways to make money for yor crypto +- Dey do yor risearch about staking, likwidity pools, abi oda ways to dey invest yor crypto +- Im nor too komon, if im don eva hapun, na such tins wey legit. If dem bi, dem go fit bi mainstream and yu for don hear of dem. + +[Man luz $200k for mining pool skam](https://www.reddit.com/r/CoinBase/comments/r0qe0e/scam_or_possible_incredible_payout/) + +### Airdrop skams {#airdrop-scams} + +Airdrop skams involve one skam projet airdroppin one asset (NFT, token) into yor wallet and dey send yu to one skam website to klaim di airdrop asset. Dem go tell yu to sign in wit yor Ethereum wallet and "apruf" one transakshon wen you try to klaim am. Dis transakshon komprise of yor akant by sendin yor publik and private keys to di skamma. Anoda way wey dis skam fit hapun na to make yu konfam one transakshon wey go send money to di skamma akant. + +[More on airdrop skams](https://www.youtube.com/watch?v=LLL_nQp1lGk) + + + +## Web sekurity 101 {#web-security} + +### Yus strong passwods {#use-strong-passwords} + +[Ova 80% of akant wey dem hack na rizut of passwod wey nor strong abi one wey dem steal](https://cloudnine.com/ediscoverydaily/electronic-discovery/80-percent-hacking-related-breaches-related-password-issues-cybersecurity-trends/). Long kombinashon of karakta, numba and symbol go helep yu kip yor akant sekure. + +One komon mistake na to dey yus kombinashon of few komon, wods wey look di same. Passwods laik dis nor dey sekure bikos dem fit hack dem if dem yus di teknik wey dem koll diksonary attak. + +```md +Eksampol of passwod wey nor strong: CuteFluffyKittens! + +Eksampol of passwod wey strong: ymv\*azu.EAC8eyp8umf +``` + +Anoda mistake wey pipol dey do bi sey dem go yus passwods wey pesin fit guess am izy abi sabi thru [soshial engineering](https://wikipedia.org/wiki/Social_engineering_(security)). To dey put yor mama maiden name, yor pikin abi pet name abi date wey dem born yu for yor passwod go inkrease di risk for pipol to hack am. + +#### Good passwod praktis: {#good-password-practices} + +- Make passwods as long as dem allow by either yor passwod generator abi di form yu dey fill +- Make yu yus mikshure of uppakase, lowakase, numbas and symbols +- Make yu nor yus pesina ditails, laik family names, for yor passwod +- Afoid komon wods + +[More on hau to kreate strong passwods](https://terranovasecurity.com/how-to-create-a-strong-password-in-7-easy-steps/) + +### Yus unik passwods for efritin {#use-unique-passwords} + +One strong passwods wey don show di data breach nor bi strong passwod again. Di website [Have I Been Pwned](https://haveibeenpwned.com) dey allow yu to shek if yor akants involve in any publik data breach. If dem don, **shanj doz passwods kwik kwik**. To dey yus unik passwods for efri akant lowas di risk of hackas to get access to all of yor akants if one of yor passwods don kompromise. + +### Make yu yus one passwod manaja {#use-password-manager} + + +
+ To dey yus passwod manaja dey take kia of kreatin strong, unik passwods and dey rimemba dem! We rekomend strongly to dey yus one, and plenti of dem dey free! +
+ + +Make yu dey rimember strong, unik passwods for efri akant yu get nor gud. Passwod manaja dey offa sekure, enkrypted atore for all yor passwods wey yu fit access thru one strong masta passwod. Dem also sujest strong passwods wen yu dey sign up for new savis, so yu nor nid to kreate yor own. Plenti passwod manajas go also tell yu if yu don enta data breach, to allow yu shanj di passwods bifor any bad attak. + +![Eksampol of yusin one passwod manaja](./passwordManager.png) + +#### Try paswod manaja: {#try-password-manager} + +- [Bitwarden](https://bitwarden.com/) +- [KeePass](https://keepass.info/) +- [1Password](https://1password.com/) +- Abi shek out oda [passwod manajas wey dem rekomend](https://www.privacytools.io/secure-password-manager) + +### Make yu yus Two-Faktor Autentikashon {#two-factor-authentication} + +Dem fit somtaims ask make yu autentikate yor identity thru unik prufs. Dem sabi dis as **faktors**. Do three main faktors na: + +- Somtin yu sabi (laik one passwod abi sekurity kweshon) +- Somtin yu bi (laik fingaprint abi eye/face skana) +- Somtin yu get (one sekurity key abi autentikashon app for yor fone) + +To dey yus **Two-Faktor Autentikashon (2FA)** dey provide one *sekurity faktor* join for yor online akants. 2FA dey make sure sey to get yor passwod nor dey enuf to access one akant. As im komon, di sekond faktor na randomaiz 6-digit kode, wey dem sabi as one **taim-base one-taim passwod (TOTP)**, wey yu fit access thru one autentikator app laik Google Autentikator abi Authy. Dis dey wok as one "somtin yu get" faktor bikos dem store di seed wey dey generate di taim kode on yor device. + + +
+ Note: To dey yus 2FA dipend on SIM jacking and im nor dey sekure. For di sekurity wey betta pass, yus one savis laik Google Autentikator abi Authy. +
+ + +#### Sekurity keys {#security-keys} + +One sekurity key na one type of 2FA wey dey more advans and sekure. Sekurity keys na fisika hardwia autentikashon device wey dey wok laik autentikator apps. To dey yus sekurity key na di way to 2FA wey sekure pass. Plenti of dis keys dey yus di FIDO Universal 2nd Faktor (U2F) standard. [Learn more about FIDO U2F](https://www.yubico.com/authentication-standards/fido-u2f/). + +Watch more on top 2FA: + + + +### Komot di browsa ekstenshons {#uninstall-browser-extensions} + +Browsa ekstenshons, laik Chrome ekstenshons abi Add-ons for Firefox, fit impruf browsa funkshon but dey also kome wit risks. Nomal, plenti browsa ekstenshons dey ask for access to 'rid and shanj sait data', wey dey allow dem do almost anytin wit yor data. Chrome ekstenshons dey alwaya update automatikaly, so di previos safe ekstenshon fit update later to get bad kode. Plenti browsa ekstenshins nor dey try steal yor data, but yu suppose dey awia sey dem fit. + +#### Stay safe make yu dey: {#browser-extension-safety} + +- Only install browsa ekstenshons from sorsis wey yu trust +- Dey rimuv browsa ekstenshons wey yu nor dey yus +- Install Chrome ekstenshons lokaly to stop auto-updating (Advans) + +[More on di risks of browsa ekstenshons](https://www.kaspersky.co.uk/blog/browser-extensions-security/12750/) + + + +## Further reading {#further-reading} + +### Web Sekurity {#reading-web-security} + +- [Up to 3 million devices don karry malware-laced Chrome and Edge add-ons](https://arstechnica.com/information-technology/2020/12/up-to-3-million-devices-infected-by-malware-laced-chrome-and-edge-add-ons/) - _Dan Goodin_ +- [Hau to Kreate one Strong Passwod — Wey Yu Nor Go Forget](https://www.avg.com/en/signal/how-to-create-a-strong-password-that-you-wont-forget) - _AVG_ +- [Wetin bi Sekurity key?](https://help.coinbase.com/en/coinbase/getting-started/verify-my-account/security-keys-faq) - _Coinbase_ + +### Crypto sekurity {#reading-crypto-security} + +- [To Dey Protet Yorsef and Yor Funds](https://support.mycrypto.com/staying-safe/protecting-yourself-and-your-funds) - _MyCrypto_ +- [Sekurity issues in komon crypto komunikashon softwia](https://docs.salusec.io/untitled/web3-penetration-test/risks-in-social-media) - _Salus_ +- [Sekurity Guide For Dummies And Smart Pipol Too](https://medium.com/mycrypto/mycryptos-security-guide-for-dummies-and-smart-people-too-ab178299c82e) - _MyCrypto_ +- [Crypto Sekurity: Passwods and Autentikashon](https://www.youtube.com/watch?v=m8jlnZuV1i4) - _Andreas M. Antonopoulos_ + +### Skam edukashon {#reading-scam-education} + +- [Guide: Hau yu fit sabi skam tokens](/guides/how-to-id-scam-tokens/) +- [To Stay Safe: Komon Skams](https://support.mycrypto.com/staying-safe/common-scams) - _MyCrypto_ +- [To Avoid Skams](https://bitcoin.org/en/scams) - _Bitcoin.org_ +- [Twitter thread on komon crypto phishing emailsand mesajis](https://twitter.com/tayvano_/status/1516225457640787969) - _Taylor Monahan_ + + diff --git a/public/content/translations/pcm/staking/solo/index.md b/public/content/translations/pcm/staking/solo/index.md index 6f682e00b1c..93dcfe28690 100644 --- a/public/content/translations/pcm/staking/solo/index.md +++ b/public/content/translations/pcm/staking/solo/index.md @@ -198,7 +198,7 @@ To unlock and risiv all yor balans back yu suppose also komplete di process to k - [Di Ethereum Staking Directory](https://www.staking.directory/) - _Eridian and Spacesider_ - [Ethereum's Klient Diversity Palava](https://hackernoon.com/ethereums-client-diversity-problem) - _@emmanuelawosika 2022_ - [To Dey Helep Klient Diversity](https://www.attestant.io/posts/helping-client-diversity/) - _Jim McDonald 2022_ -- [Klient diversity for Ethereum konsensus layer ](https://mirror.xyz/jmcook.eth/S7ONEka_0RgtKTZ3-dakPmAHQNPvuj15nh0YGKPFriA) - _jmcook.eth 2022_ +- [Klient diversity for Ethereum konsensus layer](https://mirror.xyz/jmcook.eth/S7ONEka_0RgtKTZ3-dakPmAHQNPvuj15nh0YGKPFriA) - _jmcook.eth 2022_ - [Hau To: Dey Shop For Ethereum Validator Hardware](https://www.youtube.com/watch?v=C2wwu1IlhDc) - _EthStaker 2022_ - [Step by Step: Hau to join di EThereum 2.0 Testnet](https://kb.beaconcha.in/guides/tutorial-eth2-multiclient) - _Butta_ - [Tips Wey Dey Privent Eth2 Slashing](https://medium.com/prysmatic-labs/eth2-slashing-prevention-tips-f6faa5025f50) - _Raul Jordan 2020_ diff --git a/public/content/translations/pcm/web3/index.md b/public/content/translations/pcm/web3/index.md index 7fe97a63f82..a5962b6e053 100644 --- a/public/content/translations/pcm/web3/index.md +++ b/public/content/translations/pcm/web3/index.md @@ -89,7 +89,7 @@ Haueva, pipol difine many Web3 komunitis as DAOs. All dis komunitis dem get difr
Una fit learn plenty about DAOs
- More Tori ontop DAOs + More on DAOs @@ -145,11 +145,11 @@ Wi just dey start to dey kreate betta Web wit Web3, but as we kontinu to impruf ## Further reading {#further-reading} -Dem nor rily define Web3. Difrent pipol wey dey patisipate in Web3 get difrent opinion abou am. Na some of dem bi dis: +Dem nor rily define Web3. Difrent pipol wey dey patisipate in Web3 get difrent opinion abou am. Hia na few of dem: -- [Wetin bi Web3? Di disentralized intanet of di fushure wey dem Explain ](https://www.freecodecamp.org/news/what-is-web3/) – _ Nader Dabit _ -- [Hau pesi fit make sense of Web3 ](https://medium.com/l4-media/making-sense-of-web-3-c1a9e74dcae) – _ Josh Stark_ -- [Why We3 Matta](https://future.a16z.com/why-web3-matters/) — _ Chris Dixon_ +- [Wetin bi Web3? Di disentralized intanet of di fushure wey dem Explain](https://www.freecodecamp.org/news/what-is-web3/) – _Nader Dabit_ +- [Hau pesi fit make sense of Web3](https://medium.com/l4-media/making-sense-of-web-3-c1a9e74dcae) – _Josh Stark_ +- [Why We3 Matta](https://future.a16z.com/why-web3-matters/) — _Chris Dixon_ - [Why disentralizashon matta](https://onezero.medium.com/why-decentralization-matters-5e3f79f7638e) - _Chris Dixon_ - [Di Web3 landscape](https://a16z.com/wp-content/uploads/2021/10/The-web3-Readlng-List.pdf) – _a16z_ - [Di Web3 Debate](https://www.notboring.co/p/the-web3-debate?s=r) – _Packy McCormick_ diff --git a/public/content/translations/pcm/whitepaper/index.md b/public/content/translations/pcm/whitepaper/index.md new file mode 100644 index 00000000000..f38b7064378 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/pcm/whitepaper/index.md @@ -0,0 +1,517 @@ +--- +title: Ethereum whitepaper +description: One introduktory paper to Ethereum, wey dem publish in 2013 bifor im launch. +lang: pcm +sidebarDepth: 2 +hideEditButton: true +--- + +# Ethereum whitepaper {#ethereum-whitepaper} + +_Dem don orijinaly publish dis introduktory paper in 2014 by Vitalik Buterin, di founda of [Ethereum](/what-is-ethereum/), bifor di project launch for 2015. Im worth to note dat Ethereum, laik plenti komunity-driven, open-sorse softwia project, don grow pass sinse im first start._ + +_As im don old for plenti years, wi maintain dis paper bikos im dey kontinu to serve as one yusful referens and one akurate reprisentashon of Ethereum and im vishon. To learn about di latest divelopment of Ethereum, and hau dem don make shanjis to di protokol, wi rekomend [dis guide](/learn/)._ + +[Pipol wey dey research and wey sabi book wey dey look for historikal vashon of di whitepaper [from December 2014] supose yus dis PDF.](./whitepaper-pdf/Ethereum_Whitepaper_-_Buterin_2014.pdf) + +## One Next-Generashon Smart Kontract and Disentralized Aplikashon Platfom {#a-next-generation-smart-contract-and-decentralized-application-platform} + +Satoshi Nakamoto divelopment Bitcoin for 2009 na im dem don hail often as radikal divelopment in moni and kurrensy mata, as im bi di first eksampol of dijital asset wey nor get backin abi "[ strong value](http://bitcoinmagazine.com/8640/an-exploration-of-intrinsic-value-what-it-is-why-bitcoin-doesnt-have-it-and-why-bitcoin-does-have-it/)" and im nor anyone wey dey give abi kontrol am. But anoda part of dis Bitcoin eksperiment wey fit even dey more important pass, na di blockchain teknology wey dem dey yus as tool for konsensus dem shia, and pipol don start to dey shift to dis oda aspet of Bitcoin. Aplikashons of blockchain teknology wey pipol dey cite wella na to dey yus dijital assets wey dey on-blockchain to reprisent kustom kurrensis and finanshial instruments ("[kolored koins](https://docs.google.com/a/buterin.com/document/d/1AnkP_cVZTCMLIzw4DvsW6M8Q2JC0lIzrTLuoWu2z1BE/edit)"), di ownaship od one fisikal devise ("[smart property](https://en.bitcoin.it/wiki/Smart_Property)"), non-funjibol assets laik domain names ("[Namecoin](http://namecoin.org)"), and plenti komplex aplikashons wey involve dijital assets makin piece of kode implementing arbitrary rules to dey kontrol dijital assets ("[smart kontracts](http://www.fon.hum.uva.nl/rob/Courses/InformationInSpeech/CDROM/Literature/LOTwinterschool2006/szabo.best.vwh.net/idea.html)") abi even blockchain-based "[disentralized autonomous organizashons](http://bitcoinmagazine.com/7050/bootstrapping-a-decentralized-autonomous-corporation-part-i/)" (DAOs). Wetin Ethereum wan provide na blockchain wey get strong-strong programming languaj inside wey dem fit yus make "kontracts" wey dem fit yusto enkode any kain state transishon funshons, wey dey allow users kreate any of di systems wey we don tok about, and many oda ones wey wi neva even imajin, just by writing kode wey nor plenti at all. + +## Introdukshon to Bitcoin and Konsept Wey Dey Exist {#introduction-to-bitcoin-and-existing-concepts} + +### History {#history} + +Di konsept of disentralized dijital kurency, and oda aplikashons laik property registris, don dey around for plenti-plenti years. For 1980s and 1990s dem bin get anonymous e-cash protokols wey dey yus one cryptographic primitive wey dem dey koll Chaumian blinding, provide kurensy wey get strong privacy, but di protokols nor really hold ground bikos dem still dey dipend on sentralized midolman. For 1998, Wei Dai [b-money](http://www.weidai.com/bmoney.txt) bikom di first proposal to introdus di idias to dey kreate money by solving komputashonal puzzles and disentralized konsensus, but di proposal nor really eksplain hau dem go take impliment di disentralized konsensus. For 2005, Hal Finney introdus di konsept of "[ proofs of work wey yu fit yus again](https://nakamotoinstitute.org/finney/rpow/)", one system wey dey yus idias from b-money togeda wit Adam Back komputashonally difikut Hashcash puzzles to make di idia for cryptocurrency, but wons again im nor reach bikos im still dey dipend on trusted komputing as backend. For 2009, dem impliment disentralized kurensy for di first taim in praktis by Satoshi Nakamoto, as e kombine primitives wey don establish to dey manaj ownaship thru publik key cryptography wit konsensus algorithm to dey kip track of who get koins, wey dem dey koll "proof-of-work". + +Di metod behind proof-of-work na breakthru for di space bikos im dey solve two palava at di same taim. First, im dey provide simpol and normal effective konsensus algorithm, wey dey allow nodes for di netwok to join togeda agree on set of end updates to di state of di Bitcoin ledger. Nomba two, im don provide one metod to dey allow free entry into di konsensus process, as im dey solve di politikal palava of desiding who go fit influens di konsensus, and dem dem privent sybil attaks. Im dey do dis by replacing one formal barrier to partisipashon, laik di rikwayament to regista as one unik entity on one patikular list, wit one ekonomik barrier - di weight of singol node in di konsensus voting process dey directly proporshonal to di komputing pawa wey di node dey bring. Sinse dat taim, dem don propose one altanative way wey dem dey koll _proof-of-stake_, dey kalkulate di weight of node as e dey proportional to im kurensy holdings and nor bi komputashonal risorsis; to diskuss which one beta pass nor bi wetin we wan tok for dis paper but make yu sabi sey dem fit yus both metods as di backbone of cryptocurrency. + +### Bitcoin As A State Transishon System {#bitcoin-as-a-state-transition-system} + +![State transishon for Ethereum](./ethereum-state-transition.png) + +If wi wan look am from teknical angol, di ledger of cryptocurrency laik Bitcoin na laik state transishon system, wia "state" na di ownaship status of all bitcoins wey dey exist and "state transishon funshon" na wetin dey take state and transakshon kon give new state wey be di rizut. For normal banking system nau, di state na balans sheet, a transakshon na rikwest to move $X from A to B, and di state transishon funshon go ridus di value for di akant of A by$X and inkrease di value for B's akant by $X. If A akant nor get up to $X from di biginning, di state transishon funshon go riturn error. Hence, one fit formaly difine: + +``` +APPLY(S,TX) -> S' or ERROR +``` + +For di banking system wey wi don difine: + +```js +APPLY({ Alice: $50, Bob: $50 },"send $20 from Alice to Bob") = { Alice: $30, Bob: $70 } +``` + +But: + +```js +APPLY({ Alice: $50, Bob: $50 },"send $70 from Alice to Bob") = ERROR +``` + +Di "state" for Bitcoin na koleshon of all koins (teknikaly dem bi, "unspent transakshon outputs" abi UTXO) wey dem don mint and neva spend, wit ish UTXO dey get denominashon and owna (wey dem difine by 20-byte address wey bi laik cryptographic publik key[fn1](#notes)). Transakshon dey get one abi more inputs, wit ish input wey konain referens to UTXO and cryptographic signature wey dey exist wey di private key associated wit di owna address produs, and one abi more outputs, wit ish output wey kontain new UTXO to add to di state. + +Dem fit difine di state transishon funshon `APPLY(S,TX) -> S'` as folows: + +
    +
  1. + For ish input wey dey TX: +
      +
    • + If di referenced UTXO nor dey inS, make yu riturn error. +
      • +
    • + If di signature wey dem provide nor match di owna of di UTXO, make yu riturn error. +
      • +
    +
    2. +
  2. + If di sum of di denominashons of all input UTXO dey less pass di sum of di denominashons of all output UTXO, make yu riturn error. +
    3. +
  3. + Riturn S wit all input wey UTXO don rimuv and all output UTXO wey don add. +
    4. +
+ +Di first half of di first step dey privent pipol wey dey send transakshon from spendin koins wey nor exist, di sekond half of di first step dey privent pipol wey dey send transakshon from spendin oda pipol koins, and di sekond step dey also make sure dem konserve value. If yu wan yus dis payment, di protokol dey go laik dis. Supose sey Alice wan send 11.7BTC give Bob. First, Alice go look for set of afailabol UTXO wey en own wey total up to at least 11.7 BTC. For real life, Alice nor go fit get 11.7 BTC gan-gan; make wi sey di smollest wey e fit get na 6+4+2=12. En kon kreate one transakshon wit doz three inputs and two outputs. Di first output go be 11.7 BTC wit Bob address as im owna, and di sekond output go bi di remaining 0.3 BTC "shanj", and Alice go bi di owna. + +### Mining {#mining} + +![Ethereum blocks](./ethereum-blocks.png) + +If wi get access to one trustworthy sentralized savis, dis system go dey izy to run dis system; im fit simply dey koded exactly as dem diskribe am, as dem dey yus sentralized server hard drive to kip track of di state. But, wit Bitcoin wei dey try build disentralized kurensy system, so wi go nid kombine di state transakshon system wit di agreement system to make sure sey efribody agree on di order of transakshons. Bitcoin disentralized agreement process nid make nodes for di netwok dey always try make packajis of transakshons wey dem dey koll "blocks". Di netwok supose produs laik one block efri ten minutes, wit efri block make im dey get taimstamp, nonce, refrens to (i.e. hash of) di previous block and list of all di transakshons wey don hapun sinse di previous block. Ova taim, dis one go kreate pasistent, eva-growing, "blockchain" wey dey konstantly update to reprisent di latest state of di Bitcoin ledger. + +Di algorithm to dey sheck if one block dey valid, don ekpress in dis paradigm, na laik dis: + +1. Sheck if di previous block dem refrens by di block exist and dey valid. +2. Sheck dat di taimstamp of di block dey great pass dat of di block wey don pass [fn2](#notes) and im nor reach 2 hawas into di fushure +3. Make yu sheck sey di proof-of-work for di block dey valid. +4. Let `S[0]` bi di state at di end of di previous block. +5. Supose `TX` na di block's transakshon list wit `n` transakshons. For all `i` in `0...n-1`, set `S[i+1] = APPLY(S[i],TX[i])` If any aplikashon bring error kome, e go exit and riturn false. +6. Riturn true, and regista `S[n]` as di state at di end of dis block. + +Basikaly, ish transakshon in di block supose provide one valid state transishon from wetin bi kanonikal state bifor dem exekute di transakshon to some new state. Note dat dem nor enkode di state in di block for any way; na just abstrakshon make dem rimemba by validating node and fit only (sekurely) kompute for any block by starting from di start and den dey apply efri transakshon step by step for efri block. Adishonaly, make yu note sey di order in wich di miner inklude transakshons into di block matta; if two transakshons A and B for one block such dat B dey spend UTXO kreate by A, den di block go valid if A kome bifor B but not odawise. + +Di one validity kondishon present in di above list wey nor dey inside oda systems in di rikwayament for "proof-of-work". Di exact kondishon na di doubol-SHA256 hash of efri block, wey dem treat as 256-bit numba, gats dey less dan di target wey dem yus style adjust, wey approximately 2187 as of di taim dem write dis. Di purpose of dis one na to make block kreatshon "hard", so dat e go privent bad-bad pipol from remaking di entaya blockchain for dia favor. Bikos dem disign SHA256 make hin bi a completely unpredictabol pseudorandom funshon, di only way pesin fit make valid block na just trial and error, to dey inkrease di nonce and si if di new hash match. + +Wit di target wey dem don set for nau of ~2187, di netwok gats make an averaj of ~269 tries bifor im fit find valid block. Di netwok dey shanj di target efri 2016 blocks so dat on averaj some node for di netwok go produs new block efri ten minutes. In oda to kompensate miners for dis komputashonal work, di miner of efri block get rite to inklude transakshonon wey dey give demsefs 25 BTC from nowia. If any transakshon get higher total denominashon for im inputs pass im outputs, di difrens go also go to di miner as "transakshon fee". By di way, dis na also di only metod wey dem take dey issue BTC; di start nor kontain any koins at all. + +To beta ondastand di purpose of mining, make wi examine wetin go hapun if di attacker wey wan do bad dey. Sinse dem sabi say Bitcoin underlying cryptography dey sekure, di attacka go target di one part of di Bitcoin system wey cryptography nor dey protect directly: na di order of transakshons. Di attacka strategy dey very simpol: + +1. Send 100 BTC to merchant in ekshanj for some product (preferably rapid-delivery dijital good) +2. Wait for di delivery of di product +3. Produs anoda transakshon as e dey send di same 100 BTC to ensef +4. Try to konvins di netwok wey en transakshon to ensef bi di one wey first kome. + +Wons step (1) don hapun, afta few minutes some miner go inklude di transakshon for block, make wi sey block numba 270000. Afta about one hawa, dem for don add five more blocks to di chain afta dat block, wit ish of doz block wey nor dey point to di transakshon diret and thus "dey konfa" am. At dis point, di merchant go asept di payment as final and deliver di product; sinse wi dey assume say na dijital good, delivery go bi instant. Nau, di attacka go kreate anoda transakshon wey dey send di 100 BTC to ensef. If di attacka just riliz am to di wild, dem nor go process di transakshon; miners go try run `APPLY(S,TX)` and notis sey `TX` dey yus UTXO wey nor dey in di state again. So insted, di attacka go kreate one "fork" of di blockchain, wey en dey start by mining anoda vashon of block 270000 as im dey point to di same block 269999 as parent but wit di new transakshon in place of di old one. Bikos di block data dey difrent, dis rikwaya to do di proof-of-work again. In adishon, di attacka new vashon of block 270000 get difren hash, so di orijinal blocks 270001 to 270005 nor dey "point" to am; so, di orijinal chain and di attacka new chain go dey kompletely separate. Di rule bi sey in one fork di longest blockchain na im dem dey take as di truth, and so legitimate miners go work on di 270005 chain while di attacka alone dey work on di 270000 chain. For di attacka to make im blockchain di one wey long pass, e go nid to have more komputashonal pawa pass di rest of di netwok komnine in order to katch up (hence, "51% attack"). + +### Merkle Trees {#merkle-trees} + +![SPV inside Bitcoin](./spv-bitcoin.png) + +_Left: im dey enuf to prisent only one smoll numba of nodes in one Merkle tree to give one pruf of di validity of one branch._ + +_Right: Any attempt to shanj any part of di Merkle tree go lead to inkonsistency somewia up di chain las-las._ + +One impotant skalability feature for Bitcoin bi sey dem store di block for multi-level data structure. Di "hash" of one block no be just di hash of di block heada, but na roughly 200-byte piece of data wey get di taimstamp, nonce, previous block hash and di root hash of one data structure wey dem dey koll Merkle tree wey dey store all transakshons for di block. Merkle tree na one kain binary tree, wey get set of nodes wit plenti leaf nodes for di bottom of di tree wey get di basik data, set of intamediate nodes wia ish node na di hash of im two pikin dem, and finally one singol root node, wey dem also form from di hash of im two pikin dem, wey dey reprisent di "top" of di tree. Di purpose of di Merkle tree na to allow make dem fit deliva di data for block smoll-smoll: di node fit download only di heada of one block from one source, di smoll part of di tree wey konsan am from anoda sorse, and still dey sure sey all di data dey koret. Di rizin why dis dey work na say hashes dey muv up: if bad bad pipol try swap fake transakshon for di bottom of Merkle tree, dis shanj go kause shanj for di node above am, den e go kause shanj for di node above dat one, finally e go shanj di root of di tree and diafor di hash of di block, wey go make di protokol regista am as kompletely diferen block (wey go get invalid proof-of-work). + +Di Merkle tree protokol dey very impotant for di tin to last long. "Full node" for di Bitcoin network, na dat one dey store and process efritin for efri block, dey take about 15 GB of disk space for di Bitcoin netwok as of April 2014, and im dey grow by ova one gigabyte per month. For nau, dis one dey viabol for some desktop komputas but nor bi for fones, and later for fushure only biznes and hobbyists go fit partisipate. One protokol wey dem dey koll "simplified payment verifikashon" (SPV) dey allow anoda klass of nodes to exist, wey dem dey koll "lite nodes", wey dey download di block headas, verify di proof-of-work on di block headas, and den download only di "branches" wey assoshiate wit transakshons wey konsan dem. Dis allow lite nodes to ditamin wit one strong ashurans of sekurity wetin di status of any Bitcoin transakshon bi, and dia kurent balans, na as dem dey download only very smoll part of di entaya blockchain. + +### Altanative Blockchain Aplikashons {#alternative-blockchain-applications} + +Di idia to dey take basik blockchain idia and to dey apply am to oda konsepts also get long history. For 2005, Nick Szabo don kome out wit di konsept of "[sekure propaty titols wit owna authority](https://nakamotoinstitute.org/secure-property-titles/)", one dokument wey dey deskribe hau "new advans in replikated database teknology" go allow for one blockchain-based system to dey store registry of who get wetin land, dey kreate one big framework wey inklude konsepts laik homesteading, adverse posseshon and Georgian land tax. But, di sad tin bi sey nor effective replikated database system dey afailabol dat taim, and so di protokol neva impliment in praktis. Afta 2009, haueva, wen dem divelop Bitcoin disentralized konsensus, plenti oda aplikashons kwik-kwik start to dey show fase. + +- **Namecoin** - wey dem kreate for 2010, [Namecoin](https://namecoin.org/) na im dem best deskribe as disentralized name registrashon database. For disentralized protokols laik Tor, Bitcoin and BitMessage, dem nids to bi some way to dey identify akants so dat oda pipol fit interact wit dem, but for all solushons wey exist di only kain identifier afailabol na pseudorandom hash laik `1LW79wp5ZBqaHW1jL5TCiBCrhQYtHagUWy`. Normal, one go laik to bi abol to get akant wit name laik "george". But, di palava bi sey if one pesin fit kreate akant wey di name bi "george" den anoda pesin fit yus di same process to regista "george" for demsefs too and impersinate dem. Di only solushon na first-to-file paradigm, wia di first pesin wey regista go succeed and di sekond one go fail - one palava pafectly fit for di Bitcoin konsensus protokol. Namecoin na di oldest, and di more wey dey successful pass, implimentashon of one name registrashon system wey dey yus dat kain idia. +- **Colored coins** - di purpose of di [kolored koins](https://docs.google.com/a/buterin.com/document/d/1AnkP_cVZTCMLIzw4DvsW6M8Q2JC0lIzrTLuoWu2z1BE/edit) na to serve as protokol wey go allow pipol kreate dia own dijital kurensis - abi, for di impotant smoll kase of curency wit one unit, dijital tokens, on top of di Bitcoin blockchain. In di kolored koins protokol, one dey "give" new kurency by givin publik kolor to spesifik Bitcoin UTXO, and di protokol dey difine di kolor of oda UTXO to bi di same as di kolor of di inputs wey di transakshon dat kreate dem spend (some speshial rules dey apply for case of mixed-kolor inputs). Dis dey allow users to maintain wallets wey get only UTXO of spesifik kolor and send dem around much laik regular bitcoins, dem fit backtrack thru di blockchain to ditamin di kolor of any UTXO wey dem get. +- **Metacoins** - di idia wey dey behind metacoin na to get protokol wey dey live on top of Bitcoin, dey yus Bitcoin transakshons to store metacoin transakshons but get difren state transishon funshon, `APPLY'`. Bikos di metacoin protokol nor fit privent invalid metacoin transakshons from to appear for di Bitcoin blockchain, dem add rule sey if `APPLY'(S,TX)` riturn error, di protokol go default go `APPLY'(S,TX) = S`. Dis one dey provide izy metod to kreate any cryptocurrency protokol, wey fit get advans features wey dem nor fit impliment inside Bitcoin imsef, but wit very low divelopment kost sinse di hard tins of mining and netwoking na im Bitcoin protocol don take kia of. Dem don yus metacoins to run some klasses of finanshial kontracts, name registrashon and disentralized ekshanj. + +In general, two approach dey to build konsensus protokol: to build indipendent netwok, and to build protokol on top of Bitcoin. Di forma approach, even doh e dey successful for kase of aplikashons laik Namecoin, dey difikut to run; ish individual dey run nids to bootstrap indipendent blockchain, and also build and test all di necessary state transishon and netwoking kode. Adishonaly, wi dey predict sey di set of aplikashons for disentralized konsensus teknology go follow pawa law distribushon wia plenti of di aplikashons go too smoll to warrant dia own blockchain, and wi note sey e get large klasses of disentralized aplikashons, partikularly disentralized autonomous organizashons, wey nid to interact wit ish oda. + +Di Bitcoin-based approach, on di oda hand, get di flaw sey im nor inherit di simpol payment sheck features of Bitcoin. SPV dey work for Bitcoin bikos im fit yus di fact sey blockchain deep as proxy for validity; at some point, wons di ancestors of transakshon go far enuf back, e dey safe to say dat dem dey legitimately part of di state. Blockchain-based meta-protokols, on di oda hand, nor fit forse di blockchain make im nor inklude transakshons wey nor valid inside di context of dia own protokols. So, fully sekure SPV meta-protokol implimentashon go nid to backward scan all di way to di biginning of di Bitcoin blockchain to sabi weda abi nor bi some transakshons dey valid. Rite nau, all "lite" implimentashons of Bitcoin-based meta-protokols dey rely on trusted server to giv di data, wey if pesin argue am di rizut dey up espeshialy wen one of di primary purposes of cryptocurrency na to end di nid for trust. + +### Skripting {#scripting} + +Even witout any extenshons, di Bitcoin protokol akshualy dey facilitate wik vashon of konsept of "smart kontracts". Publik key nor just own UTXO for Bitcoin, but also by more hard skript wey dem show for simpol stack-based programming languaj. For dis situashon, one transakshon wey dey spend dat UTXO gats giv data wey go satisfy di skript. For real, even di basik publik key ownaship metod dey run via skript: di skript dey take elliptic kurve signashure as input, dey verify am against di transakshon and di address wey own di UTXO, and riturn 1 if di verifikashon dey successful and 0 if e nor bi. Oda, more hard, skripts dey exist for varios extra yus kases. For eksampol nau, pesin fit konstruct skript wey rikwaya signashures from two out of given three private keys to validate ("multisig"), setup wey dey yusful for korporate akants, sekure savings akants and some merchant escrow situashons. Dem fit also yus skripts to pay bountis for solushons to komputashonal palava, and pesin fit even konstruct skript wey sey somtin laik "dis Bitcoin UTXO na yor own if yu fit provide SPV pruf sey yu send Dogecoin transakshon of dis denominashon to mi", basikaly making sure sey disentralized kross-cryptocurrency ekshanj dey. + +Haueva, di skripting languaj as dem run am for Bitcoin get many limitashons: + +- **Lack of Turing-completeness** - dat na to say, while e get big subset of komputashon wey di Bitcoin skripting languaj dey support, en nor almost support efritin. Di main category wey dey miss na loops. Dem dey do dis to afoid infinite loops during transakshon verifikashon; theoretikaly dem nor fit ridus big palava for skript programas, sinse any loop fit simulate wen anybodi do di basik kode many taims wit one if statement, but im nor lead to skripts wey get very space-inefishient. For eksampol, to run difren elliptik kurve signashure algorithm go fit rikwaya 256 repeated multiplikashon rounds all put one by one for di kode. +- **Value-blindness** - wey nor dey for UTXO skript to giv fine-grained kontrol ova di amount wey dey fit witdraw. For eksampol, one pawaful yus kase of orakol kontract go bi hedging kontract, wia A and B go put $1000 worth of BTC and afta 30 days di skript go send $1000 worth of BTC to A and di rest to B. Dis one go rikwaya orakol make im ditamin di value of 1 BTC for USD, but even den e bi big growth for terms of trust and infrastrukshure rikwayament ova di fully sentralized solushons wey dey afailabol nau. But bikos dem UTXO na all-or-nothing, di only way wey e fit get dis na thru very unstabol hack wey go make di pesin get UTXO of difren amount (eg. one UTXO of 2k for efri k up to 30) and having di orakol pick wich UTXO e go send give A and wich one e go send giv B. +- **Lack of state** - UTXO fit dey spend abi nor spend. Oportunity nor dey for multi-stage kontracts abi skripts wey dey kip any oda internal state biyond dat. Dis one dey make am hard to make multi-stage opshons kontracts, disentralized ekshanj offas abi two-stage cryptographic komitment protokols (wey dey necessary for sekure komputashonal bountis). Im also mean sey dem fiy only yus UTXO to build simpol, kontracts wey go work just wons. Im nor fit build more komplex "stateful" kontracts laik disentralized organizashons, and e dey make meta-protokols hard to run. Binary state kombine wit value-blindness also mean sey anoda important aplikashon, witdrawal limits, nor dey posibol. +- **Blockchain-blindness** - UTXO dey blind to blockchain data laik di nonce, di taimstamp and block hash wey don hapun bifor. Dis one dey limit aplikashons for gambol wella, and plenti oda kategoris, by blokin di skripting languaj of important sorse of randomness wey fit hapun. + +So, wi dey si three ways to build advans aplikashons on top of cryptocurrency and dem bi: building new blockchain, to dey yus skripting on top of Bitcoin, and dey build meta-protokol on top of Bitcoin. To dey build new blockchain dey allow for unlimited freedom for building feature set, but at di kost of divelopment taim, bootstrapping effort and sekurity. To dey skript dey izy to run and standardize, but e dey very limited for im kapabilitis, and meta-protokols, as im dey izy to yus, dem dey suffer from faults for skalability. Wit Ethereum, we dey try build difren framework wey go giv big-big gains to make divelopment izy as well as even stronga lite klient propatis, while at di same taim go allow aplikashons shia ekonomik environment and blockchain sekurity. + +## Ethereum {#ethereum} + +Di intent of Ethereum na to kreate a difren protokol to dey build disentralized aplikashons, givin difren set of tradeoffs wey wi believe sey e go dey very yusful for big klass of disentralized aplikashons, wit speshial emphasis for situashons wia rapid divelopment taim, sekurity for smoll and aplikashons wey dey nor too dey yus, and di ability of difren aplikashons to interact, dey important. Ethereum dey do dis by making wetin bi koko di abstract fondashonal layer wey high pass: blockchain wit built-in Turing-complete programming languaj, wey go allow anybody write smart kontracts and disentralized aplikashons wia dem fit kreate dia own rules for ownaship, transakshon formats and state transishon funshons. Dem fit write di bare-bone vashon of Namecoin for just 2 line of kode, and dem fit build oda protokols laik kurrensis and reputashon systems for onda twenty. Some smart kontracts, cryptographic "boxes" fit kontain value and go only unlock am if some tins dey met, e fit also dey built on top of di platfom, wit more pawa pass wetin Bitcoin skripting dey offer bikos of di pawas wey dem add of Turing-completeness, value-awianess, blockchain-awianess and state. + +### Ethereum Akants {#ethereum-accounts} + +For Ethereum, di state dey made up of objects wey dem dey call "akants", wey ish akant dey get 20-byte address and state transishons and na direct transfas of value and informashon bitwin akants. Ethereum akant dey normally kontain four fields: + +- Di **nonce**, na kanta wey dem dey yus to make sure sey ish transakshon fit only dey processed wons +- Di akants kurent **ether balans** +- Di akants **kontract kode**, if e dey present +- Di akant's **storaj** (dis one dey dey empty by default) + +"Ether" na di main internal crypto-fuel of Ethereum, and dem dey yus am pay transakshon fees. Generally, e get two types of akant's: **externally owned akants**, wey private keys dey kontrol, and ** kontract akants**, wey kontract kode dey kontrol. One ekstanal akant wey dem own nor get kode, and pesin fit send messaj from ekstanal akant wey dem own by just making and signing transakshon; for kontract akant, efri taim di kontract akant risiv messaj im kode dey aktivate, wey dey allow am read and write to internal storaj and send oda messajis abi kreate kontracts in turn. + +Note sey "kontracts" for Ethereum nor bi somtin wey dem suppose "fulfill" abi "komply wit"; rada, dem bi more laik "autonomous agents" wey dey live inside di Ethereum exekushon environment, always dey exekute spesifik piece of kode wen dem "poke" am by messaj abi transakshon, and dem get direct kontrol ova dia own ether balans and dia own key/value store wey dem dey yus kip track of dem persistent variabols. + +### Messajis and Transakshons {#messages-and-transactions} + +Dem dey yus di term "transakshon" for Ethereum to refer to di data package wey dem sign and dey store messaj wey dem suppose send from akant dem own externally. Transakshons dey kontain: + +- Di pesin wey go get di messaj +- Signashure wey go konfam di senda +- Di amount of ether to transfa from di pesin wey dey send to di pesin dey risiv am +- Data field wey dey opshonal +- Di `STARTGAS` value, wey go reprisent di maximum numba of komputashonal steps wey di transakshon exekushon suppose take +- Di `GASPRICE` value, wey dey reprisent di fee wey di senda dey pay per komputashonal step + +Di first three na normal fields wey dem dey ekspect for any cryptocurrency. Di data field nor get funshon by default, but di virtual machine get opcode wey kontract fit yus to access di data; as eksampol yus kase, if kontract dey funshon as on-blockchain domain registrashon savis, den e fit wish to intapret di data wey dem dey pass to am as im kontain two "fields", di first field go bi domain to regista and di sekond field go bi di IP address to regista am to. Di kontract go kon read dis values from di messaj data and put dem for storaj. + +Di `STARTGAS` and `GASPRICE` fields dey important for Ethereum anti-denial of savis model. To privent asidental abi hostile infinite loops abi oda komputashonal wastaj for kode, ish transakshon gats set limit to hau many komputashonal steps of kode exekushon e fit yus. Di fundamental unit of komputashon na "gas"; ushualy, komputashonal step dey cost 1 gas, but some operashons dey kost higher amounts of gas bikos dem dey more komputashonaly expensive, abi dem dey inkrease di amount of data wey suppose store as part of di state. Fee of 5 gas also dey for efri byte of di transakshon data. Di intent of di fee system na to rikwaya attaka to pay same tin for efri risorsis wey dem yus, wey inklude komputashon, bandwidth and storaj; so, any transakshon wey dey make di netwok konsume big amount of any of dis risorsis suppose get gas fee wey bi di ekwol to di fee wey inkrease. + +### Messajis {#messages} + +Kontracts get di ability to send "messajis" to oda kontracts. Messajis na virtual objects wey dem neva serialize and wey exist only for di Ethereum environment. One messaj dey kontain: + +- Di pesin wey send di messaj (implicit) +- Di pesin wey go get di messaj +- Di amount of ether wey dem suppose send wit di messaj +- Data field wey dey opshonal +- A `STARTGAS` value + +For real, messaj bi laik transakshon, eksept sey na kontract dey produce am and im nor get any aktor for outside. Dem dey produs messaj wen kontract wey dey kurrently exekute kode exekute di `CALL` opcode, wey dey produs and exekute messaj. Laik transakshon, messaj dey lead to di resipient akant wey dey run im kode. So, kontracts fit get rilashonships wit oda kontracts in di same way gan-gan wey ekstanal aktors fit. + +Make yu note sey di gas allawans wey transashon abi kontract assign dey apply to di total gas wey dat transakshon and all sub-exekushon dey konsume. For eksampol, if ekstanal aktor A send transakshon to B wit 1000 gas, and B konsume 600 gas bifor im send messaj to C, and di internal exekushon of C konsume 300 gas bifor e riturn, den B fit spend anoda 100 gas bifor im gas finish. + +### Di Ethereum State Transishon Funshon {#ethereum-state-transition-function} + +![Ether state transishon](./ether-state-transition.png) + +Dem define di Ethereum state transishon funshon, `APPLY(S,TX) -> S'` laik dis: + +1. Sheck if di transakshon dem form wella (i. e. e get di koret numba of values), di signashure dey valid, and di nonce match di nonce for di akant of di pesin wey send am. If im nor bi so, riturn error. +2. Kalkulate di transakshon fee as `STARTGAS * GASPRICE` and ditamin di sending address from di signashure. Rimuv di fee from di akant balans of di pesin wey send am kon inkrease di nonce of di senda. If di balans nor dey enuf to spend, im go riturn error. +3. Set `GAS = STARTGAS`, and make yu rimuv some gas per byte to pay for di bytes for di transakshon. +4. Send di transakshon value from di akant of di senda to di akant of di pesin wey go risiv am. If di akant wey go risiv nor exixt, make yu make am. If di akant wey wan risiv na kontract, run di kontract kode till im komplete abi till di exekushon gas out. +5. If di value transfa fail bikos di senda nor get enuf money, abi di kode exekushon gas out, make yu rivarse all state shanjis eksept di payment of di fees, and add di fees to di miner akant. +6. If nor bi so, make yu refund di fees for all gas fee wey rimain to di senda, and send di fees wey dem pay for gas wey dem konsume to di miner. + +For eksampol, make wi sey di kontract kode bi: + +```py +if !self.storage[calldataload(0)]: + self.storage[calldataload(0)] = calldataload(32) +``` + +Note sey for real life, dem dey write di kontract kode for low-level EVM kode; dis eksampol na for Serpent, one high-level languajis, for klarity, and dem fit join am down to EVM kode. Make wi sey di kontract storaj start empty, and dem send transakshon wit 10 ether value, 2000 gas, 0.001 ether gasprice, and 64 bytes of data, wit bytes 0-31 wey dey reprisent di numba `2` and bytes 32-63 wey dey reprisent di string `CHARLIE`. Di process for di state transishon funshon for dis kase go bi laik dis: + +1. Sheck sey di transakshon dey valid and dem form am well. +2. Sheck sey di transakshon senda get at least 2000 \* 0.001 = 2 ether. If na so, den subtract 2 ether from di senda akant. +3. Start gas = 2000; wey dey assume di transakshon na 170 bytes long and di byte-fee na 5, subtract 850 so dat 1150 gas go rimain. +4. Rimuv 10 more ether from di akant of di senda, and add am to di kontract akant. +5. Make yu run di kode. For dis kase, dis one simpol: im dey sheck if dem yus di kontract storaj `2`for index, dey notis sey dem nor dey yus am, and so im dey set di storaj at index `2` to di value `CHARLIE`. Make wi sey dis one take 187 gas, so di amount of gas wey rimain na 1150 - 187 = 963 +6. Make yu add 963 * 0.001 = 0.963 ether back to di akant of di senda and riturn di state wey rizut. + +If nor kontract dey for di receiving end of di transakshon, den di total transakshon fee go dey ekwol to di `GASPRICE` wey dem give, multiply by di length of di transakshon for bytes, and di data wey dem send alongside di transakshon nor go mata. + +Make yu note sey messajis dey work di same way as transakshons for terms of reverts: if messaj exekushon gas out, den dat messaj exekushon, and all oda exekushons wey dat exekushon trigga, go revert, but parent exekushons nor nid to revert. Dis one mean say e dey "safe" for kontract to koll anoda kontract, as if A koll B wit G gas den A exekushon dey ashured to lose pata pata G gas. Make yu also note sey opcode dey, `CREATE`, wey dey make kontract; im exekushon mekaniks generally similar to `CALL`, wit di eksepshon sey di output of di eksepshon dey ditamin di kode of kontract wey dem just kreat. + +### Kode Exekushon {#code-execution} + +Dem write di kode for Ethereum kontracts for low-level, stack-based bytecode languaj, wey dem dey koll "Ethereum virtual machine kode" abi "EVM kode". Di kode get bytes, wia ish byte dey reprisent operashon. Kode exekushon na infinite loop wey mean sey im go dey do di operashon for di kurent program kounta (wey start from zero) ova and oava again and den inkrease di program kounta by one, until di kode end abi one error abi `STOP` abi `RETURN` instrukshon wey dem detect. Di operashons dey get access to three types of space wia dem fit store data: + +- Di **stack**, last-in-first-out kontaina wia dem fit push and pop values +- **Memory**, did one na byte array wey yu fit ekspand foreva +- Di kontract long-term **storaj**, key/value store. Unlaik stack and memory, wey dey start ova afta komputashon end, storaj dey stay for a long taim. + +Di kode fit also access di value, senda and data of di massaj wey dey kome in, and block heada data, and di kode fit also riturn byte array of data as output. + +Di propa exekushon model of EVM kode akshualy dey simpol. Wen di Ethereum virtual machine dey run, dem fit define im full komputashonal state by di tuple `(block_state, transakshon, messaj, kode, memory, stack, pc, gas)` wer `block_state` na di global state wey kontain all akants and inklude balans and storaj. At di start of efri round of exekushon, dem dey find di kurent instrukshon by takin di `pc`th byte of `kode` (or 0 if `pc >= len(code)`), ish instrukshon get im own definishon for terms of hau e dey affect di tuple. For eksampol, `ADD` dey pop two items off di stack and push dia sum, ridus`gas` by 1 and inkrease `pc` by 1, and `SSTORE`dey pop di top two items off di stack and insert di sekond item into di kontract storaj for di index wey di first item tok. Aldoh plenti ways dey to optimize Ethereum virtual machine exekushon via just-in-time komplikashon, pesin fit do basik implimentashon of Ethereum for few hundred lines of kode. + +### Blockchain and Mining {#blockchain-and-mining} + +![Ethereum apply block diagram](./ethereum-apply-block-diagram.png) + +Di Ethereum blockchain in many ways dey similar to di Bitcoin blockchain, but im get some tins wey difren. Di main difrens bitwin Ethereum and Bitcoin for dia blockchain architecture bi sey, unlaik Bitcoin, Ethereum blocks dey karry kopy of both di transakshon list and di most risent state. Apart from dat one, two oda tins, di block numba and di difikulty, dem dey also kip am for inside block. Di basik block validashon algorithm for Ethereum dey go laik dis: + +1. Sheck if di privious block wey dem refrens dey exist and is valid. +2. Sheck sey di taimstamp of di block dey pass di one of di privious block wey dem refrens and im also nor reach 15 minutes into fushure +3. Sheck sey di block numba, difikulty, transakshon root, uncle root and gas limit (different low-level Ethereum-specific concepts) dey valid. +4. Make yu sheck sey di proof-of-work for di block dey valid. +5. Let `S[0]` bi di state at di end of di previous block. +6. Make `TX` bi d block transakshon list, wit `n` transakshons. For all `i` in `0...n-1`, set `S[i+1] = APPLY(S[i],TX[i])`. If any of di aplikashons return error, abi if di total gas wey dem yus for di block ontil dis point pass di `GASLIMIT`, return error. +7. Make `S_FINAL` bi `S[n]`, but add di block riwod wey dem pay to di miner. +8. Sheck if di Merkle tree root of di state `S_FINAL` dey ekwol to di final state root wey dem giv for de block heada. If im dey so, di block dey valid; if not, im nor valid. + +Dis approach fit look laik sey e nor dey work at first, bikos im nid to store di whole state wit ish block, but for real laif, yu fir kompia am wit to dat of Bitcoin for hau good im dey work. Di rizin bi sey dem dey store di state inside tree strukshure, and afta efri block na only smoll part of di tree nid shanj. So, in general, bitwin two blocks wey dey klose to ish oda, most of di tree go bi di same, and so dem fit store di data wons and refrena am two taims as dem dey yus pointas (wey bi hashes of subtrees). Dem dey yus speshial kain tree wey dem dey koll "Patricia tree" to do dis one. E fit shanj di Merkle tree konsept wey go allow make dem fit put and delete nodes, and nor bi just to shanj dem, im go do am wella. Also, bikos all di state infomashon dey part of di last block, im nor nid to store di whole blockchain history - strategy wey, if dem fit apply am to Bitcoin, fit give 5-20 taims savings for space. + +Kweshon wey pipol dey always ask na "wia" dem dey run kontract kode, in terms of fisikal hardwia. Di ansa simpol: di process wey dem dey yus run kontract kode na part of di definishon of di state transishon funshon, wey bi part of di block validashon algorithm, so if dem add transakshon into block `B` di nodes go run di kode exekushon wey di transakshon start, nau and in di fushure, wey download and validate block `B`. + +## Aplikashons {#applications} + +In general, three types of aplikashons dey on top Ethereum. Di first kategory na finanshial aplikashons, wey dey giv users more pawaful ways wey dem fit yus manaj and enta kontracts as yu dey yus dia money. Dis one inklude sub-kurensis, finanshial derivatives, hedging kontracts, savings wallets, wills, and im even get some kain full-skale employment kontracts. Di sekond kategory na semi-finanshial aplikashons, wia money dey involve but im still get heavy non-monetary side to wetin dem dey do; pafect eksampol na sef-enforsing bountis wey solushons to komputashonal palava. Las-las, aplikashons laik online voting and disentralize gofanans dey wey nor bi finanshial at all. + +### Token Systems {#token-systems} + +Token systems wey dey on-blockchain dey get plenti aplikashons wey range from sub-kurensis wey dey reprisent assets laik USD abi gold to kompany stocks, individual tokens wey dey reprisent smart propaty, sekure koupons wey dem nor fit forge, and even token systems wey nor get any tie to konvenshonal value sef, wey dem dey yus as point systems for insentivizashon. Token systems dey surprise isy to impliment in Ethereum. Di key point to ondastand bi sey all kurency, abi token system, fundamentally na database wit one operashon: subtract X units from A and give X units to B, wit di kondishon sey (i) A bin get at least X units bifor di transakshon and (2) A approve di transakshon. All im nid to impliment token system na to put dis logik inside kontract. + +Di basik kode dem fit yus run token system for Serpent dey look laik dis: + +```py +def send(to, value): + if self.storage[msg.sender] >= value: + self.storage[msg.sender] = self.storage[msg.sender] - value + self.storage[to] = self.storage[to] + value +``` + +Dis one na literal implimentashon of di "banking system" state transishon funshon wey dem deskribe for dis dokument. Dem go nid add smoll extra lines of kode to provide for di first step of distributing di kurency units for di first place and some oda edge kases, and normally dem gats add funshon wey go allow oda kontracts to sheck di balans of di address. But na all wey dey to am bi dat. Base on theory, Ethereum-based token systems wey dey act as sub-kurensis fit get anoda important feature wey on-chain Bitcoin-based meta-kurensis nor get: dis one na di ability to pay transakshon fees diret for dat kurensy. Hau dem go run dis one bi sey di kontract go maintain ether balans wey im go take rifund ether wey dem yus pay fees to di senda, and im go refill dis balans as im dey kolet di internal kurensy units wey im dey take as fees and resell dem to dey yus run aukshon wella. So users go nid "activate" dia akants wit ether, but wons di ether don dey dia yus fit yus am again bikos di kontract go rifund am ish taim. + +### Finanshial derivatives and dem Stabol-Value Kurensis {#financial-derivatives-and-stable-value-currencies} + +Finanshial derivatives na di aplikashon wey kommon passfor di "smart kontract", and one of di tin wey simpol pass to run for kode. Di main palava to dey run finanshal kontracts bi sey most of dem nid refrens for price ticker wey dey outside; for eksampol, one aplikashon dem disaya pass na smart kontract wey dey hedge against di volatility of ether (or anoda cryptocurrency) wit respect to US dollar, but to do dis one, di kontract nid sabi wetin di value of ETH/USD bi. Di way wey simpol pass to do dis na thru one "data feed" kontract wey spesifik party (laik NASDAQ) dey dem disign so dat dat party get di ability to update di kontract as dem nid am, and im dey provide intaface wey allow oda kontracts to send messaj to dat kontract and get response wey dey provide di price. + +For dat kritikal ingrident, di hedging kontract go look as follows: + +1. Wait for party A to input 1000 ether. +2. Wait for party B to input 1000 ether. +3. Rekod di USD value of 1000 ether, wey dem kalkulate by asking di data feed kontract, for storaj, make wi sey na $x. +4. Afta 30 days don reach, allow A abi B to "reactivate" di kontract to send $x worth of ether (wey dem kalkulate by asking di data feed kontract again to get di new price) to A and di rimaining to B. + +Dis kain kontract go get big potenshial for crypto-commerce. One of di main palava pipol tok about cryptocurrency na di fact dat im dey volatile; aldoh plenti users and merchants fit wont di sekurity and conveniens to dey deal wit cryptographic assets, dem nor fit wont to face dat possibility of losing 23% of di value of dia funds for just one day. Ontil nau, di solushon wey pipol dey propose pass na issuer-backed assets; di idia bi sey issuer go make sub-kurrency wey dem get rite to issue and revoke units, den dem dey provide one unit of di kurrency to anybodi wey giv dem (offline) wit one unit of di asset wey dem spesify (laik gold, USD). Di pesin wey kon issue kon promise to giv one unit of di basik asset to anybodi wey send back one unit of di crypto-asset. Dis metod dey allow any non-cryptographic asset to dey "uplifted" into one cryptographic asset, if dem fit trust di pesin wey issue am. + +In praktis, haueva, pesin wey issue nor dey always trustworthy, and for some cases di banking infrastrukshure sef go dey too weak, abi too hostile, for such savis to komot. Finanshial derivatives dey provide alternative. For here, insted of one one singol issuer wey dey provide di funds to back up asset, disentralize market watchers, wey dey bet di price of cryptographic refrens asset (laik ETH) go go up, kon play dat role. Unlaik di pipol wey dey issue, pipol wey dey watch nor get opshon to default on dia side of di bargain bikos di hedging kontract dey hold dia funds for eskrow. Make you note sey dis approach nor dey fully disentralize, bikos dem still nid trusted sorse to giv di price ticker, aldoh yu fit argue sey dis one still bi big growth wen you dey look am from di angle of ridusing wetin infrastrukshure rikwaya (unlaik to bi issuer, to dey issue price feed nor nid licenses and dem fit size am as free speech) and e dey ridus di potenshial for 419. + +### Identity and Reputashon Systems {#identity-and-reputation-systems} + +Di first alternative cryptocurrency of all, [Namecoin](http://namecoin.org/), wey try to yus Bitcoin-laik blockchain to provide name registrashon system, wia users fit regista dia names for publik database alongside oda data. Di main yus kase wey dem dey tokk about na for [DNS](https://wikipedia.org/wiki/Domain_Name_System) system, wey dey map domain names laik "bitcoin.org" (abi, for Namecoin kase, "bitcoin.bit") to IP address. Oda yus kases na email authentikashon and even more advans reputashon systems. Here na di basik kontract wey dem fit yus giv Namecoin-laik name registrashon system for Ethereum: + +```py +def register(name, value): + if !self.storage[name]: + self.storage[name] = value +``` + +Di kontract simpol wella; all im bi na just database inside di Ethereum netwok wey dem fit add to, but dem nor fit adjust abi rimuv from am. Anybodi fit regista name wit some value, and dat registrashon go stick foreva. More advans name registrashon kontract go also get "funshon klause" wey go allow oda kontracts to ask am kweshons, im go also get metod for di "owna" (wey bi di first pesin wey regista) wit name wey im fit yus shanj di data abi transfa ownaship. Pesin fit even add reputashon and web-of-trust funshonality on top. + +### File storaj wey nor dey sentralize {#decentralized-file-storage} + +Ova di past few years, plenti popular online file storaj startups don show, di most popular one na Dropbox, wey dey try allow users to upload backup of dia hard drive den di savis go store di backup and allow di user access am in ekshanj for monthly fee. But, for dis taim, di file storaj market sometaims nor dey effishient; if yu just look smoll for diferen solushons wey exist, yu go see sey, espeshially for di "uncanny valley" 20-200 GB level wia free quotas abi enterprise-level diskounts nor dey work, monthly prices for mainstream file storaj kost so tey yu dey pay pass di kost of di entaya hard drive for just one month. Ethereum kontracts fit allow for di growth of disentralize file storaj ekosystem, wia individual users fit earn smoll money as dem dey rent out dia own hard drives and den dem fit yus di space wey dem nor yus to further ridus di kosts of file storaj. + +Di main foundashon piece for dis device go bi wetin wi don koll di "disentralize Dropbox Kontract". Dis na laik kontract works as follows. First, pesin go separate di data wey dem wont into blocks, encrypt ish block so im go dey private, and dey build Merkle tree from am. Pesin go den make kontract wit rule sey, efri N blocks, di kontract go pick random index for di Merkle tree (using di block hash wey don pass, wey dey accessibol from kontract kode, as source of randomness), den giv X ether to di first entity wey provide transakshon wit simplol payment verifikashon-laik pruf of ownaship of di block for dat index for di tree. Wen user wan download dia file again, dem fit yus mikropayment shannel protokol (laik pay 1 szabo per 32 kilobytes) to get di file back; di aproach wey dey fee-effishient past na for di pesin wey dey pay make im nor publish di transakshon ontil di end, insted dem go riplace di transakshon wit one wey get more money wit di same nonce afta im reach efri 32 kilobytes. + +One very important feature of di protokol bi sey, aldoh im fit look laik pesin dey trust many random nodes sey dem nor go deside to forget di file, pesin fit ridus dat risk to almost zero by separating di file into many pieces thru sikrit sharing, den watching di kontracts to see if ish piece still dey for some node posseshon. If one kontract still dey pay out money, dat one dey provide cryptographic pruf sey somebody somewia still dey store di file. + +### Disentralized Autonomous Organizashons {#decentralized-autonomous-organizations} + +Di general konsept of one "disentralized autonomous organizashon" na of virtual entity wey get some set of membas abi shiaholdas wey, maybe wit 67% majority, get di rite to spend di entity money and modify im kode. Di membas go kollectively deside hau di organizashon go allocate im funds. Ways wey dem dey yus shia DAO funds fit range from bountis, salaris to even more exotik metods laik intanal kurensy to tins laik riwod work. Dis one dey essenshialy replikate di legal strukshure of tradishonal kompany abi nonprofit but im dey yus only di cryptographic blockchain teknology to enforse am. So far, plenti of di tori around DAOs don dey around di "kapitalist" model of "disentralized autonomous korporashon" (DAC) wit shiaholdas wey dey risiv dividends and tradabol shia; na anoda models, wey dem fit eksplain as "disentralize autonomous komunity", go make all membas get ekwol shia for desishon making and go rikwaya 67% of membas wey dey exist make dem agree to add abi rimuv memba. Wetin pesin rikwaya fit only get only one membaship wey dem go nid to enforse di group koletively. + +One general outline for hau to kode one DAO na laik dis. Di disign wey simpol pass na simpol piece of sef-modifying kode wey dey shanj if two-thirds of di membas agree on di shanj. Aldoh kode dey hard to shanj for theory, pesin fit get around dis izy and get de-facto mutability by having chunks of di kode to separate kontracts, and having di address of which kontracts to koll stored wey dey stored for di storaj dem fit modify. To run dat simpol DAO kontract, im go get three transakshon types, wey dem dey distinguish by di data wey dem provide for di transakshon: + +- `[0,i,K,V]` to regista di proposal wit index `i` to shanj di address at storaj index `K` to value `V` +- `[1,i]` to regista vote wey dey proposal `i` +- `[2,i]` to take finalize proposal `i` if dem don make enuf votes + +Di kontract go den get klauses for ish of dis. E go maintain rekod of all open storaj shanjis, wit list of di pipol wey vote for dem. E go also get list of all di membas. Wen any storaj shanj don reach two thirds of membas wey dey vote for am, di final transakshon fit exekute di shanj. Dem go also don build sophistikated skeleton wey go also get built-in voting ability for feashures laik sending transakshon, make en add membas and make en rimuv membas, and e fit even provide for [Liquid Demokrasy](https://wikipedia.org/wiki/Liquid_democracy)-style vote delegashon (wey bi sey anybody fit assign someone make en vote for dem, and assignment dey transitive so if A assign B and B assign C den C dey ditamin A vote). Dis disign go kon allow di DAO make im grow normally as komunity wey nor dey sentralized, wey dey allow pipol to delegate di task of filtering out who bi memba to speshialists las-las, but for di "kurent system" speshialists fit pop in and out of existence izy ova taim as individual komunity membas shanj hau dem align. + +Anoda model na for disentralized korporashon, wia any akant fit get zero abi more shares, and two thirds of di shares rikwaya to make desishon. Komplete skeleton go involve asset manajment funshonality, di ability to make offer to buy abi sell shares, and di ability to asept offers (hopefully wit order-matching metods inside di kontract). Delegashon go also exist Liquid Demokracy-style, generalizing di idia of "board of directors". + +### Hau yu fit apply am more {#further-applications} + +**1. Wallets wey dem dey yus save**. Make wi sey Alice wan kip en funds safe, but she dey worried sey she go luz am abi sombody go hack en private key. She put ether for kontract wit Bob, wey bi bank, laik dis: + +- Na Alice alone fit rimuv highes 1% of di funds for ish day. +- Na Bob alone fit rimuv maximum of 1% of di funds per day, but Alice get di pawa to make transakshon wit her key wey go shut off dis ability. +- Alice and Bob togeda fit witdraw anytin. + +Normally, 1% efri day dey enuf for Alice, and if Alice wan kollet more moni she fit ask Bob for helep. If dem hack Alice key, she go run go meet Bob tell am sey make im muv di funds to new kontract. If her key lost, Bob go find way rimuv di funds las-las. If Bob turn out to bi bad pesin, den she fit turn off im ability to witdraw. + +**2. Crop insurans**. Pesin fit make finanshial derivatives kontract izy but dem go yus data feed of di weather, e nor go yus di one of any price index. If farmer for Iowa buy derivative wey dey pay out opposite based on di rainfoll for Iowa, den if drought dey hapun, di farmer go risiv di moni sharp-sharp and if rain plenti di farmer go happy bikos dia crops go do well. Dem fit also expand dis one to natural disaster insurans generally. + +**3. Data feed wey no dey sentralized **. For finanshial kontracts, e fit dey posibol to disentralize di data feed thru protokol wey dem dey koll "[SchellingCoin](http://blog.ethereum.org/2014/03/28/schellingcoin-a-minimal-trust-universal-data-feed/)". SchellingCoin dey work like dis: N parties all go put into di system di value of di given data (like de ETH/USD price), im go sort di values, and efribody bitwin di 25th and 75th percentile go get one token as riwod. Efribodi get di insentive to provide di ansa wey efribodi else go provide, and di only value wey plenti playas fit realistikaly agree on na di obvious default: di truth. Dis one go kreate disentralized protokol wey fit for theory giv any numba of values, e go also give di ETH/USD price, di temperashure for Berlin abi even di rizut of one hard computashon. + +**4. Smart multisignature eskrow**. Bitcoin dey allow multisignature transakshon kontracts wia, for eksampol, three out of di five keys fit spend di funds. Ethereum dey allow for more granularity; for eksampol, four out of five fit spend efritin, three out of five fit spend up to 10% per day, and two out of five fit spend up to 0.5% per day. Di Ethereum multisig also dey asynchronous - dis one mean say two parties fit regista dia signatures for di blockchain at difren taims and di last signature go automatikaly send di transakshon. + +**5. Cloud komputing**. Dem fit also yus di EVM teknology take make verifiabol komputing environment, wey go allow users make dem ask odas to karry out komputashons and den opshonaly ask for proofs sey dem do komputashons koretly for some sheckpoints wey dem randomly pick. Dis one dey allow for di kreashon of kloud komputing market wia any user fit participate with dia desktop, laptop or speshialized server, and to dey spot check togeda wit sekurity deposits fit dey used to make sure say di system dey trustworthy (like nodes no fit cheat den make profit). Aldoh dis kind system fit nor dey suitabol for all tasks; tasks wey rikwaya high level of inter-process komunikashon, for eksampol, nor fit do am izy on top large kloud of nodes. Oda tasks sha dey izy pass to parallelize; projects laik SETI@home, folding@home and genetik algorithms fit dey izy to run on top dis platfom. + +**6. Peer-to-peer gambling**. Any numba of peer-to-peer gambling protokols, laik Frank Stajano and Richard Clayton [Cyberdice](http://www.cl.cam.ac.uk/~fms27/papers/2008-StajanoCla-cyberdice.pdf), fit dey run on di Ethereum blockchain. Di gambling protokol wey simpol pass na akshualy just kontract for difrens on di next block hash. Dem fit build more advans protokols from dia, dis one go kreate gambling savis wit near-zero fees wey nor get ability to sheat. + +**7. Markets wey dem dey predict**. If dem provide orakol abi SchellingCoin, markets wey dem dey predict also dey izy to run, and prediction markets togeda wit SchellingCoin fit prove to be di first mainstream aplikashon of [futarchy](http://hanson.gmu.edu/futarchy.html) as gofanans protokol for disentralized organizashons. + +**8. On-chain disentralized marketplaces**, wey dey yus di identity and reputashon system as base. + +## Miscellanea And Koncerns {#miscellanea-and-concerns} + +### Modified GHOST Implimentashon {#modified-ghost-implementation} + +Di "Greedy Heaviest Observed Subtree" (GHOST) protokol na new tin wey Yonatan Sompolinsky and Aviv Zohar first bring out for [December 2013](https://eprint.iacr.org/2013/881.pdf). Wetin make dem kreate GHOST na say blockchains wey dey konfam tins kwik-kwik dey suffer from sekurity palava bikos of high old rate - as e take dey hapun, if miner A mine one block and den miner B kome mine anoda block bifor miner A own reach B side, miner B block go waste and e nor go helep sekurity for di netwok. Again sef, anoda palava dey: if miner A na mining pool wey get 30% hashpawa and B get 10% hashpawa, A go get 70% shans to produs stale block (bikos di oda 30% of di taim, na A produs di last block so e go get mining data sharp-sharp) while B go get 90% shans to produs stale block. So, if di block interval short wella make stale rate high, A go dey more effishient just bikos of im size. As dis two tins join, blockchains wey dey produs blocks kwik-kwik fit make one mining pool get enuf persentaj of di netwok hashpawa to dey kontrol di mining process by imsef. + +As Sompolinsky and Zohar tok am, GHOST dey solve di first palava of netwok sekurity loss by putting old blocks for di kalkulashon of wich chain long pass; dat one mean sey, nor bi just di parent and ancestors of one block, but also di old descendants of di block ancestor (for Ethereum languaj, wi dey koll dem "uncles") dem go add for di kalkulashon of wey dey block get di total proof-of-work wey big pass behind am. To solve di sekond palava of sentralizashon bias, wi go pass di protokol wey Sompolinsky and Zohar deskribe, and wi go also give block riwods to stales: one old block go risiv 87.5% of im base riwod, and di nephew wey get di old block go risiv di rimaining 12.5%. Dem nor dey giv transakshon fees to uncles. + +Ethereum dey yus simpol vashon of GHOST wey dey only go down seven levels. Na laik dis dem define am: + +- One block suppose tok wey bi one be im parent, and en suppose tok at least 0 abi more uncles +- Uncle wey dey block B gats get dis kain propatis: + - Im suppose bi diret pikin of di kth generashon ancestor of B, wia `2 <= k <= 7`. + - En nor fit be ancestor of B + - Uncle gats bi korect block heada, but im nor nid to bi block wey dem don verify bifor abi even koret bloc + - Di uncle gats dey difren from all uncles wey dem don put for blocks bifor and all oda uncles wey dem put for di same block (nor doubol-inklushon) +- For efri uncle U for block B, di miner of B go get extra 3.125% on top im coinbase riwod and di miner of U go get 93.75% of normal coinbase riwod. + +Dis limit vashon of GHOST, wey uncles fit only reach 7 generashons, na im dem yus for two rizins. First one, if GHOST nor get limit, e go bring too many palava for di kalkulashon of which uncles dey koret for one block. Sekond one, if GHOST nor get limit wit kompensashon as dem dey yus for Ethereum, e go rimuv di rizin wey make miner go want mine for di main chain insted of di chain of publik attacka. + +### Fees {#fees} + +Bikos efri transakshon wey dem publish for blockchain dey make netwok spend money to download and sheck am, im nid somtin to kontrol am, wey bi laik transakshon fees, so pipol nor go dey misuse am. Di way wey dem dey do am for Bitcoin, na to make di fees voluntary, dem dey trust miners to bi di gatekipas and set difren minimums. Bitcoin pipol laik dis approach wella bikos im bi laik "market-based", wey dey make supply and dimand bitwin miners and pipol wey dey send transakshon ditamin di price. But di palava wit dis way to dey rizin bi sey, transakshon processing nor bi market; even doh im sweet for mouth to tink sey transakshon to dey process na savis wey miner dey offer pesin wey send am, for real laif efri transakshon wey miner inklude go nid make efri node for di netwok process am, so na third parties dey bear most of di kost of transakshon to dey yus process, nor bi di miner wey dey deside weda to put am abi not. So, wahala wey dey affect efribody go fit hapun. + +But as im bi, di fault for di market-based metod bi sey, wen dem give am one partikular wrong asumpshon wey simpol, e go just kancel imsef out laik magik. Di argument na laik dis. Suppose sey: + +1. One transakshon dey lead to `k` operashons, wey dey offa riwod `kR` to any miner wey inklude am wia im senda set `R` and miner fit don see `k` and `R` (roughly) bifor. +2. One operashon get processing kost of`C` for any node (wey mean sey all nodes get ekwol efishiensy) +3. Dem `N` mining nodes dey, wey ish one get ekwol processing pawa gan-gan (wey mean `1/N` for di total) +4. Nor full nodes wey nor dey mine exist. + +Miner go gree process transakshon if di riwod wey en expect pass di kost. So, di riwod wey en dey ekspet na `kR/N` sinse di miner get `1/N` shans to process di next block, and di processing kost for di miner na just`kC`. So, miners go put transakshons wey `kR/N > kC`, or `R > NC`. Make yu note sey `R` na di per-operashon fee wey di senda provide, and na one lower bound on di benefit wey di senda get from di transakshon, and `NC` na di kost for di entaya netwok togeda to dey process one operashon. So, miners get di insentive to inklude only doz transakshons wey di total utilitarian benefit pass di kost. + +But, some impotant tins dey difren for real life from doz asumpshons: + +1. Di miner dey pay kost wey high pass to process di transakshon pass di oda nodes wey im dey verify, sinse di extra taim to verify dey delay block propagashon and so e dey inkrease di shans sey di block go bikom old. +2. Full nodes wey nor dey mine dey exist. +3. Di mining pawa distribushon fit end up radikaly inegalitarian in praktis. +4. Pipol wey dey spekulate, politikal enemis and krazy pipol wey just want kause palava for di netwok dey exist, and dem fit smartly set up kontracts wia dia kost low pass di kost wey oda nodes wey dey verify dey pay. + +(1) dey make miner wan inklude fewer transakshons, and (2) dey inkrease `NC`; so, dis two effects dey partly kancel ish oda out.([Hau?](https://github.com/ethereum/wiki/issues/447#issuecomment-316972260) 3) and (4) na di main palava; to solve dem wi just put floating cap: nor block fit get more operashons pass `BLK_LIMIT_FACTOR` taims di long-term eksponenshal moving averaj. Spesifikally: + +```js +blk.oplimit = floor((blk.parent.oplimit \* (EMAFACTOR - 1) + +floor(parent.opcount \* BLK\_LIMIT\_FACTOR)) / EMA\_FACTOR) +``` + +`BLK_LIMIT_FACTOR` and `EMA_FACTOR` na konstants wey dem go set to 65536 and 1.5 for nau, but dem fit shanj am afta further analysis. + +Anoda faktor dey wey dey diskraj large block sizes for Bitcoin: blocks wey big go take longa taim to spread, and so dem get higher shans to bikom old. For Ethereum, blocks wey yus plenti gas fit also take longa taim to spread both bikos dem big for body and bikos dem take longa taim to process di transakshon state transishons to validate. Dis delay wey dey diskoraj na impotant tin for Bitcoin, but im nor too matta for Ethereum bikos of di GHOST protokol; so, to dipend on regulated block limits dey provide more stabol baseline. + +### Komputashon And Turing-Kompleteness {#computation-and-turing-completeness} + +One impotant tin bi sey di Ethereum virtual machine dey Turing-komplete; dis one mean sey EVM kode fit enkode any komputashon wey pesin fit tink of, wey inklude loops wey nor dey end. EVM kode dey allow looping for two ways. First, e get `JUMP` instrukshon wey allow di program to jump back to wia e don pass bifor for di kode, and `JUMPI` instrukshon to do kondishonal jumping, wey allow for statements laik `while x < 27: x = x * 2`. Sekond, kontracts fit koll oda kontracts, wey fit allow for looping thru rekurshon. Dis one dey naturaly bring one palava: shey bad users fit shut down miners and full nodes as im dey force dem to enta loop wey nor dey end? Di issue dey kome up bikos of one wahala for komputa science wey dem dey koll di halting palava: e nor get way to tell, for general kase, weda one program go eva stop abi not. + +As wi don tok for di state transishon seshon, di solushon na to make sure say transashon gats set maximum numba of komputashonal steps wey en fit take, and if exekushon take longa, komputashon go rivarse but dem go still pay fees. Messajis dey work for di same way. To show di motivashon behind awa solushon, konsida di following eksampol: + +- One attaka kreates one kontact wey dey run one inifite loop, and den send one transakshon to dey aktivate dat loop to di miner. Di miner go process di transakshon, run di infinite loop, and den wait for am to run out of gas. Even doh di exekushon run out of gas and stop for middol, di transakshon still valid and di miner still kolet di fee from di attacka for ish komputashonal step. +- Attacka go make very long infinite loop wit plan to forse di miner to kip komputing for so long sotey by di taim komputashon finish, some more blocks don kome out and en nor go posibol for di miner to put di transakshon wey go allow am kolet di fee. But, dem go rikwaya di attacka to submit value for `STARTGAS` wey go limit di numba of komputashonal steps wey exekushon fit take, so di miner go sabi bifor taim sey di komputashon go take too many steps. +- Attacka see kontract wit kode laik `"send(A,kontract.storaj[A]); kontract.storaj[A] =0`", and den send transakshon wit just enuf gas to run di first step but not enuf wey en go take reach di sekond one (wey mean sey en dey make witdrawal but nor let di balans go down). Di pesin wey write di kontract nor nid worry about proteshon against dis kain attack, bikos if exekushon stop for middol, di shanjis go rivarse. +- Finanshial kontract dey work by taking di median of nine proprietary data feeds to ridus risk. Attacka go take ova one of di data feeds, wey dem disign to fit shanj thru di variabol-address-koll metod wey wi don tok about for di sekshon about DAOs, and shanj am to run infinite loop, so e dey try to forse any attempt to klaim funds from di finanshia kontract to run out of gas. But, di finanshial kontract fit set gas limit for di messaj to privent dis palava. + +Di oda opshon to Turing-kompleteness na Turing-inkompleteness, wia `JUMP` and `JUMPI` no dey exist and only one kopy of ish kontract fit dey for di koll stack at any taim. Wit dis system, di fee system wey wi don tok and di wahala wey dey around hau awa solushon go work fit nor dey necessary, as di kost to exekute kontract go get upper limit based on im size. Also, Turing-inkompletenes nor even bi big limitashon; out of all di kontract eksampols wey wi don tink of inside, na only one nid loop, and even dat loop wi fit rimuv am if we make 26 repitishons of one-line piece of kode. Wit di sirious implikashons of Turing-kompleteness, and di smoll benefit, why wey we nor wan just yus Turing-inkomplete languaj? For real life, haueva, Turing-inkompleteness nor bi neat solushon to di palava at all. To see why, look dis kontracts: + +```sh +C0: call(C1); call(C1); +C1: call(C2); call(C2); +C2: call(C3); call(C3); +... +C49: call(C50); call(C50); +C50: (run one step of a program and record the change in storage) +``` + +Now, send transakshon giv A. So, for 51 transakshons, wi get kontract wey dey take 250 komputashonal steps. Miners fit try detect dis kain logik bombs bifor taim by kipin value alongside ish kontract wey dey show di maximum numba of komputashonal steps wey e fit take, and kalkulate dis one for kontracts wey dey koll oda kontracts ova and ova, but dat one go rikwaya miners to forbid kontracts wey dey kreate oda kontracts (sinse dem fit roll di kreashon and execushon izy of all 26 kontracts above into one kontract). Anoda palava bi sey di address field of messaj na variabol, so generally e fit nor even posibol to sabi wich oda kontracts one kontract go koll bifor taim. So, all in all, we get konklushon wey dey surprising: Turing-kompleteness dey izy to manaj, and di lack of Turing-kompleteness dey difikut to manaj unless di exact same kontrols dey - but for dat kase why wi nor just let di protokol dey Turing-komplete? + +### Kurrency And Issuans {#currency-and-issuance} + +Di Ethereum netwok get im own built-in kurrensy, ether, wey dey serve two purposes: e dey provide primary liquidity layer to allow for efishient ekshanj bitwin difren types of dijital assets and, di more impotant, e dey provide one metod to dey pay transakshon fees. For conveniens and to stop any future argument (see di kurent mBTC/uBTC/satoshi debate for Bitcoin), dem don already label di denominashons: + +- 1: wei +- 1012: szabo +- 1015: finney +- 1018: ether + +Make yu take dis one as ekspand vashon of di koncept of "dollars" and "cents" or "BTC" and "satoshi". For di near future, wi dey ekspet sey dem go yus "ether" for ordinary transakshon, "finney" for mikrotransakshons and "szabo" and "wei" for teknika diskushons about fees and protokol implimentashon; di rimaining denominashons fit bikom yusful later and dem nor nid inklude dem for klients nau. + +Di issuans model go bi laik dis: + +- Dem go riliz Ether for kurensy sale at di price of 1000-2000 ether per BTC, dis na way wey dem wan yus fund di Ethereum organizashon and pay for divelopment wey oda platfoms laik Mastercoin and NXT don yus succeed bifor. Pipol wey buy early go benefit from bigga diskounts. Di BTC wey dem kollet from di sale, dem go yus am komplete to pay salaris and bountis to divelopas and invest into difren for-profit and non-profit projects for di Ethereum and cryptokurensy ekosystem. +- 0.099x di total amount wey dem sell (60102216 ETH) dem go allokate am to di organizashon to kompensate early kontributors and pay ETH-denominated ekspensis bifor di genesis block. +- 0.099x of di total amount wey dem sell dem go keep am as long-term risarve. +- 0.26x of di total amount wey dem sell dem go giv am to miners per year foreva afta dat point. + +| Group | Wen dem launch | Afta 1 year | Afta 5 years | +| -------------------------------- | -------------- | ----------- | ------------ | +| Kurensy units | 1.198X | 1.458X | 2.498X | +| Purchasers | Purchasers | 68.6% | 40.0% | +| Risarve wey dem spend bifor sale | 8.26% | 6.79% | 3.96% | +| Risarve wey dem spend afta sale | 8.26% | 6.79% | 3.96% | +| Miners | 0% | 17.8% | 52.0% | + +#### Long-Term Supply Growth Rate (percent) + +![Inflashon for Ethereum](./ethereum-inflation.png) + +_Even doh di way dem dey issue di kurensy dey linear, just laik Bitcoin ova taim di supply growth rate still dey tend to zero._ + +Di two main shoices for di model above na (1) di existence and size of endowment pool, and (2) di existence of permanently growing linear supply, as opposed to supply wey dey capped laik for Bitcoin. Di rizin for di endowment pool na laik dis. If di endowment pool nor exist, and dem ridus di linear issuans to 0.217x to give di same inflashon rate, den di total quantity of ether go be 16.5% less and so ish unit go bi 19.8% more valuabol. So, for di ekwiilibrium 19.8% more ether dem go buy for di sale, so ish unit go again be exactly as valuabol as bifor. Di organizashon go also den get 1.198x as much BTC, wey we fit konsida to be split into two slices: di original BTC, and di adishonal 0.198x. So, dis situashon di same as di _same tin as_endowment, but wit one impotant difrens: di organizashon dey hold only BTC, so e no get motivashon to suppot di value of di ether unit. + +Di pamanent linear supply growth model dey ridus di risk of wetin some pipol see as too much wealth koncentrashon for Bitcoin, and e dey give pipol wey dey live for present and future taims fair shans to akwaya kurensy units, while for di same taim en still dey kip strong insentive to get and hold ether bikos di "supply growth rate" as persentaj still dey tend to zero ova taim. Wi dey also theorize sey bikos koins dey always lost ova taim due to kialessness, death, etc, and wi fit model koin loss as persentaj of di total supply per year, say di total kurensy supply for cirkulashon go in fact eventually stabilize at value wey equal to di annual issuans divided by di loss rate (for eksampol, at loss rate of 1%, wons di supply reach 26X den 0.26X dem go mine and 0.26X dem go luz efri year, dey kreate ekwilibrium). + +Make yu note sey for di future, e fit hapun sey Ethereum go switch to proof-of-stake model for sekurity, wey go ridus di issuans rikwayament to bitwin zero and 0.05X per year. In kase sey di Ethereum organizashon luz funding abi for any oda rizin disappia, wi dey leave open "soshial kontract": anybodi get di rite to kreate future kandidate vashon of Ethereum, wit di only kondishon as sey di Kwontity of ether suppose bi at most ekwol to `60102216 * (1.198 + 0.26 * n)` wia `n` na di numba of years afta di genesis block. Kreators dey free to krowd-sell abi make dem assign some abi all of di difrens bitwin di PoS-driven supply ekspanshon and di maximum allowabol supply ekspanshon to pay for divelopment. Kandidate upgrades wey nor komply wit di soshial kontract dem fit dey justifiably fork into vashon wey go komply. + +### Mining Kentralizashon {#mining-centralization} + +Di Bitcoin mining algorithm dey work by making miners kompute SHA256 on slightly modified vashons of di block header millions of taims ova and ova again, ontil one node kome up wit vashon wey im hash dey less pass di target (dis one kurently dey around 2192). But, dis mining algorithm dey vulnerabol to two type of sentralizashon. First, di mining ekosystem don dey dominated by ASICs (aplikashon-spesifik integrated kircuits), komputa chips wey dem disign for, and so thousands of taims more efishient at, di spesifik task of Bitcoin mining. Dis one mean say Bitcoin mining nor longa dey disentralized wella again, e kon dey nid millions of dollars of kapital to participate wella. Sekond, most Bitcoin miners nor dey akshualy paform block validashon lokally; dem dey rely on sentralized mining pool to giv di block headas. Dis palava na im worse pass: as of di taim wey dem write dis, di top three mining pools dey indirectly kontrol 50% of processing pawa for di Bitcoin netwok, aldoh dis one dey ridus by di fact say miners fit switch to oda mining pools if pool abi koalishon attempt 51% attack. + +Di kurent plan for Ethereum na to yus mining algorithm wia miners go nid fetch random data from di state, kompute some randomly transakshons wey dem select from di last N blocks for di blockchain, den riturn di hash of di rizut. Dis one get two impotant benefits. First one na, Ethereum kontracts fit get any kind of komputashon, so Ethereum ASIC go bi ASIC for general komputashon - wey mean sey na betta CPU. Sekond, mining rikwaya access to di entaya blockchain, dey forse miners to store di entaya blockchain and dey make dem dey kapabol to dey verify efri transakshon. Dis one dey rimuv di nid for sentralized mining pools; aldoh mining pools fit still sarve di legitimate role of makin di randomness of riwod distribushon level, peer-to-peer pools wit nor sentral kontrol fit also sarve dis funshon wella. + +Dem neva test dis model, and e fit get difikultis along di way to dey afoid satain kleva optimizashons wen im dey yus kontract exekushon as mining algorithm. But one tin wey dey intrest for dis algorithm bi sey im dey allow anybodi to "poison di well", e dey do am as im dey bring large numba of kontracts into di blockchain spesifikaly disign to stymie satain ASICs. Di ekonomik insentives exist for ASIC manufacturers to yus dis kain trick take attack ish oda. So, di solushon wey wi dey divelop na ultimately adaptive ekonomik human solushon rada dan one wey dey purely teknical. + +### Scalability {#scalability} + +One komon worry about Ethereum na di issue of skalability. Laik Bitcoin, Ethereum dey suffer from di flaw sey efri transakshon nid make efri node for di netwok process am. Wit Bitcoin, di size of di kurent blockchain dey rest at about 15 GB, and e dey grow by about 1 MB per hour. If di Bitcoin netwok go process Visa 2000 transakshon per sekond, im go grow by 1 MB per three sekonds (1 GB per hawa, 8 TB per year). Ethereum go suffer similar growth pattan, dis bad pass by di fact sey plenti aplikashons go dey on top of di Ethereum blockchain insted of just kurensy as e bi for Bitcoin, but e betta smoll bikos Ethereum full nodes only nid to store di state insted of di entaya blockchain history. + +Di wahala wit blockchain size wey big laik dat na sentralization risk. If di blockchain size inkrease reach, sey, 100 TB, den wetin go fit hapun bi sey na only smoll numba of big biznes go run full nodes, and all di regular users go dey yus lite SPV nodes. For dat kain situashon, possibility dey sey di full nodes fit join togeda and agree to sheat for some way wey go benefit dem (laik shange di block riwod, give demsefs BTC). Lite nodes nor go get way to take detect dis nau-nau. Normal, one honest full node go still exist, and afta few hawas, infomashon about di fraud go spread thru shannels laik Reddit, but at dat point e go don too late: e go bi up to di ordinary users to organize effort to blacklist di blocks, one big and almost impossibol koordinashon palava on similar scale as dat of pulling off successful 51% attack. For di kase of Bitcoin, na di kurrent palava bi dis, but blockchain modifikashon wey [Peter Todd don sujest](https://web.archive.org/web/20140623061815/http://sourceforge.net/p/bitcoin/mailman/message/31709140/) wey go ridus dis issue. + +For di near term, Ethereum go yus two adishonal strategis take kope wit dis palava. First, bikos of di blockchain-based mining algorithms, efri miner go dey forsed to bi full node, wey dey kreate lower bound on di numba of full nodes. Sekond and more important bi sey, wi go inklude intamediate state tree root for di blockchain afta ish transakshon don process. Even if di block validashon dey sentralized, as long as one honest verifying node exist, dem fit stop di sentralizashon palava thru verifikashon protokol. If miner publish invalid block, dat block suppose dey badly formatted, abi di state `S[n]` dey inkorect. Sinse wi sabi sey `S[0]` di korect, some first state suppose dey `S[i]` wey nor korect wia `S[i-1]` im korect. Di verifying node go provide di index`i`, e go also provide di "proof of invalidity" wey go konsist of di subset of Patricia tree nodes wey nid to process `APPLY(S[i-1],TX[i]) -> S[i]`. Nodes go fit yus dose nodes run dat part of di komputashon, and see sey di `S[i]`wey dem generate nor match di `S[i]` wey dem provide. + +Anoda, more sophistikated, attak go involve di bad-bad miners wey dey publish inkomplete blocks, so di full informashon nor go even dey to ditamin weda di blocks dey valid abi dem nor dey valid. Di solushon to dis na shallenj-response protokol: verifikashon nodes go dey issue "challenjis" for di form of target transakshon indices, and upon receiving node lite node go dey treat di block as untrusted ontil anoda node, weda di miner abi anoda verifier, provide subset of Patricia nodes as proof of validity. + +## Konclushon {#conclusion} + +Di Ethereum protokol dey originally konceive as upgraded vashon of cryptocurrency, wey dey provide advans features such as on-blockchain eskrow, witdrawal limits, finanshal kontracts, gambling markets and di laik via highly generalized programming languaj. Di Ethereum protokol nor go "support" any of di aplikashons direct, but di existens of Turing-komplete programming languaj mean sey dem fit yus theory kreate kontracts for any transakshon type abi aplikashon. Wetin dey very interesting about Ethereum na dat di Ethereum protokol dey muv far far dan just kurensy. Protokols wey dey around disentralized file storaj, disentralized komputashon and disentralized predikshon markets, among dozens of oda such koncepts, get di potenshial to substantially inkrease di efishiensy of di komputashonal industry, and giv big boost to oda peer-to-peer protokols by adding for di first taim di ekonomik layer. Finally, plenti amount of aplikashons dey wey nor get anytin to do wit money at all. + +Di koncept of arbitrary state transishon funshon as run by di Ethereum protokol dey provide for platfom wit unik potenshial; rada dan for am to dey klosed-ended, singol-purpose protokol intend for spesifik array of aplikashons for data storaj, gambling abi finans, Ethereum na open-ended by disign, and wi biliv sey e dey suited wella to serve as foundashonal layer for very large numba of both finanshial and non-finanshial protokols for di years to kome. + +## Notes and Further Reading {#notes-and-further-reading} + +### Notes {#notes} + +1. Sophistikated reada fit notis say Bitcoin address na di hash of di elliptik kurve publik key, and nor bi di publik key imsef. Haueva, im dey in act pafectly legitimate cryptographic terminology to refer to di pubkey as one publik key imsef. Dis na bikos wi fit konsida Bitcoin cryptography to bi kustom digital signature algorithm, wia di publik key konsist of di hash of di ECC pubkey, di signature konsist of di ECC pubkey togeda wit di ECC signature, and di verifikashon algorithm dey sheck di ECC pubkey for di signature against di ECC pubkey hash wey dem provide as publik key and den e dey verify di ECC signature wit di ECC pubkey. +2. Teknikaly, di median of di 11 previous blocks. +3. For inside, 2 and "CHARLIE" na both numbas[fn3](#notes), wit di last one being for big-endian base 256 reprisentashon. Numbeas fit dey at smollest 0 and at highest 2256-1. + +### Further Reading {#further-reading} + +1. [Follow kome value](http://bitcoinmagazine.com/8640/an-exploration-of-intrinsic-value-what-it-is-why-bitcoin-doesnt-have-it-and-why-bitcoin-does-have-it/) +2. [Smart propaty](https://en.bitcoin.it/wiki/Smart_Property) +3. [Smart contracts](https://en.bitcoin.it/wiki/Contracts) +4. [B-money](http://www.weidai.com/bmoney.txt) +5. [Proofs of works wey dem fit yus again](https://nakamotoinstitute.org/finney/rpow/) +6. [Propaty titols wey sekure wit di owna authority](https://nakamotoinstitute.org/secure-property-titles/) +7. [Di Bitcoin whitepaper](http://bitcoin.org/bitcoin.pdf) +8. [Namecoin](https://namecoin.org/) +9. [Zooko's triangol](https://wikipedia.org/wiki/Zooko's_triangle) +10. [Whitepaper of dem Kolored koins](https://docs.google.com/a/buterin.com/document/d/1AnkP_cVZTCMLIzw4DvsW6M8Q2JC0lIzrTLuoWu2z1BE/edit) +11. [Di Mastercoin whitepaper](https://github.com/mastercoin-MSC/spec) +12. [Decentralized autonomous korporashons wey dey for Bitcoin Magazine](http://bitcoinmagazine.com/7050/bootstrapping-a-decentralized-autonomous-corporation-part-i/) +13. [Payment verifikashon wey dem don make simpol](https://en.bitcoin.it/wiki/Scalability#Simplified_payment_verification) +14. [Merkle trees](https://wikipedia.org/wiki/Merkle_tree) +15. [Patricia trees](https://wikipedia.org/wiki/Patricia_tree) +16. [GHOST](https://eprint.iacr.org/2013/881.pdf) +17. [StorJ and Autonomous Agents, Jeff Garzik](http://garzikrants.blogspot.ca/2013/01/storj-and-bitcoin-autonomous-agents.html) +18. [Wen Mike Hearn dey tok on Smart Propaty for Turing Festival](https://www.youtube.com/watch?v=MVyv4t0OKe4) +19. [Ethereum RLP](https://github.com/ethereum/wiki/wiki/%5BEnglish%5D-RLP) +20. [Ethereum Merkle Patricia trees](https://github.com/ethereum/wiki/wiki/%5BEnglish%5D-Patricia-Tree) +21. [Wen Peter Todd dey tok on Merkle sum trees](https://web.archive.org/web/20140623061815/http://sourceforge.net/p/bitcoin/mailman/message/31709140/) + +_If yu wan sheck di history of di whitepaper make yu sheck [dis wiki](https://github.com/ethereum/wiki/blob/old-before-deleting-all-files-go-to-wiki-wiki-instead/old-whitepaper-for-historical-reference.md)._ + +_Ethereum, laik plenti komunity-driven, softwia project wey open sorse, don grow pass wen im first arrive. To learn about di latest divelopment of Ethereum, and hau dem don make shanjis to di protokol, wi rekomend [dis guide](/learn/)._ diff --git a/public/content/translations/pcm/zero-knowledge-proofs/index.md b/public/content/translations/pcm/zero-knowledge-proofs/index.md new file mode 100644 index 00000000000..7f3a96ebed7 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/pcm/zero-knowledge-proofs/index.md @@ -0,0 +1,214 @@ +--- +title: Zero-knowledge prufs +description: Non-teknika introdukshon to zero-knowlej pruf for biginas. +lang: pcm +--- + +# Wetin be zero-knowlej prufs? {#what-are-zk-proofs} + +Zero-knowlej prufs na one way to dey pruf di validity of one statement witout showin di statement imsef. Di 'prova' na di party wey dey try to pruf one point, as di 'verifaya' dey responsibol to dey validate di point. + +Zero-knowlej prufs first show face for 1985 paper, "[Di knowlej komplexity of interaktiv pruf systems](http://people.csail.mit.edu/silvio/Selected%20Scientific%20Papers/Proof%20Systems/The_Knowledge_Complexity_Of_Interactive_Proof_Systems.pdf)" wey dey provide one definishon of zero-knowledge prufs wey dem too dey yus tuday: + +> Zero-knowlej protokol na one metod by wich one party (di prova) **fit pruf** to anoda party (di verifaya) **sey somtin dey true, witout showin any info** apart from di fact dat dis spesifik statement dey true. + +Zero-knowledge prufs don impruf ova di years and dem don yus am for plenti real-world aplikashons. + + + +## Why wi nid zero-knowlej prufs? {#why-zero-knowledge-proofs-are-important} + +Zero-knowledge prufs reprisent one success for applied cryptography, as dem don promise to impruf sekurity of infomashon for individuals. Konsida hau yu fit pruf one point (e.g., "I bi citizen of X kountry") to anoda party (e.g., one savis provida). Yu go nid to provide "evidens" to bak up yor point, such as one nashonal passpot abi driver license. + +But palava dey wit di metod, wey lack of privacy full am. Dem store Pesinaly Identifiabol Infomashon (PII) wey dem shia wit third-party savis in sentral databases, wey dey vulnerabol to hacks. Wit identity theft wey bikom one kritika issue, plenti means dey for more privacy-protecting means to dey shia sensitiv infomashon. + +Zero-knowlej prufs solve dis palava as **dem komot di nid to show infomashon to pruf validity of points**. Zero-knowlej protokol dey yus di statement (wey dem koll 'witness') as input to generate one koret pruf of im validity. Dis pruf dey provide strong asurans sey one statement dey true witout to dey ekspose di infomashon dem yus to dey kreate am. + +If wi go back to awa eksampol bifor, di only evidens yu nid to pruf yor citizenship klaim na one zero-knowlej pruf. Di verifaya go only shek if satain propatis of di pruf dey koret to bolif sey di statement na tru one so. + +## Yus-kases for zero-knowlej prufs {#use-cases-for-zero-knowledge-proofs} + +### Payments wey wi nor sabi {#anonymous-payments} + +Kredit kard payments somtaims dey show plenti partis, wey inklude di payments provida, banks, and oda partis wey get intrest (e.g., gofament autoritis). As finanshial surveillans get gud side to sabi aktivity wey nor legit, im also look down on di privacy of ordinary citizens. + +Cryptocurrencies suppose provide one means for users to do private, peer-to-peer transakshons. But plenti cryptocurrency transakshons dey show wella for publik blockchains. User identitis dey often bi fake and fit link to real-world identitis (e.g. by inkludin ETH address for Twitter abi GitHub profiles) abi fit join wit real-world identitis as yu dey yus basik on and off-chain data analysis. + +Spesifik "privacy coins" dey wey dem disign for transakshons wey wi nor sabi kpatakpata. Blockchains wey fokus on privacy, laik Zcash and Monero, dey kova transakshon ditails, plus senda/risiva address, asset type, kwontity, and di transakshon taimline. + +By baking in zero-knowlej teknology to di protokol, [blockchain](/glossary/#blockchain) netwoks wey fokus on privacy dey allow [nodes](/glossary/#node) to validate transakshons witout di nid to access transakshon data. + +**Zero-knowlej prufs also apply to transakshons wey wi nor sabi for publik blockchains**. One eksampol na Tornado Cash, one disentralize, savis wey nor get kustody wey dey allow users to kondut private transakshons on Ethereum. Tornado cash dey use zero-knowlej prufs to komplete transakshons ditails and make sure sey finanshial privacy dey. E bad sey, bikos dis don "kome in" privacy tools dem rilate to bad aktivity. To ovakome dis, privacy don bikom di normal tin for publik blockchains las las. + +### Identity protekshon {#identity-protection} + +Kurent identity manajment system dey put pesina infomashon to palava. Zero-knowlej prufs fit helep pesin validate identity as im dey protet sensitive ditails. + +Zero-knowlej prufs dey yusfulin di kontext of [disentralize identity](/decentralized-identity/). Disentralize identity (wey dem also diskribe as 'sef-sovereign identity') dey give pesin di ability to kontrol access to pesina identifayas. To dey pruf yor citizenship witout to dey riveal yor tax ID abi passport ditails na one gud eksampol of hau zero-knowlej teknology enabol disentralize identity. + +### Autentikashon {#authentication} + +To dey yus online savis rikwaya to dey pruf yor identity and koret to access doz platfoms. Di often rikwaya to dey provide pesina infomashon, laik names, email address, birth dates, and so on. Yu fit also nid to put long passwod for yor head abi risk to dey luz access. + +Zero-knowlej prufs, haueva, fit make autentikashon for both platfoms and users simpol. Wons dem don generate one ZK-pruf yusin publik inputs (e.g., data wey dey attest to di user membaship of di platfom) and private input (e.g., di user ditails), di user fit prisent am to autentikate dem identity wen dem nid to access di savis. Dis dey impruf di ekperiens for users and frees organizashons from di nid to store big amounts of user infomashon. + +### Komputashon wey yu fit verify {#verifiable-computation} + +Komputashon wey yu fit verify na anoda aplikashon of zero-knowlej teknology to dey impruf blockchain disigns. Komputing wey yu fit verify dey allow us to outsorse komputashon to anoda entity as to dey maintain rizut wey yu fit verify. Di entity dey submit di rizut along wit one pruf to dey yus verify sey dem run di program wella. + +Komputashon wey wi fit verify dey **impotant to dey impruf processin speeds for blockchains** witout ridusin sekurity. To dey ondastan di dey rikwaya to sabi di difren inside solushon dem propose to dey yus skale Ethereum. + +[On-chain scaling solushon](/developers/docs/scaling/#on-chain-scaling), laik sharding, nid sirios modifikashon of di blockchain base layer. Haueva, dis metod hard wella and dem bi errors for di implimentashon fit ridus Ethereum sekurity model. + +[Off-chain skaling solushons](/developers/docs/scaling/#off-chain-scaling) nor dey rilly nid plenti shanjis to di kore Ethereum protokol. Insted dem rely on one komputashon model wey dem outsorse to impruf thruput on Ethereum base layer. + +Here na hau dat dey wok in praktis: + +- Insted make im dey process efri transakshon, Ethereum dey push im exekushon to one seprate chain. + +- Afta dem process transakshon, di oda chain dey riturn di rizut to apply am to Ethereum state. + +Di benefit here bi sey Ethereum nor dey do any exekushon and dey only apply wetin im nid to apply rizuts from komputashon wey dem outsorse to im state. Dis dey ridus netwok konjeshon and also dey impruf transakshon speeds (off-chain protokols dey optimize to run am fast). + +Di chain nid one way to validate off-chain transakshon witout exekutin dem again, if not di value of off-chain exekushon don lost. + +Dis na wia komputashon wey dem verify kome into play. Wen one node dey exekute one transakshon outside Ethereum, im dey submit one zero-knowlej pruf to pruf di off-chain exekushon sey im koret. Dis pruf (wey dem koll [validity pruf](/glossary/#validity-proof)) make sure sey one transakshon dey valid, dey allow Ethereum apply di rizut to im state—witout waitin for anyone to dispute am. + +[Zero-knowlej rollups](/developers/docs/scaling/zk-rollups) and [validiums](/developers/docs/scaling/validium/) na two off-chain skaling solushons wey dey yus validity prufs to provide sekure skalability. Dis protokols dey run plenti transakshons off-chain and submit prufs for verifikashon on Ethereum. Yu fit apply doz rizuts kwik kwik wons dem don verify di pruf, dey allow Ethereum to process plenti transakshons witout inkrease komputashon for di base layer. + +### To dey ridus bribe and kollushon inside on-chain voting {#secure-blockchain-voting} + +Blockchain voting schemes get plenti gud tins: yu fit audit dem fully, dem dey secure against attaks, dem dey resist sensorship, and dem nor get anytin wey fit block dem as per lokashon. But even on-chain voting schemes still dey get **collusion** palava. + +As dem difine am as "somtin wey dey koordinate to limit open kompetishon as im dey disiv, difraud, and mislead odas," kollushon fit bi laik bad aktor wey dey affet voting as im dey offer bribes. For eksampol, Alice fit risiv one bribe from Bob to vote for `opshon B` for one ballot even if na `option A` en wan pick. + +Bribe and kollushon dey ridus hou well any process wey dey yus voting as signal metod fit bi (espeshialy wia users fit pruf hau dem vote). Dis fit get big palava, espeshially wia di votes dey make dem allokate risorsis wey skarse. + +For eksampol, [quadratic funding mechanisms](https://www.radicalxchange.org/concepts/plural-funding/) rely on donashons to meashure wetin im prifa for some opshons among difren publik gud projets. Ish donashon na di same as one "vote" for one spesifik projet, wit projet wey dey risiv plenti votes dey get plenti funds from di matching pool. + +To dey dey on-chain voting dey make quadratic funding dey eksposed to kollushon; blockchains dey publik, so pesin wey dey bribe fit sheck hau pesin wey kollet bribe for on-chain aktivity dey "vote". Dis way quadratic funding nor bi ogbonge way to dey allokate funds base on di aggregate komunity dem prifa. + +Gud tin bi sey, solushons wey new pass laik MACI (Minimum Anti-Collusion Infrastructure) dey yus zero-knowlej prufs to make on-chain voting (eg., quadratic funding mechanisms) dey resist bribe and kollushon. MACI na one set of smart kontracts and skripts wey dey allow one sentral administrator (wey dem koll "koordinator") to gada vote kon tally rizuts _witout_ showin spesifik on hau ish pesin don vote. Even so, im still dey posibol to verify sey dem don kount di vote wella, abi konfam sey one patikular pesin don patisipate for di voting round. + +#### Hau MACI dey wok wit zero-knowlej prufs? {#how-maci-works-with-zk-proofs} + +For di start, di koordinator yus di MACI kontract for Ethereum, afta wich users fit sign up for voting (as dem dey regista dem publik key for di smart kontract). Users dey kast votes as dem dey send messaj wey dem encrypt wi dem publik key to di smart kontract (dem suppose sign one valid vote wit di publik key wey risent pass wey join wit di user identity, among oda kriteria). Afta dat, di koordinator dey process al messajis wons di voting piriod don end, tally di votes, and verify di rizut on-chain. + +For MACI, dem dey yus zero-knowlej prufs to make sure sey di komputashon dey koret as dem nor make am posibol for di koordinator make en nor process votes and tally rizut well. Dem dey ashieve dis as dem make di koordinator generate ZK-SNARK prufs wey dey konfam sey a) na all di messajis e process koret b) di end rizut dey di same wit di sum of all di votes wey _valid_. + +So, even witout sharin one breakdown of vote per user (as im always bi), MACI go make sure sey di rizut wey dey kalkulate durin di tally process gallant well. Dis feashure dey yusful to dey ridus di pawa of basik kollushon schemes. Wi fit test dis way as wi dey yus di eksampol wey wi don yus bifor wey Bob dey bribe Alice to vote for one opshon: + +- Alice regista to vote as en dey send dem publik key to one smart kontract. +- Alice agree to vote for `opshon B` kon kollet bribe from Bob. +- Alice vote for `opshon B`. +- Alice send one transakshon wey dem don encrypt for sikrit to shanj di publik key wey link to en identity. +- Alice kon yus new publik key to send anoda messaj (wey dem encrypt) to di smart kontract voting for `opshon A`. +- Alice dey show Bob transakshon wey show sey na `opshon B` en vote for (wey nor dey valid sinse di publik key nor longa dey wit Alice identity for di system) +- As en dey process messajis, di koordinator dey skip Alice vote for `opshon B` and kount only di vote for `opshon A`. So, di attempt wey Bob do to join Alice kon manipulate di on-chain vote don fail. + +To dey yus MACI _dey_ rikwaya to trust di koordinator make en nor join hands wit pipol wey dey bribe abi wan bribe voters demsefs. Di koordinator fit decrypt user messajis (necessary to dey kreate di pruf), so dem fit konfam hau ish pesin don vote wella. + +But if koordinator kon rimain honest, MACI dey reprisent one pawaful tool to make sure sey on-chain voting dey sekure. Dis dey eksplain why im dey popular among quadratic funding aplikashons (laik [clr.fund](https://clr.fund/#/about/maci)) wey go dey rely on di integrity of ish pesin voting wey dem shuse. + +[Make yu learn more about MACI](https://privacy-scaling-explorations.github.io/maci/). + +## Hau zero-knowlej prufs dey wok? {#how-do-zero-knowledge-proofs-work} + +Zero-knowlej pruf dey allow yu to pruf di truth of one statement witout sharing di statement kontent abi dey show hau yu diskova di truth. To make dis posibol, zero-knowlej protokols dey rely on algorithms wey dey take some data as input and dey riturn 'true' abi 'false' as output. + +One zero-knowlej protokol suppose satisfy di followin kriteria: + +1. **Kompletnes**: If di input dey valid, di zero-knowlej protokol always riturn 'true'. So, if di statement dey true, and di pesin wey dey pruf and di pesin wey dey konfam am dey truthful, dem fit asept di pruf. + +2. **Soundnes**: If di input dey invalid, im nor dey posibol to fool di zero-knowlej protokol to riturn 'true'. So, pesin wey dey pruf nor fit trick pesin wey honest to dey biliv one statement wey nor valid dey valid (eksept wit one tiny margin of probability). + +3. **Zero-knowlej**: Di pesin weyd ey vefify nor learn anytin about statement wey pass im validity abi falsity (dem get "zero knowlej" of di statement). Dis rikwayament also dey block pesin wey dey verify to get di orijina input (di statement kontent) from di pruf. + +For simpol languaj, zero-knowlej pruf go kontain three tins: **witnes**, **shalenj**, and **response**. + +- **Witnes**: Wit one zero-knowlej pruf, di pesin wey dey pruf wan pruf knowlej of some infomashon wey dem hide. Di sikrit infomashon na di "witnes" to di pruf, na en di witnes to di pruf, and di knowlej wey di pesin wey dey pruf wan kreate kweshons wey bi sey na only pesin wey get knowlej of di info fit get ansa. So, pesin wey dey pruf start pruf process as en dey randomly shuse one kweshon, dey kalkulate di ansa, and dey send am to di pesin wey dey verify. + +- **Shallenj**: Di pesin wey dey verify am go pick anoda kweshon randomly from di set kon dey ask for di pawa to ansa am. + +- **Response**: Di pesin wey dey pruf goasept di kweshon, kalkulate di ansa, kon riturn am to di pesin wey dey verify. Di ansa wey di pesin wey dey pruf give go allow make di pesin wey dey verify sheck if di pesin wey dey pruf get access to di witness. To sure sey di pawa nor bi to dey guess anyhau and dey get di koret ansa by shans, di pesin wey dey verify pick more kweshon to ask. As dem dey ripeat dis interakshon plenti taims, di posibility of di pesin wey dey pruf wey dey fake knowlej of di witnes dey drop wella ontil di pesin wey dey verify don dey satisfy. + +Di above dey diskribe di strukshure of one "interactive zero-knowlej pruf". Early zero-knowlej protokols don yus interaktiv pruf, wia to dey verify di validity of one statement rikwaya back-and-forth komunikashon bitwin pesin wey dey pruf and pesin wey dey verify. + +Di popular [Ali Baba kave tori](https://en.wikipedia.org/wiki/Zero-knowledge_proof#The_Ali_Baba_cave) wey Jean-Jacques Quisquater write na gud eksampol wey dey show hau interaktiv pruf dey wok. For di tori, Peggy (di pesin wey dey pruf) wan pruf to Victor (di pesin wey dey verify) sey e sabi di sikrit fraiz to open one magik door witout showin di fraiz. + +### Zero-knowlej prufs wey nor nid interakshon {#non-interactive-zero-knowledge-proofs} + +As revolushonary, interaktive pruf get yus wey get limit sinse im rikwaya two partis to dey afailabol and interakt again and again. Even if one pesin wey dey verify dey sure of di truth of pesin wey dey pruf, di pruf nor dey afailabol for indipendent verifikashon (dey kompute one new pruf nid new set of messaj bitwin di pesin wey dey pruf and pesin wey dey verify). + +To solve dis palava, Manuel Blum, Paul Feldman, and Silvio Micali sujest di first [non-interaktiv zero-knowlej prufs](https://dl.acm.org/doi/10.1145/62212.62222) wia di pawa and di pesin wey verify get one key wey dem shia. Dis dey allow di pawa to show dem knowlej of some infomashon (i.e., witnes) witout providin di infomashon imsef. + +Onlaik interaktiv prufs, prufs wey nor dey interaktive nid only one round of komunikashon bitwin patisipants (pesin wey dey pruf and pesin wey dey verify). Di pesin wey dey pruf dey pass di sikrit infomashon to one speshial algorithm to kompute one zer-knowlej pruf. Dem send dis to di pesin wey dey verify, wey dey sheck sey di pesin wey dey pruf sabi di sikrit infomashon yusin anoda algorithm. + +Pruf wey nor dey interaktive dey ridus komunikashon bitwin pesin wey dey pruf and pesin wey dey verify, dey make ZK-prufs dey wok wella. Anoda tin bi sey, wons dem don generate one pruf, im dey afailabol for anyone else (wit access to di key wey dem shia and verifikashon algorithm) to verify am. + +Pruf wey nor dey interaktive reprisent one breakthru for zero-knowlej teknology and don spur di divelopment of pruf system dem dey yus tuday. Wi diskus dis types of pruf bilow: + +### Types of zero-knowlej prufs {#types-of-zero-knowledge-proofs} + +#### ZK-SNARKs {#zk-snarks} + +ZK-SNARK na short form for **Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge**. Di ZK-SNARK protokol get di followin kwolitis: + +- **Zero-knowlej**: One pesin wey dey verify fit validate di integrity of one statement as en nor sabi anytin else about di statement. Di only knowlej di pesin wey dey verify get for di statement na weda im true abi false. + +- **Succinct**: Di zero-knowlej pruf dey smoll pass di witnes and dem fit confam am kwik-kwik. + +- **Non-interaktive**: Di pruf na 'non-interaktive' bikos pesin wey dey pruf and di pesin wey dey verify only interakt wons, onlaik interaktive prufs wey rikwaya plenti rounds of komunikashon. + +- **Argument**: Di pruf dey satisfy di 'soundnes' rikwayament, so e dey hard dey sheat. + +- **(Of) Knowlej**: Wi nor fit build di zero-knowlej pruf witout access to di sikrit infmashon (witnes). Im dey difikut, if im nor dey posibol, for pesin wey dey pruf wey nor get di witnes to kompute valid zero-knowlej pruf. + +Di 'key wey dem shia' wey wi menshon bifor refer to publik paramitas wey pesin wey dey pruf and pesin wey dey verify agree to yus to dey generate and dey verify prufs. To generate di publik paramitas (wey wi sabi togeda as di Komon Refrens String (CRS)) na teknikal palava, bikos e dey very impotant for di sekurity protokol. If di entropy (randomnes) wey dem yus generate di CRS enta hand of pesin wey nor dey honest and dey pruf, dem fit kompute false prufs. + +[Multi-party komputashon (MPC)](https://en.wikipedia.org/wiki/Secure_multi-party_computation) na one way to dey ridus di risks to dey generate publik paramitas. Plenti partis dey partisipate for [trusted setup ceremony](https://zkproof.org/2021/06/30/setup-ceremonies/amp/), wia ish pesin dey kontribute some random values to generate di CRS. As long as one honest party dey destroy dem porshon of di entropy, di ZK-SNARK protokol dey ritain komputashonal soundnes. + +Setups weyd em trust rikwaya make users trust di partisipants for paramita-generashon. Haueva, di divelopment of ZK-STARKs don enabol pruf protokols wey dey wok wit one setup wey dem nor trust. + +#### ZK-STARKs {#zk-starks} + +ZK-STARK na short form for **Zer-Knowlej Skalabol Transparent Argument of Knowlej**. ZK-STARKs dey di same as ZK-SNARKs, eksept dat dem dey: + +- **Skalabol**: ZK-STARK dey fast pass ZK-SNARK wen im wan generate and konfam pruf if di witnes size dey big. Wit STARK prufs, taims wey pesin wey dey pruf and dey verify dey inkrease smoll smoll as di witnes dey grow (pesin wey dey pruf and dey verify SNARK dey inkrease as im witnes size dey inkrease). + +- **Transparent**: ZK-STARK dey yus randomnes wey dem fit verify for publik to generate publik paramitas to dey yus pruf and verify insted of one setup wey dem trust. So, dem dey more transparent kompia to ZK-SNARKs. + +ZK-STARKs dey produs big pruf pass ZK-SNARKs weu mean sey dem generaly get verifikashon oveheads wey high pass. Haueva, some kases dey (such as to dey pruf large datasets) wia ZK-STARKs fit dey kost-effektiv pass ZK-SNARKs. + +## Drawbaks for yusin zero-knowlej prufs {#drawbacks-of-using-zero-knowledge-proofs} + +### Hardwia kosts {#hardware-costs} + +To dey generate zero-knowlej prufs involve very hard kalkulashons wey dem pafom best on speshializ mashines. As dis mashines dey ekspensive, and regular pesin for dey often get am. Also, aplikashons wey wan yus zero-knowlej teknology suppose konsida kosts of hardwia—wey fit inkrease kosts for end-users. + +### Pruf verifikashon kosts {#proof-verification-costs} + +To dey verify pruf also dey rikwaya hard komputashon and dey inkrease di kost to dey yus impliment zero-knowlej teknology for aplikashon. Dis kost dey patikular relivant in di way to dey pruf komputashon. For eksampol, ZK-rollups pay ~ 500,000 gas to verify singol ZK-SNARK pruf on Ethereum, wit ZK-STARKs wey rikwaya fees wey high. + +### Trust assumpshons {#trust-assumptions} + +For ZK-SNARK, dem generate di Komon Refrens String (publik paramitas) wons and dey afailabol for re-yus to partis wey wish to patisipate in di zero-knowlej protokol. Dem don kreate paramitas thru setup ceremony dem trust, wia patisipants assume to bi honest. + +But nor way for users to access di honesty of patisipants and users suppose take divelopas for dem wod. ZK-STARKs dey free from trust asumpshon sinse dem don verify di randomnes wey dem yus to dey generate di string for publik. In di meantaim, risearchas dey wok on non-trusted setups for ZK-SNARKs to inkrease di sekurity to dey pruf mekanisims. + +### Quantum komputin threats {#quantum-computing-threats} + +Na elliptik kurve cryptography ZK-SNARK dey yus for dem encryption. As di elliptik kurve diskrete logarithm palava asume to bi intraktabol for nau, di divelopment of quantum komputas fit break dis sekurity model for di fushure. + +Dem don konsida sey quantum komputin nor fit affect ZK-STARK, as im only rely on kollishon-resistant hash finshon for im sekurity. Onlaik publik-private key pairings wey dem yus in elliptik kurve cryptography, kollishon-resistant hashin dey more difikut for quantum komputin algorithms to break. + +## Further reading {#further-reading} + +- [Ovaview of yus kase for zero-knowlej prufs](https://pse.dev/projects) — _Privacy and Skaling Explorashon Team_ +- [SNARKs vs. STARKS vs. Recursive SNARKs](https://www.alchemy.com/overviews/snarks-vs-starks) — _Alchemy Ovaviews_ +- [A Zero-Knowlej Pruf: As dem dey take Impruf Privacy for Blockchain](https://www.altoros.com/blog/zero-knowledge-proof-improving-privacy-for-a-blockchain/) — _Dmitry Lavrenov_ +- [zk-SNARKs — Real Life Zero-Knowlej Eksampol and Deep Dive](https://medium.com/coinmonks/zk-snarks-a-realistic-zero-knowledge-example-and-deep-dive-c5e6eaa7131c) — _Adam Luciano_ +- [ZK-STARKs — Kreate Trust Wey Dem Fit Verify, even against di Quantum Komputas](https://medium.com/coinmonks/zk-starks-create-verifiable-trust-even-against-quantum-computers-dd9c6a2bb13d) — _Adam Luciano_ +- [One approximate introdukshon to hau zk-SNARKs dey posibol](https://vitalik.eth.limo/general/2021/01/26/snarks.html) — _Vitalik Buterin_ +- [Why Zero Knowlej Prufs (ZKPs) na Game Shanja for Sef-Sovereign Identity](https://frankiefab.hashnode.dev/why-zero-knowledge-proofs-zkps-is-a-game-changer-for-self-sovereign-identity) — _Franklin Ohaegbulam_ + diff --git a/public/content/translations/pl/glossary/index.md b/public/content/translations/pl/glossary/index.md index 33a31cc2a17..b7f1f4d0d82 100644 --- a/public/content/translations/pl/glossary/index.md +++ b/public/content/translations/pl/glossary/index.md @@ -339,7 +339,7 @@ Go Ethereum. Jedno z najważniejszych wdrożeń protokołu Ethereum, napisanego ### gwei {#gwei} -Skrót od gigawei, nominał [etheru](#ether), powszechnie używany do ceny [gazu](#gas). 1 gwei = 109 [wei](#wei). 109 gwei = 1 ehter. +Skrót od gigawei, nominał [etheru](#ether), powszechnie używany do ceny [gazu](#gas). 1 gwei = 109 [wei](#wei). 109 gwei = 1 ether. diff --git a/public/content/translations/pt-br/contributing/adding-staking-products/index.md b/public/content/translations/pt-br/contributing/adding-staking-products/index.md index 6a6ec724c25..6b852978306 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/contributing/adding-staking-products/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/contributing/adding-staking-products/index.md @@ -94,7 +94,7 @@ Para produtos de software relacionados à configuração de nó ou cliente, gere #### Participação sobre Serviço {#staking-as-a-service} -Para [listagens de staking-as-a-service ](/staking/saas/) (ou seja, operação de nó delegada): +Para [listagens de staking-as-a-service](/staking/saas/) (ou seja, operação de nó delegada): **Quais são as taxas associadas ao uso do serviço?** diff --git a/public/content/translations/pt-br/contributing/index.md b/public/content/translations/pt-br/contributing/index.md index a5b8b7c38dd..e13c3629687 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/contributing/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/contributing/index.md @@ -19,7 +19,7 @@ Nós somos uma comunidade de braços abertos que irá ajudá-lo a crescer e se i - [Trabalhe em um problema aberto](https://github.com/ethereum/ethereum-org-website/issues) – Trabalho que nós identificamos que deve ser feito **Visual** -- [Ajude a estruturar o site ](/contributing/design/) Profissionais de design de todos os níveis podem contribuir para melhorar o site +- [Ajude a estruturar o site](/contributing/design/) Profissionais de design de todos os níveis podem contribuir para melhorar o site **Conteúdo** - [Criar/editar conteúdo](/contributing/#how-to-update-content) – Sugira novas páginas ou ajustes para o que já existe aqui diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/index.md index 746a5036b45..77c07d7a63a 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/index.md @@ -12,7 +12,7 @@ A rede Ethereum começou usando um mecanismo de consenso que envolvia **[Prova d ## Pré-requisitos {#prerequisites} -Para entender melhor esta página, recomendamos ler primeiro sobre [ transações ](/developers/docs/transactions/), [blocos](/developers/docs/blocks/) e [mecanismos de consenso](/developers/docs/consensus-mechanisms/). +Para entender melhor esta página, recomendamos ler primeiro sobre [transações](/developers/docs/transactions/), [blocos](/developers/docs/blocks/) e [mecanismos de consenso](/developers/docs/consensus-mechanisms/). ## O que é prova de trabalho (PoW)? {#what-is-pow} diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/mining/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/mining/index.md index 318a785b7fb..bec499d6c3f 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/mining/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/mining/index.md @@ -10,7 +10,7 @@ A prova de trabalho não está mais subjacente ao mecanismo de consenso do Ether ## Pré-requisitos {#prerequisites} -Para melhor entender esta página, recomendamos que você leia primeiro [transações](/developers/docs/transactions/), [blocos](/developers/docs/blocks/) e [prova de trabalho ](/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/). +Para melhor entender esta página, recomendamos que você leia primeiro [transações](/developers/docs/transactions/), [blocos](/developers/docs/blocks/) e [prova de trabalho](/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/). ## O que é mineração de Ethereum? {#what-is-ethereum-mining} @@ -43,7 +43,7 @@ Para conhecer ainda mais a rentabilidade da mineração, use uma calculadora de O seguinte fornece uma visão geral de como as transações foram mineradas na prova de trabalho Ethereum. Uma descrição análoga deste processo para a prova de participação Ethereum pode ser encontrada [aqui](/developers/docs/consensus-mechanisms/pos/#transaction-execution-ethereum-pos). -1. Um usuário escreve e assina uma solicitação de [ transação ](/developers/docs/transactions/) com a chave privada de alguma [ conta ](/developers/docs/accounts/). +1. Um usuário escreve e assina uma solicitação de [transação](/developers/docs/transactions/) com a chave privada de alguma [conta](/developers/docs/accounts/). 2. O usuário transmite a solicitação de transação para toda a rede Ethereum de algum [nó](/developers/docs/nodes-and-clients/). 3. Ao ouvir tomar conhecimento da nova solicitação de transação, cada nó na rede Ethereum adiciona a solicitação ao seu mempool local, uma lista de todas as solicitações de transação sobre as quais eles têm conhecimento que ainda não foram confirmadas na blockchain em um bloco. 4. Em algum ponto, um nó de mineração agrega várias dezenas ou centenas de solicitações de transação a um [bloco](/developers/docs/blocks/) potencial, de uma forma que maximiza as [taxas de transação](/developers/docs/gas/) que eles ganham enquanto ainda estão abaixo do limite de gás de bloco. Então, o nó de mineração: diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/mining/mining-algorithms/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/mining/mining-algorithms/index.md index a1c787e6b1c..d1bb24d246a 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/mining/mining-algorithms/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/mining/mining-algorithms/index.md @@ -12,7 +12,7 @@ A mineração Ethereum usou um algoritmo conhecido como Ethash. A ideia fundamen ## Pré-Requisitos {#prerequisites} -Para entender melhor esta página, recomendamos que você leia primeiro sobre o [consenso da prova de trabalho](/developers/docs/consensus-mechanisms/pow) e a [mineração](/developers/docs /consensus-mechanisms/pow/mining). +Para entender melhor esta página, recomendamos que você leia primeiro sobre o [consenso da prova de trabalho](/developers/docs/consensus-mechanisms/pow) e a [mineração](/developers/docs/consensus-mechanisms/pow/mining). ## Dagger Hashimoto {#dagger-hashimoto} diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/dapps/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/dapps/index.md index 7f028162580..068d48d30f4 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/dapps/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/dapps/index.md @@ -84,7 +84,7 @@ Um contrato inteligente é um código presente na blockchain Ethereum e funciona - [Ver dapps](/dapps) - [A arquitetura de um aplicativo Web 3.0](https://www.preethikasireddy.com/post/the-architecture-of-a-web-3-0-application) - _Preethi Kasireddy_ -- [Um guia de 2021 para aplicativos descentralizados](https://limechain. tech/blog/what-are-dapps-the-2021-guide/) - _LimeChain_ +- [Um guia de 2021 para aplicativos descentralizados](https://limechain.tech/blog/what-are-dapps-the-2021-guide/) - _LimeChain_ - [O que são aplicativos descentralizados?](https://www.gemini.com/cryptopedia/decentralized-applications-defi-dapps) - _Gemini_ - [Dapps populares](https://www.alchemy.com/dapps) - _Alchemy_ diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/gas/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/gas/index.md index 17050fe7020..2f145b16748 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/gas/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/gas/index.md @@ -24,7 +24,7 @@ Taxas de gas tem que ser pagas na moeda nativa do Ethereum, ether (ETH). Preços Por exemplo, em vez de dizer que seu gás custa 0.000000001 Ether, pode-se dizer que ele custa 1 Gwei. -A palavra 'gwei' é uma contração de 'giga-wei', significando 'bilhão de wei'. Um gwei é igual a um bilhão de wei. O próprio Wei (nomeado em homenagem a [Wei Dai](https://wikipedia.org/wiki/Wei Dai), criador do [B-Money](https://www.investopedia.com/terms/b/bmoney.asp)) é a menor unidade de ETH. +A palavra 'gwei' é uma contração de 'giga-wei', significando 'bilhão de wei'. Um gwei é igual a um bilhão de wei. O próprio Wei (nomeado em homenagem a [Wei Dai](https://wikipedia.org/wiki/WeiDai), criador do [B-Money](https://www.investopedia.com/terms/b/bmoney.asp)) é a menor unidade de ETH. ## Como são calculadas as taxas de gás? {#how-are-gas-fees-calculated} diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/intro-to-ethereum/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/intro-to-ethereum/index.md index bdabc90c531..e614c273198 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/intro-to-ethereum/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/intro-to-ethereum/index.md @@ -16,7 +16,7 @@ Todos os computadores da rede têm de chegar a um acordo sobre cada novo bloco e O Ethereum utiliza um mecanismo de consenso baseado em [prova de participação](/developers/docs/consensus-mechanisms/pos/). Qualquer um que queira adicionar novos blocos à cadeia deve colocar ETH – a moeda nativa no Ethereum – como garantia e executar um software validador. Esses “validadores” podem então ser selecionados aleatoriamente para propor blocos que outros validadores verificam e adicionam à blockchain. Há um sistema de recompensas e penalidades que fortemente incentiva os participantes a serem honestos e estarem disponíveis online o máximo possível. -Se você quiser ver como a cadeia de blocos faz hash dos dados e, subsequentemente, ao histórico de referência aos blocos, confira [esta demonstração](https://andersbrownworth. com/blockchain/blockchain) de Anders Brownworth e assista ao vídeo abaixo. +Se você quiser ver como a cadeia de blocos faz hash dos dados e, subsequentemente, ao histórico de referência aos blocos, confira [esta demonstração](https://andersbrownworth.com/blockchain/blockchain) de Anders Brownworth e assista ao vídeo abaixo. Assista a Anders explicando hashes em cadeias de blocos: diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/networking-layer/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/networking-layer/index.md index 8aa7fdc53d3..53d3bb3a8d9 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/networking-layer/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/networking-layer/index.md @@ -29,7 +29,7 @@ Ambas as pilhas funcionam em paralelo. A pilha de descoberta alimenta novos part Descoberta é o processo de encontrar outros nós na rede. Isso é inicializado usando um pequeno conjunto de bootnodes (nós cujos endereços são [hardcoded](https://github.com/ethereum/go-ethereum/blob/master/params/bootnodes.go) dentro do cliente para que possam ser encontrados imediatamente e conectar o cliente aos pares). Estes bootnodes (nós de inicialização) existem apenas para introduzir um novo nó a um conjunto de pares. Esse é o único objetivo deles; eles não participam de tarefas normais do cliente como sincronizar a cadeia e são usados somente na primeira vez que um cliente é ativado. -O protocolo usado para as interações de node-bootnode (nós de inicialização) é uma forma modificada de [Kademlia](https://medium.com/coinmonks/a-brief-overview-of-kademlia-and-its-use-in-various-decentralized -platforms-da08a7f72b8f) que usa uma [tabela de hash distribuída](https://en.wikipedia.org/wiki/Distributed_hash_table) para compartilhar listas de nós. Cada nó tem uma versão desta tabela contendo as informações necessárias para se conectar aos seus pares mais próximos. Essa 'proximidade' não é geográfica. A distância é definida pela semelhança do ID de nós. A tabela de cada nó é atualizada regularmente como um recurso de segurança. Por exemplo, no [Discv5](https://github.com/ethereum/devp2p/tree/master/discv5), os nós do protocolo de descoberta também podem enviar 'anúncios' que exibem os subprotocolos que o cliente suporta, permitindo que os pares negociem sobre os protocolos que ambos podem usar para se comunicar. +O protocolo usado para as interações de node-bootnode (nós de inicialização) é uma forma modificada de [Kademlia](https://medium.com/coinmonks/a-brief-overview-of-kademlia-and-its-use-in-various-decentralized-platforms-da08a7f72b8f) que usa uma [tabela de hash distribuída](https://en.wikipedia.org/wiki/Distributed_hash_table) para compartilhar listas de nós. Cada nó tem uma versão desta tabela contendo as informações necessárias para se conectar aos seus pares mais próximos. Essa 'proximidade' não é geográfica. A distância é definida pela semelhança do ID de nós. A tabela de cada nó é atualizada regularmente como um recurso de segurança. Por exemplo, no [Discv5](https://github.com/ethereum/devp2p/tree/master/discv5), os nós do protocolo de descoberta também podem enviar 'anúncios' que exibem os subprotocolos que o cliente suporta, permitindo que os pares negociem sobre os protocolos que ambos podem usar para se comunicar. A descoberta começa com um jogo de PING-PONG. Um PING-PONG bem-sucedido "liga" o novo nó a um bootnode (nó de inicialização). A mensagem inicial que alerta um bootnode sobre a existência de um novo nó entrando na rede é um `PING`. Este `PING` inclui informações em hash sobre o novo nó, o bootnode e um carimbo de data/hora de expiração. O bootnode recebe o `PING` e retorna um `PONG` contendo o hash `PING`. Se os hashes `PING` e `PONG` corresponderem, então a conexão entre o novo nó e o bootnode será verificada e diz-se que eles têm "vínculo". diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/networking-layer/network-addresses/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/networking-layer/network-addresses/index.md index ebc2f664a95..3f9220b964a 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/networking-layer/network-addresses/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/networking-layer/network-addresses/index.md @@ -9,7 +9,7 @@ Nós Ethereum precisam se identificar com algumas informações básicas para se ## Pré-Requisitos {#prerequisites} -É necessário ter algum entendimento sobre a [camada de rede ](/developers/docs/networking-layer/)do Ethereum para entender esta página. +É necessário ter algum entendimento sobre a [camada de rede](/developers/docs/networking-layer/)do Ethereum para entender esta página. ## Multiaddr {#multiaddr} diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/scaling/plasma/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/scaling/plasma/index.md index 0bfbd54d3e1..4c6ae6a3d7e 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/scaling/plasma/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/scaling/plasma/index.md @@ -64,7 +64,7 @@ No entanto, normalmente os usuários são honestos e fazem reivindicações corr Ela também deve fornecer uma prova Merkle verificando que, uma transação que criou seus fundos na cadeia Plasma foi incluída em um bloco. Isso é necessário para iterações de Plasma, como o [Plasma MVP](https://www.learnplasma.org/en/learn/mvp.html), que utiliza um modelo [Transação de Saída Não Gasta (Unspent Transaction Output, UTXO)](https://en.wikipedia.org/wiki/Unspent_transaction_output). -Outros, como [Plasma Cash](https://www.learnplasma.org/en/learn/cash.html), representam fundos como [tokens não fungíveis](/developers/docs/standards/tokens /erc-721/) em vez de UTXOs. A retirada, neste caso, requer a prova de propriedade de tokens na cadeia Plasma. Isso é feito submetendo as duas últimas transações envolvendo o token e fornecendo uma prova Merkle verificando a inclusão dessas transações em um bloco. +Outros, como [Plasma Cash](https://www.learnplasma.org/en/learn/cash.html), representam fundos como [tokens não fungíveis](/developers/docs/standards/tokens/erc-721/) em vez de UTXOs. A retirada, neste caso, requer a prova de propriedade de tokens na cadeia Plasma. Isso é feito submetendo as duas últimas transações envolvendo o token e fornecendo uma prova Merkle verificando a inclusão dessas transações em um bloco. O usuário também deve adicionar um vínculo ao pedido de retirada como garantia de comportamento honesto. Se um desafiante provar que o pedido de retirada de Alice é inválido, seu vínculo é reduzido e parte dele vai para o desafiante como recompensa. diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md index b70bc869e56..44affad14c8 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/composability/index.md @@ -7,7 +7,7 @@ incomplete: true ## Uma breve introdução {#a-brief-introduction} -Os contratos inteligentes são públicos na Ethereum e podem ser considerados como APIs abertas. Você não precisa escrever o seu próprio contrato inteligente para se tornar um desenvolvedor dapp, você só precisa saber como interagir com eles. Por exemplo, você pode usar os contratos inteligentes existentes do [Uniswap](https://uniswap.exchange/swap), uma troca descentralizada, para lidar com toda a lógica de troca de token em seu aplicativo - você não precisa começar do zero. Confira alguns de seus contratos [v2](https://github. com/Uniswap/uniswap-v2-core/tree/master/contracts) e [v3](https://github. com/Uniswap/uniswap-v3-core/tree/main/contracts). +Os contratos inteligentes são públicos na Ethereum e podem ser considerados como APIs abertas. Você não precisa escrever o seu próprio contrato inteligente para se tornar um desenvolvedor dapp, você só precisa saber como interagir com eles. Por exemplo, você pode usar os contratos inteligentes existentes do [Uniswap](https://uniswap.exchange/swap), uma troca descentralizada, para lidar com toda a lógica de troca de token em seu aplicativo - você não precisa começar do zero. Confira alguns de seus contratos [v2](https://github.com/Uniswap/uniswap-v2-core/tree/master/contracts) e [v3](https://github.com/Uniswap/uniswap-v3-core/tree/main/contracts). ## O que é composabilidade? {#what-is-composability} diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md index 7c83c73ed16..9a223c0a765 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/formal-verification/index.md @@ -58,7 +58,7 @@ Especificações de alto nível geralmente capturam duas propriedades temporais Veja, por exemplo, este requisito de segurança que cobre condições para usar `transfer()` ou `transferFrom()` em contratos de token ERC-20: _ “O saldo de um remetente nunca é inferior à quantidade solicitada de tokens a serem enviados.”_. Essa descrição em linguagem natural de uma invariável de contrato pode ser traduzida em uma especificação formal (matemática), que pode então ser rigorosamente verificada para validade. -Propriedades de vivacidade afirmam que “algo eventualmente bom acontece” e se refere à capacidade do contrato progredir por diferentes estados. Um exemplo de uma propriedade de vivacidade é a “liquidez”, que se refere à capacidade do contrato transferir seus saldos aos usuários por solicitação. Se essa propriedade for violada, os usuários não poderiam retirar os ativos armazenados no contrato, como aconteceu com o [incidente de carteira do Parity](https://www.cnbc.com/2017/11/08/accidental-bug-may- have-frozen-280-worth-of-ether-on-parity-wallet.html). +Propriedades de vivacidade afirmam que “algo eventualmente bom acontece” e se refere à capacidade do contrato progredir por diferentes estados. Um exemplo de uma propriedade de vivacidade é a “liquidez”, que se refere à capacidade do contrato transferir seus saldos aos usuários por solicitação. Se essa propriedade for violada, os usuários não poderiam retirar os ativos armazenados no contrato, como aconteceu com o [incidente de carteira do Parity](https://www.cnbc.com/2017/11/08/accidental-bug-may-have-frozen-280-worth-of-ether-on-parity-wallet.html). ### Especificações de baixo nível {#low-level-specifications} @@ -88,7 +88,7 @@ As instruções `require` expressam uma precondição ou invariável e são freq Especificações baseadas em traços descrevem operações que transitam um contrato entre diferentes estados e as relações entre essas operações. Como foi explicado anteriormente, os traços são sequências de operações que alteram o estado de um contrato de uma forma específica. -Essa abordagem depende do modelo de contratos inteligentes como sistemas de transição de estado com alguns estados predefinidos (descritos por variáveis de estado) junto com um conjunto de transições predefinidas (descritas pelas funções de contrato). Além disso, um [gráfico de controle de fluxo ](https://www.geeksforgeeks.org/software-engineering-control-flow-graph-cfg/) (CFG), que é uma representação gráfica do fluxo de execução de um programa, é frequentemente utilizado para descrever a semântica operacional de um contrato. Aqui, cada traço representado como um caminho no gráfico do fluxo de controle. +Essa abordagem depende do modelo de contratos inteligentes como sistemas de transição de estado com alguns estados predefinidos (descritos por variáveis de estado) junto com um conjunto de transições predefinidas (descritas pelas funções de contrato). Além disso, um [gráfico de controle de fluxo](https://www.geeksforgeeks.org/software-engineering-control-flow-graph-cfg/) (CFG), que é uma representação gráfica do fluxo de execução de um programa, é frequentemente utilizado para descrever a semântica operacional de um contrato. Aqui, cada traço representado como um caminho no gráfico do fluxo de controle. Em primeiro lugar, as especificações de nível de traços são usadas para raciocinar sobre padrões de execução interna em contratos inteligentes. Ao criar especificações de nível de traços, afirmamos os caminhos de execução admissíveis (ou seja, transições de estado) para um contrato inteligente. Utilizando técnicas, como a execução simbólica, podemos verificar formalmente que a execução nunca segue um caminho não definido no modelo formal. diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md index e00ded094e6..51b9be26a36 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/testing/index.md @@ -54,7 +54,7 @@ Os testes unitários são úteis para verificar se as funções retornam os valo ##### 1. Entenda a lógica de negócios e o fluxo de trabalho de seus contratos -Antes de escrever testes unitários, é bom saber quais funcionalidades um contrato inteligente oferece e como os usuários acessarão e usarão essas funções. Isso é particularmente útil para executar [testes de caminho feliz](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Happy_path) que determinam se as funções em um contrato retornam a saída correta para entradas válidas do usuário. Explicaremos esse conceito usando este exemplo (resumido) de [um contrato de leilão](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.17/solidity-by-example.html?highlight=Auction%20contract#simple- open-auction) +Antes de escrever testes unitários, é bom saber quais funcionalidades um contrato inteligente oferece e como os usuários acessarão e usarão essas funções. Isso é particularmente útil para executar [testes de caminho feliz](https://en.m.wikipedia.org/wiki/Happy_path) que determinam se as funções em um contrato retornam a saída correta para entradas válidas do usuário. Explicaremos esse conceito usando este exemplo (resumido) de [um contrato de leilão](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.17/solidity-by-example.html?highlight=Auction%20contract#simple-open-auction) ``` constructor( diff --git a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md index 00797a5c5fa..8b31d38fcef 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/developers/docs/smart-contracts/verifying/index.md @@ -84,7 +84,7 @@ Etherscan é a ferramenta mais usada para verificação de contratos. No entanto [Sourcify](https://sourcify.dev/#/verifier) é outra ferramenta para verificação de contratos que é de código aberto e descentralizada. Não é um observador de blocos e apenas verifica contratos em [diferentes redes baseadas em EVM](https://docs.sourcify.dev/docs/chains). Ele atua como uma infraestrutura pública para que outras ferramentas construam sobre ele, e tem como objetivo permitir interações de contrato mais amigáveis a humanos usando o [ABI](/developers/docs/smart-contracts/compiling/#web-applications) e [NatSpec](https://docs.soliditylang.org/en/v0.8.15/natspec-format.html) encontrados no arquivo de metadados. -Ao contrário do Etherscan, o Sourcify suporta correspondências completas com o hash de metadados. Os contratos verificados são servidos em seu [repositório público](https://docs.sourcify.dev/docs/repository/) HTTP e [IPFS](https://docs.ipfs. io/concepts/what-is-ipfs/#what-is-ipfs), que é um [armazenamento descentralizado](https://web3.storage/docs/concepts/content-addressing/) endereçado ao conteúdo. Isso permite buscar o arquivo de metadados de um contrato sobre IPFS, pois o hash de metadados incluído é um hash IPFS. +Ao contrário do Etherscan, o Sourcify suporta correspondências completas com o hash de metadados. Os contratos verificados são servidos em seu [repositório público](https://docs.sourcify.dev/docs/repository/) HTTP e [IPFS](https://docs.ipfs.io/concepts/what-is-ipfs/#what-is-ipfs), que é um [armazenamento descentralizado](https://web3.storage/docs/concepts/content-addressing/) endereçado ao conteúdo. Isso permite buscar o arquivo de metadados de um contrato sobre IPFS, pois o hash de metadados incluído é um hash IPFS. Adicionalmente, também é possível recuperar os arquivos de código-fonte por IPFS, pois os hashes IPFS desses arquivos também são encontrados nos metadados. Um contrato pode ser verificado fornecendo o arquivo de metadados e os arquivos da origem por meio de sua API ou [UI](https://sourcify.dev/#/verifier) ou usando os plugins. A ferramenta de monitoramento Sourcify também escuta as criações de contratos em novos blocos e tenta verificar os contratos se os seus metadados e arquivos de origem são publicados no IPFS. @@ -96,7 +96,7 @@ A [plataforma Tenderly](https://tenderly.co/) permite desenvolvedores Web3 criem É possível verificar um contrato de forma privada ou pública. Se verificado privadamente, o contrato inteligente ficará visível apenas para você (e outros membros do seu projeto). A verificação de um contrato publicamente o torna visível para todos que usam a plataforma Tenderly. -Você pode verificar seus contratos usando o [Painel](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-a-smart-contract), [Plugin Tenderly da Hardhat](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-contracts-using-the-tenderly-hardhat-plugin) ou [CLI](https:/ /docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-contracts-using-cli). +Você pode verificar seus contratos usando o [Painel](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-a-smart-contract), [Plugin Tenderly da Hardhat](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-contracts-using-the-tenderly-hardhat-plugin) ou [CLI](https://docs.tenderly.co/monitoring/smart-contract-verification/verifying-contracts-using-cli). Ao verificar contratos através do Painel, você precisa importar o arquivo de origem ou o arquivo de metadados gerado pelo compilador Solidity, o endereço/rede e as configurações do compilador. diff --git a/public/content/translations/pt-br/roadmap/index.md b/public/content/translations/pt-br/roadmap/index.md index 849d7a125b8..653047afdf3 100644 --- a/public/content/translations/pt-br/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/pt-br/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "Planejamento Ethereum" summaryPoints: buttons: - - label: Melhorias adicionais + content: Melhorias adicionais toId: próximas-alterações - - label: Melhorias anteriores + content: Melhorias anteriores href: /history/ variant: descrição --- diff --git a/public/content/translations/ru/roadmap/index.md b/public/content/translations/ru/roadmap/index.md index 84465f06614..30b1a01fb01 100644 --- a/public/content/translations/ru/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/ru/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "Дорожная карта Ethereum" summaryPoints: buttons: - - label: Будущие обновления + content: Будущие обновления toId: what-changes-are-coming - - label: Прошлые обновления + content: Прошлые обновления href: /history/ variant: план --- diff --git a/public/content/translations/ru/whitepaper/index.md b/public/content/translations/ru/whitepaper/index.md index ee662df871a..03d795136a7 100644 --- a/public/content/translations/ru/whitepaper/index.md +++ b/public/content/translations/ru/whitepaper/index.md @@ -26,39 +26,28 @@ _Несмотря на то что этой статье уже нескольк Механизм, лежавший в основе доказательства выполнения работы был значительным прорывом, так как он одновременно решил две проблемы. Во-первых, он обеспечил простой и умеренно эффективный алгоритм консенсуса, позволяя узлам в сети коллективно согласовать набор канонических обновлений к состоянию реестра биткоина. Во-вторых, он обеспечил механизм, позволяющий свободно вмешиваться в процесс консенсуса, решая политическую задачу о том, кто получит возможность влиять на консенсус, одновременно предотвращая атаки Сивиллы. Это достигается путем замены формального барьера для участия, такого как требование быть зарегистрированным как уникальная организация в конкретном списке, экономическим барьером — вес отдельного узла в процессе консенсусного голосования прямо пропорционален вычислительной мощности, которой располагает узел. С тех пор был предложен альтернативный подход, называемый _доказательством доли владения_, вычисляющий вес узла пропорционально его валютным резервам, а не вычислительным ресурсам; обсуждение относительных достоинств двух подходов выходит за рамки данной статьи, но следует отметить, что оба подхода могут быть использованы как основа для криптовалюты. - - ### Биткоин как система с изменяющимися состояниями {#bitcoin-as-a-state-transition-system} ![Смена состояния Ethereum](./ethereum-state-transition.png) С технической точки зрения, реестр криптовалюты, такой как биткоин, можно рассматривать как систему с изменяющимися состояниями, где есть «состояние», состоящее из статуса принадлежности всех существующих биткоинов, и «функция смены состояния», которая берет состояние и транзакцию и выводит новое результирующее состояние. В стандартной банковской системе, например, состояние является балансом, транзакция — запросом на перемещение $X от A к B, а функция смены состояния уменьшает значение в аккаунте A на $X и увеличивает значение в аккаунте B на $X. Если счет А имеет менее $X, то функция смены состояния возвращает ошибку. Таким образом, формально можно определить: - - ``` APPLY(S,TX) -> S' или ERROR ``` - В банковской системе, определенной выше: - - ```js APPLY({ Alice: $50, Bob: $50 },"отправить $20 от Alice к Bob") = { Alice: $30, Bob: $70 } ``` - Но: - - ```js APPLY({ Alice: $50, Bob: $50 },"отправить $70 от Alice к Bob") = ERROR ``` - «Состояние» в биткоине — это все монеты (технически, «неизрасходованное выводы транзакции» или UTXO), которые были произведены и еще не израсходованы, причем каждый UTXO имеет номинал и владельца (определяется 20-байтовым адресом, который по сути является криптографическим открытым ключом[fn1](#notes)). Транзакция содержит один или более вводов, где каждый ввод содержит ссылку на существующий UTXO и криптографическую подпись, созданную с помощью закрытого ключа, связанного с адресом владельца, и один или более выводов, каждый из которых содержит новый UTXO для добавления к состоянию. Функцию смены состояния `APPLY(S, TX) -> S'` можно определить примерно следующим образом: @@ -85,8 +74,6 @@ APPLY({ Alice: $50, Bob: $50 },"отправить $70 от Alice к Bob") = ERR Первая половина первого шага не позволяет отправителям транзакций тратить несуществующие монеты, вторая половина первого шага не позволяет отправителям транзакций тратить чужие монеты, а второй шаг обеспечивает сохранение ценности. Для оплаты используется следующий протокол. Предположим, Алиса хочет отправить Бобу 11,7 BTC. Во-первых, Алиса будет искать набор доступных UTXO, которыми она владеет и которые в сумме дают как минимум 11,7 BTC. Алиса не сможет получить ровно 11,7 BTC; скажем, что наименьшее, что она может получить это 6+4+2=12. После этого она создает транзакцию с этими тремя вводами и двумя выводами. Первым выводом будет 11,7 BTC с адресом Боба в качестве владельца, а вторым выводом будет оставшаяся разница в 0,3 BTC, владелец которого — сама Алиса. - - ### Майнинг {#mining} ![Блоки Ethereum](./ethereum-blocks.png) @@ -117,8 +104,6 @@ APPLY({ Alice: $50, Bob: $50 },"отправить $70 от Alice к Bob") = ERR Как только первый шаг произойдет, через несколько минут какой-нибудь майнер включит транзакцию в блок, допустим в блок номер 270000. Примерно через час еще пять блоков будут добавлены в цепочку после этого блока, каждый из которых косвенно указывает на транзакцию и таким образом подтверждает ее. На этом этапе продавец примет платеж как завершенный и доставит продукт; так как мы предполагаем, что это цифровой товар, то доставка мгновенна. Теперь злоумышленник создает еще одну транзакцию, отправляя 100 BTC себе. Если злоумышленник просто создаст ее, транзакция не будет обработана; майнеры попытаются запустить `APPLY(S,TX)` и заметят, что `TX` расходует UTXO, которого больше нет в состоянии. Поэтому вместо этого злоумышленник создает ответвление блокчейна. Для начала он добывает другую версию блока 270000, указывающего на тот самый блок 269999 в качестве родительского, но с новой транзакцией вместо старой. Поскольку данные блока отличаются, потребуется повторное доказательство выполнения работы. Кроме того, новая версия блока 270000 злоумышленника имеет другой хэш, поэтому исходные блоки с 270001 по 270005 не указывают на него; таким образом, исходная цепочка и новая цепочка злоумышленника полностью разделены. Правило таково, что в ответвлении самый длинный блокчейн считается истинным, поэтому майнеры будут работать над цепочкой с последним блоком 270005, в то время как атакующий работает в одиночку над блоком 270000. Чтобы злоумышленник сделал свой блокчейн самым длинным, ему потребуется больше вычислительной мощности, чем у остальной сети вместе взятой (отсюда и название «атака 51%»). - - ### Деревья Меркла {#merkle-trees} ![SPV в биткоине](./spv-bitcoin.png) @@ -131,8 +116,6 @@ _Справа: любая попытка изменить любую часть Пожалуй, протокол дерева Меркла необходим для долгосрочной устойчивости. Полный узел в сети биткоина, который хранит и обрабатывает полностью каждый блок, занимает около 15 ГБ дискового пространства по состоянию на апрель 2014 года и растет более чем на гигабайт каждый месяц. В настоящее время это приемлемо для некоторых настольных компьютеров, но не телефонов, и в будущем участвовать смогут только компании и любители. Протокол SPV позволяет существовать другому классу узлов, называемому «легкие узлы», которые загружают заголовки блоков, проверяют доказательство выполнения работы в заголовках блоков, а затем загружают только ветви, связанные с транзакциями, имеющими к ним отношение. Это позволяет легким узлам с надежной гарантией безопасности определять статус любой транзакции с биткоином и их текущий баланс при загрузке только очень небольшой части всего блокчейна. - - ### Альтернативные применения блокчейна {#alternative-blockchain-applications} Идея взять лежащую в основе блокчейна идею и применить ее к другим концепциям также имеет длинную историю. В 2005 году Ник Сабо выступил с концепцией «[безопасных прав на имущество с полномочиями владельца](https://nakamotoinstitute.org/secure-property-titles/)», документом, описывающим, как «новые достижения в технологии реплицирования баз данных» позволят создать основанную на блокчейне систему для хранения реестра владельцев земли, создавая тщательно продуманную структуру, включающую такие понятия, как гомстединг, незаконное владение и земельный налог Генри Джорджа. Однако, к сожалению, в то время не было эффективной реплицируемой системы баз данных, и поэтому протокол не был реализован на практике. Но после 2009 года, когда был разработан децентрализованный консенсус биткоина, быстро начали появляться альтернативные приложения. @@ -145,8 +128,6 @@ _Справа: любая попытка изменить любую часть С другой же стороны, подход, основанный на биткоине, имеет недостаток, так как он не наследует упрощенные функции проверки платежей биткоина. SPV подходит для биткоина, поскольку он может использовать глубину блокчейна в качестве индикатора действительности; в какой-то момент, когда предшественники транзакции уходят достаточно далеко в прошлое, можно смело сказать, что они являются частью состояния. С другой стороны, мета-протоколы, основанные на блокчейне, не могут заставить блокчейн не исключать транзакции, которые не являются действительными в контексте своих собственных протоколов. Следовательно, внедрение полностью безопасного мета-протокола SPV потребует полного сканирования с самого начала блокчейна биткоина, дабы определить действительность определенных транзакций. В настоящее же время, все легкие реализации основанных на биткоине мета-протоколов полагаются на доверенный сервер для предоставления данных, бесспорно весьма неоптимальный результат, особенно учитывая то, что одной из первостепенных предназначений криптовалюты является устранение потребности в доверии. - - ### Сценарии {#scripting} Даже без каких-либо расширений протокол биткоина обеспечивает простую версию концепции смарт-контрактов. UTXO в биткоине может принадлежать не только открытому ключу, но и более сложному сценарию, выраженному на простом языке программирования на основе стека. В этой модели транзакция, которая тратит данный UTXO, должна предоставлять удовлетворяющие сценарию данные. Действительно, даже самый базовый механизм владения открытым ключом реализован через сценарий: он принимает основанную на эллиптической кривой подпись в качестве входных данных, проверяет ее на соответствие транзакции и адресу, которому принадлежит UTXO и, в случае успешной проверки, возвращает 1, а в противном случае 0. Существуют и другие, более сложные сценарии для различных дополнительных вариантов использования. Например, можно создать сценарий, для проверки которого требуются подписи двух из трех заданных закрытых ключей (мультиподпись), настройка, полезная для корпоративных счетов, безопасных сберегательных счетов и некоторых ситуаций с условным депонированием. Сценарии также можно использовать для выплаты вознаграждений за решения вычислительных задач, и можно даже составить сценарий, который говорит что-то вроде «этот UTXO биткоина будет ваш, если вы сможете предоставить SPV-доказательство того, что вы отправили мне транзакцию с такой-то суммой Dogecoin», по сути, позволяя осуществлять децентрализованный обмен криптовалютами. @@ -160,14 +141,10 @@ _Справа: любая попытка изменить любую часть Таким образом, мы видим три подхода к созданию современных приложений на основе криптовалюты: создание нового блокчейна, использование сценариев на основе биткоина и создание метапротокола на основе биткоина. Создание нового блокчейна дает неограниченную свободу в создании набора функций, но в убыток времени на разработку, безопасности и усилий по запуску. Использование сценариев легко реализовать и стандартизировать, но их возможности весьма ограничены, а метапротоколы, хотя и просты, страдают от недостатков масштабируемости. С помощью Ethereum мы намерены создать альтернативную платформу, которая упростит разработку, а также укрепит легкий клиент, в то же время позволяя приложениям совместно использовать экономическую среду и безопасность блокчейна. - - ## Ethereum {#ethereum} Целью Ethereum является создание альтернативного протокола для создания децентрализованных приложений, обеспечивающего другой набор компромиссов, которые, по нашему мнению, будут очень полезны для большого класса децентрализованных приложений, с особым акцентом на ситуациях, когда важны быстрое время разработки, безопасность для небольших и редко используемых приложений и способность различных приложений очень эффективно взаимодействовать. Ethereum делает это, создавая то, что по сути является высшим абстрактным базовым уровнем: блокчейн со встроенным языком программирования, полным по Тьюрингу, позволяющим любому человеку писать умные контракты и децентрализованные приложения, где они могут создавать свои собственные произвольные правила владения, форматы транзакций и функции смены состояния. Простую версию Namecoin можно написать с помощью двух строк кода, а другие протоколы, такие как валюты и системы репутации, можно создать с помощью двадцати или менее строк. Смарт-контракты — криптографические «коробки», содержащие ценность и разблокирующие ее только при соблюдении определенных условий, — также можно создавать на основе платформы, что предоставляет гораздо больше возможностей, чем сценарии биткоина, благодаря полноте по Тьюрингу,, осведомленности о ценности, осведомленности о блокчейне и состоянии. - - ### Счета Ethereum {#ethereum-accounts} В Ethereum состояние состоит из объектов, называемых «счетами», каждый счет имеет 20-байтный адрес и смены состояний представляют собой прямые переводы сумм и информации между счетами. Счет в Ethereum содержит четыре поля: @@ -181,8 +158,6 @@ _Справа: любая попытка изменить любую часть Обратите внимание, что контракты в Ethereum не должны выглядеть как что-то, что должно быть «выполнено» или «соблюдено»; скорее они более похожи на «автономных агентов», которые живут внутри среды исполнения Ethereum, всегда выполняя определенный фрагмент кода, в ответ на сообщение или транзакцию, и имеют прямой контроль над принадлежащим им балансом эфира и их собственным хранилищем ключей и значений для отслеживания постоянных переменных. - - ### Сообщения и транзакции {#messages-and-transactions} Термин «транзакция» используется в Ethereum для обозначения подписанного пакета данных с сообщением, которое должно быть отправлено с внешнего счета. Транзакции содержат следующие данные: @@ -198,8 +173,6 @@ _Справа: любая попытка изменить любую часть Поля `STARTGAS` и `GASPRICE` имеют решающее значение в Ethereum для предотвращения отказа в обслуживании. Чтобы предотвратить случайные или враждебные бесконечные циклы или другие вычислительные потери в коде, каждая транзакция должна устанавливать ограничение на количество вычислительных шагов выполнения кода, которое она может использовать. Фундаментальная единица вычисления — это газ; обычно, вычислительный шаг стоит 1 газ, но некоторые операции стоят большее количество газа, потому что они являются вычислительно более дорогими или увеличивают объем данных, которые необходимо хранить как часть состояния. Также существует комиссия в размере 5 единиц газа за каждый байт данных транзакции. Цель системы комиссий — требовать злоумышленников платить пропорционально за каждый ресурс, который они потребляют, включая вычисления, пропускную способность и хранение; следовательно, любая транзакция, которая ведет к потреблению сетью большего количества этих ресурсов, должна иметь примерно пропорциональную приросту плату за газ. - - ### Сообщения {#messages} Контракты имеют возможность отправлять сообщения другим контрактам. Сообщения — это виртуальные объекты, которые никогда не сериализуются и существуют только в среде выполнения Ethereum. Сообщение содержит следующие данные: @@ -214,8 +187,6 @@ _Справа: любая попытка изменить любую часть Заметьте, что расход газа, назначенный транзакцией или контрактом, используется к общему количеству потребляемого газа по этой транзакции и всем вспомогательным исполнениям. Например, внешний субъект А посылает транзакции субъекту B с 1000 газа, и B потребляет 600 газа перед отправкой сообщения С, а внутреннее выполнение C потребляет 300 газа перед возвратом, то B может потратить ещё 100 газа, прежде чем он закончится. - - ### Функция смены состояния Ethereum {#ethereum-state-transition-function} ![Смена состояния эфира](./ether-state-transition.png) @@ -231,14 +202,11 @@ _Справа: любая попытка изменить любую часть Например, предположим, что код контракта: - - ```py if !self.storage[calldataload(0)]: self.storage[calldataload(0)] = calldataload(32) ``` - Обратите внимание, что код контракта на самом деле написан на низкоуровневом языке EVM; для ясности этот пример написан на языке Serpent, одном из наших высокоуровневых языков, который можно скомпилировать в код EVM. Предположим, что хранилище контракта изначально пустое, и транзакция отправляется с 10 эфирами, 2000 газа, с ценой GASPRICE в 0,001 эфира и 64 байтами данных, с байтами 0-31, представляющими число `2` и байтами 32-63, представляющими строку `CHARLIE`. Процесс функции смены состояния в этом случае выглядит следующим образом: 1. Проверьте, что транзакция действительна и правильно оформлена. @@ -252,8 +220,6 @@ if !self.storage[calldataload(0)]: Обратите внимание, что сообщения работают эквивалентно транзакциям с точки зрения отмен: если для исполнения сообщения недостаточно газа, тогда исполнение этого сообщения и все другие исполнения, вызванные этим исполнением, отменяются, но родительским исполнениям не нужно отменяться. Это означает, что контракту безопасно вызывать другой контракт, так как если А вызывает B, используя G газа, то исполнение A гарантированно теряет максимум G газа. Наконец, обратите внимание, что существует операционный код `CREATE`, который создает контракт; его механика выполнения, как правило, похожа на `CALL`, за исключением того, что результат выполнения определяет код созданного нового контракта. - - ### Исполнение кода {#code-execution} Код в контрактах Ethereum написан на низкоуровневом языке байт-кода на основе стека, называемом «кодом виртуальной машины Ethereum» или «кодом EVM». Код состоит из набора байтов, где каждый байт представляет операцию. В общем случае, выполнение кода — это бесконечный цикл, состоящий из многократного выполнения операции на текущем счетчике программы (который начинается с нуля) и затем увеличения счетчика программы на единицу, пока не будет достигнут конец кода, обнаружена ошибка или инструкция `STOP` или `RETURN`. Операции имеют доступ к трем типам пространства для хранения данных: @@ -266,8 +232,6 @@ if !self.storage[calldataload(0)]: Формальная модель исполнения кода EVM удивительно проста. Во время работы виртуальной машины Ethereum ее полное вычислительное состояние может быть определено кортежом `(block_state, transaction, message, code, memory, stack, pc, gas)`, где `block_state` является глобальным состоянием, содержащим все счета, балансы и хранилище. В начале каждого раунда исполнения текущая инструкция определяется путем взятия `pc` байта из `code` (или 0 если `pc >= len(code)`), и каждая инструкция имеет свое собственное определение в плане того, как она влияет на кортеж. Например, `ADD` извлекает два элемента из стека и помещает их сумму, уменьшает `gas` на 1 и увеличивает `pc` на 1, а `SSTORE` извлекает два верхних элемента из стека и вставляет второй элемент в хранилище контракта по индексу, указанному первым элементом. Хотя существует множество способов оптимизировать выполнение виртуальной машины Ethereum с помощью JIT-компиляции, базовый вариант Ethereum можно реализовать с помощью нескольких сотен строк кода. - - ### Блокчейн и майнинг {#blockchain-and-mining} ![Диаграмма применения блоков в Ethereum](./ethereum-apply-block-diagram.png) @@ -287,22 +251,16 @@ if !self.storage[calldataload(0)]: Часто задается вопрос «где» выполняется код контракта, в терминах физического оборудования. Ответ прост: процесс выполнения кода контракта является частью определения функции смены состояния, которая является частью алгоритма проверки блоков. Таким образом, если транзакция добавляется в блок `B`, то выполнение кода, сгенерированного этой транзакцией, будет выполняться всеми узлами, сейчас и в будущем, которые загружают и проверяют блок `B`. - - ## Применения {#applications} В общем есть три типа применений на основе Ethereum. Первая категория — это финансовое применение, предоставление пользователям более эффективных способов управления и заключения контрактов с использованием своих денег. Сюда входят субвалюты, производные финансовые инструменты, контракты хеджирования, сберегательные кошельки, завещания и, в конечном итоге, даже некоторые виды полноценных трудовых договоров. Вторая категория — это полуфинансовое применение, в котором задействованы деньги, но в остальном есть и серьезная неденежная сторона; прекрасным примером являются самореализующиеся вознаграждения за решение вычислительных задач. И наконец, есть абсолютно нефинансовое применение, такое как онлайн-голосование и децентрализованное управление. - - ### Системы токенов {#token-systems} Системы токенов на блокчейне имеют много приложений, начиная от субвалют, представляющих такие активы, как USD или золото, до акций компаний, индивидуальный токенов, представляющих умную собственность, безопасных неподделываемых купонов и даже систем токенов без привязки к традиционным ценностям вообще, которые используются в качестве систем очков для вознаграждений. Системы токенов удивительно легко реализовать в Ethereum. Ключевой момент, который нужно понять, заключается в том, что вся валюта или система токенов, по сути, является базой данных с одной операцией: вычесть Х единиц у А и дать Х единиц B, с условием, что (i) А имел как минимум Х единиц до операции и (2) транзакция одобрена А. Все, что нужно для реализации системы токенов — это реализовать эту логику в контракте. Базовый код для реализации системы токенов на языке Serpent выглядит так: - - ```py def send(to, value): if self.storage[msg.sender] >= value: @@ -310,11 +268,8 @@ def send(to, value): self.storage[to] = self.storage[to] + value ``` - Это, по сути, буквальное воплощение функции смены состояния «банковской системы», описанной выше в этом документе. Нужно добавить несколько дополнительных строк кода, чтобы обеспечить начальный этап распределения денежных единиц в первую очередь и несколько других пограничных случаев, и в идеале добавить бы функцию, позволяющую другим контрактам запрашивать баланс адреса. Это всё, что требуется! Теоретически, основанные на Ethereum системы токенов, действующие в качестве субвалюты, могут потенциально включать еще одну важную функцию, которая отсутствует у метавалют на блокчейне Bitcoin: возможность платить за транзакцию непосредственно в этой валюте. Это будет осуществляться так, что в контракте будет поддерживаться баланс ether, с помощью которого контракт будет отправлять ether, нужный для оплаты комиссии, отправителю. Контракт пополнял бы этот баланс, собирая внутренние валютные единицы, которые он берет в качестве комиссии, и перепродавая их на постоянном аукционе. Таким образом, пользователям нужно будет «активировать» свои счета с эфиром, но как только эфир будет там, он будет повторно использоваться, потому что контракт будет возмещать его каждый раз. - - ### Производные финансовые инструменты и валюты со стабильной стоимостью {#financial-derivatives-and-stable-value-currencies} Финансовые деривативы — наиболее распространенное применение смарт-контракта, и одно из самых простых для реализации в коде. Главная проблема при реализации финансовых контрактов заключается в том, что большинству из них требуется связь с внешним трекером цены; например, очень желаемое приложение — это смарт-контракт, который хеджирует волатильность эфира (или другой криптовалюты) по отношению к доллару США, но для этого контракт должен знать, какова стоимость ETH/USD. Самый простой способ решить это — с помощью контракта котировок, поддерживаемого определенной стороной (например, NASDAQ), разработанного таким образом, чтобы эта сторона имела возможность обновлять контракт по мере необходимости и предоставляла интерфейс, позволяющий другим контрактам отправлять сообщение этому контракту и получать ответ, который предоставляет цену. @@ -330,25 +285,18 @@ def send(to, value): Однако на практике эмитенты не всегда заслуживают доверия, а в некоторых случаях банковская инфраструктура слишком слабая или слишком враждебная к существованию таких услуг. Альтернативой являются финансовые деривативы. Здесь, вместо одного эмитента, предоставляющего средства для обеспечения актива, играет роль децентрализованный рынок спекулянтов, делающих ставки на то, что цена указанного криптографического актива (например, ETH) будет расти. По сравнению с эмитентами, спекулянты не имеют возможности не выполнить свою часть сделки, потому что контракт хеджирования держит их средства в условном депонировании. Обратите внимание, что этот подход не является полностью децентрализованным, потому что для предоставления тикера цены по-прежнему необходим надежный источник, хотя, возможно, даже это все же значительное улучшение с точки зрения снижения требований к инфраструктуре (в отличие от случая с эмитентом, проблема передачи ценового потока данных не требует лицензий и, вероятно, может быть квалифицирована как свободная речь) и снижает вероятность мошенничества. - - ### Системы идентификации и репутации {#identity-and-reputation-systems} Самая первая альтернативная криптовалюта из всех, [Namecoin](http://namecoin.org/), попыталась использовать биткоин-подобный блокчейн для обеспечения системы регистрации имен, в которой пользователи могут зарегистрировать свои имена в общедоступной базе данных вместе с другими данными. В основном упоминается вариант использования системы [DNS](https://wikipedia.org/wiki/Domain_Name_System), сопоставляющей доменные имена, такие как bitcoin.org (или, в случае с Namecoin, bitcoin.bit) с IP-адресом. Другие варианты использования включают аутентификацию по электронной почте и потенциально более продвинутые системы репутации. Вот простой контракт для обеспечения системы регистрации имен, подобной Namecoin, на Ethereum: - - ```py def register(name, value): if !self.storage[name]: self.storage[name] = value ``` - Контракт очень прост; по сути, это просто база данных внутри сети Ethereum, в которую можно добавлять, но нельзя изменять или удалять элементы. Любой может зарегистрировать определенное имя, и эта регистрация останется навсегда. Более сложный контракт регистрации имен также будет иметь функцию условия, позволяя другим контрактам запрашивать ее, а также механизм для владельца (т. е. первого зарегистрировавшего) имени, чтобы он мог изменять данные или передавать права собственности. Можно даже добавить функции репутации и функциональность web-of-trust. - - ### Децентрализованное хранилище файлов {#decentralized-file-storage} За последние несколько лет появилось несколько популярных онлайн-стартапов по хранению файлов, наиболее известным из которых является Dropbox, стремящихся дать пользователям возможность загружать резервную копию своего жесткого диска и получить услугу хранения резервной копии, а так же предоставить пользователю доступ к ней в обмен на ежемесячную оплату. Однако на данный момент рынок файловых хранилищ относительно неэффективен; беглый взгляд на различные существующие решения показывает, что, особенно на уровне «зловещей долины» в 20-200 ГБ, на который не действуют ни бесплатные квоты, ни скидки для компаний, ежемесячные цены за хранение файлов таковы, что вы платите больше, чем стоимость целого жесткого диска в месяц. Контракты Ethereum могут позволить разработать децентрализованную экосистему хранения файлов, где отдельные пользователи могут зарабатывать небольшие суммы денег, сдавая в аренду собственные жесткие диски и неиспользуемое пространство, что может быть использовано для дальнейшего снижения стоимости хранения файлов. @@ -357,8 +305,6 @@ def register(name, value): Важной особенностью протокола является то, что, хотя может показаться, что приходится доверять множеству случайных узлов, риск можно снизить практически до нуля, разделив файл на множество частей путем разделения секрета между несколькими узлами и следя за контрактами и хранением частей. Если контракт продолжает выплачивать деньги, это служит криптографическим доказательством того, что кто-то все еще хранит файл. - - ### Децентрализованные автономные организации {#decentralized-autonomous-organizations} Децентрализованной автономной организацией называется виртуальная организация, состоящая из конкретных членов или акционеров, которые при наличии большинства голосов (например, 67%) могут принимать решения (например, о трате средств из фонда организации или о модификации ее программного кода) от лица всей организации. Члены коллективно решают, как организация должна распределять свои средства. Поводы для распределения могут быть самые разные: от зарплат и премий за нахождение уязвимостей до более экзотических механизмов, например выплат вознаграждений во внутренней валюте. Это по существу воспроизводит юридические атрибуты традиционной компании или некоммерческой организации, но используя только криптографическую технологию блокчейна для исполнения всего. До сих пор большая часть разговоров вокруг DAO была вокруг «капиталистической» модели «децентрализованной автономной корпорации» с акционерами, получающими дивиденды и продаваемыми акциями; альтернатива, возможно, описывается как «децентрализованное автономное сообщество», предусматривающее, что все члены будут иметь равную долю в процессе принятия решений и 67% существующих членов должны согласиться на добавление или удаление члена. Требование, что один человек может иметь только одно членство, должно быть в таком случае подкреплено коллективно группой. @@ -373,8 +319,6 @@ def register(name, value): Альтернативная модель — это децентрализованная корпорация, где любой аккаунт может иметь ноль или более акций, и держатели двух третьих акций должны принимать решение. Полная конструкция будет включать функциональность управления активами, возможность делать предложение о покупке или продаже акций и возможность принимать предложения (предпочтительно с механизмом сопоставления ордеров внутри контракта). Также будет существовать делегация в стиле ликвидной демократии, обобщая концепцию «совета директоров». - - ### Дополнительные применения {#further-applications} **1. Сберегательные кошельки**. Предположим, Алиса хочет сохранить свои средства в безопасности, но беспокоится о том, что она потеряет или кто-то взломает её приватный ключ. Она ставит эфир в контракт, заключенный с Бобом, банком, следующим образом: @@ -399,12 +343,8 @@ def register(name, value): **8. Ончейн децентрализованные торговые площадки**, использующие в качестве основы систему идентификации и репутации. - - ## Прочие вопросы и проблемы {#miscellanea-and-concerns} - - ### Модифицированная реализация GHOST {#modified-ghost-implementation} Протокол Greedy Heaviest Observed Subtree (GHOST) — это инновация, впервые введенная Йонатаном Сомполински и Авивом Зохаром в [Декабре 2013](https://eprint.iacr.org/2013/881.pdf). Мотивация, стоящая за GHOST: блокчейны с быстрым временем подтверждения в данный момент недостаточно безопасны из-за высокой скорости устаревания: поскольку распространение блоков по сети занимает определенное время, если майнер A добудет блок, а затем майнер B добудет другой блок до того, как блок майнера A распространится на B, блок майнера B будет бесполезным и не повысит безопасность сети. Кроме того, существует проблема централизации: если майнер A — это майнинговый пул, суммарная мощность которого составляет 30% мощности всей сети, а у майнера B эта цифра составляет 10%, в 70% случаев A может создать устаревший блок (поскольку в остальные 30% случаев A создавал последний блок и, таким образом, немедленно получал данные о майнинге), а B будет подвержен этому риску в 90% случаев. Таким образом, если интервал между блоками достаточно короток для того, чтобы скорость устаревания была высокой, A будет существенно эффективнее просто в силу своего размера. Обе этих проблемы приводят к тому, что блокчейны, которые производят блоки слишком быстро, влекут за этим ситуацию, когда один майнинг-пул набирает достаточное количество мощности в сети, чтобы де-факто контролировать процесс майнинга. @@ -414,8 +354,8 @@ def register(name, value): Ethereum реализует упрощенную версию GHOST, которая спускается всего на семь уровней вниз. В частности, она определяется следующим образом: - Блок должен указывать на родительский, и он должен указывать на 0 или более дядей -- Дядя, включенный в блок В, должен иметь следующие свойства: - - Он должен быть прямым дочерним предком B k-го поколения, где `2 <= k <= 7`. +- Дядя, включенный в блок В, должен иметь следующие свойства: + - Он должен быть прямым дочерним предком B k-го поколения, где `2 <= k <= 7`. - Он не может быть предком B - У него должен быть допустимый блочный заголовок, но дядя необязательно должен быть ранее проверенным или даже действительным блоком - Дядя должен отличаться от всех дядей, включенных в предыдущие блоки, и всех других дядей, включенных в этот же блок (т.е. без двойного включения) @@ -423,8 +363,6 @@ Ethereum реализует упрощенную версию GHOST, котор Эта ограниченная версия GHOST, в которую входили только дяди до 7 поколения, использовалась по двум причинам. Во-первых, GHOST без ограничений будет иметь слишком много сложностей при вычислении допустимых дядей для данного блока. Во-вторых, неограниченный GHOST с компенсацией, используемый в Ethereum, лишает майнера стимула майнить в основной цепочке, а не в цепочке публичного атакующего. - - ### Комиссии {#fees} Поскольку каждая транзакция, опубликованная в блокчейне, налагает на сеть затраты на её загрузку и проверку, существует необходимость в каком-то регулирующем механизме, как правило, включающем комиссии за транзакции, для предотвращения злоупотреблений. Стандартный подход, используемый в Bitcoin, заключается в наличии исключительно добровольных комиссий, при этом майнеры выступают в роли контролеров и устанавливают динамические минимумы. Такой подход был очень позитивно воспринят в сообществе Bitcoin, особенно потому, что он «рыночный», позволяющий определять комиссию благодаря спросу и предложению между майнерами и отправителями транзакций. Однако проблема в этих рассуждениях заключается в том, что обработка транзакций не является рынком; хотя интуитивно привлекательно рассматривать обработку транзакций как услугу, которую майнер предлагает отправителю, в действительности же каждая транзакция, которую включает майнер, должна быть обработана каждым узлом в сети, поэтому подавляющее большинство затрат на обработку транзакций несут третьи стороны, а не майнер, который принимает решение о том, включать ее или нет. Следовательно, весьма вероятно возникновение проблем трагедии общих ресурсов. @@ -447,20 +385,15 @@ Ethereum реализует упрощенную версию GHOST, котор (1) обеспечивает тенденцию для майнера включать меньше транзакций (2) увеличивает `NC`; следовательно, эти два эффекта по крайней мере частично покрывают друг друга.[Как?](https://github.com/ethereum/wiki/issues/447#issuecomment-316972260) (3) и (4) являются основными проблемами; чтобы решить их, мы просто устанавливаем плавающий ограничение: ни один блок не может иметь больше операций, чем `BLK_LIMIT_FACTOR` умноженный на долгосрочную экспоненциальную скользящую среднюю. В частности: - - ```js blk.oplimit = floor((blk.parent.oplimit \* (EMAFACTOR - 1) + floor(parent.opcount \* BLK\_LIMIT\_FACTOR)) / EMA\_FACTOR) ``` - `BLK_LIMIT_FACTOR` и `EMA_FACTOR` — это константы, которые на данный момент будут установлены на значения 65536 и 1,5, но, вероятнее всего, будут изменены после дальнейшего анализа. Есть еще один фактор, препятствующий созданию больших блоков в Bitcoin: бóльшие блоки будут дольше распространяться, и, следовательно, у них выше вероятность устареть. В Ethereum распространение блоков с высоким потреблением газа также может занять больше времени, поскольку они физически больше и им требуется больше времени на обработку проверки переходов состояний транзакций. Этот сдерживающий фактор задержки имеет важное значение в Bitcoin, но в Ethereum он менее важен из-за протокола GHOST; следовательно, опора на регулируемые ограничения блоков обеспечивает более стабильную основу. - - ### Вычисление и полнота по Тьюрингу {#computation-and-turing-completeness} Важно отметить, что виртуальная машина Ethereum является полной по Тьюрингу; это означает, что код EVM может закодировать любое вычисление, которое можно предположительно выполнить, включая бесконечные циклы. Код EVM позволяет делать циклы двумя способами. Первый — это инструкция `JUMP`, которая позволяет программе вернуться к предыдущему месту в коде, и инструкция `JUMPI` для выполнения условных переходов, позволяющая использовать такие инструкции, как `while x < 27: x = x * 2`. Второй — контракты могут вызывать другие контракты, потенциально позволяя зацикливаться через рекурсию. Это естественным образом приводит к проблеме: могут ли злоумышленники по сути отключить майнеров и полные узлы, заставив их войти в бесконечный цикл? Проблема возникает из-за проблемы в компьютерной науке, известной как проблема остановки: в общем случае невозможно сказать, остановится ли данная программа когда-либо. @@ -474,8 +407,6 @@ floor(parent.opcount \* BLK\_LIMIT\_FACTOR)) / EMA\_FACTOR) Альтернативой полноте по Тьюрингу является неполнота по Тьюрингу, в которой `JUMP` и `JUMPI` не существуют, и только одна копия каждого контракта может существовать в стеке вызовов в любой момент времени. В этой системе описанная выше система комиссий и неопределенности относительно эффективности нашего решения могут оказаться излишними, поскольку стоимость исполнения контракта будет ограничена его размером. Кроме того, неполнота по Тьюрингу не является таким уж большим ограничением: из всех примеров контрактов, которые мы задумали внутри, только один требовал цикла, и даже этот цикл можно было бы удалить, выполнив 26 повторений однострочного фрагмента кода. Учитывая серьезные последствия полноты по Тьюрингу и ограниченные преимущества, почему бы просто не использовать неполный по Тьюрингу язык? Однако на самом деле неполнота по Тьюрингу далеко не идеальное решение проблемы. Чтобы понять почему, рассмотрите следующие контракты: - - ```sh C0: call(C1); call(C1); C1: call(C2); call(C2); @@ -485,11 +416,8 @@ C49: call(C50); call(C50); C50: (запустить один шаг программы и записать изменение в хранилище) ``` - Теперь отправьте транзакцию пользователю A. Таким образом, в 51 транзакции мы имеем контракт, который занимает 250 вычислительных шагов. Майнеры могли бы попытаться обнаружить такие логические бомбы заранее, сохраняя значение рядом с каждым контрактом, указывающее максимальное количество вычислительных шагов, которые он может выполнить, и вычисляя его для контрактов, рекурсивно вызывающих другие контракты, но это потребовало бы от майнеров запретить контракты, создающие другие контракты (поскольку создание и выполнение всех 26 контрактов выше можно было бы легко объединить в один контракт). Еще одной проблемой является то, что поле адреса у сообщения является переменной, поэтому в общем случае невозможно заранее сказать, какие другие контракты вызовет данный контракт. Таким образом, в целом, мы приходим к удивительному выводу: с полнотой по Тьюрингу справиться на удивление легко, а с отсутствием полноты по Тьюрингу справиться также на удивление сложно, если только не будут реализованы точно такие же элементы управления. Но в таком случае почему бы просто не позволить протоколу быть полным по Тьюрингу? - - ### Валюта и выпуск {#currency-and-issuance} Сеть Ethereum включает собственную встроенную валюту, эфир, которая служит для двух целей: обеспечения первичного слоя ликвидности, чтобы позволить эффективно обмениваться различными видами цифровых активов, и, что более важно, создания механизма оплаты комиссии за транзакции. Для удобства и чтобы избежать споров в будущем (см. текущие дебаты mBTC/uBTC/сатоши в биткоине), номиналы будут предварительно помечены: @@ -516,9 +444,6 @@ C50: (запустить один шаг программы и записать | Резерв, использованный после продажи | 8.26% | 6.79% | 3.96% | | Майнеры | 0% | 17,8% | 52,0% | - - - #### Долгосрочный рост предложения (в процентах) ![Инфляция Ethereum](./ethereum-inflation.png) @@ -531,8 +456,6 @@ _Несмотря на линейную эмиссию валюты, как и Обратите внимание, что в будущем Ethereum, скорее всего, в целях безопасности перейдет на модель доказательства владения, снизив требования к выпуску до уровня 0–0,05X в год. В случае, если организация Ethereum потеряет финансирование или по какой-либо другой причине исчезнет, ​​мы оставляем открытым «социальный контракт»: любой имеет право создать будущую версию-кандидата Ethereum, с одним только условием, что количество эфира должно быть не более `60102216 * (1,198 + 0,26 * n)`, где `n` — количество лет после первого блока. Создатели для оплаты разработки могут свободно продавать или иным образом передавать часть или всю разницу между максимально допустимым расширением предложения и расширением предложения, полученным при переходе к доказательству владения. Обновления-кандидаты, не соответствующие социальному контракту, могут быть законно ответвлены в совместимые версии. - - ### Централизация майнинга {#mining-centralization} Алгоритм майнинга Bitcoin работает за счет того, что майнеры вычисляют SHA256 на слегка измененных версиях заголовка блока миллионы раз снова и снова, пока в конечном итоге один узел не предложит версию, хеш которой меньше целевого (в настоящее время около 2192). Однако, алгоритм майнинга уязвим к двум формам централизации. Во-первых, в экосистеме майнинга стали доминировать ASIC (специализированные интегральные схемы) — компьютерные чипы, разработанные, и следовательно, в тысячи раз эффективнее для данной задачи, майнинга Bitcoin. Это означает, что майнинг биткоина больше не является высоко децентрализованным и эгалитарным занятием, а также требует миллионы долларов для эффективного участия в обеспечении безопасности сети. Во-вторых, большинство биткоин-майнеров на самом деле не выполняют проверку блоков локально; для предоставления заголовков блока они полагаются на централизованный майнинг-пул. Эта проблема, возможно, ещё хуже первой: на момент написания этой статьи три ведущих майнинг-пула косвенно контролируют примерно 50% мощности в сети биткоина. Хотя нужно учитывать тот факт, что майнеры могут переключиться на другие майнинг-пулы, если пул или коалиция пулов попытается провести атаку 51%. @@ -541,8 +464,6 @@ _Несмотря на линейную эмиссию валюты, как и Подобная модель ещё не тестировалась, и могут появиться сложности с обходом некоторых умных оптимизаций при использовании контрактов как алгоритма для майнинга. Одна интересная особенность этого алгоритма заключается в том, что она разрешает кому угодно «отравить колодец» путём введения контрактов в блокчейн, которые способны сделать непригодными для их вычисления тот или иной ASIC. Производители ASIC, в теории, имеют финансовый стимул использовать эту особенность для атаки друг друга. Таким образом, решение, которое мы разрабатываем — скорее адаптивное экономически-социальное, нежели сугубо техническое. - - ### Масштабируемость {#scalability} Одной из распространенных проблем с Ethereum является проблема масштабируемости. Как и биткоин, Ethereum страдает от недостатка, заключающегося в том, что каждая транзакция должна обрабатываться каждым узлом в сети. У биткоина текущий размер блокчейна составляет около 15 ГБ, увеличиваясь примерно на 1 МБ в час. Если бы сеть биткоина обрабатывала в секунду столько же транзакций, сколько обрабатывает Visa — 2000 транзакций Visa в секунду — она увеличивалась бы на 1 МБ каждые три секунды (1 ГБ в час, 8 ТБ в год). Ethereum, скорее всего, столкнется с похожей моделью роста, усугубляемой тем фактом, что поверх блокчейна Ethereum будет создано множество приложений, а не только валюта, как в случае с биткоином, но смягчаемой фактом, что полные узлы Ethereum должны хранить только состояние, а не всю историю блокчейна. @@ -553,28 +474,20 @@ _Несмотря на линейную эмиссию валюты, как и Другая, более сложная атака предполагает публикацию майнерами-злоумышленниками неполных блоков, поэтому даже не существует полной информации, позволяющей определить, являются ли блоки действительными. Решением этой проблемы является протокол вызова и ответа: проверяющие узлы отправляют «вызовы» в форме индексов целевых транзакций, и после получения узла дерева легкий узел рассматривает блок как ненадежный до тех пор, пока другой узел, будь то майнер или другой проверяющий, не предоставит подмножество узлов Патриции в качестве доказательства действительности. - - ## Заключение {#conclusion} Ethereum как протокол изначально рассчитан на то, чтобы быть улучшенной версией криптовалюты, предоставляя дополнительные возможности, такие как гарант-сервис на блокчейне, задание ограничений на снятие денежных сумм, финансовые контракты, рынки азартных игр и подобное посредством высокоуровневого языка программирования. Ethereum не поддерживает применения напрямую, но наличие полного по Тьюрингу языка программирования означает, что контракты могут быть, в теории, созданы для любых транзакций и применений. Что особенно вдохновляет — то, что Ethereum — это гораздо больше, чем криптовалюта. Протоколы для децентрализованного хранения файлов, децентрализованных вычислений и децентрализованных рынков прогнозов, а также десятки других концепций, имеют потенциал существенно увеличить эффективность вычислительной индустрии и придать мощный импульс другим одноранговым протоколам, впервые добавив в уравнение экономический уровень. Разумеется, возможно и значительное количество применений, не имеющих никакого отношения к деньгам. Концепция функции произвольной смены состояния, реализованная в протоколе Ethereum, обеспечивает платформу с уникальным потенциалом. Ethereum не является закрытым протоколом узкого назначения, предназначенным для определенного набора приложений в области хранения данных, азартных игр или финансов, а является открытым по замыслу, и мы считаем, что он отлично подходит для того, чтобы служить базовым уровнем для большого количества как финансовых, так и нефинансовых протоколов в ближайшие годы. - - ## Примечания и дополнительная литература {#notes-and-further-reading} - - ### Примечания {#notes} 1. Опытный читатель может заметить, что на самом деле адрес биткоина — это хэш открытого ключа эллиптической кривой, а не сам открытый ключ. Однако на самом деле вполне обоснованно называть хеш открытого ключа открытым ключом. Это связано с тем, что криптографию Bitcoin можно рассматривать как специальный алгоритм цифровой подписи, в котором открытый ключ состоит из хеша открытого ECC ключа, подпись состоит из открытого ключа ECC, объединенного с подписью ECC, а алгоритм проверки включает проверку открытого ключа ECC в подписи с хешем открытого ключа ECC, предоставленного в качестве открытого ключа, а затем сравнение подписи ECC с открытым ключом ECC. 2. Технически, медиана 11 предыдущих блоков. 3. Внутренне 2 и CHARLIE являются числами[fn3](#notes), причем последнее имеет представление с порядком байтов от старшего к младшему по основанию 256. Числа могут быть от 0 до 2256-1. - - ### Дальнейшее изучение {#further-reading} 1. [Внутренняя ценность](http://bitcoinmagazine.com/8640/an-exploration-of-intrinsic-value-what-it-is-why-bitcoin-doesnt-have-it-and-why-bitcoin-does-have-it/) diff --git a/public/content/translations/sk/staking/solo/index.md b/public/content/translations/sk/staking/solo/index.md index 8d064ce1729..e103c98d227 100644 --- a/public/content/translations/sk/staking/solo/index.md +++ b/public/content/translations/sk/staking/solo/index.md @@ -146,7 +146,7 @@ Prechod do režimu offline v čase, keď sa sieť správne dokončuje, NEBUDE ma Všimnite si, že sankcie za nečinnosť sú úmerné tomu, koľko validátorov je súčasne offline. V prípadoch, keď je veľká časť siete offline naraz, budú postihy pre každý z týchto validátorov vyššie, než keď je jeden validátor nedostupný. -V extrémnych prípadoch, ak sa sieť prestane dokončovať v dôsledku toho, že viac ako tretina validátorov je offline, títo používatelia utrpia takzvaný kvadratický únik nečinnosti, čo je exponenciálny odliv ETH z účtov offline validátora. To umožňuje, aby sa sieť časom samoopravila spotrebovaním EHT neaktívnych validátorov, pokiaľ ich zostatok nebude 16 EHT, pričom následne budú automaticky vyradené z fondu validátorov. Zostávajúci online validátori budú nakoniec opäť zahŕňať viac ako 2/3 siete, čím uspokoja nadpolovičnú väčšinu potrebnú na opätovné dokončenie reťazca. +V extrémnych prípadoch, ak sa sieť prestane dokončovať v dôsledku toho, že viac ako tretina validátorov je offline, títo používatelia utrpia takzvaný kvadratický únik nečinnosti, čo je exponenciálny odliv ETH z účtov offline validátora. To umožňuje, aby sa sieť časom samoopravila spotrebovaním ETH neaktívnych validátorov, pokiaľ ich zostatok nebude 16 EHT, pričom následne budú automaticky vyradené z fondu validátorov. Zostávajúci online validátori budú nakoniec opäť zahŕňať viac ako 2/3 siete, čím uspokoja nadpolovičnú väčšinu potrebnú na opätovné dokončenie reťazca. diff --git a/public/content/translations/sr/decentralized-identity/index.md b/public/content/translations/sr/decentralized-identity/index.md index 800a8d49383..e36e2f663b2 100644 --- a/public/content/translations/sr/decentralized-identity/index.md +++ b/public/content/translations/sr/decentralized-identity/index.md @@ -170,7 +170,7 @@ Postoji mnogo ambicioznih projekata koji koriste Ethereum kao osnovu za rešenja ### Članci {#articles} - [Načini primene lanca blokova: Lanac blokova u digitalnom identitetu](https://consensys.net/blockchain-use-cases/digital-identity/) — _ConsenSys_ -- [Šta je Ethereum ERC725? Samoupravljanje suverenim identitetom na lancu blokova ](https://cryptoslate.com/what-is-erc725-self-sovereign-identity-management-on-the-blockchain/) — _ Sem Taun_ +- [Šta je Ethereum ERC725? Samoupravljanje suverenim identitetom na lancu blokova](https://cryptoslate.com/what-is-erc725-self-sovereign-identity-management-on-the-blockchain/) — _ Sem Taun_ - [Kako lanac blokova može da reši problem digitalnog identiteta](https://time.com/6142810/proof-of-humanity/) — _Endru R. Ču_ - [Šta je decentralizovani identitet i zašto bi trebalo da nam je važan?](https://web3.hashnode.com/what-is-decentralized-identity) — _Emanuel Avosika_ - [Uvod u decentralizovani identitet](https://walt.id/white-paper/digital-identity) – _Dominik Beron_ diff --git a/public/content/translations/sr/nft/index.md b/public/content/translations/sr/nft/index.md index a9d1abbed41..4c650e44202 100644 --- a/public/content/translations/sr/nft/index.md +++ b/public/content/translations/sr/nft/index.md @@ -1,15 +1,15 @@ --- title: Nezamenjivi tokeni (NFT) -description: Pregled NFT-ova na Etherium-u +description: Pregled NFT-ova na Ethereum-u lang: sr template: use-cases emoji: ":frame_with_picture:" sidebarDepth: 2 image: /images/infrastructure_transparent.png alt: Logo Eth-a prikazan pomoću holograma. -summaryPoint1: Način da se bilo šta jedinstveno prikaže kao sredstvo zasnovano na Etherium-u. +summaryPoint1: Način da se bilo šta jedinstveno prikaže kao sredstvo zasnovano na Ethereum-u. summaryPoint2: NFT-ovi daju više moći kreatorima sadržaja nego ikada ranije. -summaryPoint3: Pokreću ih pametni ugovori na Etherium-ovom lancu blokova. +summaryPoint3: Pokreću ih pametni ugovori na Ethereum-ovom lancu blokova. --- ## Šta su NFT-ovi? {#what-are-nfts} diff --git a/public/content/translations/sr/social-networks/index.md b/public/content/translations/sr/social-networks/index.md index d6cf46b62fc..c1cf2c2308e 100644 --- a/public/content/translations/sr/social-networks/index.md +++ b/public/content/translations/sr/social-networks/index.md @@ -41,7 +41,7 @@ Mnoge društvene mreže zasnovane na lancu blokova imaju svoje tokene kojima vr 3. Decentralizovane društvene mreže eliminišu posrednika. **Tvorci sadržaja imaju direktno vlasništvo nad svojim sadržajem** i mogu direktno da komuniciraju sa pratiocima, obožavateljima, kupcima i drugim akterima, bez ičega između njih, osim pametnog ugovora. -4. Kao što decentralizovane aplikacije koji funkcionišu na Etherum mreži, koju održavaja globalna mreža povezanih korisnika, decentralizovane društvene mreže su **manje podložne prekidima i ispadima servera**. +4. Kao što decentralizovane aplikacije koji funkcionišu na Ethereum mreži, koju održavaja globalna mreža povezanih korisnika, decentralizovane društvene mreže su **manje podložne prekidima i ispadima servera**. 5. Decentralizovane društvene platforme nude **poboljšani okvir za zaradu** za tvorce sadržaja pomoću [nezamenjivih tokena (NFT-ova)](/glossary/#nft), kriptouplata u aplikacijama i sl. diff --git a/public/content/translations/sr/web3/index.md b/public/content/translations/sr/web3/index.md index ffebf94cce4..8d4721fdbca 100644 --- a/public/content/translations/sr/web3/index.md +++ b/public/content/translations/sr/web3/index.md @@ -123,7 +123,7 @@ Tehnička barijera za ulazak u korišćenje Web3 trenutno je previsoka. Korisnic Web3 uvodi nove paradigme koje zahtevaju učenje različitih mentalnih modela u poređenju sa onima koji se koriste za Web2.0. Slična edukativna inicijativa dogodila se dok je Web1.0 sticao popularnost krajem 1990-ih; zagovornici svetske mreže koristili su brojne obrazovne tehnike kako bi obrazovali javnost, od jednostavnih metafora (informacijski autoput, pretraživači, surfovanje mrežom) do [televizijskih emisija](https://www.youtube.com/watch?v=SzQLI7BxfYI). Web3 nije težak, ali je drugačiji. Obrazovne inicijative koje informišu korisnike Web2 o ovim Web3 paradigmama ključne su za njegov uspeh. -Ethereum.org doprinosi obrazovanju o platformi Web3 kroz [program prevođenja](/contributing/translation-program/), koji ima za cilj prevođenje važnog Etherum sadržaja na što više jezika. +Ethereum.org doprinosi obrazovanju o platformi Web3 kroz [program prevođenja](/contributing/translation-program/), koji ima za cilj prevođenje važnog Ethereum sadržaja na što više jezika. ### Centralizovana infrastruktura {#centralized-infrastructure} diff --git a/public/content/translations/tl/bridges/index.md b/public/content/translations/tl/bridges/index.md new file mode 100644 index 00000000000..3dcdc1058e3 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/bridges/index.md @@ -0,0 +1,137 @@ +--- +title: Panimula sa mga blockchain bridge +description: Binibigyang-daan ng mga bridge ang mga user ang paglipat-lipat sa iba't ibang blockchain ang kanilang pondo +lang: tl +--- + +# Mga blockchain bridges {#prerequisites} + +_Ang Web3 ay naging ecosystem ng mga L1 blockchain at L2 scaling solution, dinisenyo ang bawat isa na may mga natatanging kakayahan at trade-off. Habang tumataas ang bilang ng mga protocol ng blockchain, tumataas din ang pangangailangan na ilipat ang mga asset sa mga chain. Upang mapunan ang pangangailangan na ito, kailangan natin ng mga bridge._ + + + +## Ano ang mga bridge? {#what-are-bridges} + +Gumagana ang mga blockchain bridge na parang mga tulay sa tunay na buhay. Tulad ng kung paano pinag-uugnay ng pisikal na tulay ang dalawang pisikal na lokasyon, pinag-uugnay ng isang blockchain bridge ang dalawang blockchain ecosystem. **Ang mga bridge ay nagpapadali ng komunikasyon sa pagitan ng mga blockchain sa pamamagitan ng paglilipat ng impormasyon at mga asset**. + +Isaalang-alang natin ang isang halimbawa: + +Naninirahan ka sa USA at nagpaplano kang bumiyahe papuntang Europe. Mayroon kang USD, pero kailangan mo ng EUR para sa mga gastusin. Upang ipalit sa EUR ang iyong USD, maaari kang gumamit ng currency exchange na maliit ang bayad. + +Ngunit, ano ang dapat mong gawin kung gusto mong gumawa ng katulad na palitan upang gumamit ng ibang [blockchain](/glossary/#blockchain)? Sabihin natin na gusto mong makipagpalitan [ETH](/glossary/#ether) sa Ethereum Mainnet para sa ETH sa [Arbitrum](https://arbitrum.io/). Tulad ng currency exchange na ginawa natin para sa EUR, kailangan natin ng paraan upang ilipat ang ating ETH sa Arbitrum mula sa Ethereum. Ginagawang posible ng mga bridge ang ganitong transaksyon. Sa ganitong sitwasyon, [may native na bridge ang Arbitrum](https://bridge.arbitrum.io/) na maaaring maglipat ng ETH sa Arbitrum mula sa Mainnet. + +## Bakit kailangan natin ang mga bridge? {#why-do-we-need-bridges} + +May mga limitasyon ang lahat ng blockchain. Para makapag-scale at makasabay ang Ethereum sa demand, kinailangan nito ang [rollups](/glossary/#rollups). Iba naman ang pagkakadisenyo ng mga L1 tulad ng Solana at Avalanche upang magbigay-daan sa mas mataas na throughput pero ang kapalit nito ay desentralisasyon. + +Gayunpaman, lahat ng blockchain ay nabubuo sa magkakahiwalay na kapaligiran at may iba't ibang mga patakaran at [mga mekanismo](/glossary/#consensus) ng consensus. Ibig sabihin nito ay hindi makakakonekta sa orihinal na paraan ang mga ito, at hindi magagawa ng mga token na magpalipat-lipat sa mga blockchain. + +Ginagamit ang mga bridge para pagkonektahin ang mga blockchain para makapaglipat ng impormasyon at mga token na ito sa isa't isa. + +**Gumagana ang mga Bridge**: + +- ang paglipat ng mga asset at impormasyon sa pagitan ng mga blockchain. +- [dapps](/glossary/#dapp) ay upang ma-access ang lakas ng iba't ibang mga blockchain – kaya't pinapataas ang kanilang kakayahan (dahil ang mga protocol ay may higit na espasyo para sa inobasyon). +- pag-access ng mga user sa mga bagong platform at pakinabangan ang mga benepisyo ng iba't ibang chain. +- pakikipagtulungan at paggawa ng mga developer mula sa iba't ibang blockchain ecosystem ng mga bagong platform para sa mga user. + +[Paano madadala ang mga token sa layer 2](/guides/how-to-use-a-bridge/) + + + +## Mga kaso na magagamit ang Bridge {#bridge-use-cases} + +Narito ang ilang sitwasyon kung saan maaari kang gumamit ng bridge: + +### Mas murang bayarin sa transaksyon {#transaction-fees} + +Sabihin nating mayroon kang ETH sa Ethereum Mainnet ngunit mas gusto mo ng mas murang bayarin sa transaksyon upang subukan ang iba't ibang dapp. Sa pamamagitan ng pag-bridge ng iyong ETH sa Ethereum L2 rollup mula sa Mainnet, matutuwa ka sa mababang mga bayarin sa transaksyon. + +### Mga dapp sa iba pang blockchain {#dapps-other-chains} + +Kung gumagamit ka ng Aave sa Ethereum Mainnet para magpautang ng USDT ngunit mas mataas ang interest rate para sa pagpapautang ng USDT gamit ang Aave sa Polygon. + +### Tingnan ang mga blockchain ecosystem {#explore-ecosystems} + +Kung mayroon kang ETH sa Ethereum Mainnet at nais mong magsaliksik ng isang alternatibong L1 para subukan ang mga orihinal nitong dapp. Maaari kang gumamit ng bridge upang ilipat ang iyong ETH sa alt L1 mula sa Ethereum Mainnet. + +### Mga sariling orihinal na crypto asset {#own-native} + +Sabihin nating gusto mong magkaroon ng orihinal na Bitcoin (BTC), ngunit nasa Ethereum Mainnet lang ang iyong pondo. Upang magkaroon ng pagkakalantad sa BTC sa Ethereum, maaari kang bumili ng Wrapped Bitcoin (WBTC). Gayunpaman, ang WBTC ay isang [ERC-20](/glossary/#erc-20) orihinal na token sa network ng Ethereum, na nangangahulugang ito ay isang bersyon ng Bitcoin sa Ethereum at hindi ang orihinal na asset sa Bitcoin blockchain. Para magkaroon ng native na BTC, kailangan mong i-bridge ang iyong mga asset sa Bitcoin mula sa Ethereum gamit ang bridge. Ibi-bridge nito ang WBTC mo at gagawin nito itong original na BTC. Bilang kahalili, maaari kang magmay-ari ng BTC at gusto mong gamitin sa mga protocol [DeFi](/glossary/#defi) sa Ethereum. Magiging baliktad ang pag-bridge nito, mula sa BTC patungong WBTC na siyang magagamit bilang asset sa Ethereum. + + + Maaari mo ring gawin ang lahat ng nabanggit gamit ang isang sentralisadong palitan. Gayunpaman, maliban kung nasa isang palitan na ang iyong mga pondo, maraming hakbang ang kailangan para dito, at magiging mas mainam kung gumamit ka na lang ng bridge. + + + + +## Mga uri ng bridge {#types-of-bridge} + +Maraming uri ng disenyo at detalye ang mga bridge. Karaniwang nahahati sa dalawang kategorya ang mga bridge: mapagkakatiwalaan at hindi mapagkakatiwalaan na mga bridge. + +| Mga Mapagkakatiwalaan na Bridge | Hindi Mapagkakatiwalaan na Mga Bridge | +| ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ | --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Ang mapagkakatiwalaan na mga bridge ay umaasa sa isang sentral na entidad o sistema para sa operasyon ng mga ito. | Pinapatakbo ang mga mapagkakatiwalaang bridge gamit ang mga smart contract at algoritmo. | +| May mga pagsasaalang-alang ng tiwala ang mga ito kaugnay ng pag-iingat ng pondo at seguridad ng bridge. Hindi mapagkakatiwalaan ang mga ito. Ibig sabihin, ang seguridad ng bridge ay kapareho ng seguridad ng pinagbabatayang blockchain. | Kailangang ipaubaya ng mga user ang pagkontrol sa kanilang mga crypto asset. | +| Kailangang ipaubaya ng mga user ang pagkontrol sa kanilang mga crypto asset. | Sa pamamagitan ng [smart contracts](/glossary/#smart-contract), ang hindi mapagkakatiwalaang mga bridge ay nagbibigay-daan sa mga user na manatiling may kontrol sa kanilang mga pondo. | + +Sa madaling salita, masasabi nating may mga pagsasaalang-alang ng tiwala ang mga mapagkakatiwalaang bridge, habang trust-minimized ang mga mapagkakatiwalaang bridge at hindi gumagawa ito ng mga bagong pagsasaalang-alang ng tiwala maliban para sa mga pangunahing domain. Narito kung paano maaaring ilarawan ang mga terminong ito: + +- **Mapagkakatiwalaan**: may seguridad na katumbas ng seguridad ng mga pangunahing domain. Gaya ng pagsasalarawan ni [Arjun Bhuptani sa artikulong ito.](https://medium.com/connext/the-interoperability-trilemma-657c2cf69f17) +- **Mga pagsasaalang-alang ng tiwala:** pag-alis sa seguridad ng mga pangunahing domain sa pamamagitan ng pagdaragdag ng mga external na verifier sa sistema, dahilan para maging hindi masyadong crypto-economically secure ito. + +Upang mas maintindihan ang mga pangunahing pagkakaiba ng dalawang pamamaraan, tingnan natin ang isang halimbawa: + +Isiping nasa security checkpoint ka sa airport. May dalawang uri ng mga checkpoint: + +1. Mga Manual Checkpoint — pinapangasiwaan ng mga opisyal na mano-manong tinitingnan ang lahat ng detalye ng iyong ticket at pagkakakilanlan bago ibigay ang boarding pass. +2. Self Check-In — pinapangasiwaan ng machine kung saan ilalagay mo ang mga detalye ng iyong flight at matatanggap mo ang boarding pass kung tama ang lahat ng detalye. + +Ang isang manual na checkpoint ay katulad ng isang pinagkakatiwalaang modelo dahil umaasa ito sa ikatlong partido, ibig sabihin, ang mga opisyal, para sa mga operasyon nito. Bilang user, pinagkakatiwalaan mo ang mga opisyal na gumawa ng mga tamang pasya at gamitin ang iyong pribadong impormasyon sa angkop na paraan. + +Ang self check-in ay katulad ng hindi pinagkakatiwalaang modelo dahil inaalis nito ang papel ng operator at gumagamit ito ng teknolohiya para sa operasyon nito. Palaging mananatiling kontrolado ng mga user ang kanilang data at hindi nila kailangang ipaubaya sa ikatlong partido ang kanilang pribadong impormasyon. + +Gumagamit ang maraming bridging solution ng mga modelo sa pagitan ng dalawang uring ito, na may iba't ibang antas ng pagiging hindi mapagkakatiwalaan. + + + +## Use bridge {#use-bridge} + +Using bridges allows you to move your assets across different blockchains. Here are some resources that can help you find and use bridges: + +- **[L2BEAT Bridges Summary](https://l2beat.com/bridges/summary) & [L2BEAT Bridges Risk Analysis](https://l2beat.com/bridges/risk)**: A comprehensive summary of various bridges, including details on market share, bridge type, and destination chains. L2BEAT also has a risk analysis for bridges, helping users make informed decisions when selecting a bridge. +- **[DefiLlama Bridge Summary](https://defillama.com/bridges/Ethereum)**: A summary of bridge volumes across Ethereum networks. + + + +## Panganib sa paggamit ng mga bridge {#bridge-risk} + +Nasa mga unang yugto pa lang ng paga-unlad ang mga bridge. Malaki ang posibilidad na hindi pa natutuklasan ang pinakamagandang disenyo ng bridge. May kaakibat na panganib ang pag-interact sa anumang uri ng bridge: + +- **Panganib sa Smart Contract —** ang panganib ng pagkakaroon ng bug sa code na maaaring magresulta sa pagkawala ng pondo ng user +- **Panganib sa Teknolohiya — **posibleng maabala ang operasyon ng user ng pagpalya ng software, buggy code, kamalian ng tao, spam, at mga mapaminsalang atake + +Dagdag pa rito, dahil ang mga mapagkakatiwalaang bridge ay nagdadagdag ng mga pagsasaalang-alang ng tiwala, may kaakibat ang mga ito na mga karagdagang panganib tulad ng: + +- **Panganib sa Censorship —** maaaring hadlangan ng mga operator ng bridge ang mga user sa paglipat ng kanilang mga asset gamit ang bridge +- **Panganib sa Pag-aari —** maaaring magsabwatan ang mga operator ng bridge upang nakawin ang mga pondo ng mga user + +Nanganganib ang mga pondo ng user kung: + +- may bug sa smart contract +- magkakamali ang user +- na-hack ang pangunahing blockchain +- may masamang hangarin ang mga operator ng bridge sa isang mapagkakatiwalaang bridge +- na-hack ang bridge + +Ang isang kamakailang hack ay ang Wormhole bridge ng Solana, [kung saan 120k wETH ($325 milyong USD) ang nanakaw matapos ang pag-hack](https://rekt.news/wormhole-rekt/). Marami sa mga [pinakamalalaking hack sa mga blockchain ay may kinalaman sa mga bridge](https://rekt.news/leaderboard/). + +Mahalaga ang mga bridge sa mga user na nasa onboarding sa mga Ethereum L2, at maging sa mga user na gustong gumamit ng iba't ibang ecosystem. Gayunpaman, dahil sa mga panganib na kaakibat ng pag-interact sa mga bridge, dapat maunawaan ng mga user ang mga trade-off ng mga bridge. Ito ang ilang [estratehiya para sa cross-chain security](https://blog.debridge.finance/10-strategies-for-cross-chain-security-8ed5f5879946). + + + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +- [EIP-5164: Cross-Chain Execution](https://ethereum-magicians.org/t/eip-5164-cross-chain-execution/9658) _Hunyo 18, 2022 - Brendan Asselstine_ +- [L2Bridge Risk Framework](https://gov.l2beat.com/t/l2bridge-risk-framework/31) _Hulyo 5, 2022 - Bartek Kiepuszewski_ +- ["Bakit ang kinabukasan ay magiging maraming chain, pero hindi magiging cross-chain."](https://old.reddit.com/r/ethereum/comments/rwojtk/ama_we_are_the_efs_research_team_pt_7_07_january/hrngyk8/) _Enero 8, 2022 - Vitalik Buterin_ diff --git a/public/content/translations/tl/dao/index.md b/public/content/translations/tl/dao/index.md new file mode 100644 index 00000000000..a249c8d62fe --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/dao/index.md @@ -0,0 +1,166 @@ +--- +title: Mga decentralized autonomous organization (mga DAO) +description: Pangkalahatang-ideya ng mga DAO sa Ethereum +lang: tl +template: use-cases +emoji: ":handshake:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/use-cases/dao-2.png +alt: Representasyon ng DAO na bumoboto sa isang panukala. +summaryPoint1: Mga komunidad na pag-aari ng mga miyembro na walang sentralisadong pamumuno. +summaryPoint2: Isang ligtas na paraan upang makipagtulungan sa mga hindi kakilala sa internet. +summaryPoint3: Isang ligtas na lugar upang magbigay ng pondo sa partikular na layunin. +--- + +## Ano ang mga DAO? {#what-are-daos} + +Ang DAO ay isang organisasyong pag-aari ng sama-sama na nagtatrabaho patungo sa pinagsamang misyon. + +Ang mga DAO ay nagbibigay-daan sa atin na makipagtulungan sa mga taong may kaparehong pananaw sa buong mundo nang hindi umaasa sa isang mapagkawanggawang lider upang pamahalaan ang mga pondo o operasyon. Walang CEO na maaaring gumastos ng pondo ng basta-basta o CFO na maaaring mameke. Sa halip, ang mga patakaran na nakabatay sa blockchain na nakapaloob sa code ang nagtatakda kung paano gumagana ang organisasyon at kung paano ginagastos ang mga pondo. + +Mayroon silang mga nakareserbang pondo na walang sinuman ang may awtoridad na ma-access nang walang pahintulot ng grupo. Ang mga desisyon ay pinamamahalaan ng mga panukala at pagboto upang matiyak na ang lahat sa organisasyon ay may boses, at ang lahat ay nangyayari nang malinaw [on-chain](/glossary/#on-chain). + +## Bakit kailangan natin ang mga DAO? {#why-dao} + +Ang pagsisimula ng isang organisasyon kasama ang iba na may kinalaman sa pondo at pera ay nangangailangan ng malaking tiwala sa mga taong kasama mo sa trabaho. Ngunit mahirap magtiwala sa isa na nakausap mo lang sa internet. Sa mga DAO, hindi mo na kailangang magtiwala sa kahit sino sa grupo, kundi sa code lang ng DAO, na 100% na malinaw at mabe-verify ng kahit sino. + +Magbubukas ito ng maraming bagong oportunidad para sa pandaigdigang pakikipagtulungan at koordinasyon. + +### Paghahambing {#dao-comparison} + +| DAO | Tradisyonal na organisasyon | +| -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Karaniwang pantay, at ganap na demokratiko. | Karaniwang may hirarkiya. | +| Kailangang magbotohan ang mga miyembro upang maipatupad ang anumang pagbabago. | Depende sa estruktura, maaaring hilingin ang mga pagbabago mula sa iisang panig, o maaaring magkaroon ng botohan. | +| Bibilangin ang mga boto, at awtomatikong ipapatupad ang resulta nang walang pinagkakatiwalaang tagapamagitan. | Kung pinapayagan ang pagboto, bibilangin ang mga boto sa loob, at ang resulta ng pagboto ay dapat pangasiwaan nang manu-mano. | +| Ang mga serbisyong inaalok ay awtomatikong pinangangasiwaan sa decentralized na paraan (halimbawa, pamamahagi ng mga pondong pang-donasyon). | Kailangang pangasiwaan ng tao, o sentral na kinokontrol na awtomasyon, na madaling manipulahin. | +| Malinaw at ganap na pampubliko ang lahat ng aktibidad. | Karaniwang pribado at hindi ipinapakita sa publiko ang aktibidad. | + +### Mga halimbawa ng DAO {#dao-examples} + +Upang mas maging malinaw ito, narito ang ilang halimbawa kung paano mo magagamit ang isang DAO: + +- **Charity** –maaari kang tumanggap ng mga donasyon mula sa sinuman sa mundo at bumoto kung aling mga layunin ang popondohan. +- **Sama-samang pagmamay-ari** – maaari kang bumili ng pisikal o digital na mga asset at ang mga miyembro ay maaaring bumoto kung paano ito gagamitin. +- **Mga negosyo at pondo** –maaari kang lumikha ng pondo sa negosyo na nag-iipon ng kapital ng pamumuhunan at bumoto sa mga negosyong susuportahan. Ang nabayarang pera ay maaaring muling ipamahagi sa mga miyembro ng DAO. + + + +## Paano gumagana ang mga DAO? {#how-daos-work} + +Ang pundasyon ng DAO ay ang [smart contract](/glossary/#smart-contract) nito, na nagtatakda ng mga patakaran ng organisasyon at nangangasiwa ng kaban ng grupo. Kapag aktibo na ang kontrata sa Ethereum, walang sinuman ang makakapagbago ng mga tuntunin maliban sa pamamagitan ng pagboto. Kung may magtatangkang gumawa ng isang bagay na hindi saklaw ng mga tuntunin at programa ng code, hindi ito maisasagawa. At dahil ang kaban ay tinutukoy din ng smart contract, nangangahulugan ito na walang sinuman ang maaaring gumastos ng pera nang walang pahintulot ng grupo. Ibig sabihin nito, hindi nangangailangan ang mga DAO ng isang sentral na awtoridad. Sa halip, ang grupo ay nagdedesisyon nang sama-sama, at ang mga pagbabayad ay awtomatikong pinapahintulutan kapag pumasa ang mga boto. + +Posible ito dahil hindi mababago ang mga smart contract kapag live na ang mga ito sa Ethereum. Hindi mo mae-edit nang basta-basta ang code (ang mga panuntunan ng DAO) nang hindi napapansin ng mga tao dahil ang lahat ay pampubliko. + +## Ethereum at Mga DAO {#ethereum-and-daos} + +Ang Ethereum ay ang magandang pundasyon para sa mga DAO para sa ilang kadahilanan: + +- Ang sariling consensus ng Ethereum ay decentralized at sapat na itinatag para magtiwala ang mga organisasyon sa network. +- Hindi na mababago ang smart contract code kapag live na ito, kahit ng mga may-ari nito. Dahil dito, tumatakbo ang DAO ayon sa mga panuntunang itinakda para dito. +- Nakakapagpadala/nakakatanggap ng mga pondo ang mga smart contract. Kung wala nito, kakailanganin mo ng mapagkakatiwalaang tagapamagitan para pamahalaan ang pondo ng grupo. +- Napatunayan na ang komunidad ng Ethereum ay mas nakikipagtulungan kaysa mapagkumpitensya, na nagpapahintulot sa mabilis na paglitaw ng mga pinakamahusay na kasanayan at mga sistema ng suporta. + +## Pamamahala ng DAO {#dao-governance} + +Maraming dapat isaalang-alang kapag namamahala ng DAO, tulad ng proseso ng pagboto at panukala. + +### Delegasyon {#governance-delegation} + +Ang delegasyon ay tulad ng bersyon ng DAO ng kinatawan ng demokrasya. Ang mga nagmamay-ari ng token ay nagtatalaga ng mga boto sa mga gumagamit na iniaatas sa kanilang sarili at nangako na pangalagaan ang protokol at manatiling may kaalaman. + +#### Isang sikat na halimbawa {#governance-example} + +[ENS](https://claim.ens.domains/delegate-ranking) – Maaaring italaga ng mga may-ari ng ENS ang kanilang mga boto sa mga aktibong miyembro ng komunidad upang katawanin sila. + +### Awtomatikong pamamahala ng transaksyon {#governance-example} + +Sa maraming DAO, ang mga transaksyon ay awtomatikong isasagawa kung ang isang quorum ng mga miyembro ay bumoto ng pabor. + +#### Isang sikat na halimbawa {#governance-example} + +[Nouns](https://nouns.wtf) – Sa Nouns DAO, ang isang transaksyon ay awtomatikong isinasagawa kung ang korum ng mga boto ay natamo at ang nakararami ay bumoto ng pabor, basta't hindi ito pinagbawalan ng mga nagtatag. + +### Multisig na pamamahala {#governance-example} + +Habang ang mga DAO ay maaaring magkaroon ng libu-libong miyembro na bumoboto, ang mga pondo ay maaaring nasa [wallet](/glossary/#wallet) na ibinabahagi ng 5-20 aktibong miyembro ng komunidad na pinagkakatiwalaan at karaniwang binunyag (mga pampublikong pagkakakilanlan na kilala sa komunidad). Matapos ang isang boto, ang mga [multisig](/glossary/#multisig) na pumirma ay isinagawa ang kagustuhan ng komunidad. + +## Mga batas sa DAO {#dao-laws} + +Noong 1977, nalikha sa Wyoming ang LLC, na nagpoprotekta sa mga negosyante at nagbibigay limitasyon sa kanilang pananagutan. Kamakailan lamang, sila ang nanguna sa batas ng DAO na nagtatatag ng legal na katayuan para sa mga DAO. Sa kasalukuyan, may mga batas sa DAO ang Wyoming, Vermont, at Virgin Islands. + +### Isang sikat na halimbawa {#law-example} + +[CityDAO](https://citydao.io) – Ginamit ng CityDAO ang batas sa DAO ng Wyoming para bumili ng 40 ektarya ng lupa malapit sa Yellowstone National Park. + +## Pagiging miyembro ng DAO {#dao-membership} + +Mayroong iba't ibang mga modelo para sa pagiging miyembro ng DAO. Ang pagiging miyembro ay maaaring magtakda kung paano gumagana ang pagboto at iba pang mahahalagang bahagi ng DAO. + +### Pagiging miyembro na nakabatay sa token {#token-based-membership} + +Karaniwang ganap na [walang pahintulot](/glossary/#permissionless), depende sa token na ginamit. Kadalasan, ang mga pamamahal ng token na ito ay maaaring ipagpalit nang walang pahintulot sa isang [decentralized na palitan](/glossary/#dex). Ang iba ay dapat kumita sa pamamagitan ng pagbibigay ng liquidity o ilang iba pang 'patunay ng trabaho'. Sa alinmang paraan, ang simpleng paghawak ng token ay nagbibigay ng access sa pagboto. + +_Karaniwang ginagamit upang pamahalaan ang mga malawak at decentralized na protokol at/o mismong mga token._ + +#### Isang sikat na halimbawa {#token-example} + +[MakerDAO](https://makerdao.com) – Ang token ng MakerDAO na MKR ay malawak na makukuha sa mga decentralized na palitan, at sinuman ay maaaring bumili upang magkaroon ng kapangyarihang bumoto sa hinaharap na protokol ng Maker. + +### Pagiging miyembro na batay sa token {#share-based-membership} + +Ang mga DAO na nakabatay sa pagbabahagi ay mas pinahintulutan, ngunit medyo bukas pa rin. Anumang potensyal na miyembro ay maaaring magsumite ng isang panukala upang sumali sa DAO, karaniwang nag-aalok ng parangal na may halaga sa anyo ng mga token o trabaho. Ang mga pagbabahagi ay kumakatawan sa direktang kapangyarihan sa pagboto at pagmamay-ari. Maaaring umalis ang mga miymembro anumang oras kasama ang kanilang karampatang bahagi sa treasury. + +_Karaniwang ginagamit para sa mas malapit na magkakaugnay, mga organisasyong nakasentro sa tao tulad ng mga charity, samahang manggagawa, at mga investment club. Maaari din nitong pamahalaan ang mga protokol at token._ + +#### Isang sikat na halimbawa {#share-example} + +[MolochDAO](http://molochdao.com/) – Nakatuon ang MolochDAO sa pagpopondo ng mga proyekto sa Ethereum. Nangangailangan sila ng isang panukala para sa pagiging miyembro upang masuri ng grupo kung mayroon kang kinakailangang kaalaman at kapital upang makagawa ng mga may kaalamang pasya tungkol sa mga potensyal na tatanggap ng pondo. Hindi ka basta makakabili ng access sa DAO sa open market. + +### Pagiging miyembro na nakabatay sa reputasyon {#reputation-based-membership} + +Ang reputasyon ay kumakatawan sa patunay ng pakikilahok at nagbibigay ng kapangyarihan sa pagboto sa DAO. Hindi tulad ng token o pagiging miyembro na nakabatay sa bahagi, hindi inililipat ng mga nakabatay sa reputasyon ng DAO ang pagmamay-ari sa mga contributor. Ang reputasyon ay hindi mabibili, maililipat, o maitatalaga; ang mga miyembro ng DAO ay dapat makakuha ng reputasyon sa pamamagitan ng pakikilahok. Hindi kailangan ng pahintulot sa on-chain na pagboto at magagawa ng mga nagnanais maging miyembro na magsumite ng mga panukala para makasali sa DAO at humiling na makatanggap ng reputasyon at mga token kapalit ng kanilang mga kontribusyon. + +_Karaniwang ginagamit para sa decentralized na pagbuo at pamamahala ng mga protokol at [dapps](/glossary/#dapp), ngunit angkop din para sa iba't ibang uri ng mga organisasyon tulad ng mga charity, sama-samang manggagawa, investment club, at iba pa._ + +#### Isang sikat na halimbawa {#reputation-example} + +[DXdao](https://DXdao.eth.limo) – Ang DXdao ay isang pandaigdigang soberanya na sama-samang bumubuo at namamahala ng mga decentralized na protocol at aplikasyon mula pa noong 2019. Ginamit nito ang pamamahala na nakabatay sa reputasyon at [holographic consensus](/glossary/#holographic-consensus) upang i-coordinate at pamahalaan ang mga pondo, ibig sabihin walang sinuman ang makakabili ng kanilang paraan upang maimpluwensyahan ang hinaharap o pamamahala nito. + +## Sumali/magsimula ng DAO {#join-start-a-dao} + +### Join a DAO {#join-a-dao} + +- [Mga Dao sa komunidad ng Ethereum](/community/get-involved/#decentralized-autonomous-organizations-daos) +- [Listahan ng Mga DAO ng DAOHaus](https://app.daohaus.club/explore) +- [Listahan ng Mga DAO ng Tally.xyz](https://www.tally.xyz) + +### Magsimula ng DAO {#start-a-dao} + +- [Tawagin ang DAO gamit ang DAOHaus](https://app.daohaus.club/summon) +- [Magsimula ng Gobernador DAO kasama ang Tally](https://www.tally.xyz/add-a-dao) +- [Lumikha ng DAO na pinapagana ng Aragon](https://aragon.org/product) +- [Magsimula ng colony](https://colony.io/) +- [Lumikha ng DAO gamit ang holographic consensus ng DAOstack](https://alchemy.daostack.io/daos/create) + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +### Mga artikulo ng DAO {#dao-articles} + +- [Ano ang DAO?](https://aragon.org/dao) – [Aragon](https://aragon.org/) +- [House of DAOs](https://wiki.metagame.wtf/docs/great-houses/house-of-daos) – [Metagame](https://wiki.metagame.wtf/) +- [Ano and DAO at para saan ito?](https://daohaus.substack.com/p/-what-is-a-dao-and-what-is-it-for) – [DAOhaus](https://daohaus.club/) +- [Paaano Magsimula ng DAO na Pinapagana ng Digital na Komunidad](https://daohaus.substack.com/p/four-and-a-half-steps-to-start-a) – [DAOhaus](https://daohaus.club/) +- [Ano ang DAO?](https://coinmarketcap.com/alexandria/article/what-is-a-dao) – [Coinmarketcap](https://coinmarketcap.com) +- [Ano ang Holographic Consensus?](https://medium.com/daostack/holographic-consensus-part-1-116a73ba1e1c) - [DAOstack](https://daostack.io/) +- [Ang mga DAO ay hindi mga korporasyon: kung saan mahalaga ang desentralisasyon sa mga nag-iisang organisasyon ayon kay Vitalik](https://vitalik.eth.limo/general/2022/09/20/daos.html) +- [Mga DAO, DAC, DA at Iba pa: Isang Hindi Kumpletong Gabay sa Terminolohiya](https://blog.ethereum.org/2014/05/06/daos-dacs-das-and-more-an-incomplete-terminology-guide) - [Ethereum Blog](https://blog.ethereum.org) + +### Videos {#videos} + +- [Ano ang DAO sa crypto?](https://youtu.be/KHm0uUPqmVE) +- [Makakapagtayo ba ng Lungsod ang DAO?](https://www.ted.com/talks/scott_fitsimones_could_a_dao_build_the_next_great_city) – [TED](https://www.ted.com/) + + + + diff --git a/public/content/translations/tl/decentralized-identity/index.md b/public/content/translations/tl/decentralized-identity/index.md new file mode 100644 index 00000000000..d949d48bf19 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/decentralized-identity/index.md @@ -0,0 +1,191 @@ +--- +title: Desentralisadong pagkakakilanlan +description: Ano ang decentralized identity, at bakit ito importante? +lang: tl +template: use-cases +emoji: ":id:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/eth-gif-cat.png +summaryPoint1: Ang mga tradisyonal na sistema ng pagkakakilanlan ay nakasentro sa pagbibigay, pagpapanatili at pagkontrol ng iyong mga identifier. +summaryPoint2: Inaalis ng decentralized identity ang pagdepende sa mga sentralisadong third party. +summaryPoint3: Dahil sa crypto, mayroon na ulit ang mga user ng mga tool para ibigay, pangasiwaan at kontrolin ang sarili nilang mga identifier at attestation. +--- + +Sinusuportahan ng identity ang halos lahat ng aspeto ng buhay mo ngayon. Sa paggamit ng mga serbisyo online, pagbubukas ng bank account, pagboto sa halalan, pagbili ng property, at paghahanap ng trabaho, kailangan mong patunayan ang iyong identity. + +Gayunpaman, matagal nang umaasa ang mga tradisyonal na identity management system sa mga sentralisadong tagapamagitan na nagbibigay, nangangasiwa, at kumokontrol sa iyong mga identifier at [attestation](/glossary/#attestation). Ibig sabihin ito ay hindi mo makokontrol ang impormasyong nauugnay sa iyong identity o hindi ka makakapagpasya sa kung sino ang may access sa personally identifiable information (PII) at kung gaano kalawak ang access ng mga partidong ito. + +Para maayos ang mga problemang ito, mayroon kaming mga decentralized identity system na ginawa sa mga pampublikong blockchain tulad ng Ethereum. Sa tulong ng decentralized identity, mapapamahalaan ng mga indibidwal ang kanilang impormasyong nauugnay sa pagkakakilanlan. Gamit ang mga solusyon decentralized identity, maaari _kang_ gumawa ng mga identifier at make-claim at mapapangasiwaan mo ang iyong mga attestation nang hindi nakadepende sa mga central authority, tulad ng mga service provider at ng pamahalaan. + +## Ano ang identity? {#what-is-identity} + +Tumutukoy ang identity sa pagkakakilala ng isang indibidwal sa kanyang sarili, ayon sa mga natatanging katangian. Tumutukoy ang identity sa pagiging isang _indibidwal_, ibig sabihin, isang partikular na tao. Ang identity ay maaari ding tumukoy sa iba pang entidad na hindi tao, gaya ng isang organisasyon o awtoridad. + + + +## Ano ang mga identifier? {#what-are-identifiers} + +Ang identifier ay impormasyong nagsisilbing tagaturo sa partikular na pagkakakilanlan o mga pagkakakilanlan. Kasama sa mga karaniwang identifier ang: + +- Pangalan +- Social security number/tax ID number +- Numero ng cellphone +- Petsa at lugar ng kapanganakan +- Mga kredensyal sa digital identification, hal., email address, username, avatar + +Ang mga tradisyonal na halimbawang ito ng mga identifier ay ibinibigay, pinapangasiwaan at kinokontrol ng mga central entity. Kailangan mo ng pahintulot mula sa iyong pamahalaan para palitan ang iyong pangalan o mula sa isang social media platform para palitan ang handle mo. + +## Mga benepisyo ng desentralisadong pagkakakilanlan {#benefits-of-decentralized-identity} + +1. Sa tulong ng desentralisadong pagkakakilanlan, mas makokontrol ng indibidwal ang nakakatukoy na impormasyon. Maaaring i-verify ang mga desentralisadong identifier at attestation nang hindi umaasa sa mga sentralisado na awtoridad at mga serbisyo ng third party. + +2. Ang mga solusyon sa desentralisadong pagkakakilanlan ay tumutulong para magkaroon ng paraan para sa pag-verify at pamamahala ng identity ng user na hindi kailangang umasa sa third party, seamless, at nagpoprotekta sa privacy. + +3. Ginagamit ng desentralisadong pagkakakilanlan ang teknolohiya ng blockchain, na bumubuo ng tiwala sa pagitan ng iba't ibang partido at nagbibigay ng mga cryptographic guarantee para patunayan ang validity ng mga attestation. + +4. Ginagawang portable ng decentralized identity ang data ng pagkakakilanlan. Ini-store ng mga user ang mga attestation at identifier sa mobile wallet at maibabahagi nila ang mga ito sa anumang partidong gusto nila. Hindi rin nakapirmi ang mga decentralized identifier at attestation sa database ng nagbibigay na organisasyon. + +5. Ang decentralized identity ay dapat na umangkop nang maayos sa mga ulumilitaw na [walang kaalaman](/glossary/#zk-proof) na maga teknolohiya na magpapahintulot sa mga indibidwal na patunayan na sila ay may-ari o may nagawa na bagay nang hindi ibinubunyag kung ano ang bagay na iyon. Ito ay maaaring maging pinakamahusay na paraan para pagsamahin ang tiwala at privacy para magamit sa mga bagay tulad ng pagboto. + +6. Ang decentralized identity ay pinapagana [anti-Sybil](/glossary/#anti-sybil) ang mga mekanismo upang matukoy kapag ang isang indibidwal na tao ay nagpapanggap na maraming sila upang paglaruan o i-spam ang ilang sistema. + +## Mga use case ng desentralisadong pagkakakilanlan {#decentralized-identity-use-cases} + +Maraming posibleng use case ang desentralisadong pagkakakilanlan: + +### 1. Mga universal login {#universal-dapp-logins} + +Makakatulong ang desentralisadong pagkakakilanlan na palitan ang mga pag-log in gamit ang password ng desentralisadong authentication. Maaaring magbigay ang mga service provider ng mga attestation sa mga user, na maso-store sa Ethereum wallet. Ang isang halimbawa ng attestation ay isang [NFT](/glossary/#nft) na nagbibigay sa may-ari ng access sa isang online na komunidad. + +Ang function na [Mag-sign in gamit ang Ethereum](https://login.xyz/) ay magbibigay-daan sa mga server na kumpirmahin ang Ethereum account ng user at kunin ang kinakailangang attestation mula sa account address niya. Ibig sabihin nito, maa-access ng mga user ang mga platform at website nang hindi kinakailangang tandaan ang mahahabang password at mapapahusay nito ang online experience ng mga user. + +### 2. KYC authentication {#kyc-authentication} + +Sa paggamit ng mga online na serbisyo, kailangang magbigay ng mga indibidwal ng mga attestation at kredensyal, tulad ng lisensya sa pagmamaneho o pambansang pasaporte. Ngunit nagdudulot ng problema ang paraang ito dahil maaaring makompromiso ang pribadong impormasyon ng user at hindi mave-verify ng mga service provider ang authenticity ng attestation. + +Binibigyang-daan ng desentralisadong pagkakakilanlan ang mga kumpanya na iwasan ang mga karaniwang prosesong [Know-Your-Customer (KYC)](https://en.wikipedia.org/wiki/Know_your_customer) at i-authenticate ang mga identity ng user sa pamamagitan ng Mga Nave-verify na Kredensyal. Pinapababa nito ang gastos sa pamamahala ng identity at pinipigilan nito ang paggamit ng pekeng dokumentasyon. + +### 3. Pagboto at mga online na komunidad {#voting-and-online-communities} + +Ang online na pagboto at social media ay dalawang bagong paggamit ng desentralisadong pagkakakilanlan. Madaling mamanipula ang mga scheme ng online na pagboto, lalo kung gumawa ang mga mapanlokong actor ng mga pekeng identity para bumoto. Mapapaganda ng paghiling sa mga indibidwal na magpresenta ng mga on-chain na attestation ang integridad ng mga proseso ng online na pagboto. + +Makakatulong ang decentralized identity sa paggawa ng mga online na komunidad na walang pekeng account. Halimbawa, kailangang i-authenticate ng bawat user ang identity nila gamit ang isang on-chain na identity system, tulad ng Ethereum Name Service, na nagpapaliit sa posibilidad na mapasok ito ng mga bot. + +### 4. Proteksyon laban sa Sybil attack {#sybil-protection} + +Ang mga application na nagbibigay ng pahintulot gamit ang[quadratic voting](/glossary/#quadratic-voting) ay mahina sa [mga Sybil attack](/glossary/#sybil-attack) dahil ang halaga ng isang pahintulot ay tumataas kapag mas maraming indibidwal ang bumoto para dito, na nagbibigay-insentibo sa mga user na hatiin ang kanilang mga kontribusyon sa maraming identity. Nakakatulong ang mga desentralisadong pagkakakilanlan na iwasan ito sa pamamagitan ng pagtanggal ng pasanin sa bawat kalahok na patunayang totoong tao sila, bagama't madalas na ginagawa ito nang hindi kinakailangang isiwalat ang partikular na pribadong impormasyon. + +## Ano ang mga attestiation? {#what-are-attestations} + +Ang attestation ay isang claim na ginawa ng isang entity tungkol sa isa pang entidad. Kung nakatira ka sa Estados Unidos, ang lisensya sa pagmamaneho na ibinigay sa iyo ng Department of Motor Vehicles (isang entidad) ay nagpapatunay na ikaw (isa pang entidad) ay legal na pinapayagang magmaneho ng kotse. + +Magkaiba ang mga attestation at mga identifier. Ang attestation ay _may_ mga identifier para tumukoy ng partikular na identity, at gumagawa ng claim tungkol sa isang attribute na nauugnay sa identity na ito. Kung kaya, may mga identifier ang iyong lisensya sa pagmamaneho (pangalan, petsa ng kapanganakan, address) ngunit ito rin ang pagpapatunay tungkol sa iyong legal na karapatang magmaneho. + +### Ano ang mga desentralisadong identifier? {#what-are-decentralized-identifiers} + +Ang mga tradisyonal na identifier tulad ng iyong legal na pangalan o email address ay umaasa sa mga third party—mga pamahalaan at email provider. Naiiba ang decentralized identifiers (DIDs)—hindi ibinibigay, pinapamahalaan, o kinokontrol ang mga ito ng anumang sentral na entidad. + +Ang mga desentralisadong identifier ay ibinibigay, pinapangasiwaan, at kinokontrol ng mga indibidwal. Ang [Ethereum account](/glossary/#account) ay halimbawa ng isang desentralisadong. Maaari kang gumawa ng mga account hangga't gusto mo nang hindi humihingi ng pahintulot ng kahit sino at nang hindi kinakailangang i-store ang mga ito sa isang sentral na registry. + +Ang mga decentralized identifier ay iniimbak sa mga distributed ledger ([blockchains](/glossary/#blockchain)) o [mga network ng kasama sa kasama](/glossary/#peer-to-peer-network). Dahil dito, ang mga DID ay [walang katulad sa mundo, nareresolba at may high availability, at mave-verify sa pamamagitan ng cryptography](https://w3c-ccg.github.io/did-primer/). Maaaring iugnay ang decentralized identifier sa iba't ibang entidad, kasama na ang mga tao, organisasyon, o mga institusyon ng pamahalaan. + +## Paano naging posible ang mga decentralized identifier? {#what-makes-decentralized-identifiers-possible} + +### 1. Public Key Cryptography {#public-key-cryptography} + +Ang public-key cryptography ay isang hakbang sa seguridad ng impormasyon na bumubuo [public key](/glossary/#public-key) at [private key](/glossary/#private-key) para sa isang entidad. Ang public-key [cryptography](/glossary/#cryptography) ay ginagamit sa mga blockchain network upang patotohanan ang mga pagkakakilanlan ng user at patunayan ang pagmamay-ari ng mga digital na asset. + +May pampubliko at pribadong key ang ilang decentralized identifier, tulad ng Ethereum account. Tinutukoy ng pampublikong key ang controller ng account, habang magagawa ng mga pribadong key na mag-sign at mag-decrypt ng mga mensahe para sa account na ito. Ang public key cryptography ay nagbibigay ng mga proof na kailangan upang i-authenticate ang mga entity at maiwasan ang impersonation at paggamit ng pekeng identities, gamit ang [cryptographic signatures](https://andersbrownworth.com/blockchain/public-private-keys/) upang i-verify ang lahat ng mga pahayag. + +### 2. Mga desentralisadong datastore {#decentralized-datastores} + +Ang blockchain ay nagsisilbing registry ng nave-verify na data: bukas, hindi kailangang umasa sa third party, at desentralisadong repository ng impormasyon. Dahil sa mga pampublikong blockchain, hindi kailangang i-store ang mga identifier sa mga sentralisadong registry. + +Kung kailangang kumpirmahin ng sinuman ang validity ng isang decentralized identifier, puwede nilang hanapin ang nauugnay na pampublikong key sa blockchain. Iba ito sa mga tradisyonal na identifier na nangangailangan ng mga third party para mag-authenticate. + +## Paano nagbibigay-daan ang mga "decentralized identifier" at "attestation" sa decentralized identity? {#how-decentralized-identifiers-and-attestations-enable-decentralized-identity} + +Tumutukoy ang desentralisadong pagkakakilanlam sa pananaw na dapat pribado, portable, at ikaw mismo ang kumokontrol sa impormasyong nauugnay sa identity, at ang mga decentralized identifier at attestation ang mga pangunahing bahagi nito. + +Sa konteksto ng decentralized identity, ang mga attestation (kilala rin bilang [Mga Nave-verify na Kredensyal](https://www.w3.org/TR/vc-data-model/)) ay mga claim ng issuer na hindi mababago at mave-verify sa pamamagitan ng cryptography. Ang bawat "attestation" o "Nave-verify na Kredensyal" na ibinibigay ng isang entity (hal., isang organisasyon) ay iniuugnay sa DID nito. + +Dahil naka-store ang DID sa blockchain, maaaring i-verify ng sinuman ang validity ng isang attestation sa pamamagitan ng pagsusuri sa DID ng issuer sa Ethereum. Sa madaling salita, ang blockchain ng Ethereum ay nagsisilbing pandaigdigang direktoryo na nagbibigay-daan sa pag-verify ng mga DID na nauugnay sa mga partikular na entidad. + +Dahil sa mga desentralisadong identifier, mave-verify at ikaw mismo ang kokontrol sa mga attestation. Kahit wala na ang issuer ng attestation, palaging may patunay ang may-ari ng pinagmulan at validity ng attestation. + +Mahalaga rin ang mga decentralized identifier sa pagprotekta sa privacy ng personal na impormasyon sa pamamagitan ng desentralisadong pagkakakilanlan. Halimbawa, kung magsusumite ang isang indibidwal ng patunay ng attestation (lisensya sa pagmamaneho), hindi kailangang suriin ng partidong nagve-verify ang validity ng impormasyon sa patunay. Kailangan lang ng verifier ng mga crytographic guarantee ng authenticity ng attestation at pagkakakilanlan ng nagbigay na organisasyon para matukoy kung valid ang patunay. + +## Mga uri ng attestation sa desentralisadong pagkakakilanlan {#types-of-attestations-in-decentralized-identity} + +Naiiba sa tradisyonal na pamamahala ng identity ang pag-store at pagkuha sa impormasyon ng attestation sa isang Ethereum-based na identity ecosystem. Narito ang pangkalahatang-ideya ng iba't ibang paraan ng pagbibigay, pag-store, at pag-verify ng mga attestation sa mga sistema ng decentralized identity: + +### Mga off-chain na attestation {#off-chain-attestations} + +Ang isang alalahanin sa pag-store ng mga attestation on-chain ay maaaring maglaman ang mga ito ng impormasyon na gustong panatilihing pribado ng mga indibidwal. Dahil pampubliko ang Ethereum blockchain, hindi mainam na i-store dito ang mga ganitong attestation. + +Ang solusyon ay magbigay ng mga attestation, na pinapangasiwaan ng mga user off-chain sa mga digital wallet, pero na-sign gamit ang DID ng issuer na na-store on-chain. Ang mga attestation na ito ay naka-encode bilang [mga JSON Web Token](https://en.wikipedia.org/wiki/JSON_Web_Token) at dapat maglaman ng digital signature ng issuer—na nagpapadali sa pag-verify ng mga off-chain na claim. + +Narito ang isang hypothetical na sitwasyon na nagpapaliwanag sa mga off-chain na attestation: + +1. May unibersidad (ang issuer) na gumawa ng attestation (isang digital na sertipikong pang-akademiko), na-sign ito gamit ang mga key nito, at ibinigay ito kay Bob (may-ari ng pagkakakilanlan). + +2. Naghahanap ng trabaho si Bob at gusto niyang patunayan ang kanyang mga kwalipikasyong pang-akademiko sa isang employer, kaya ibinahagi niya ang attestation galing sa mobile wallet niya. Maaaring kumpirmahin ng kumpanya (ang verifier) ang validity ng attestation sa pamamagitan ng pagsusuri sa DID ng issuer (ibig sabihin, ang public key nito sa Ethereum). + +### Mga off-chain na attestation na may persistent access {#offchain-attestations-with-persistent-access} + +Sa ilalim ng pagsasaayos na ito, ang mga attestation ay ginagawang mga JSON file at sino-store off-chain (pinakamainam kung sa [decentralized cloud storage](/developers/docs/storage/) platform, tulad ng IPFS o Swarm). Gayunpaman, ang [ hash](/glossary/#hash) ng JSON file ay ini-store on-chain at nili-link sa DID sa pamamagitan ng isang on-chain registry. Ang nauugnay na DID ay maaaring galing sa issuer ng attestation o sa recipient. + +Sa tulong ng paraang ito, nagkakaroon ang mga attestation ng blockchain-based persistence at napapanatiling naka-encrypt at nave-verify ang impormasyon ng mga claim. Binibigyang-daan din nito ang selective na pagsisiwalat dahil maaaring i-decrypt ng may-ari ng pribadong key ang impormasyon. + +### Mga on-chain na attestation {#onchain-attestations} + +Ang mga on-chain na attestation ay pinapangasiwaan sa [mga smart contract](/glossary/#smart-contract) sa Ethereum blockchain. Ang smart contract (nagsisilbing registry) ay magmamapa ng attestation sa kaukulang on-chain na decentralized identifier (isang pampublikong key). + +Narito ang isang halimbawa upang ipakita kung paano gumagana ang mga on-chain na attestation: + +1. Pinaplano ng isang kumpanya (XYZ Corp) na magbenta ng mga share sa pagmamay-ari gamit ang isang smart contract pero gusto lang nito ng mga buyer na sumailalim sa background check. + +2. Maaaring hilingin ng XYZ Corp sa kumpanyang nagsasagawa ng mga background check na magbigay ng mga on-chain na attestation sa Ethereum. Papatunayan ng attestation na ito na nakapasa ang indibidwal sa background check nang hindi inilalantad ang anumang personal na impormasyon. + +3. Maaaring suriin ng smart contract na nagbebenta ng mga share ang registry contract para sa mga identity ng mga na-screen na buyer, kung kaya, malalaman ng smart contract kung sino ang pinapahintulutang bumili ng mga shares o hindi. + +### Soulbound tokens at identity {#soulbound} + +[Soulbound tokens](https://vitalik.eth.limo/general/2022/01/26/soulbound.html) ([non-transferable NFTs](/glossary/#nft)) ay maaaring gamitin upang mangolekta ng impormasyon na natatangi sa isang partikular na wallet. Epektibo itong gumagawa ng natatanging on-chain na identity patungo sa isang partikular na Ethereum address na maaaring kinabibilangan ng mga token na kumakatawan sa mga napagtagumpayan (hal. pagtatapos ng ilang partikular na online na kurso o paglampas sa isang threshold score sa isang laro) o pakikilahok sa komunidad. + +## Gamitin ang decentralized identity {#use-decentralized-identity} + +Maraming malalaking proyekto ang gumagamit ng Ethereum bilang pundasyon para sa mga decentralized identity solution: + +- **[Ethereum Name Service (ENS)](https://ens.domains/)** - _Isang decentralized naming system para sa mga identifier na on-chain at nababasa ng machine, tuld ng mga address sa Ethereum wallet, mga content hash, at metadata._ +- **[SpruceID](https://www.spruceid.com/)** - _Isang decentralized identity project na nagbibigay-daan sa mga user na kontrolin ang digital identity gamit ang mga Ethereum account at ENS profile sa halip na umasa sa mga serbisyo ng third party._ +- **[Ethereum Attestation Service (EAS)](https://attest.sh/)** - _Isang decentralized ledger/protocol para sa paggawa ng mga on-chain o off-chain na attestation tungkol sa anumang bagay._ +- **[Proof of Humanity](https://www.proofofhumanity.id)** - _Ang Proof of Humanity (o PoH) ay isang social identity verification system na ginawa sa Ethereum._ +- **[BrightID](https://www.brightid.org/)** - _ Isang decentralized at open-source na social identity network na naglalayong baguhin ang pag-verify ng identity sa pamamagitan ng paggawa at pagsusuri ng isang social graph._ +- **[walt.id](https://walt.id)** — _Open source decentralized identity at wallet infrastructure na nagbibigay-daan sa mga developer at organisasyon na gamitin ang self-sovereign identity_ +- **[Veramo](https://veramo.io/)** - _Isang JavaScript framework na nagpapadali para sa sinuman na gamitin ang cryptographically verifiable data sa kanilang mga aplikasyon._ + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +### Mga Artikulo {#articles} + +- [Mga Use Case ng Blockchain: Blockchain sa Digital Identity](https://consensys.net/blockchain-use-cases/digital-identity/) — _ConsenSys_ +- [Ano ang Ethereum ERC725? Pamamahala ng Self-Sovereign Identity sa Blockchain](https://cryptoslate.com/what-is-erc725-self-sovereign-identity-management-on-the-blockchain/) —_ Sam Town_ +- [Paano Malulutas ng Blockchain ang Suliranin sa Digital Identity](https://time.com/6142810/proof-of-humanity/) — _Andrew R. Chow_ +- [Ano ang Decentralized Identity at Bakit Dapat Kang Mag-alaala?](https://web3.hashnode.com/what-is-decentralized-identity) — _Emmanuel Awosika_ +- [Panimula sa Decentralized Identity](https://walt.id/white-paper/digital-identity) — _Dominik Beron_ + +### Videos {#videos} + +- [Decentralized Identity (Bonus Livestream Session)](https://www.youtube.com/watch?v=ySHNB1za_SE&t=539s) — _Isang magandang video na gawa ni Andreas Antonopolous na nagpapaliwanag sa decentralized identity_ +- [Mag-sign In sa Ethereum at Decentralized Identity gamit ang Ceramic, IDX, React, at 3ID Connect](https://www.youtube.com/watch?v=t9gWZYJxk7c) — _Tutorial sa YouTube na gawa ni Nader Dabit tungkol sa pagbuo ng management system para sa paggawa, pagbabasa, at pag-update ng profile ng isang user gamit ang kanyang Ethereum wallet_ +- [BrightID - Decentralized Identity sa Ethereum](https://www.youtube.com/watch?v=D3DbMFYGRoM)— _Episode ng Bankless podcast kung saan pinag-uusapan ang BrightID, isang decentralized identity solution para sa Ethereum_ +- [The Off Chain Internet: Decentralized Identity at Mga Nave-verify na Kredensyal](https://www.youtube.com/watch?v=EZ_Bb6j87mg) — Presentation ni Evin McMullen sa EthDenver noong 2022 +- [Verifiable Credentials Explained](https://www.youtube.com/watch?v=ce1IdSr-Kig) - YouTube explainer video na may demo mula kay Tamino Baumann + +### Mga Komunidad {#communities} + +- [ERC-725 Alliance sa GitHub](https://github.com/erc725alliance) — _Mga tagasuporta ng pamantayang ERC725 para sa pamamahala ng identity sa Ethereum blockchain_ +- [SpruceID Discord server](https://discord.com/invite/Sf9tSFzrnt) — _Komunidad para sa mga tagahanga at developer na nagtatrabaho sa Mag-sign in gamit ang Ethereum_ +- [Veramo Labs](https://discord.gg/sYBUXpACh4) — _Isang komunidad ng mga developer na tumutulong sa pagbuo ng framework para sa nave-verify na data para sa mga application_ +- [walt.id](https://discord.com/invite/AW8AgqJthZ) — _Isang komunidad ng mga developer at builders na nagtutulungan sa mga decentralized identity use cases sa iba't ibang industriya_ diff --git a/public/content/translations/tl/defi/index.md b/public/content/translations/tl/defi/index.md new file mode 100644 index 00000000000..c344c694a82 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/defi/index.md @@ -0,0 +1,357 @@ +--- +title: Decentralized finance (DeFi) +description: Pangkalahatang-ideya ng DeFi sa Ethereum +lang: tl +template: use-cases +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/use-cases/defi.png +alt: Logo ng Eth na gawa sa mga lego brick. +sidebarDepth: 2 +summaryPoint1: Isang pandaigdigan at bukas na alternatibo sa kasalukuyang sistemang pinansyal. +summaryPoint2: Mga produkto na nagbibigay-daan sa iyong manghiram, mag-ipon, mag-invest, mag-trade, at marami pang iba. +summaryPoint3: Nakabatay sa open-source na teknolohiyang magagamit ng kahit sino para mag-program. +--- + +Ang DeFi ay isang bukas at pandaigdigang sistemang pinansyal na binuo para sa panahon ng internet - isang alternatibo sa isang sistema na mahirap unawain, mahigpit na kontrolado, at pinagbubuklod ng infrastructure at mga prosesong ilang dekada nang ginagamit. Magkakaroon ka ng kontrol at makita mo ang iyong pera. Binibigyan ka nito ng pagkakataong makita ang mga pandaigdigang market at mga alternatibo sa iyong lokal na currency o mga opsyon sa pagbabangko. Binubuksan ng mga produkto ng DeFi ang mga serbisyong pinansyal sa sinumang may koneksyon sa internet at ang karamihan sa mga ito ay pagmamay-ari at pinapanatili ng mga user ng mga ito. Sa ngayon, daan-daang bilyong dolyar ng crypto na ang dumaan sa mga DeFi application at patuloy itong dumarami araw-araw. + +## Ano ang DeFi? {#what-is-defi} + +DeFi ang tawag sa mga produkto at serbisyong pinansyal na maaring gamitin ng sinumang makakagamit ng Ethereum - kahit sinong may koneksyon sa internet. Sa DeFi, laging bukas ang mga market at walang centralized na awtoridad na makakapigil ng mga pagbabayad o hindi magbibigay sa iyo ng access sa kahit ano. Ang mga serbisyong dating mabagal at nanganganib dahil sa human error ay awtomatiko at mas ligtas na ngayon dahil pinapangasiwaan na ang mga ito ng code na masusuri at mabubusisi ng kahit sino. + +Lumalaki ang ekonomiya ng crypto, kung saan puwede kang magpautang, manghiram, mag-trade, kumita ng interes, at iba pa. Gumamit ng DeFi ang mga taga-Argentina na marunong sa crypto para takasan ang matinding pagtaas ng presyo. May mga kumpanya nang nagsimulang i-stream kaagad sa kanilang mga empleyado ang kanilang mga suweldo. May ibang nakahiram at nakapagbayad ng mga loan na milyong-milyong dolyar ang halaga nang hindi nangangailangan ng anumang personal na pagkakakilanlan. + + + +## DeFi laban sa tradisyonal na pinansyal {#defi-vs-tradfi} + +Ang isa sa mga pinakamagandang paraan upang makita ang potensyal ng DeFi ay unawain ang mga problemang umiiral ngayon. + +- May mga tao na hindi pinagkakalooban ng access para gumawa ng bank account o gumamit ng mga serbisyong pinansyal. +- Ang kakulangan ng access sa mga serbisyong pinansyal ay maaaring nakakahadlang para makahanap ng trabaho ang mga tao. +- Maaaring mapigilan ng mga serbisyong pinansyal na makuha mo ang iyong suweldo. +- Isa sa mga nakatagong singil ng mga serbisyong pinansyal ay ang iyong personal na data. +- Maaaring ipasara ng mga pamahalaan at centralized institution ang mga market kapag gusto nila. +- Ang oras ng pag-trade ay karaniwang limitado sa oras ng negosyo ng partikular na time zone. +- Maaaring maabot nang ilang araw ang mga paglipat ng pera dahil sa mga internal na prosesong ginagawa ng tao. +- May premium ang mga serbisyong pinansyal dahil kailangan ng mga institusyong tagapamagitan ang kanilang parte. + +### Paghahambing {#defi-comparison} + +| DeFi | Tradisyonal na pinansya | +| ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Hawak mo ang iyong pera. | Ang iyong pera ay hawak ng mga kumpanya. | +| Kontrolado mo kung saan mapupunta ang iyong pera at kung paano ito gagastusin. | Kailangan mong magtiwalang hindi papabayaan ng mga kumpanya ang pera mo, tulad ng pagpapahiram nito sa mga hindi mapagkakatiwalaang nangungutang. | +| Nangyayari ang mga pag-transfer ng pondo sa loob ng ilang minuto. | Maaaring tumagal nang ilang araw ang mga pagbabayad dahil sa mga manual na proseso. | +| Gumagamit ng mga hindi tunay na pangalan sa mga aktibidad sa transaksyon. | Talagang konektado ang pinansyal na aktibidad sa iyong identity. | +| Ang DeFi ay bukas para sa lahat. | Kailangan mong mag-apply para magamit ang mga serbisyong pinansyal. | +| Ang mga market ay palaging bukas. | Nagsasara ang mga market dahil kailangang magpahinga ng mga empleyado. | +| Transparency ang pundasyon nito – puwedeng tingnan ng kahit sino ang data ng produkto at suriin kung paano gumagana ang system. | Ang mga pinansyal na institusyon ay parang mga saradong libro: hindi mo maaaring tingnan ang kanilang kasaysayan ng pautang, record ng mga pinapamahalaan nilang asset, at iba pa. | + + + Siyasatin ang mga DeFi app + + +## Nagsimula ito sa Bitcoin... {#bitcoin} + +Sa maraming paraan, ang Bitcoin ang unang DeFi application. Talagang pinapayagan ka ng Bitcoin na magmay-ari at kontrolin ang halaga nito at ipadala ito kahit saan sa mundo. Ginagawa nito ito sa pamamagitan ng pagbibigay ng paraan para sa maraming tao, na hindi umaasa sa isa't isa, na sumang-ayon sa isang ledger ng mga account na hindi nangangailangan ng isang pinagkakatiwalaang tagapamagitan. Ang Bitcoin ay bukas sa lahat at walang sinuman ang may awtoridad na baguhin ang mga panuntunan nito. Ang mga panuntunan ng Bitcoin, tulad ng kanyang kakapusan at pagiging bukas, ay nakalagay na sa teknolohiya. Hindi ito katulad ng tradisyonal na pinansyal kung saan maaaring mag-print ang pamahalaan ng pera na nagpapababa sa halaga ng iyong ipon at mga kumpanyang maaaring magpasara ng mga market. + +Kaya nabuo ang Ethereum dahil dito. Tulad ng Bitcoin, hindi maaaring magbago ang mga panuntunan sa iyo at sa lahat ng may access. Ngunit ito rin ang dahilan kung bakit programmable ang digital na pera, gamit ang [mga smart contract](/glossary/#smart-contract), kung kaya, hindi lang pag-store at pagpapadala ng halaga ang magagawa mo. + + + +## Programmable na pera {#programmable-money} + +Medyo kakaiba itong pakinggan... "bakit ko gugustuhing i-program ang pera ko"? Gayunpaman, isa itong default na feature ng mga token sa Ethereum. Kahit sino ay maaaring mag-program ng logic sa mga pagbabayad. Kaya makukuha mo ang kontrol at seguridad ng Bitcoin pati ang mga serbisyong ibinibigay ng mga pinansyal na institusyon. Dahil dito, magagawa mo sa mga cryptocurrency ang mga bagay na hindi mo magagawa sa Bitcoin, tulad ng pagpapautang at panghihiram, pag-i-schedule ng mga pagbabayad, pag-invest sa mga index fund at iba pa. + + +
Siyasatin ang aming mga rekomendasyon para sa mga DeFi application na dapat subukan kung bago ka sa Ethereum.
+ + Siyasatin ang mga DeFi app + + + +## Ano ang magagawa mo sa DeFi? {#defi-use-cases} + +May decentralized na alternatibo sa karamihan sa mga serbisyong pinansyal. Ngunit nagbibigay din ang Ethereum ng pagkakataon para gumawa ng mga talagang bagong pinansyal na produkto. Lumalago ang listahang ito. + +- [Magpadala ng pera sa iba't ibang bahagi ng mundo](#send-money) +- [Mag-stream ng pera sa iba't ibang bahagi ng mundo](#stream-money) +- [Ma-access ang mga stable na currency](#stablecoins) +- [Humiram ng pondo na may collateral](#lending) +- [Humiram nang walang collateral](#flash-loans) +- [Simulan ang pag-iipon ng crypto](#saving) +- [Mag-trade ng mga token](#swaps) +- [Palaguin ang iyong portfolio](#investing) +- [Pondohan ang iyong mga ideya](#crowdfunding) +- [Bumili ng insurance](#insurance) +- [Pamahalaan ang iyong portfolio](#aggregators) + + + +### Mabilis na magpadala ng pera sa iba't ibang bahagi ng mundo {#send-money} + +Bilang isang blockchain, ang Ethereum ay idinisenyo para magpadala ng mga transaksyon sa ligtas at pandaigdigang paraan. Tulad ng Bitcoin, pinapadali ng Ethereum ang pagpapadala ng pera sa iba't ibang bahagi ng mundo, na parang nagpapadala lang ng email. Ilagay lang ang [ENS name](/glossary/#ens) (tulad ng bob.eth) ng recipient mo o ang kanyang account address mula sa iyong wallet at sa loob ng ilang minuto (karaniwan), direkta na niyang matatanggap ang bayad mo. Upang magpadala o tumanggap ng mga pagbabayad, kakailanganin mo ng [wallet](/wallets/). + + + Tingnan ang dapps para sa pagbabayad + + +#### Mag-stream ng pera sa iba't ibang bahagi ng mundo... {#stream-money} + +Maaari ka ring mag-stream ng pera sa Ethereum. Pinapahintulutan ka nitong bayaran ang suweldo ng isang tao kung sakali, kaya agad niyang makukuha ang kanyang pera sakaling kailanganin niya ito. O magrenta ng isang bagay kung sakali, tulad ng storage locker o electric scooter. + +At kung ayaw mong magpadala o mag-stream ng [ETH](/glossary/#ether) dahil sa pabago-bagong halaga nito, may mga alternatibong currency sa Ethereum: [stablecoins](/glossary/#stablecoin). + + + +### Ma-access ang mga stable na currency {#stablecoins} + +Ang volatility ng cryptocurrency ay problema para sa maraming pinansyal na produkto at pangkalahatang paggastos. Inayos ito ng komunidad ng DeFi gamit ang mga stablecoin. Ipinapareho ang halaga ng mga ito sa isa pang asset, na karaniwang mas ginagamit na currency tulad ng dolyar. + +Ang mga coin tulad ng Dai o USDC ay may halagang nananatiling malapit sa isang dolyar. Dahil dito, mainam ito para sa pagkakaroon ng kita o retail. Maraming tao sa Latin America ang gumamit ng mga stablecoin bilang paraan para protektahan ang kanilang naipong pera sa panahon ng kawalan ng katiyakan pagdating sa mga currency na mula sa kanilang pamahalaan. + + + Iba pang detalye tungkol sa mga stablecoin + + + + +### Paghiram {#lending} + +Ang paghiram ng pera mula sa mga decentralized provider ay may dalawang pangunahing uri. + +- Kasama sa kasama na nangangahulugang direktang hihiram ang borrower sa isang partikular na lender. +- Pool-based kung saan nagbibigay ng pondo (liquidity) ang mga lender sa isang pool na mahihiraman ng mga borrower. + + + Tingnan ang mga dapps para sa panghihiram + + +Maraming benepisyo sa paggamit ng decentralized lender... + +#### Paghiram nang may privacy {#borrowing-privacy} + +Sa kasalukuyan, ang pagpapautang at panghihiram ng pera ay nauugnay sa mga indibidwal na may kinalaman dito. Kailangang malaman ng mga bangko kung mababayaran mo ang loan bago ito magpautang. + +Ang decentralized na pagpapautang ay nangyayari nang hindi kinakailangang magpakilala ng kahit aling panig. Sa halip, ang borrower ay dapat maglaan ng collateral na awtomatikong matatanggap ng lender kung sakaling hindi mabayaran ang kanilang loan. May ilang lenders na tumatanggap ng mga [NFT](/glossary/#nft) bilang collateral. Ang mga NFT ay titulo para sa natatanging asset, tulad ng painting. [Iba pang detalye tungkol sa mga NFT](/nft/) + +Binibigyang-daan ka nitong humiram ng pera nang walang pagsusuri ng iyong credit o pagbibigay ng pribadong impormasyon. + +#### Access sa pandaigdigang pondo {#access-global-funds} + +Kapag gumamit ka ng decentralized lender, may access ka sa pondong idineposito sa iba't ibang bahagi ng mundo, hindi lang sa pondong hawak ng pinili mong bangko o institusyon. Pinapadali nito ang pagkuha ng mga loan at pinapababa nito ang interes. + +#### Tax-efficiencies {#tax-efficiencies} + +Kapag nanghiram, maa-access mo ang pondong kailangan mo nang hindi ibinebenta ang iyong ETH (isang taxable event). Sa halip, maaari mong gamitin ang ETH bilang collateral para sa stablecoin loan. Dahil dito, makukuha mo ang cash-flow na kailangan mo at hindi mawawala sa iyo ang ETH mo. Ang mga stablecoin ay mga token na mas mainam kapag kailangan mo ng cash dahil hindi nagbabago-bago ang halaga ng mga ito gaya ng ETH. [Iba pang detalye tungkol sa mga stablecoin.](#stablecoins) + +#### Mga flash loan {#flash-loans} + +Ang mga flash loan ay mas eksperimental na uri ng decentralized na pagpapautang kung saan puwede kang humiram kahit walang collateral o nang hindi nagbibigay ng anumang personal na impormasyon. + +Sa ngayon, hindi pa ito magagamit ng mga hindi maalam sa teknolohiya, pero ipinapahiwatig ng mga ito ang mga posibleng maisagawa ng lahat sa hinaharap. + +Gumagana ito kapag inutang ang loan at binayaran ito sa iisang transaksyon. Kung hindi ito mababayaran, bababalik sa dati ang transaksyon na parang walang nangyari. + +Ang pondo na kadalasang ginagamit ay nasa mga liquidity pool (malalaking pool ng pondo na ginagamit para sa panghihiram). Kung hindi ginagamit ang mga ito sa ngayon, binibigyan nito ng pagkakataon ang isang tao na hiramin ang pondong ito, magnegosyo gamit ang mga ito, at bayaran ang mga ito nang buo sa halos parehong pagkakataon na hiniram ito. + +Ibig sabihin nito, maraming logic na dapat isama sa isang pinasadya na transaksyonn. Ang isang simpleng halimbawa ay ang paggamit ng isang tao ng flash loan para manghiram ng maraming asset sa isang presyo upang maibenta ito sa ibang exchange kung saan mas mataas ang presyo. + +Kung kaya, sa iisang transaksyon, ganito ang nangyayari: + +- Humiram ka ng halagang X ng $asset sa halagang $1.00 mula sa exchange A +- Ibinenta mo ang X na $asset sa exchange B sa halagang $1.10 +- Binayaran mo ang loan sa exchange A +- Makukuha mo ang kita maliban sa bayarin sa transaksyon + +Kung biglang bumaba ang supply ng exchange B at kulang ang binili ng user para sapatan ang orihinal na loan, hindi maisasagawa ang transaksyon. + +Para magawa ang halimbawa sa itaas sa tradisyonal na mundo ng pinansyal, kakailanganin mo ng napakalaking halaga ng pera. Ang mga may pera lang ang makakagamit ng mga pamamaraang ito ng pagkakapera. Ang mga flash loan ay halimbawa ng hinaharap kung saan hindi kailangang magkaroon ng pera para kumita ng pera. + + + Iba pang detalye tungkol sa mga flash loan + + + + +### Magsimulang mag-ipon gamit ang crypto {#saving} + +#### Pagpapautang {#lending} + +Maaari kang kumita ng interes sa iyong crypto sa pamamagitan ng pagpapautang nito at subaybayan ang paglago kaagad ng iyong pondo. Sa ngayon, mas mataas ang interes kaysa sa karaniwang makukuha mo sa iyong lokal na bangko (kung susuwertihin kang magkaroon ng access sa isang bangko). Narito ang isang halimbawa: + +- Ipapautang mo ang iyong 100 Dai, isang [stablecoin](/stablecoins/), sa isang produkto gaya ng Aave. +- Tatanggap ka ng 100 Aave Dai (aDai) na isang token na kumakatawan sa iyong ipinautang na Dai. +- Ang iyong aDai ay tataas batay sa interes at makikita mo ang paglaki ng iyong balanse sa iyong wallet. Depende sa [APR](/glossary/#apr), maaaring maging 100.1234 ang balanse ng iyong wallet pagkatapos ng ilang araw o kahit ilang oras lang! +- Maaari kang mag-withdraw ng regular na Dai na katumbas ng iyong balanse sa aDai anumang oras. + + + Tingnan ang mga decentralized application (dapps) para sa pagpapautang + + +#### Mga no-loss lottery {#no-loss-lotteries} + +Ang mga no-loss lottery tulad ng PoolTogether ay masaya at bagong paraan upang mag-ipon ng pera. + +- Bibili ka ng 100 na ticket gamit ang 100 Dai token. +- Makakatanggap ka ng 100 plDai na kumakatawan sa iyong 100 ticket. +- Kung mananalo ang isa sa mga ticket mo, tataas ang iyong plDai balance ayon sa halaga ng prize pool. +- Kung hindi ka mananalo, maililipat ang iyong 100 plDai sa draw sa susunod na linggo. +- Maaari kang mag-withdraw ng regular na Dai na katumbas ng iyong plDai balance anumang oras. + +Ang prize pool ay mula sa lahat ng interes na kinikita mula sa pagpapautang ng mga ticket deposit tulad ng nabanggit sa halimbawa sa pagpapautang sa itaas. + + + Subukan ang PoolTogether + + + + +### Mag-exchange ng mga token {#swaps} + +May libo-libong token sa Ethereum. Sa tulong ng mga decentralized exchange (DEX), magagawa mong i-trade ang iba't ibang token kahit kailan mo gusto. Hinding-hindi mo bibitawan ang pagkontrol sa mga asset mo. Dito, para kang gumagamit ng currency exchange kapag pumunta sa ibang bansa. Ngunit hinding-hindi nagsasara ang bersyong DeFi. Ang mga market ay bukas 24/7, 365 araw kada taon at iginagarantiya ng teknolohiya na palaging may tatanggap ng trade. + +Halimbawa, kung nais mong gamitin ang no-loss lottery na PoolTogether (na inilalarawan sa itaas), kakailanganin mo ng token tulad ng Dai o USDC. Ang mga DEX na ito ay nagbibigay-daan sa iyo na i-swap ang iyong ETH sa mga token na iyon at i-swap ito ulit kapag tapos ka na. + + + Tingnan ang mga token exchange + + + + +### Advance na pag-trade {#trading} + +Mayroong mga mas advanced na opsyon para sa mga trader na gusto ng kaunti pang kontrol. Ang mga limit order, perpetual, margin trading, at iba pa ay posibleng gawin. Sa pamamagitan ng Decentralized trading, magkakaroon ka ng access sa global na liquidity, hinding-hindi nagsasara ang market, palagi mong makokontrol ang mga asset mo. + +Kapag gumagamit ka ng centralized exchange, dapat mong ideposito ang mga asset mo bago mag-trade at dapat mong ipaubaya sa kanila ang mga ito. Habang nakadeposito ang iyong mga asset, nanganganib ang mga ito dahil mainit sa mata ng mga hacker ang mga centralized exchange. + + + Tingnan ang mga decentralized application (dapps) para sa trading + + + + +### Palaguin ang iyong portfolio {#investing} + +May mga produkto para sa pamamahala ng pondo sa Ethereum na susubukang palaguin ang iyong portfolio batay sa estratehiyang iyong pipiliin. Ito ay awtomatiko, bukas sa lahat, at hindi nangangailangan ng manager na makikihati sa iyong kita. + +Isang magandang halimbawa ang [ DeFi Pulse Index fund (DPI)](https://defipulse.com/blog/defi-pulse-index/). Ito ay isang pondo na awtomatiko na muling gawing balanse upang tiyaking palaging makikita sa portfolio mo ang mga nangungunang DeFi token ayon sa market capitalization. Hindi mo kailangang pamahalaan ang alinman sa mga detalye at puwede kang mag-withdraw sa pondo kung kailan mo gusto. + + + Tingnan ang mga decentralized application (dapps) para sa investment + + + + +### Pondohan ang iyong mga ideya {#crowdfunding} + +Magandang platform ang Ethereum para sa crowdfunding: + +- Maaaring manggagaling ang mga potensyal na funder kahit saan – bukas ang Ethereum at ang mga token nito para sa kahit sino at kahit saang sulok ng mundo. +- Transparent ito kaya maipapakita ng mga fundraiser kung magkano na ang naipong pera. At malalaman mo kung saan napupunta o nagagastos ang lahat ng ito. +- Maaaring mag-set up ang mga fundraiser ng mga awtomatikong refund kung, halimbawa, may tiyak na takdang oras at minimum na halaga na hindi natugunan. + + + Tingnan ang mga decentralized application (dapps) para sa crowdfunding + + +#### Quadratic na pagpopondo {#quadratic-funding} + +Ang Ethereum ay open source na software at marami sa mga naunang gawain nito ay pinondohan ng komunidad. Dahil dito, nagkaroon ng interesante at bagong fundraising model: ang quadratic na papopondo. This has the potential to improve the way we fund all types of public goods in the future. + +Quadratic funding makes sure that the projects that receive the most funding are those with the most unique demand. In other words, projects that stand to improve the lives of the most people. Narito kung paano ito gumagana: + +1. May matching pool ng mga donasyon. +2. Magsisimula ang isang round ng publikong pagpopondo. +3. Maaaring ipahiwatig ng mga tao ang kanilang demand para sa isang proyekto sa pamamagitan ng pag-donate ng pera. +4. Kapag natapos na ang round, ang matching pool ay ipinapamahagi sa mga proyekto. Ang may pinakakakaibang demand ang makakakuha ng pinakamalaking halaga mula sa matching pool. + +Ibig sabihin nito, ang Proyekto A na may 100 na donasyon na nagkakahalaga ng 1 dolyar ay maaaring magkaroon ng mas maraming pondo kaysa sa Proyekto B na may isang donasyon na nagkakahalaga ng 10,000 dolyar (depende sa laki ng matching pool). + + + Iba pang detalye tungkol sa quadratic na pagpopondo + + + + +### Insurance {#insurance} + +Ang decentralized insurance ay may layuning gawing mas abot-kaya, mas pabilisin ang payout, at mas transparent ang insurance. Sa pamamagitan ng higit pang automation, mas abot-kaya ang coverage at mas mabibilis ang pay-out. Ang data na ginagamit upang magpasya sa iyong claim ay ganap na transparent. + +Ang mga produkto ng Ethereum, gaya ng anumang software, ay puwedeng magkaroon ng mga bug at puwedeng abusuhin. Kaya sa ngayon, maraming produkto ng insurance ang nakatuon sa pagprotekta sa mga user laban sa pagkawala ng pondo. Gayunpaman, may mga proyekto na nagsisimulang bumuo ng coverage para sa lahat ng puwede nating harapin sa buhay. Isang magandang halimbawa nito ay ang Crop cover ng Etherisc na may layuning [ protektahan ang maliliit na magsasaka sa Kenya laban sa tagtuyot at pagbaha](https://blog.etherisc.com/etherisc-teams-up-with-chainlink-to-deliver-crop-insurance-in-kenya-137e433c29dc). Ang decentralized insurance ay maaaring magbigay ng mas abot-kayang presyo para sa mga magsasaka na kadalasang hindi kayang magbayad para sa tradisyonal na insurance. + + + Tingnan ang decentralized application (dapps) para sa insurance + + + + +### Mga aggregator at manager ng portfolio {#aggregators} + +Sa dami ng mga nangyayari, kakailanganin mo ng paraan upang subaybayan ang lahat ng iyong mga investment, loan, at trade. May iba't ibang produkto na nagbibigay-daan sa iyong i-coordinate ang lahat ng iyong aktibidad sa DeFi mula sa isang lugar. Ito ang kagandahan ng open architecture ng DeFi. Ang mga team ay maaaring bumuo ng mga interface kung saan hindi mo lang makikita ang iyong mga balanse sa iba't ibang produkto, maaari mo ring gamitin ang kanilang mga feature. Maaaring maging kapaki-pakinabang ito para sa iyo habang tinitingnan mo ang iba pang bahagi ng DeFi. + + + Tingnan ang decentralized application (dapps) para sa portfolio + + + + +## Paano gumagana ang DeFi? {#how-defi-works} + +Ang DeFi ay gumagamit ng mga cryptocurrency at smart contract upang magbigay ng mga serbisyong hindi nangangailangan ng mga tagapamagitan. Sa kasalukuyang mundo ng pinansya, ang mga institusyong pinansyal ay nagsisilbing guarantor ng mga transaksyon. Binibigyan nito ang mga institusyong ito ng labis na kapangyarihan dahil dumadaan sa kanila ang pera mo. Dagdag pa rito, bilyon-bilyong tao sa buong mundo ang walang access sa bank account. + +Sa DeFi, pinapalitan ng smart contract ang pinansyal na institusyon sa transaksyon. Ang smart contract ay isang uri ng Ethereum account na maaaring humawak ng pondo at ipadala/ibalik ang mga ito batay sa ilang partikular na kundisyon. Walang sinuman ang puwedeng magbago ng smart contract kapag live ito – palagi itong tatakbo ayon sa kung paano ito na-program. + +Ang isang kontrata na idinisenyo upang magbigay ng allowance o pocket money ay maaaring i-program na magpadala ng pera sa Account B mula sa Account A tuwing Biyernes. At gagawin lamang nito ito kung may sapat na pondo ang Account A. Walang sinuman ang puwedeng magbago ng kontrata at magdagdag ng Account C bilang recipient upang magnakaw ng pondo. + +Ang mga kontrata ay bukas din para tingnan at i-audit ng kahit sino. Ibig sabihin nito, madalas na masisiyasat kaagad ng komunidad ang hindi magagandang kontrata. + +Ito ay nangangahulugan na kailangan nating magtiwala sa mga mas teknikal na miyembro ng komunidad ng Ethereum na kayang bumasa ng code. Ang open-source based na komunidad ay tumutulong sa pagbabantay sa mga developer, pero hindi na ito masyadong kakailanganin sa paglipas ng panahon habang nagiging mas madaling basahin ang mga smart contract at gumagawa ng iba pang paraan para patunayan ang pagiging mapagkakatiwalaan ng code. + +## Ethereum at DeFi {#ethereum-and-defi} + +Ang Ethereum ang perpektong pundasyon para sa DeFi dahil sa mga sumusunod: + +- Walang nagmamay-ari sa Ethereum o sa mga smart contract na narito – binibigyan nito ang lahat ng pagkakataon na gumamit ng DeFi. Ibig sabihin din nito, walang makakapagbago ng mga panuntunan sa iyo. +- Iisa ang wika na ginagamit ng lahat ng produkto ng DeFi: Ethereum. Ibig sabihin, maayos na magagamit nang sama-sama ang marami sa mga produkto. Magagawa mong magpautang ng mga token sa isang platform at i-exchange ang token na may interes sa ibang market sa isang ganap na ibang application. Dito, para kang nagpapapalit ng loyalty points sa bangko mo. +- Ang mga token at cryptocurrency ay bahagi ng Ethereum, na isang nakabahaging ledger – magaling ang Ethereum sa pagsubaybay sa mga transaksyon at pagmamay-ari. +- Nagbibigay ng ganap na financial freedom ang Ethereum – hinding-hindi hahawakan ng karamihan sa mga produkto ang pondo mo, kaya ikaw talaga ang may kontrol. + +Maaaring isipin na may mga layer ang DeFi: + +1. Ang blockchain – na Ethereum ay naglalaman ng kasaysayan ng mga transaksyon at kalagayan ng mga account. +2. Ang mga asset –[ ETH](/eth/)at iba pang token (mga currency). +3. Ang mga protokol – [mga smart-contract](/glossary/#smart-contract) na nagbibigay ng kakayahan, halimbawa, sa isang serbisyong nagpapahintulot ng decentralized na pagpapautang ng mga asset. +4. [Ang mga application](/dapps/) – ang mga produkto na ginagamit natin para pamahalaan at i-access ang mga protokol. + +Tandaan: karamihan ng DeFi ay gumagamit ng [ERC-20 standard](/glossary/#erc-20). Ang mga application sa DeFi ay gumagamit ng wrapper para sa ETH na tinatawag na Wrapped Ether (WETH). [Alamin pa ang tungkol sa wrapped ether](/wrapped-eth). + +## Gumawa ng DeFi {#build-defi} + +Ang DeFi ay isang open-source movement. Ang mga protokol at application ng DeFi ay bukas para suriin, i-fork, at pagandahin mo. Dahil sa layered stack na ito (gumagamit ang lahat ng ito ng parehong base blockchain at mga asset), ang mga protokol ay maaaring pagsama-samahin upang gumawa ng mga natatanging oportunidad. + + + Iba pang detalye tungkol sa mga decentralized application (dapps) para sa paggawa + + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +### DeFi data {#defi-data} + +- [DeFi Prime](https://defiprime.com/) +- [Defi Llama](https://defillama.com/) + +### Mga artikulo tungkol sa DeFi {#defi-articles} + +- [Gabay para sa mga baguhan sa DeFi](https://blog.coinbase.com/a-beginners-guide-to-decentralized-finance-defi-574c68ff43c4) – _Sid Coelho-Prabhu, Enero 6, 2020_ + +### Videos {#videos} + +- [Finematics - edukasyon tungkol sa decentralized finance](https://finematics.com/) – _Mga video tungkol sa DeFi_ +- [The Defiant](https://www.youtube.com/playlist?list=PLaDcID4s1KronHMKojfjwiHL0DdQEPDcq) - _Mga pangunahing kaalaman sa DeFi: Lahat ng kailangan mong malaman para makapagsimula sa nakakalitong lugar na ito._ +- [Whiteboard Crypto](https://youtu.be/17QRFlml4pA)_Ano ang DeFi?_ + +### Mga Komunidad {#communities} + +- [Discord server ng DeFi Llama](https://discord.defillama.com/) +- [Discord server ng DeFi Pulse](https://discord.gg/Gx4TCTk) diff --git a/public/content/translations/tl/desci/index.md b/public/content/translations/tl/desci/index.md new file mode 100644 index 00000000000..e96aac69458 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/desci/index.md @@ -0,0 +1,138 @@ +--- +title: Decentralized science (DeSci) +description: Pangkalahatang-ideya ng decentralized science sa Ethereum +lang: tl +template: use-cases +emoji: ":microscope:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/future_transparent.png +alt: "" +summaryPoint1: Isang pandaigdigan at bukas na alternatibo sa kasalukuyang sistemang siyentipiko. +summaryPoint2: Isang teknolohiyang nagbibigay-daan sa mga siyentipiko na lumikom ng pondo, magsagawa ng mga eksperimento, magbahagi ng data, magbahagi ng mga kaalaman, at iba pa. +summaryPoint3: Pinapalawig ang open science movement. +--- + +## Ano ang decentralized science (DeSci)? {#what-is-desci} + +Ang Decentralized science (DeSci) ay isang pagkilos na naglalayong bumuo ng pampublikong imprastruktura para sa pagpopondo, paglikha, pagsusuri, pagbibigay ng kredito, pag-iimbak, at pamamahagi ng kaalaman sa siyensiya nang patas at makatarungan gamit ang [Web3](/glossary/#web3) stack. + +Layunin ng DeSci na gumawa ng ecosystem kung saan hinihikayat ang mga siyentipikong hayagang ibahagi ang kanilang pananaliksik at kilalanin para sa kanilang gawa habang binibigyang-daan ang kahit sino na i-access at mag-contribute sa pananaliksik nang walang kahirap-hirap. Pinagbabatayan ng DeSci ang ideyang dapat naa-access ng lahat ang siyentipikong kaalaman at dapat transparent ang proseso ng siyentipikong pananaliksik. Gumagawa ang DeSci ng mas decentralized at mas malawak na model ng siyentipikong pananaliksik. Kung kaya, mas mahihirapan ang mga central authority na i-censor o kontrolin ito. Umaasa ang DeSci na makakagawa ito ng environment kung saan mabubuo ang mga bago at hindi pangkaraniwang ideya sa pamamagitan ng pag-decentralize sa access sa pondo, mga scientific tool, at mga channel ng komunikasyon. + +Ang decentralized science ay nagbibigay-daan para sa mas magkakaibang mga mapagkukunan ng pagpopondo (mula sa mga [DAO](/glossary/#dao), [ na mga quadratic donation](https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2003531) sa crowdfunding at marami pa), mas naa-access na data at pamamaraan, at sa pagbibigay ng mga insentibo para sa muling paggawa. + +### Juan Benet - Ang DeSci Movement + + + +## Paano pinapaunlad ng DeSci ang siyensiya {#desci-improves-science} + +Isang hindi kumpletong listahan ng mga pangunahing problema sa agham at kung paano makakatulong ang decentralized science na tugunan ang mga isyung ito + +| **Decentralized science** | **Tradisyonal na siyensiya** | +| ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Ang pamamahagi ng pondo ay **natukoy sa pamamagitan ng publiko** gamit ang mekanismo tulad ng mga quadratic donation o DAO. | Ang maliliit, nakasarang **sentralisadong mga grupo** ay kinokontrol ang pamamahagi ng mga pondo. | +| Makipagtulungan ka sa iyong mga kasamahan mula sa **buong mundo** sa dinamikong pangkat. | Ang mga organisasyon sa pagpopondo at institusyon sa tahanan ay **nililimitahan** ang iyong pakikipag-ugnayan. | +| Ginagawa sa online ang desisyon sa pagpopondo at **pagpapalinaw nito**. Tumitingin ng mga bagong mekanismo sa pagpopondo. | Ang desisyon sa pagpopondo ay ginagawa sa mahabang panahon ng pagbabalik at **limitadong pagpapalinaw nito**. Iilan lang ang mga mekanismo sa pagpopondo. | +| Ang pagbabahagi ng mga serbisyo sa laboratoryo ay ginagawang mas madali and mas malinaw gamit ang [Web3](/glossary/#web3) na teknolohiya. | Ang pagbabahagi ng mga mapagkukunan ng laboratoryo ay madalas **mabagal at malabo**. | +| **Maaaring bumuo ng mga bagong modelo para sa pag-publish** na gumagamit ng mga Web3 na batayan para sa tiwala, paglilinaw, at unibersal na pag-access. | Nag-publish ka sa pamamagitan ng mga naitatag na landas na madalas na kinikilala bilang **hindi mahusay, may kinikilingan at mapagsamantala**. | +| Maaari kang **makakuha ng mga token at reputasyon para sa pagsusuri sa kasamahan** na gawain. | Ang iyong **pagsusuri ng kasamahan ay walang bayad**, at nakikinabang ang mga publisher na kumikita. | +| **Ang sarili mong intellectual property (IP)** ay bubuuin at ipapamahagi ito ayon sa malinaw na mga tuntunin. | **Ang iyong home institution ang may-ari ng IP ** na iyong binuo. Hindi transparent ang access sa IP. | +| **Ang pamamahagi ng lahat ng pananaliksik**, kasama ang data mula sa mga nabigong pagsubok, sa paggawa lahat ng hakbang sa on-chain. | **Ang pagkiling sa publikasyon** ay nangangahulugan na ang mga mananaliksik ay mas malamang na magbahagi ng mga eksperimento na nagkaroon ng matagumpay na mga resulta. | + +## Ethereum at DeSci {#ethereum-and-desci} + +Ang decentralized science system ay mangangailangan ng maigting na seguridad, maliit na monetary cost at transaction cost, at mahusay na ecosystem para sa pag-develop ng application. Ibinibigay ng Ethereum ang lahat ng kailangan para sa pagbuo ng decentralized science technology. + +## Mga use case ng DeSci {#use-cases} + +Binubuo ng DeSci ang siyentipikong toolset kasama sa tradisyunal na akademia sa digital na mundo. Nasa ibaba ang mga halimbawa ng mga use case na maibibigay ng Web3 na siyentipikong komunidad. + +### Paglalathala {#publishing} + +Ang paglalathala ng mga siyentipikong pananaliksik ay kilala bilang nakakaligalig dahil pinapamahalaan ito ng mga publishing house na umaasa sa libreng trabaho ng mga siyentipiko, reviewer, at editor para mabuo ang mga pananaliksik, ngunit maniningil ng napakamahal na bayarin sa paglalathala. Kadalasan, hindi naa-access ng publiko, na karaniwang hindi direktang nagbayad para sa pananaliksik at mga gastos sa paglalathala sa pamamagitan ng pagbubuwis, ang mismong pananaliksik nang hindi nagbabayad sa publisher. Ang kabuuang bayarin para sa paglalathala ng bawat indibidwal na mga papeles sa siyensiya ay kadalasang halagang may limang digit ($USD), na sumisira sa konsepto ng siyentipikong kaalaman bilang [public good](/glossary/#public-goods) habang kumikita ng napakalaking halaga para sa mallit na grupo ng mga publisher. + +Mayroong mga libre at open-access na platform gaya ng mga pre-print server, [tulad ng ArXiv](https://arxiv.org/). Gayunpaman, ang mga platform na ito ay walang paraan ng pagkontrol sa kalidad, [mekanismo laban sa Sybil](/glossary/#anti-sybil), at karaniwang hindi sinusubaybayan ang mga pamantayan sa antas ng artikulo. Ibig sabihin nito, karaniwang ginagamit lang ang mga ito para magsapubliko ng pananaliksik bago isumite sa tradisyonal na publisher. Sa SciHub, libreng makukuha ang mga nailathalang pananaliksik, pero hindi legal. Makukuha lang din ang mga pananaliksik kapag nabayaran na ang mga publisher at naprotektahan na ng mga ito ang pananaliksik sa mahigpit na batas sa copyright. Dahil dito, malaki ang pangangailangan para sa accessible na siyentipikong pananaliksik at data na may naka-embed na mekanismo ng pagiging lehitimo at model para sa insentibo. Makikita sa Web3 ang mga tool para makagawa ng ganitong system. + +### Reproducibility at replicability {#reproducibility-and-replicability} + +Ang reproductibility at replicability ay mga pundasyon ng de-kalidad na scientific discovery. + +- Maaaring makuha ang mga reproducible na resulta nang maraming magkakasunod na beses ng parehong team gamit ang parehong pamamaraan. +- Maaaring makuha ng ibang grupo ang mga replicable na resulta gamit ang parehong experimental setup. + +Tinitiyak ng mga bagong Web3-native tool na pundasyon ng pagtuklas ang reproducibility at replicability. Puwede nating ilagay ang de-kalidad na siyensiya sa teknolohikal na aspeto ng akademya. Nag-aalok ang Web3 ng kakayahang gumawa ng [pagpapatotoo](/glossary/#attestation) sa bawat bahagi ng pagsusuri: ang raw data, ang computational engine, at ang resulta ng application. Ang maganda sa mga consensus sytem ay kapag gumawa ng pinagkakatiwalaang network para sa pagpapanatili ng mga bahaging ito, maaaring maging responsable ang bawat kasapi ng network sa pag-reproduce ng kalkulasyon at pag-validate sa bawat resulta. + +### Pagpopondo {#funding} + +Sa kasalukuyan, ang standard model para sa pagpopondo sa agham ay sumusulat ang mga indibidwal o grupo ng mga siyentipiko ng mga aplikasyon sa isang funding agency. Binibigyan ng puntos ng isang maliit na panel ng mga pinagkakatiwalaang indibidwal ang mga aplikasyon at pagkatapos ay kinakapanayam ng mga ito ang mga kandidato bago igawad ang pondo sa ilang aplikante. Maliban sa pagbuo ng mga bottleneck na humahantong sa kung minsan sa **taon na paghihintay** ng panahaon sa pagitan ng pag-apply at payagan, ang modelong ito ay kilala bilang lubhang **mahina sa mga pagkiling, pansariling interes at politika** ng panel ng pagsusuri. + +Ayon sa mga pag-aaral, hindi napipili ng mga grant review panel ang mga de-kalidad na proposal dahil labis na naiiba ang resulta noong ibinigay ang mga parehong proposal sa ibang mga panel. Dahil sa kakulangan saa pondo, mas kaunti na lamang ang napagbibigyan nito, at mas nakatutok sa mga mas matagal nang mga mananaliksik na may mga proyektong konserbatibo. Dahil dito, naging sobrang kompetitibo ang pagkuha ng pondo, nagtakda ng mga hindi katanggap-tanggap na insentibo, at nalimitahan ang inobasyon. + +May potensyal ang Web3 na baguhin ang hindi epektibong funding model na ito sa pamamagitan ng pagsubok sa iba't ibang model para sa insentibo na ginawa ng DAO at Web3. Ang [retroaktibong pagpopondo sa pampublikong kalakal](https://medium.com/ethereum-optimism/retroactive-public-goods-funding-33c9b7d00f0c), [quadratic na pagpopondo](https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2003531), [DAO governance](https://www.antler.co/blog/daos-and-web3-governance-the-promise-implications-and-challenges-ahead) at [mga tokenized na incentive structure](https://cdixon.org/2017/05/27/crypto-tokens-a-breakthrough-in-open-network-design) ang ilan sa mga Web3 tool na maaaring bumago sa pagpopondo para sa siyensiya. + +### Pagmamay-ari at pag-develop sa IP {#ip-ownership} + +Ang intellectual property (IP) ay malaking problema sa tradisyonal na agham: mula sa pagkapako sa mga unibersidad, o hindi paggamit sa mga ito sa mga biotech, hanggang sa kahirapan sa pagtantya sa halaga nito. Gayunpaman, bihasa ang Web3 pagdating sa pagmamay-ari sa mga digital asset (tulad ng siyentipikong data o mga artikulo) sa tulong ng [mga non-fungible token (NFT)](/glossary/#nft). + +Tulad kung paano nagagawa ng mga NFT na ibalik ang kita para sa mga susunod pang transaksyon sa orihinal na creator, puwede kang magtakda ng mga transparent na value attribution chain para gantimpalaan ang mga mananaliksik, governing body (tulad ng mga DAO), o maging ang mga subject na pinagkukunan ng data. + +Ang [IP-NFTs](https://medium.com/molecule-blog/ip-nfts-for-researchers-a-new-biomedical-funding-paradigm-91312d8d92e6) ay maaari ring maging susi sa repository ng decentralized data ng mga isinasagawang eksperimento sa pananaliksik, at maaari rin itong gamitin sa NFT at [DeFi](/glossary/#defi) financialization (mula sa fractionalization hanggang sa lending pool at value appraisall). Binibigyang-daan din nito ang mga native na on-chain na entity gaya ng mga DAO tulad ng [VitaDAO](https://www.vitadao.com/) na magsagawa ng pananaliksik nang direkta on-chain. Maaaring may mahalagang papel din sa DeSci ang pagdating ng mga non-transferable na ["soulbound" token](https://vitalik.eth.limo/general/2022/01/26/soulbound.html) sa pamamagitan ng pagbibigay-daan sa mga indibidwal na patunayan ang kanilang karanasan at kredensyal na nauugnay sa kanilang Ethereum address. + +### Pag-store, pag-access, at architecture ng data {#data-storage} + +Ang siyentipikong data ay maaaring gawing mas accessible gamit ang mga pattern ng Web3, at binibigyang-daan ng malawak na storage na malampasan ng pananaliksik ang mga cataclysmic event. + +Dapat itong magsimula sa isang system na maa-access ng anumang decentralized identity na may hawak ng mga naaangkop at nave-verify na kredensyal. Dahil dito, secure na mare-replicate ng mga pinagkakatiwalaang partido ang sensitibong data, na nagbibigay-daan sa redundacy at paglaban sa censorship, reproduction ng mga resulta, at maging ang kakayahan ng maraming partido na mag-collaborate at magdagdag ng bagong data sa dataset. Ang mga paraan ng confidential computing tulad ng [compute-to-data](https://7wdata.be/predictive-analytics/compute-to-data-using-blockchain-to-decentralize-data-science-and-ai-with-the-ocean-protocol) ay nagbibigay ng mga alternatibong paraan ng pag-access sa pag-replicate ng raw data, na gumagawa ng mga Trusted Research Environment para sa mga pinakasensitibong data. Ang mga Trusted Research Environment ay [binanggit ng NHS](https://medium.com/weavechain/whats-in-store-for-the-future-of-healthcare-data-b6398745fbbb) bilang future-facing solution para sa privacy ng data at collaboration sa pamamagitan ng paggawa ng ecosystem kung saan secure na magagamit ng mga mananaliksik ang data on-site gamit ang mga standardized na environment para sa pagbabahagi ng code at mga kagaiwan. + +Sinusuportahan ng mga flexible na Web3 data solution ang mga sitwasyong nabanggit at nagsisilbi itong pundasyon para sa ganap na Open Science, kung saan makakagawa ng public goods are mga mananaliksik nang hindi nangangailangan ng mga pahintulot para ma-access o mga bayarin. Ang mga Web3 public data solution tulad ng IPFS, Arweave, at Filecoin ay ginawa para sa desentralisasyon. Halimbawa, nagbibigay ang dClimate ng pangkalahatang access sa data ng klima at lagay ng panahon, kabilang iyong mula sa mga weather station at mga predictive climate model. + +## Makibahagi {#get-involved} + +Tingnan ang mga proyekto at sumali sa komunidad ng DeSci. + +- [DeSci.Global: kalendaryo ng mga global event at meetup](https://desci.global) +- [Telegram ng Blockchain para sa Siyensiya](https://t.me/BlockchainForScience) +- [Molecule: Maglaan at makakuha ng pondo para sa iyong mga proyektong pananaliksik](https://www.molecule.xyz/) +- [VitaDAO: makatanggap ng pondo sa pamamagitan ng mga sponsored na research agreement para sa longevity research](https://www.vitadao.com/) +- [ResearchHub: mag-post ng resulta ng siyentipikong pag-aaral at makipag-usap sa mga kapwa mananaliksik](https://www.researchhub.com/) +- [LabDAO: mag-fold ng protein in-silico](https://alphafodl.vercel.app/) +- [dClimate API: mag-query ng data ng klima na kinolekta ng desentralisadong komunidad](https://api.dclimate.net/) +- [DeSci Foundation: builder ng tool sa paglalathala ng DeSc](https://descifoundation.org/) +- [DeSci.World: one-stop shop para tingnan at mag-engage ang mga user sa decentralized science](https://desci.world) +- [OceanDAO: pagpopondo na pinapamahalaan ng decentralized autonomous organization (DAO) para sa agham na nauugnay sa data](https://oceanprotocol.com/) +- [Opscientia: mga bukas na workflow ng decentralized science](https://opsci.io/research/) +- [Bio.xyz: makakuha ng pondo para sa iyong biotech DAO o proyekto ng desci](https://www.bio.xyz/) +- [Fleming Protocol: open-source data economy na naghihikayat ng collaborative na biomedical discovery](http://flemingprotocol.io/) +- [Active Inference Institute](https://www.activeinference.org/) +- [IdeaMarkets: nagbibigay-daan sa decentralized scientific credibility](https://ideamarket.io/) +- [Mga lab ng DeSci](https://www.desci.com/) +- [ValleyDAO: isang bukas at pandaigdigang komunidad na nag-aalok ng pondo at suportang translational para sa pananaliksik sa synthetic biology](https://www.valleydao.bio) +- [Cerebrum DAO: Paghahanap at pagpapalago ng mga solusyon upang itaguyod ang kalusugan ng kaisipan at maiwasan ang neurodegeneration](https://www.cerebrumdao.com/) +- [CryoDAO: pagpopondo ng moonshot na pananaliksik sa laranganan ng cryopreservation](https://www.cryodao.org) + +Tumatanggap kami ng mga mungkahi para sa mga bagong proyekto na ililista - tingnan ang aming [patakaran sa pagsasama sa listahan](/contributing/adding-desci-projects/) para magsimula! + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +- [DeSci Wiki ni Jocelynn Pearl at ng Ultrarare](https://docs.google.com/document/d/1aQC6zn-eXflSmpts0XGE7CawbUEHwnL6o-OFXO52PTc/edit#) +- [Gabay sa decentralized biotech ni Jocelynn Pearl para sa a16z future](https://future.a16z.com/a-guide-to-decentralized-biotech/) +- [Ang sitwasyon para sa DeSci](https://gitcoin.co/blog/desci-the-case-for-decentralised-science/) +- [Gabay sa DeSci](https://future.com/what-is-decentralized-science-aka-desci/) +- [Mga mapagkukunan tungkol sa decentralized science](https://www.vincentweisser.com/decentralized-science) +- [Biopharma IP-NFTs ng Molecule - Isang Teknikal na Paglalarawan](https://www.molecule.xyz/blog/molecules-biopharma-ip-nfts-a-technical-description) +- [Paggawa ng mga Trustless na System of Science ni Jon Starr](https://medium.com/@jringo/building-systems-of-trustless-science-1cd2d072f673) +- [Paul Kohlhaas - DeSci: Ang Kinabukasan ng Decentralized Science (podcast)](https://anchor.fm/andrew-steinwold/episodes/Paul-Kohlhaas---DeSci-The-Future-of-Decentralized-Science---Zima-Red-ep-117-e1h683a) +- [Isang Ontolohiya ng Aktibong Inference para sa Decentralized Science: mula sa Situated Sensemaking hanggang sa Epistemic Commons](https://zenodo.org/record/6320575) +- [DeSci: Ang Kinabukasan ng Pananaliksik ni Samuel Akinosho](https://lucidsamuel.medium.com/desci-the-future-of-research-b76cfc88c8ec) +- [Pondo para sa Siyensiya (Epilogo: DeSci at bagong crypto primitives) ni Nadia](https://nadia.xyz/science-funding) +- [Binabago ng Desentralisasyon ang Pag-develop ng Gamot](https://medium.com/id-theory/decentralisation-is-disrupting-drug-development-28b5ba5d447f) +- [What Is DeSci – Decentralized Science?](​https://usadailytimes.com/2022/09/12/what-is-desci-decentralized-science/) + +### Videos {#videos} + +- [Ano ang Decentralized Science?](https://www.youtube.com/watch?v=-DeMklVWNdA) +- [Usapan sa pagitan ni Vitalik Buterin at ng siyentipikong si Aubrey de Grey tungkol sa intersection ng longevity research at crypto](https://www.youtube.com/watch?v=x9TSJK1widA) +- [Sira ang Pampublikasyon ng Siyentipiko. Maaayos Ba Ito ng Web3?](https://www.youtube.com/watch?v=WkvzYgCvWj8) +- [Juan Benet - DeSci, Independent Labs, at Large Scale Data Science](https://www.youtube.com/watch?v=zkXM9H90g_E) +- [Sebastian Brunemeier - Paano Mababago ng DeSci ang Biomedical Research at Venture Capital](https://www.youtube.com/watch?v=qB4Tc3FcVbM) +- [Paige Donner - Tooling Open Science with Web3 & The Blockchain](https://www.youtube.com/watch?v=nC-2QWQ-lgw&t=17s) diff --git a/public/content/translations/tl/energy-consumption/index.md b/public/content/translations/tl/energy-consumption/index.md new file mode 100644 index 00000000000..e675bf0deeb --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/energy-consumption/index.md @@ -0,0 +1,82 @@ +--- +title: Pagkonsumo ng Enerhiya ng Ethereum +description: Ang pangunahing impormasyong kailangan mo para maunawaan ang pagkonsumo ng enerhiya ng Ethereum. +lang: tl +--- + +# Paggamit ng enerhiya ng Ethereum {#proof-of-stake-energy} + +Ang Ethereum ay isang "green" na blockchain. Ang mekanismo ng consensus ng Ethereum na [patunay ng stake](/developers/docs/consensus-mechanisms/pos) ay gumagamit ng ETH sa halip na [enerhiya upang i-secure ang network](/developers/docs/consensus-mechanisms/pow). Ang kinokonsumong enerhiya ng Ethereum ay humigit-kumulang [~0.0026 TWh/taon](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022) sa buong pandaigdigang network. + +Ang pagtatantya sa kinokonsumong enerhiya ng Ethereum ay mula sa isang pag-aaral ng [CCRI (Crypto Carbon Ratings Institute)](https://carbon-ratings.com). Gumawa sila ng mga bottom-up na pagtatantiya ng konsumo ng kuryente at carbon footprint ng Ethereum network. ([tingnan ang report](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022)). Sinukat nila ang kinokonsimong kuryente ng iba't ibang node sa iba't ibang hardware at client software configuration. Ang tinatantyang **2,601 MWh** (0.0026 TWh) para sa kinokonsumong kuryente ng network sa bawat taon ay katumbas ng taunang carbon emission na **870 toneladang CO2e** sa pamamagitan ng paggamit ng mga carbon intensity factor na partikular sa rehiyon. Ang halagang ito ay nagbabago habang pumapasok at umaalis sa network ang mga node - maaari mo itong subaybayan gamit ang isang patuloy na 7-araw na average na pagtatantya ng [Cambridge Blockchain network Sustainability Index](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum) (tandaang gumagamit sila ng bahagyang naiiba na pamamaraan para sa kanilang mga pagtatantya - makikita ang mga detalye sa kanilang site). + +Upang bigyan ng konteksto ang pagkonsumo ng enerhiya ng Ethereum, maaari nating ikumpara ang taunang pagtatantya para sa ilang iba pang mga produkto at industriya. Makakatulong ito para mas maunawaan natin kung masyadong mataas o mababa ang pagtatantiya para sa Ethereum. + + + +Ang chart sa itaas ay nagpapakita ng tinatantyang pagkonsumo ng enerhiya sa TWh/taon para sa Ethereum, kumpara sa ilang iba pang mga produkto at industriya. Ang chart sa itaas ay nagpapakita ng tinatantyang pagkonsumo ng enerhiya sa Twh/taon para sa Ethereum, kumpara sa ilang iba pang mga produkto at industriya. + +| | Kinokonsumong enerhiya bawat taon (TWh) | Paghahambing sa PoS Ethereum | Pinagmulan | +|:---------------------- |:---------------------------------------:|:----------------------------:|:---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------:| +| Mga global data center | 190 | 73,000x | [source](https://www.iea.org/commentaries/data-centres-and-energy-from-global-headlines-to-local-headaches) | +| Bitcoin | 149 | 53,000x | [source](https://ccaf.io/cbnsi/cbeci/comparisons) | +| Gold mining | 131 | 50,000x | [source](https://ccaf.io/cbnsi/cbeci/comparisons) | +| Gaming in USA\* | 34 | 13,000x | [source](https://www.researchgate.net/publication/336909520_Toward_Greener_Gaming_Estimating_National_Energy_Use_and_Energy_Efficiency_Potential) | +| PoW Ethereum | 21 | 8,100x | [source](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum/1) | +| Google | 19 | 7,300x | [source](https://www.gstatic.com/gumdrop/sustainability/google-2022-environmental-report.pdf) | +| Netflix | 0.457 | 176x | [source](https://assets.ctfassets.net/4cd45et68cgf/7B2bKCqkXDfHLadrjrNWD8/e44583e5b288bdf61e8bf3d7f8562884/2021_US_EN_Netflix_EnvironmentalSocialGovernanceReport-2021_Final.pdf) | +| PayPal | 0.26 | 100x | [source](https://s202.q4cdn.com/805890769/files/doc_downloads/global-impact/CDP_Climate_Change_PayPal-(1).pdf) | +| AirBnB | 0.02 | 8x | [source](https://s26.q4cdn.com/656283129/files/doc_downloads/governance_doc_updated/Airbnb-ESG-Factsheet-(Final).pdf) | +| **PoS Ethereum** | **0.0026** | **1x** | [source](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022) | + +\*Kabilang ang mga device ng end user na tulad ng mga PC, laptop, at gaming console. + +Ang pagkuha ng tumpak na pagtatantya para sa pagkonsumo ng enerhiya ay kumplikado, lalo na kapag ang sinusukat ay may masalimuot na supply chain o mga detalye ng deployment na nakakaapekto sa kahusayan nito. Halimbawa, nag-iiba ang mga pagtatantya ng pagkonsumo ng enerhiya sa Netflix at Google depende kung isasama lamang nila ang enerhiya na ginagamit upang mapanatili ang kanilang mga sistema at maihatid ang nilalaman sa mga gumagamit (_direktang paggasta_) o kung isasama nila ang gastusin na kailangan para sa paggawa ng content, pagpapatakbo ng mga opisina ng kumpanya, pag-advertise, at iba pa.(_hindi direktang paggasta_). Ang hindi direktang paggasta ay maaari ring kabilang ang enerhiya na kailangan para sa pagkonsumo ng content sa mga device ng end-user na tulad ng mga TV, computer, at mobile. + +Ang mga pagtatantya sa itaas ay hindi perpektong paghahambing. Ang halaga ng hindi direktang paggasta na isinasama ay nag-iiba batay sa pinagkukunan, at bihirang isinasama ang enerhiya mula sa mga device ng end-user. Bawat pinagkukunan ay may kasamang higit pang detalye kung ano ang sinusukat. + +Kasama rin sa talahanayan at chart sa itaas ang mga pagkukumpara sa Bitcoin at sa patunay ng gawain na Ethereum. Mahalagang tandaan na ang pagkonsumo ng enerhiya ng mga patunay ng trabaho na network ay hindi static at nagbabago araw-araw. Ang mga pagtatantya ay maaari ring malaki ang pagkakaiba sa pagitan ng mga pinagkukunan. Ang paksa ay umaakit ng masalimuot na [debate](https://www.coindesk.com/business/2020/05/19/the-last-word-on-bitcoins-energy-consumption/), hindi lamang tungkol sa dami ng enerhiyang kinokonsumo, kundi pati na rin sa mga pinagkukunan ng enerhiyang iyon at ang kaugnay na etika. Ang pagkonsumo ng enerhiya ay hindi kinakailangang tumukoy nang tumpak sa environmental footprint dahil maaaring gumamit ang iba't ibang proyekto ng iba't ibang pinagkukunan ng enerhiya, kabilang ang mas kaunti o mas malaking bahagi ng mga renewable. Halimbawa, [ang Cambridge Bitcoin Electricity Consumption Index](https://ccaf.io/cbnsi/cbeci/comparisons) ay nagpapahiwatig na ang demand ng Bitcoin network ay maaaring teoretikal na ang gas flaring o kuryente na mawawala sana sa proseso ng paghahatid at distribusyon. Para makamit ang pagpapanatili, pinalitan ng Ethereum ng green na alternatibo ang bahagi ng network na malakas kumonsumo ng enerhiya. + +Maaari kang mag-browse ng mga pagtatantya ng kinokonsumong enerhiya at carbon emission para sa maraming industriya sa [site ng Cambridge Blockchain Network Sustainability Index](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum). + +## Mga pagtatantya bawat transaksyon {#per-transaction-estimates} + +Tinatantya ng maraming artikulo ang ginagamit na enerhiya ng mga blockchain bawat transaksyon. Maaaring makalito ito dahil ang enerhiyang kailangan para mag-propose at mag-validate ng isang block ay hindi nakasalalay sa bilang ng mga transaksyon dito. Ang bawat yunit ng paggasta ng enerhiya sa bawat transaksyon ay nangangahulugan na ang mas kaunting transaksyon ay magdudulot ng mas maliit na paggasta ng enerhiya at kabaligtaran, na hindi iyon ang kaso. Gayundin, ang mga pagtatantya sa bawat transaksyon ay napakasensitibo sa kung paano tinutukoy ang throughput ng transaksyon ng isang blockchain, at maaaring dayain ang definition na ito para magmukhang mas malaki o maliit ang halaga. + +Sa Ethereum, halimbawa, ang transaksyon ng throughput ay hindi lamang mula sa base layer - ito rin ang kabuuan ng transaksyon ng throughput ng lahat ng "[layer 2](/layer-2/)" rollups nito. Hindi karaniwang isinasama ang mga layer 2 sa mga kalkulasyon, pero kapag isinaalang-alang ang karagdagang enerhiya na kinokonsumo ng mga sequencer (maliit) at ang bilang ng mga transaksyong ipinoproseso ng mga ito (malaki), lubhang liliit ang mga pagtatantya sa bawat transaksyon. Ito ay isang dahilan kung bakit ang mga paghahambing ng pagkonsumo ng enerhiya sa bawat transaksyon sa iba't ibang platform ay maaaring magdulot ng kalituhan. + +## Ang carbon debt ng Ethereum {#carbon-debt} + +Napakababa ang paggasta sa enerhiya ng Ethereum, pero hindi ito palagi ang kaso. Gumagamit dati ang Ethereum ng patunay ng gawain na may mas malaking environmental cost kaysa sa kasalukuyang mekanismong patunay ng stake. + +Sa simula pa lang, nakaplanong ipatupad ng Ethereum ang mekanismo ng consensus na batay sa patunay ng stake, pero gumugol ng maraming taon ng nakalaang pananaliksik at pag-unlad ang pagsasakatuparan nito nang hindi pinapabayaan ang seguridad at decentralization. Kung kaya, gumamit ng mekanismong patunay ng gawain para simulan ang network. Sa patunay ng gawain, kailangang gamitin ng mga miner ang kanilang hardware sa pag-compute para magkalkula ng halaga, at proseso ng paggasta ng enerhiya. + +![Pagkukumpara ng kinokonsumong enerhiya ng Ethereum bago at matapos ang Merge, gamit ang Eiffel Tower (may taas na 330 metro) sa kaliwa upang katawanin ang mataas na enerhiyang kinokonsumo bago ang The Merge, at isang maliit na 4 cm na Lego figure sa kanan upang katawanin ang malaking kabawasan sa ginagamit na enerhiya pagkatapos ng The Merge](energy_consumption_pre_post_merge.png) + +Tinatantya ng CCRI na ang The Merge ay nagbawas ng taunang pagkonsumo ng kuryente ng Ethereum ng higit sa **99.988%**. Gayundin, ang carbon footprint ng Ethereum ay bumaba ng tinatayang **99.992%** (naging 870 mula sa mula sa 11,016,000 tonnes CO2e). Upang maisalarawan ito, ipagpalagay na ang pagkabawas ng mga emission ay parang paglipat sa taas ng maliit na toy figure mula sa taas ng Eiffel Tower, gaya ng ipinapakita sa figure sa itaas. Bilang resulta, malaki ang mababawas sa environmental cost ng pag-secure sa network. Kasabay nito, pinaniniwalang napaigting ang seguridad ng network. + +## Isang green na application layer {#green-applications} + +Bagama't napakaliit ng kinokonsumong enerhiya ng Ethereum, mayroon ding mahalaga, lumalaki, at napakaaktibong komunidad ng [**regenerative finance (ReFi)**](/refi/) na nabubuo sa Ethereum. Ang mga ReFi application ay gumagamit ng mga component ng DeFi upang lumikha ng mga pinansyal na application na may positibong epekto sa kalikasan. Ang ReFi ay bahagi ng mas malawakang pagkilos ["solarpunk"](https://en.wikipedia.org/wiki/Solarpunk) na malapit na nauugnay sa Ethereum at naglalayong pagsamahin ang mga teknolohikal na pag-unlad at pangangalaga sa kalikasan. Ang Ethereum ay desentralisado, permissionless, at composable, kaya naman naaangkop itong base layer para sa mga komunidad ng ReFi at solarpunk. + +Ang mga public goods funding platform na native sa Web3 tulad ng [Gitcoin](https://gitcoin.co) ay nagsasagawa ng mga climate round upang isulong ang makakalikasan na paggawa sa application layer ng Ethereum. Sa pamamagitan ng paggawa ng mga inisyatibang ito (at iba pa, hal. [DeSci](/desci/)), ang Ethereum ay nagiging isang teknolohiyang may positibong epekto sa kapaligiran at lipunan. + + + Kung sa tingin mo ay mas mapapatumpak pa ang page na ito, maghain ng isyu o pull request (PR). Ang stats sa page na ito ay mga pagtatantya batay sa data na available sa publiko - hindi kumakatawan ang mga ito sa isang opisyal na pahayag o pangako mula sa ethereum.org team, o sa Ethereum Foundation. + + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +- [Mga Indise ng Sustainable Network ng Cambridge Blockchain](https://ccaf.io/cbnsi/ethereum) +- [Ulat mula sa White House tungkol sa mga blockchain na patunay ng gawain](https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/09/09-2022-Crypto-Assets-and-Climate-Report.pdf) +- [Ethereum Emissions: A Bottom-up Estimate](https://kylemcdonald.github.io/ethereum-emissions/) - _Kyle McDonald_ +- [Ethereum Energy Consumption Index](https://digiconomist.net/ethereum-energy-consumption/) - _Digiconomist_ +- [ETHMerge.com](https://ethmerge.com/) - _[@InsideTheSim](https://twitter.com/InsideTheSim)_ +- [The Merge - Mga Epekto sa Pagkonsumo ng Kuryente at Carbon Footprint ng Ethereum Network](https://carbon-ratings.com/eth-report-2022) - _CCRI_ +- [Ang kinokonsumong enerhiya ng Ethereum](https://mirror.xyz/jmcook.eth/ODpCLtO4Kq7SCVFbU4He8o8kXs418ZZDTj0lpYlZkR8) + +## Related topics {#related-topics} + +- [Ang mithiin ng Ethereum](/roadmap/vision/) +- [The Beacon Chain](/roadmap/beacon-chain) +- [The Merge](/roadmap/merge/) diff --git a/public/content/translations/tl/governance/index.md b/public/content/translations/tl/governance/index.md new file mode 100644 index 00000000000..8e20141920f --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/governance/index.md @@ -0,0 +1,182 @@ +--- +title: Pamamahala ng Ethereum +description: Isang panimula sa kung paano ginagawa ang pagpapasya sa Ethereum. +lang: tl +--- + +# Panimula sa pamamahala ng Ethereum {#introduction} + +_Kung walang nagmamay-ari sa Ethereum, paano pinagpapasyahan ang mga nakaraan at susunod pang pagbabago sa Ethereum? Ang pamamahala ng Ethereum ay tumutukoy sa prosesong nagbibigay-daan sa mga naturang pagpapasya._ + + + +## Ano ang pamamahala? {#what-is-governance} + +Ang pamamahala ang mga sistemang ipinapatupad na nagbibigay-daan sa pagpapasya. Sa isang karaniwang istraktura ng organisasyon, ang executive team o board of directors ang nakakapagtakda ng pinal na pasya pagdating sa pagpapasya. O marahil ay pinagbobotohan ng mga shareholder ang mga proposal upang maisakatuparan ang pagbabago. Sa isang sistemang pulitikal, ang mga inihalal na opisyal ay maaaring magpatupad ng batas na nagsusumikap na katawanin ang mga ninanais ng kanilang mga nasasakupan. + +## Desentrelisadong pamamahala {#decentralized-governance} + +Walang sinumang nagmamay-ari o nagkokontrol sa protokol ng Ethereum, ngunit kailangan pa ring pagpasyahan ang pagpapatupad ng mga pagbabago upang tiyaking magtatagal at magtatagumpay ang network. Dahil walang nagmamay-ari dito, hindi tugmang solusyon ang tradisyonal na pamamahala ng organisasyon. + +## Pamamahala ng Ethereum {#ethereum-governance} + +Ang pamamahala ng Ethereum ang proseso kung saan ginagawa ang mga pagbabago sa protokol. Mahalagang bigyang-diin na hindi nauugnay ang prosesong ito sa kung paano ginagamit ng mga tao at application ang protokol - walang pahintulot ang Ethereum. Makakasali ang kahit sino mula sa kahit saan sa mundo sa mga aktibidad on-chain. Walang nakatakdang tuntunin pagdating sa kung sino ang maaari o hindi maaaring gumawa ng application o magpadala ng transaksyon. Gayunpaman, mayroong proseso upang magmungkahi ng mga pagbabago sa pangunahing protokol kung saan pinapatakbo ang mga decentralized na application. Dahil maraming tao ang umaasa sa katatagan ng Ethereum, napakataas ng threshold sa koordinasyon para sa mga pagbabago sa core, kasama na ang mga social at teknikal na proseso, upang tiyaking ligtas at susuportahan ng nakararami sa komunidad ang anumang pagbabago sa Ethereum. + +### On-chain vs off-chain na pamamahala {#on-chain-vs-off-chain} + +Ang teknolohiya ng blockchain ay nagbibigay-daan sa mga bagong kakayahan sa pamamahala, na kilala bilang on-chain na pamamahala. Ang on-chain na pamamahala ay kapag pinagpapasyahan ang mga iminumungkahing pagbabago sa protokol sa pamamagitan ng pagboto ng stakeholder, na kadalasang mga nagmamay-ari ng pamamahala ng token, at sa blockchain isinasagawa ang botohan. Sa ilang uri ng on-chain na pamamahala, ang mga iminumungkahing pagbabago sa protokol ay nakalagay na sa code at awtomatikong inilalapat kung inaprubahan ng mga stakeholder ang mga pagbabago sa pamamagitan ng pagpirma ng transaksyon. + +Sa kabaligtaran, ang off-chain na pamamahala ay kung saan nangyayari ang anumang pagpapasya kaugnay ng pagbabago sa protokol sa pamamagitan ng hindi pormal na proseso ng social na pagtalakay, na kung maaaprubahan ay ilalagay sa code. + +**Isinasagawa off-chain ang pamamahala ng Ethereum** kung saan ang iba't ibang stakeholder ay bahagi ng proseso. + +_Kahit off-chain ang pamamahala ng Ethereum sa antas ng protokol, maraming use case na ginawa sa Ethereum, tulad ng DAOs, ang gumagamit ng on-chain na pamamahala._ + + + Iba pang detalye tungkol sa mga DAO + + + + +## Sino ang bahagi nito? {#who-is-involved} + +May iba't ibang stakeholder sa [komunidad ng Ethereum](/community/), at may papel ang bawat isa sa proseso ng pamamahala. Narito ang mga stakeholder simula sa mga pinakamalayo sa protokol hanggang sa mga pinakamalapit: + +- **Mga may-ari ng Ether**: nagmamay-ari ang mga taong ito ng iba't ibang halaga ng ETH. [Iba pang detalye tungkol sa ETH](/eth/). +- **Mga User ng Application**: nakikipag-ugnauan ang mga taong ito sa mga application sa Ethereum blockchain. +- **Mga Developer ng Application/Tooling**: sumusulat ang mga taong ito ng mga application na pinapatakbo sa Ethereum blockchain (hal., DeFi, NFT, atbp.) o bumubuo sila ng tooling para magkipag-ugnayan sa Ethereum (hal., mga wallet, test suite, atbp.). [Iba pang detalye tungkol sa dapps](/dapps/). +- **Mga Node Operator**: nagpapatakbo ang mga taong ito ng mga node na nagpaparami ng mga block at transaksyon, at hindi tinatanggap ng mga ito ang anumang hindi valid na transaksyon o block na matutuklasan ng mga ito. [Iba pang detalye tungkol sa mga node](/developers/docs/nodes-and-clients/). +- **Mga EIP Author**: nagmumungkahi ang mga taong ito ng mga pagbabago sa Ethereum protocol, sa pamamagitan ng mga Ethereum Improvement Proposal (EIP). [Iba pang detalye tungkol sa EIPs](/eips/). +- **Mga Validator**: nagpapatakbo ang mga taong ito ng mga node na makakapagdagdag ng mga bagong block sa Ethereum blockchain. +- **Mga Developer ng Protokol** (kilala rin bilang "Core Developers" ): these people maintain the various Ethereum implementations (e.g. go-ethereum, Nethermind, Besu, Erigon, Reth at the execution layer or Prysm, Lighthouse, Nimbus, Teku, Lodestar, Grandine at the consensus layer). [Iba pang detalye tungkol sa mga kliyente ng Ethereum](/developers/docs/nodes-and-clients/). + +_Tandaan: maaaring hindi lang sa isa sa mga grupong ito napapabilang ang sinumang indibidwal (hal. maaaring magtaguyod ng EIP, at magpatakbo ng beacon chain validator, at gumamit ng mga DeFi application ang isang developer ng protokol). Para malinaw itong maunawaan, pinakamadali kung pag-iiba-ibahin ang mga ito._ + + + +## Ano ang EIP? {#what-is-an-eip} + +Isang mahalagang proseso na ginagamit sa pamamahala ng Ethereum ang pagmumungkahi ng **mga Ethereum Improvement Proposal (EIP)**. Ang mga EIP ay mga pamantayan na nagtatakda ng mga potensyal na bagong feature o proseso para sa Ethereum. Makakagawa ng EIP ang kahit sino sa komunidad ng Ethereum. Kung interesado kang magsulat ng EIP o lumahok sa pagsusuri ng mga kasamahan at/o pamamahala, tingnan ang: + + + Iba pang detalye tungkol sa mga EIP + + + + +## Ang pormal na proseso {#formal-process} + +Ganito ang pormal na proseso para sa paglulunsad ng mga pagbabago sa protokol ng Ethereum: + +1. **Magmungkahi ng Core EIP**: gaya ng inilarawan sa [EIP-1](https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-1#core-eips), ang unang hakbang sa opisyal na pagmumungkahi ng pagbabago sa Ethereum ay idetalye ito sa isang Core EIP. Magsisilbi itong opisyal na specification para sa EIP na ipapatupad ng mga Developer ng protokol kung matatanggap ito. + +2. **Ipresenta ang iyong EIP sa mga Developer ng Protokol**: kapag nabuo mo na ang Core EIP na may input ng komunidad, dapat mo itong ipresenta sa mga Developer ng Protokol. Maaari mo itong gawin sa pamamagitan ng pagmumungkahing pag-usapan ito sa isang [AllCoreDevs na tawag](https://github.com/ethereum/execution-specs/tree/master/network-upgrades#getting-the-considered-for-inclusion-cfi-status). Malamang na mayroon ng mga usaping nangyari nang asynchronous sa [Ethereum Magician's forum](https://ethereum-magicians.org/) o sa [Ethereum R&D Discord](https://discord.gg/mncqtgVSVw). + +> Ang mga sumusunod ay ang mga posibleng resulta ng yugtong ito: + +> - Isasaalang-alang ang EIP para sa network upgrade sa hinaharap +> - Hihiling ng mga teknikal na pagbabago +> - Maaaring hindi ito tanggapin kung hindi ito priyoridad o kung maliit lang ang pagbabago kung ikukumpara sa tindi ng pagsisikap sa pagpapatupad nito + +3. **Ulitin ang proseso hanggang sa mabuo ang pinal na proposal:** matapos matanggap ang feedback mula sa lahat ng nauugnay na stakeholder, malamang na kailangan mong baguhin ang una mong proposal para paigtingin ang seguridad nito o para mas mahusay nitong matugunan ang mga pangangailangan ng iba't ibang user. Kapag naisama na ng iyong EIP ang lahat ng pagbabagong sa tingin mo ay kinakailangan, kakailanganin mong ipresenta ito ulit sa mga Developer ng Protocol. Pagkatapos nito, mapupunta ka sa susunod na hakbang ng prosesong ito, o magkakaroon ng mga bagong alalahanin, kaya kakailanganin mo ulit baguhin ang iyong proposal. + +4. **Isasama ang EIP sa Network Upgrade**: ipagpalagay na maaprubahan, ite-test at ipapatupad ang EIP, isasaayos ito bilang bahagi ng isang pag-upgrade ng network. Dahil malaki ang gagastusin sa koordinasyon ng mga network upgrade (kailangang sabay-sabay mag-upgrade ang lahat), karaniwang pinagsasama-sama ang mga EIP sa mga upgrade. + +5. **Na-activate na ang Network Upgrade**: kapag na-activate na ang pag- upgrade sa network, magiging live na ang EIP sa Ethereum network. _Tandaan: karaniwang ina-activate ang mga network upgrade sa mga testnet bago ito i-activate sa Ethereum Mainnet._ + +Ang proseso na ito, bagama't lubhang pinasimple, ay nagbibigay ng pangkalahatang-ideya ng mahahalagang yugto para ma-activate ang isang pagbabago sa protokol sa Ethereum. Ngayon, tingnan natin ang mga hindi pormal na salik na nakakaapekto sa prosesong ito. + +## Ang hindi pormal na proseso {#informal-process} + +### Pag-unawa sa mga naunang gawain {#prior-work} + +Dapat pag-aralan ng mga EIP Champion ang mga naunang gawain at proposal bago gumawa ng EIP na maaari talagang ipatupad sa Ethereum Mainnet. Sa ganitong paraan, inaasahang magdadala ang EIP ng bagong bagay na hindi pa tinatanggihan. Ang tatlong pangunahing lugar para i-research ito ay ang [imbakan sa EIP](https://github.com/ethereum/EIPs), [Ethereum Magicians](https://ethereum-magicians.org/), at [ethresear.ch](https://ethresear.ch/). + +### Mga nagtratrabahong grupo {#working-groups} + +Maliit ang posibilidad na ipatupad sa Ethereum Mainnet ang unang draft ng EIP nang walang kailangang i-edit o pagababago. Karaniwang makikipagtulungan ang mga EIP Champion sa isang subset ng mga Developer ng Protokol para tiyakin, ipatupad, i-test, ulitin, at tapusin ang kanilang proposal. Noon pa man, nangangailangan ang mga nagtratrabahong grupo na ito ng ilang buwan (at kung minsan ay ilang taon!) ng pagsisikap. Tulad nito, dapat ding makipagtulungan ang mga EIP Champion para sa mga naturang pagbabago sa mga nauugnay na Developer ng Application/Tooling para makakuha ng feedback mula sa mga end user at maiwasan ang anumang panganib sa pagpapatupad. + +### Pinagkasunduan ng komunidad {#community-consensus} + +Bagama't mga direktang teknikal na pagpapahusay ang ilang EIPs, mas kumplikado ang iba at may mga tradeoff na makakaapekto sa iba't ibang stakeholder sa iba't ibang paraan. Ibig sabihin nito, may ilang mga EIP na mas pinagtatalunan sa komunidad kaysa sa iba. + +Walang tiyak na estratehiya sa kung paano pangasiwaan ang mga pinagtatalunang proposal. Resulta ito ng decentralized na disenyo ng Ethereum kung saan hindi puwedeng puwersahin ng nag-iisang grupo ng mga stakeholder ang kabilang grupo: puwedeng piliin ng mga developer ng protokol na hindi ipatupad ang mga pagbabago sa code; maaaring hindi patakbuhin ng mga node operator ang pinakabagong Ethereum client; puwedeng piliin ng mga pangkat at user ng application na hindi mag-transact sa chain. Dahil walang paraan ang mga Developer ng Protokol para puwersahin ang mga taong gamitin ang mga network upgrade, iiwasan nilang magpatupad ng EIPs na mas pagtatalunan ng komunidad kaysa makakabenepisyo rito. + +Inaasahang hihingi ang mga EIP Champion ng feedback mula sa lahat ng nauugnay na stakeholder. Kung magiging champion ka ng pinagtatalunang EIP, dapat mong subukang tugunan ang mga pagtutol para magkaroon ng kasunduan ang iyong EIP. Dahil sa laki at pagkakaiba-iba ng komunidad ng Ethereum, walang nag-iisang pamantayan (hal., coin vote) na magagamit para sukatin ang kasunduan ng komunidad, at inaasahang makakaangkop ang mga EIP Champion sa mga sitwasyong nauugnay sa kanilang proposal. + +Bukod pa sa seguridad ng Ethereum network, dati pa man ay lubha nang pinapahalagahan ng mga Developer ng Protokol sa pinapahalagahan ng mga Developer ng Application/Tooling at mga user ng Application, lalo na't ang paggamit at pag-develop nila sa Ethereum ang dahilan kung bakit naeengganyo sa ecosystem ang iba pang stakeholder. Bukod pa rito, kailangang ipatupad ang mga EIP sa lahat ng pagpapatupad ng kliyente, na pinapamahalaan ng iba't ibang pangkat. Bilang bahagi ng prosesong ito, karaniwan na kailangang hikayatin ang maraming pangkat ng mga Developer ng Protokol na mahalaga ang isang partikular na pagbabago at tinutulungan nito ang mga end user o may nilulutas itong problema sa seguridad. + + + +## Pag-aayos ng mga hindi pagkakasundo {#disagreements} + +Dahil maraming stakeholder na may iba't ibang motibasyon at paniniwala, hindi bihirang magkaroon ng mga hindi pagkakaunawaan. + +Karaniwang inaayos ang mga hindi pagkakaunawaan sa mahabang usapan sa mga pampublikong forum para maunawaan ang sanhi ng problema at hayaan ang sinuman na magpahayag ng kanyang opinyon. Kadalasang nagpaparaya ang isang grupo, o nagkakasundo sa isang opsyong katanggap-tanggap sa lahat. Kung ayaw magparaya ng isang grupo, maaaring magresulta sa chain split kung ipipilit ipatupad ang isang partikular na pagbabago. Nangyayari ang chain split kapag may ilang stakeholder na tututol sa pagpapatupad ng pagbabago sa protocol na magreresulta sa magkaiba at hindi magkatugma na bersyon ng pinapatakbong protokol, kung saan magmumula ang dalawang magkaibang blockchain. + +### Ang DAO fork {#dao-fork} + +Nangyayari ang mga fork kapag may mga pangunahing teknikal na pag-upgrade o pagbabago at babaguhin nito ang "mga panuntunan" ng protocol. Dapat i-update ng [mga Ethereum client](/developers/docs/nodes-and-clients/) ang kanilang software upang ipatupad ang mga panuntunan para sa fork. + +Ang DAO fork ay ginawa bilang tugon sa [DAO attack noong 2016](https://www.coindesk.com/understanding-dao-hack-journalists) kung saan nakuha sa isang hindi secure na [DAO](/glossary/#dao) contract ang mahigit 3.6 milyong ETH sa isang hack. Inilipat ng fork ang mga pondo mula sa palyadong contract sa bagong contract, kaya mare-recover ito ng kahit sinong nawalan ng pondo dahil sa pag-hack. + +Pinagbotohan ng komunidad ng Ethereum ang pagkilos na ito. Any ETH holder was able to vote via a transaction on [a voting platform](https://web.archive.org/web/20170620030820/http://v1.carbonvote.com/). Ang desisyong mag-fork ay umabot ng mahigit 85% ng mga boto. + +Mahalaga ring tandaan na bagama't nag-fork ang protocol para bumalik sa normal mula sa pag-hack, may ilang dahilan para kuwestiyunin ang katumbas na bigat ng boto sa pagpapasyang mag-fork: + +- Kaunti lang ang bumoto +- Hindi alam ng karamihan sa mga tao na mayroong botohan +- Ang mga may-ari ng ETH lang ang kinatawan ng boto, at hindi ang sinumang kalahok sa sistema + +Hindi pumayag na mag-fork ang isang subset ng komunidad dahil sa tingin nila ay hindi isang depekto ang insidente ng DAO sa protokol. Kalaunan ay binuo nila ang [Ethereum Classic](https://ethereumclassic.org/). + +Kasalukuyang gumagamit ang komunidad ng Ethereum ng patakaran sa hindi panghihimasok kung sakaling magkaroon ng mga bug sa contract o mawalan ng pondo para mapanatili ang mapagkakatiwalaang neutrality ng sistema. + +Manood pa ng mga video tungkol sa DAO hack: + + + + + +### Ang kahalagahan ng pag-fork {#forking-utility} + +Ang fork ng Ethereum/Ethereum Classic ay isang magandang halimbawa ng isang maayos na fork. Nagkaroon kami ng dalawang grupo na talagang hindi magkasundo sa ilang core value. Kalaunan, napagpasyahan ng mga ito na kakayaning harapin ang mga panganib na magkasundo para maisagawa ang kanya-kanyang partikular na pagkilos. + +Malaki ang naiaambag ng kakayahang mag-fork sa kabila ng malalaking pagkakaiba sa pulitika, pilosopiya, o ekonomiya sa pagtatagumpay ng pamamahala ng Ethereum. Kung walang kakayahan na mag-fork, ang alternatibo ay patuloy na pag-aaway, puwersahan at sapilitang pakikilahok para sa mga gumawa ng Ethereum Classic, at pagkakaroon ng magkakaibang pananaw sa tagumpay para sa Ethereum. + + + +## Pamamahala ng Beacon Chain {#beacon-chain} + +Sa proseso ng pamamahala ng Ethereum, madalas na ipinagpapalit ang bilis at kahusayan para sa pagiging bukas at inklusibo. Upang mapabilis ang pag-unlad ng Beacon Chain, inilunsad ito nang hiwalay sa patunay ng gawain na Ethereum network at sinunod nito ang mga sarili nitong kagawian sa pamamahala. + +Bagama't palaging ganap na open source ang pagtutukoy at mga pagpapatupad ng pagbabago, hindi ginamit ang mga pormal na prosesong ginagamit para magmungkahi ng mga update. Dahil dito, mas mabilis na natukoy at napagkasunduan ng mga mananaliksik at tagapagpatupad ang mga pagbabago. + +Noong magsama ang Beacon Chain at Ethereum execution layer noong ika-15 ng Setyembre, 2022, natapos ang The Merge bilang bahagi ng [Paris network upgrade](/history/#paris). Ang proposal na [EIP-3675](https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-3675)ay ginawang 'Final' mula sa 'Last Call', kaya nailipat ito sa patunay ng stake. + + + Iba pang detalye tungkol sa The Merge + + + + +## Paano ako makakalahok? {#get-involved} + +- [Magmungkahi ng EIP](/eips/#participate) +- [Pag-usapan ang mga kasalukuyang proposal](https://ethereum-magicians.org/) +- [Makiisa sa diskusyon ng R&D](https://ethresear.ch/) +- [Sumali sa Ethereum R&D discord](https://discord.gg/mncqtgVSVw) +- [Magpatakbo ng node](/developers/docs/nodes-and-clients/run-a-node/) +- [Mag-contribute sa pagpapaunlad ng kliyente](/developers/docs/nodes-and-clients/#execution-clients) +- [Core Developer Apprenticeship Program](https://blog.ethereum.org/2021/09/06/core-dev-apprenticeship-second-cohort/) + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +Walang partikular na pagpapakahulugan ang pamamahala sa Ethereum. May iba't ibang pananaw dito ang iba't ibang miyembro ng komunidad. Narito ang ilan sa mga ito: + +- [Mga Tala sa Pamamahala ng Blockchain](https://vitalik.eth.limo/general/2017/12/17/voting.html) - _Vitalik Buterin_ +- [Paano gumagana ang Pamamahala ng Ethereum?](https://cryptotesters.com/blog/ethereum-governance) – _Cryptotesters_ +- [Paano gumagana ang pamamahala ng Ethereum](https://medium.com/coinmonks/how-ethereum-governance-works-71856426b63a) – _Micah Zoltu_ +- [Ano ang Ethereum core developer?](https://hudsonjameson.com/2020-06-22-what-is-an-ethereum-core-developer/) - _Hudson Jameson_ +- [Pamamahala, Bahagi 2: Hindi Pa Rin Maayos ang Plutocracy](https://vitalik.eth.limo/general/2018/03/28/plutocracy.html) - _Vitalik Buterin_ +- [Higitan ang pamamahala sa coin voting](https://vitalik.eth.limo/general/2021/08/16/voting3.html) - _Vitalik Buterin_ diff --git a/public/content/translations/tl/refi/index.md b/public/content/translations/tl/refi/index.md new file mode 100644 index 00000000000..9bdad533846 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/refi/index.md @@ -0,0 +1,81 @@ +--- +title: Regenerative Finance (ReFi) +description: Pangkalahatang-ideya ng Regenerative Finance (ReFi) at mga kasalukuyang use case nito. +lang: tl +template: use-cases +emoji: ":recycle:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/future_transparent.png +alt: "" +summaryPoint1: Isang alternatibong sistema ng ekonomiya na ibinatay sa mga prinsipyong regenerative +summaryPoint2: Isang pagsubok na gamitin ang Ethereum upang malutas ang mga pandaigdigang problema sa koordinasyon tulad ng pagbabago ng klima +summaryPoint3: Isang tool na susukatin nang husto ang mga ecological benefit asset tulad ng mga verified na carbon credit +--- + +## Ano ang ReFi? {#what-is-refi} + +**Regenerative finance (ReFi)** ay isang set ng mga tool at ideya na ginawa sa pamamagitan ng [blockchains](/glossary/#blockchain), na naglalayong lumikha ng mga ekonomiya na regenerative, sa halip na nakakapinsala o mapagsamantala. Kalaunan, mauubos ng mga extractive system ang mga resource na available, at magko-collapse ang mga ito. Kapag walang regenerative na mekanismo, kulang ang katatagan ng mga ito. Ipinagpapalagay sa ReFi na dapat i-decouple ang paggawa ng monetary value sa hindi sustainable na paghango ng mga resource mula sa ating planeta at mga komunidad. + +Sa halip, layunin ng ReFi na lutasin ang mga problemang pangkalikasan, pangkomunidad, o panlipunan sa pamamagitan ng paggawa ng mga regenerative cycle. Mapapakinabangan ng mga kalahok ang mga system na ito habang nakikinabang din sa mga ito ang mga ecosystem at komunidad. + +Ang isa sa mga pundasyon ng ReFi ay ang konsepto ng regenerative economics na unang ginamit ni John Fullerton ng Capital Institute. Nag-propose siya [ng walong magkakaugnay na mga prinsipyo](https://capitalinstitute.org/8-principles-regenerative-economy/) na sumasailalim sa sistematikong kalusugan: + +![Walong magkakaugnay na prinsipyo](refi-regenerative-economy-diagram.png) + +Isinasakatuparan ng mga proyekto sa ReFi ang mga prinsipyong ito gamit ang [mga smart contract](/glossary/#smart-contract) at mga [decentralized finance (DeFi)](/glossary/#defi) application para hikayatin ang mga regenerative na kagaiwan, hal., pagpapanumbalik ng sigla ng mga napinsalang ecosystem, at pangasiwaan ang malakihang pakikipagtulungan sa mga pandaigdigang isyu tulad ng pagbabago ng klima at pagkaubos ng biodiversity. + +May pagkakapareho ang ReFi sa [decentralized science (DeSci)](/desci/) movement, na gumagamit ng Ethereum bilang platform para pondohan, gawin, suriin, kilalanin, i-store, at ipakalat ang siyentipikong kaalaman. Ang mga tool sa DeSci ay maaaring maging kapaki-pakinabang para sa pagbuo ng mga nave-verify na pamantayan at pamamaraan para sa pagpapatupad at pagsusubaybay sa mga regenerative na aktibidad tulad ng pagtatanim ng mga puno, pag-aalis ng plastic sa karagatan, o pagpapanumbalik ng sigla ng napinsalang ecosystem. + + + +## Tokenization ng mga carbon credit {#tokenization-of-carbon-credits} + +Ang **[voluntary carbon market (VCM)](https://climatefocus.com/so-what-voluntary-carbon-market-exactly/)** ay mekanismo para pondohan ang mga proyekto na may napatunayang positibong epekto sa mga carbon emission, tulad ng pababain ang mga kasalukuyang emission o alisin ang mga greenhouse gas na nasa atmospera na. Matapos ma-verify, makakatanggap ang mga proyektong ito ng asset na tinatawag na "mga carbon credit," na maibebenta ang mga ito sa mga indibidwal at organisasyon na gustong suportahan ang mga pagsisikap para protektahan ang klima. + +Bukod sa VCM, may mga carbon market na itinatakda ng pamahalaan (‘mga compliance market’) na naglalayong magtakda ng presyo ng carbon sa pamamagitan ng mga batas o regulasyon sa isang partikular na hurisdiksyon (hal. bansa o rehiyon), na nagkokontrol sa supply ng mga permit na ipapamahagi. Hinihikayat ng mga compliance market ang mga polluter sa kanilang hurisdiksyon na bawasan ang mga emission, pero wala silang kakayahang alisin ang mga greenhouse na gas na nasa atmospera na. + +Kahit sa pag-unlad nito sa mga nakaraang dekada, patuloy na nakakaranas ang VCM ng iba't ibang isyu: + +1. Labis na fragmented na liquidity +2. Mga hindi malinaw na mekanismo para sa transaksyon +3. Mahal na bayarin +4. Napakabagal na trading +5. Kakulangan sa scalability + +Ang paglipat ng VCM sa bagong batayang blockchain na **digital carbon market (DCM)** ay maaaring maging oportunidad upang ma-upgrade ang kasalukuyang teknolohiya para sa pag-validate, pag-transact at paggamit ng mga carbon credit. Nagbibigay-daan ang mga blockchain sa publicly verifiable data, access para sa iba't ibang user, at higit na liquidity. + +Gumagamit ang mga proyekto sa ReFi ng teknolohiya ng blockchain para solusyonan ang marami sa mga problema ng tradisyonal na market: + +- **Tinitipon ang liquidity sa iilang liquidity pool** na malayang mate-trade ng kahit sino. Ginagamit ng malalaking organisasyon, pati na rin ng mga indibidwal na user ang mga pool na ito nang hindi manual na naghahanap ng mga seller/buyer, bayarin sa paglahok, o paunang pagpaparehistro. +- **Nire-record ang lahat ng transaksyon sa mga pampublikong blockchain**. Ang daang tinatahak ng bawat carbon credit dahil sa aktibidad sa trading ay palaging masusubaybayan sa sandaling maging available ito sa digital carbon market (DCM). +- **Halos agaran ang bilis ng transaksyon**. Maaaring abutin nang ilang araw o linggo ang pagkuha ng maraming carbon credit sa pamamagitan ng mga legacy market, pero magagawa ito sa loob ng ilang segundo sa DCM. +- **Isinasagawa ang mga gawain sa trading nang walang intermediary**, na naniningil ng mahal na bayarin. Ang mga digital carbon credit ay kumakatawan sa makabuluhang pagbawas ng gastos kumpara sa mga tradisyonal na credit. +- **Scalable ang DCM** at kaya nitong tugunan ang mga demand ng mga indibidwal at multinational corporation. + +### Mga pangunahing bahagi ng DCM {#key-components-dcm} + +Apat na pangunahing bahagi ang bumubuo sa kasalukuyang landscape ng DCM: + +1. Tinitiyak ng mga registry tulad ng [Verra](https://verra.org/project/vcs-program/registry-system/) at [Gold Standard](https://www.goldstandard.org/) na mapagkakatiwalaan ang mga proyektong gumagawa ng mga carbon credit. Nagpapatakbo rin ang mga ito ng mga database kung saan nagmumula ang mga digital carbon credit at maaaring i-transfer o maubos (hindi na gagamitin) ang mga ito. + +May bagong wave ng mga inobatibong proyekto na ibinabatay sa mga blockchain na sinusubukang baguhin ang mga kasalukuyang nasa sektor na ito. + +2. Ang mga carbon bridge, na kilala rin bilang mga tokenizer, ay nagbibigay ng teknolohiya upang ipakita o i-transfer sa DCM ang mga carbon credit mula sa mga tradisyonal na registry. Kabilang sa mga kilalang halimbawa ang [Toucan Protocol](https://toucan.earth/), [C3](https://c3.app/), at [Moss.Earth](https://moss.earth/). +3. Nag-aalok ang mga naka-integrate na serbisyo ng pag-iwas sa paglalabas ng carbon at/o credit sa pag-aalis sa mga end-user nang sa gayon ay makuha nila ang benepisyong pangkapaligiran ng isang credit at ibahagi sa mundo ang kanilang suporta sa mga pagsisikap para protektahan ang klima. + +May ilang serbisyo tulad ng [Klima Infinity](https://www.klimadao.finance/infinity) at [Senken](https://senken.io/) na nag-aalok ng iba't ibang uri ng mga proyektong binuo ng mga third party at inilabas sa ilalim ng mga itinakdang pamantayan tulad ng Verra; habang ang ibang serbisyo tulad ng [Nori](https://nori.com/) ay nag-aalok lang ng mga partikular na proyekto na ginawa sa ilalim ng sarili nilang pamantayan para sa carbon credit, na ibinibigay nila at pinaglalaanan nila ng sariling marketplace. + +4. Pinapangasiwaan ng mga kasalukuyang rail at infrastructure ang pagpapalawak ng epekto at kahusayan ng buong supply chain ng carbon market. Nagsu-supply ang [KlimaDAO](http://klimadao.finance/) ng liquidity bilang public good (nagbibigay-daan sa kahit sino na bumili o magbenta ng mga carbon credit sa transparent na presyo), nagbibigay ito ng mga reward kapalit ng mas mataas na throughput ng mga carbon market at pag-retire, at nagbibigay ito ng madaling gamiting interoperable tooling para ma-access ang data tungkol sa, pati na rin ang kumuha at mag-retire ng, iba't ibang tokenized na carbon credit. + +## Ang ReFi sa labas ng mga carbon market {#refi-beyond} + +Bagama't may matinding pagpapahalaga sa mga carbon market sa pangkalahatan at pag-transition ng VCM sa DCM partikular na sa loob ng space, hindi limitado sa carbon ang terminong “ReFi”. Maaaring gumawa at mag-tokenize ng iba pang environmental asset at hindi lang mga carbon credit. Ipinapahiwatig nitong maaari ding itakda ang presyo ng iba pang negatibong externality sa mga base layer ng mga susunod pang sistema ng ekonomiya. Dagdag pa rito, ang aspeto ng muling paglikha ng modelo ng economiko na ito ay maaaring gamitin sa iba't ibang aspeto, tulad ng pagsuporta sa pagpopondo sa mga pampublikong kalakal sa pamamagitan ng mga quadratic funding platform gaya ng [Gitcoin](https://gitcoin.co/). Ang mga organisasyong binuo batay sa ideya ng pakikilahok na bukas sa lahat at pantay-pantay na pamamahagi ng mga mapagkukunan ang lahat na maglaan ng pera sa mga proyekto sa bukas na mapagkukunan na software, pati na rin sa mga proyektong pang-edukasyon, pangkalikasan, at pangkomunidad. + +Sa pamamagitan ng pagbabago ng direksyon ng kapital mula sa mga nakakapinsalang gawi patungo sa nagbibigay-buhay na daloy, ang mga proyekto at kumpanya na nagbibigay ng benepisyo sa lipunan, kapaligiran, o komunidad—at na maaaring hindi makakuha ng pondo sa tradisyonal na pananalapi—ay maaaring magsimula at makabuo ng positibong epekto para sa lipunan nang mas mabilis at madali. Ang paglipat sa modelong ito ng pagpopondo ay nagbibigay ng pagkakataon sa mas inklusibong mga sistemang pang-ekonomiya, kung saan ang mga tao mula sa lahat ng demograpiko ay maaaring maging aktibong kalahok sa halip na maging mga tagamasid lamang. Ipinapakita ng ReFi ang Ethereum bilang mekanismo para sa pagsasaayos ng pagkilos sa mga banta sa pamumuhay na kinakaharap ng ating species at lahat ng buhay sa ating planeta—bilang pangunahing haligi ng bagong uri ng ekonomiya, na nagbibigay daan sa mas matatag na kinabukasan sa mga susunod na siglo. + +## Karagdagang babasahin tungkol sa ReFi + +- [Isang high-level na pangkalahatang-ideya ng mga carbon currency at ang kanilang lugar sa ekonomiya](https://www.klimadao.finance/blog/the-vision-of-a-carbon-currency) +- [The Ministry for the Future, na isang nobela na nagpapakita ng papel ng isang carbon-backed currency sa paglaban sa pagbabago ng klima](https://en.wikipedia.org/wiki/The_Ministry_for_the_Future) +- [Isang detalyadong ulat mula sa Taskforce for Scaling Voluntary Carbon Markets](https://www.iif.com/Portals/1/Files/TSVCM_Report.pdf) +- [Ang CoinMarketCap Glossary entry nina Kevin Owocki at Evan Miyazono tungkol sa ReFi](https://coinmarketcap.com/alexandria/glossary/regenerative-finance-refi) diff --git a/public/content/translations/tl/security/index.md b/public/content/translations/tl/security/index.md new file mode 100644 index 00000000000..036b7334a69 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/security/index.md @@ -0,0 +1,295 @@ +--- +title: Seguridad at pag-iwas sa scam ng Ethereum +description: Pananatiling ligtas sa Ethereum +lang: tl +--- + +# Seguridad at pag-iwas sa scam ng Ethereum {#introduction} + +Ang tumataas na interes sa cryptocurrency ay nagdadala rin ng lumalaking panganib mula sa mga scammer at hacker. Inilalahad ng artikulong ito ang ilang mga pinakamahusay na kasanayan upang mapagaan ang mga panganib na ito. + +**Remember: No one from ethereum.org will ever contact you. Don’t reply to emails saying they’re from official Ethereum support.** + + + +## Pangunahing kaalaman sa seguridad ng crypto {#crypto-security} + +### I-level up ang iyong kaalaman {#level-up-your-knowledge} + +Ang mga hindi pagkakaunawaan tungkol sa kung paano gumagana ang crypto ay maaaring magdulot ng malaking pagkakamali. Halimbawa, kung may nagkukunwari ang isang tao na ahente ng serbisyo sa customer na maibabalik ang nawalang ETH kapalit ng iyong mga private key, inaabuso nila ang tao na hindi nauunawaan na ang Ethereum ay isang decentralized na network na kulang sa ganitong uri ng kakayahan. Napakagandang puhunan ng pag-aaral sa kung paano gumagana ang Ethereum. + + + Ano ang Ethereum? + + + + Ano ang ether? + + + +## Seguridad ng wallet {#wallet-security} + +### Huwag ipaalam ang iyong mga pribadong key {#protect-private-keys} + +**Huwag na huwag ibahagi ang iyong mga pribadong key!** + +Ang private key sa iyong wallet ay isang password sa iyong Ethereum wallet. Ito lang ang pumipigil sa sinumang nakakaalam ng iyong wallet address na tangayin ang lahat ng asset ng iyong account! + + + Ano ang Ethereum wallet? + + +#### Huwag kumuha ng mga screenshot ng iyong mga seed phrase o pribadong key {#screenshot-private-keys} + +Ang pag-screenshot ng iyong mga seed phrase o pribadong key ay maaaring mag-sync sa isang cloud data provider, na maaaring magbigay ng access sa mga hacker. Ang pagkuha ng mga pribadong key mula sa cloud ay karaniwang paraan ng pag-atake ng mga hacker. + +### Gumamit ng hardware wallet {#use-hardware-wallet} + +Ang hardware wallet ay nagbibigay ng offline na storage para sa mga pribadong key. Itinuturing ang mga ito na pinaka-secure na opsyon sa wallet para sa pag-store ng iyong mga pribadong key: hindi aabot sa internet ang iyong pribadong key at mananatili itong ganap na lokal sa iyong device. + +Kapag na-store offline ang mga pribadong key, lubos na liliit ang panganib na ma-hack, kahit na makontrol ng isang hacker ang iyong computer. + +#### Sumubok ng hardware wallet: {#try-hardware-wallet} + +- [Ledger](https://www.ledger.com/) +- [Trezor](https://trezor.io/) + +### I-double check ang mga transaksyon bago magpadala {#double-check-transactions} + +Ang hindi sinasadyang pagpapadala ng mga crypto sa maling wallet address ay isang karaniwang pagkakamali. **Ang isang transaksyon na ipinadala sa Ethereum ay hindi maibabalik.** Maliban kung kilala mo ang may-ari ng address at makumbinsi mo silang ibalik ang iyong pondo, hindi mo maibabalik ang iyong mga pondo. + +Palaging siguraduhing eksaktong tumutugma ang address na pinapadalhan mo sa address ng inaasahang tagatanggap bago magpadala ng transaksyon. Magandang kasanayan na basahin ang mensahe ng transaksyon bago pirmahan kapag nakikipag-ugnayan sa isang smart contract. + +### Magtakda ng mga limitasyon sa paggastos ng smart contract {#spend-limits} + +Kapag nag-i-interact sa mga smart contract, huwag hayaang walang limitasyon sa paggastos. Puwedeng maubos ng smart contract ang laman ng iyong wallet kapag walang limitasyon sa paggastos. Sa halip, itakda ang mga limitasyon sa paggastos sa halaga lang na kinakailangan para sa transaksyon. + +Maraming Ethereum wallet ang nag-aalok ng mga proteksyon ng limitasyon para hindi maubos ang laman ng mga account. + +[Paano bawiin ang access sa smart contract sa iyong mga pondo sa crypto](/guides/how-to-revoke-token-access/) + + + +## Mga karaniwang scam {#common-scams} + +Imposibleng mapigilang tuluyan ang mga scammer, ngunit maaari nating gawing hindi gaanong epektibo sila sa pamamagitan ng pagiging mulat sa kanilang mga pinakaginagamit na teknika. May iba't ibang anyo ng mga scam na ito, ngunit karaniwang sumusunod ang mga ito sa mga parehong high-level pattern. Pinakamahalagang tandaan ang mga sumusunod: + +- laging maging mapanuri +- walang magbibigay sa iyo ng libre o discounted na ETH +- walang nangangailangan ng access sa iyong mga pribadong key o personal na impormasyon + +### Panlilinlang sa Twitter sa pamamagitan ng mga ad {#ad-phishing} + +![Panlilinlang sa Twitter sa pamamagitan ng mga link](./twitterPhishingScam.png) + +Mayroong isang paraan para sa spoofing ng link preview feature ng Twitter (kilala rin bilang X) (pagbubukas ng preview) upang maloko ang mga user na isiping sila ay bumibisita sa isang lehitimong website. Ang diskarteng ito ay umaabuso sa mekanismo ng Twitter para sa pagbuo ng mga preview ng mga URL na ibinabahagi sa mga tweet, at ipinapakita _mula sa ethereum.org_ bilang halimbawa (ipinakita sa itaas), pero sa katunayan ay dinadala sila sa isang mapanlikhang site. + +Suriin lagi na ikaw ay nasa tamang domain, lalo na pagkatapos mag-click sa isang link. + +[Higit pang impormasyon dito](https://harrydenley.com/faking-twitter-unfurling). + +### Scam sa giveaway {#giveaway} + +Isa sa mga pinakaraniwang scam sa cryptocurrency ang giveaway scam. Ang giveaway scam ay maaaring magkaroon ng iba't ibang anyo, ngunit ang pangkalahatang ideya ay kung magpapadala ka ng ETH sa ibinigay na wallet address, matatanggap mo pabalik ang iyong ETH ngunit doble. *Dahil dito, kilala rin ito bilang 2-for-1 scam.* + +Ang mga scam na ito ay karaniwang nagtatakda ng limitadong oras ng pagkakataon upang makuha ang giveaway para magdalos-dalos na magmadali. + +### Mga social media hack {#social-media-hacks} + +Nangyari ang isang high-profile na bersyon nito noong Hulyo 2020, kung saan na-hack ang mga Twitter account ng mga kilalang celebrity at organisasyon. Kasabay nito, nag-post ang hacker ng Bitcoin giveaway sa mga na-hack na account. Kahit mabilis napansin at tinanggal ang mga mapanlinlang na tweet, nakapagtangay pa rin ang mga hacker ng 11 bitcoin (o katumbas ng $500,000 noong Setyembre 2021). + +![Isang scam sa Twitter](./appleTwitterScam.png) + +### Celebrity giveaway {#celebrity-giveaway} + +Ang celebrity giveaway ay isa pang karaniwang anyo ng giveaway scam. Ang mga scammer ay kukuha ng recorded na video interview o conference talk ng isang celebrity at ila-livestream ito sa YouTube - kaya magmumukhang nagbibigay ang celebrity ng live video interview na nag-eendorso ng cryptocurrency giveaway. + +Si Vitalik Buterin ang pinakakaraniwang ginagamit sa scam na ito, ngunit marami pang ibang kilalang tao sa mundo ng crypto ang ginagamit (tulad nina Elon Musk o Charles Hoskinson). Nagmumukhang lehitimo ang livestream ng mga scammer dahil sa pagsasama ng kilalang tao (kaduda-duda ito, pero kasama naman si Vitalik, kaya ok ito!). + +**Palaging mga scam ang mga giveaway. Kung ipapadala mo ang iyong pondo sa mga account na ito, hindi mo na talaga ito mababawi.** + +![Isang scam sa YouTube](./youtubeScam.png) + +### Mga support scam {#support-scams} + +Ang cryptocurrency ay isang bago pa at hindi pa lubos na nauunawaang teknolohiya. Ang karaniwang scam na umaabuso sa ganitong sitwasyon ang support scam, kung saan ginagaya ng mga scammer ang mga support personnel para sa mga sikat na wallet, exchange, o blockchain. + +Nangyayari sa Discord ang karamihan sa mga usapan tungkol sa Ethereum. Karaniwang hahanapin ng mga support scammer ang kanilang target sa pamamagitan ng paghahanap ng mga tanong na nauugnay sa suporta sa mga pampublikong channel sa discord at pagkatapos ay pagpapadala sa nagtanong ng pribadong mensahe upang mag-alok ng suporta. Sa pamamagitan ng pagkuha ng tiwala, sinusubukan kang linlangin ng mga support scammer hanggang sa ibunyag mo ang iyong mga pribadong key o magpadala ka ng pera sa kanilang mga wallet. + +![Isang support scam sa Discord](./discordScam.png) + +Bilang pangkalahatang panuntunan, hinding-hindi makikipag-usap sa iyo ang staff sa pamamagitan ng mga pribado at hindi opisyal na channel. Ilang simpleng bagay na dapat tandaan kapag nakikipag-ugnayan sa suporta: + +- Huwag ibahagi ang iyong mga pribadong key, seed phrase o password +- Huwag hayaang magkaroon ng remote access ang kahit sino sa iyong computer +- Huwag makipag-ugnayan sa labas ng mga itinakdang channel ng organisasyon + + +
+ Babala: bagama't madalas mangyari sa Discord ang mga support-style na scam, maaari din itong mangyari sa anumang chat application kung saan nagaganap ang diskusyon tungkol sa crypto, kasama na ang email. +
+ + +### 'Eth2' token scam {#eth2-token-scam} + +Bago ang [The Merge](/roadmap/merge/), ginamit ng mga scammer ang kalituhan sa terminong 'Eth2' para hikayatin ang mga user na ipamalit ang kanilang ETH sa 'ETH2' token. Walang 'ETH2', at walang ibang lehitimong token na inilunsad kasabay ng The Merge. Ang ETH na pagmamay-ari mo bago ang The Merge ay kapareho ng ETH ngayon. Walang kinakailangang ** gawin kaugnay ng iyong ETH upang isaalang-alang ang pagbabago mula sa patunay sa trabaho patungo sa patunay sa stake**. + +Maaaring magmukhang "suporta" ang mga scammer, na magsasabing kung idedeposito mo ang iyong ETH, makakatanggap ka ng 'ETH2' bilang kabayaran. Walang [opisyal na suporta mula sa Ethereum](/community/support/), at walang bagong token. Huwag ibahagi ang iyong wallet seed phrase sa sinuman. + +_May mga derivative token/ticker na maaaring kumatawan sa staked ETH (ibig sabihin, rETH mula sa Rocket Pool, stETH mula sa Lido, ETH2 mula sa Coinbase), ngunit hindi mo kailangang "mag-migrate" patungo sa mga ito._ + +### Mga phishing scam {#phishing-scams} + +Ang mga phishing scam ay isa pang karaniwang paraan ng mga scammer upang subukang magnakaw ng pondo mula sa iyong wallet. + +Sa ilang phishing email, pinapa-click sa mga user ang mga link na magre-redirect sa kanila sa mga pekeng website, ipapalagay sa kanila ang kanilang seed phrase, ipapa-reset ang kanilang password o magpapapadala ng ETH. May ibang hihilingin sa iyong mag-install ng malware nang hindi mo nalalaman para ma-infect ang computer mo at bigyan ng access ang mga scammer sa mga file ng iyong computer. + +Kung makakatanggap ka ng email mula sa hindi kilalang sender, tandaan: + +- Huwag buksan ang link o attachment mula sa mga email address na hindi mo kilala +- Huwag ibunyag ang iyong personal na impormasyon o mga password sa sinuman +- I-delete ang mga email mula sa mga hindi kilalang sender + +[Iba pang detalye tungkol sa pag-iwas sa mga phishing scam](https://support.mycrypto.com/staying-safe/mycrypto-protips-how-not-to-get-scammed-during-ico) + +### Mga crypto trading broker scam {#broker-scams} + +Ang mga scam na broker ng crypto trading ay nagpapanggap na sila ay mga espesyalistang broker ng cryptocurrency na mag-aalok na kunin ang iyong pera at mamuhunan sa iyong ngalan. Pagkatanggap ng scammer sa iyong pondo, maaari ka niyang paikutin at maaaring hilingin sa iyong magpadala pa ng pondo, upang hindi mo mapalampas ang mas malaking tubo sa investment, o maaari siyang tuluyang maglaho. + +Madalas na nakahanap ang mga mapanlinlang na ito ng mga target sa pamamagitan ng paggamit ng mga pekeng account sa YouTube upang simulan ang tila natural na pag-uusap tungkol sa 'broker'. Kadalasang ina-upvote ang mga pag-uusap na ito para mas maging lehitimo, pero galing sa mga bot account ang mga upvote. + +**Huwag ipaubaya sa mga hindi kakilala sa internet ang pag-invest. Mawawala ang iyong crypto.** + +![Isang trading broker scam sa YouTube](./brokerScam.png) + +### Mga crypto mining pool scam {#mining-pool-scams} + +Mula noong Setyembre 2022, hindi na maaaring magmina sa Ethereum. Ngunit mayroon pa ring mga mining pool scam. Sa mga mining pool scam, may mga taong nakikipag-ugnayan sa iyo nang basta-basta at nagsasabing malaki ang kikitain mo kapag sumali ka sa isang Ethereum mining pool. Mangangako at patuloy na makikipag-ugnayan sa iyo ang scammer kahit gaano pa katagal. Susubukan ng scammer na kumbinsihin ka na kung sumali ka sa isang Ethereum mining pool, ang iyong cryptocurrency ay gagamitin upang gumawa ng ETH at tatanggap ka ng mga tubo sa anyo ng ETH. Mapapansin mong may bumabalik sa iyong cryptocurrency. Simpleng hakbang ito upang maengganyo kang mag-invest pa. Sa bandang huli, ipapadala ang lahat ng pondo mo sa hindi kilalang address, at maglalaho ang scammer, o sa ilang sitwasyon, patuloy siyang makikipag-ugnayan, tulad ng nangyari sa kamakailang insidente. + +Sa pangkalahatan: mag-ingat sa mga taong nakikipag-ugnayan sa iyo sa social media na hinihikayat kang sumali sa isang mining pool. Kapag nawala na ang iyong crypto, hindi na ito maibabalik. + +Ilang bagay na dapat tandaan: + +- Mag-ingat sa sinumang nakikipag-ugnayan sa iyo tungkol sa paraan para pagkakakitaan ang iyong crypto +- Mag-research tungkol sa staking, mga liquidity pool, o iba pang paraan ng pag-invest ng iyong crypto +- Bihirang maging lehitimo ang mga ganitong scheme. Kung lehitimo ang mga ito, malamang na mainstream na at malalaman mo ang mga ito. + +[Nawalan ng $200k ang isang lalaki sa mining pool scam](https://www.reddit.com/r/CoinBase/comments/r0qe0e/scam_or_possible_incredible_payout/) + +### Mga airdrop scam {#airdrop-scams} + +Sa mga airdrop scam, may scam project na mag-e-airdrop ng asset (NFT, token) sa iyong wallet at magpapapunta sa iyo sa isang scam na website para i-claim ang in-airdrop na asset. Ipa-prompt kang mag-sign in gamit ang iyong Ethereum wallet at "aprubahan" ang isang transaksyon kapag sinusubukang mag-claim. Ikokompromiso ng transaksyong ito ang iyong account sa pamamagitan ng pagpapadala ng iyong mga pampubliko at pribadong key sa scammer. Sa alternatibong anyo ng scam na ito, maaaring ipakumpirma sa iyo ang isang transaksyon na nagpapadala ng pondo sa account ng scammer. + +[Iba pang detalye tungkol sa mga airdrop scam](https://www.youtube.com/watch?v=LLL_nQp1lGk) + + + +## Pangunahing kaalaman sa seguridad sa web {#web-security} + +### Gumamit ng mga password na mahirap hulaan {#use-strong-passwords} + +[Mahigit 80% ng mga pag-hack sa ccount ay resulta ng mga madaling hulaan o ninakaw na password](https://cloudnine.com/ediscoverydaily/electronic-discovery/80-percent-hacking-related-breaches-related-password-issues-cybersecurity-trends/). Pinakamainam na gumamit ng mahabang kumbinasyon ng mga character, numero at simbolo para mapanatili ang seguridad ng iyong account. + +Ang karaniwang pagkakamali ay ang paggamit ng karaniwan, nauugnay na mga salita. Ang mga ganitong uri ng mga password ay hindi secure dahil malaki ang tsansang mabiktima ang mga ito ng simpleng diskarte sa pag-hack na kilala bilang dictionary attack. + +```md +Halimbawa ng password na madaling hulaan: CuteFluffyKittens! + +Halimbawa ng password na mahirap hulaan: ymv*azu.EAC8eyp8umf +``` + +Isa pang karaniwang pagkakamali ang paggamit ng mga password na madaling hulaan o malaman sa pamamagitan ng [social engineering](https://tl.wikipedia.org/wiki/Social_engineering_(security)). Mapapataas ang panganib na ma-hack ang password mo sa paglalagay ng pangalan sa pagkadalaga ng iyong nanay, mga pangalan ng iyong mga anak o alagang hayop, o mga petsa ng kapanganakan sa iyong password. + +#### Mga mainam na kagawian para sa password: {#good-password-practices} + +- Pahabain ang iyong mga password hangga't pinapayagan ka ng iyong password generator o ng form na sinasagutan mo na gawin ito +- Paghalo-haluin ang malalaking titik, maliliit na titik, mga numero at mga simbolo +- Huwag gamitin ang mga personal na detalye, tulad ng mga apelyido, sa iyong password +- Iwasan ang mga karaniwang salita + +[Iba pang detalye tungkol sa paggawa ng mga password na mahirap hulaan](https://terranovasecurity.com/how-to-create-a-strong-password-in-7-easy-steps/) + +### Gumamit ng mga walang katulad na password para sa lahat {#use-unique-passwords} + +Ang isang mahirap hulaan na password na nalantad sa isang data breach ay hindi na maituturing na mahirap hulaan. Sa website na [Have I Been Pwned](https://haveibeenpwned.com) ay makikita mo kung nabiktima ang iyong mga account sa anumang data breach na naka-store sa kanilang database. Kung nabiktima ang mga ito, ** dapat mong palitan kaagad ang mga password**. Kapag gumamit ng mga walang katulad na password para sa bawat account, mapapaliit ang panganib na magkaroon ng access ang mga hacker sa lahat ng account mo kapag nakompromiso ang isa sa mga password mo. + +### Gumamit ng password manager {#use-password-manager} + + +
+ Kapag gumamit ng password manager, ito ang bahalang gumawa ng mga password na mahirap hulaan at walang katulad, at tatandaan nito ang mga ito para sa iyo! Lubos naming inirerekomendang gumamit nito, at libre ang karamihan sa mga ito! +
+ + +Hindi mainam na tandaan ang mga password na mahirap hulaan at walang katulad para sa bawat account mo. Ang password manager ay nag-aalok ng secure at naka-encrypt na storage para sa lahat ng iyong password na maa-access mo gamit ang isang mahirap hulaang master password. Nagmumungkahi rin ito ng mga password na mahirap hulaan kapag nagsa-sign up para sa bagong serbisyo, kaya hindi mo kailangang gumawa ng sarili mong password. Aabisuhan ka rin ng maraming password manager kung nabiktima ka sa isang data breach, para mapalitan mo ang mga password bago ang anumang mapaminsalang atake. + +![Halimbawa ng paggamit ng password manager](./passwordManager.png) + +#### Sumubok ng password manager: {#try-password-manager} + +- [Bitwarden](https://bitwarden.com/) +- [KeePass](https://keepass.info/) +- [KeePass](https://1password.com/) +- O tingnan ang iba pang [inirerekomendang password manager](https://www.privacytools.io/secure-password-manager) + +### Gumamit ng Two-Factor Authentication {#two-factor-authentication} + +Minsan maaaring hingin sa iyo na patunayan ang iyong pagkakakilanlan sa pamamagitan ng mga natatanging patunay. Kilala ito bilang **mga salik**. Ang tatlong pangunahing mga salik ay: + +- Isang bagay na alam mo (tulad ng password o panseguridad na tanong) +- Isang bagay na nauugnay sa iyo (tulad ng fingerprint o scanner ng iris/mukha) +- Isang bagay na pagmamay-ari mo (isang security key o authentication app sa iyong telepono) + +Ang paggamit ng **Two-Factor Authentication (2FA)** ay nagbibigay ng karagdagang *security factor* para sa iyong mga online account. Tinitiyak ng 2FA na ang pagkakaroon lamang ng iyong password ay hindi sapat upang ma-access ang isang account. Pinakakaraniwan, ang pangalawang factor ay isang randomized na 6-digit code, na kilala bilang **time-based one-time password (TOTP)**, na maa-access mo sa pamamagitan ng isang authenticator app tulad ng Google Authenticator o Authy. Ito ay gumagana bilang isang factor na "isang bagay na pagmamay-ari mo" dahil ang seed na gumagawa ng timed code ay naka-store sa iyong device. + + +
+ Tandaan: Ang paggamit ng SMS-based na 2FA ay madaling mabiktima ng SIM jacking at hindi ito secure. Para sa pinakamaigting na seguridad, gumamit ng serbisyo tulad ng Google Authenticator o Authy. +
+ + +#### Mga security key {#security-keys} + +Ang isang security key ay mas masulong at secure na uri ng 2FA. Ang mga security key ay mga physical hardware authentication device na gumagana katulad ng mga authenticator app. Ang paggamit ng security key ang pinakaligtas na paraan ng 2FA. Marami sa mga key na ito ang gumagamit ng FIDO Universal 2nd Factor (U2F) standard. [Magbasa pa tungkol sa FIDO U2F](https://www.yubico.com/authentication-standards/fido-u2f/). + +Panoorin ang iba pang impormasyon tungkol sa 2FA: + + + +### I-uninstall ang mga browser extension {#uninstall-browser-extensions} + +Ang mga browser extension tulad ng mga Chrome extension o Add-on para sa Firefox ay maaaring magdagdag ng kapaki-pakinabang na functionality ng browser at mapaganda ang karanasan ng user, pero may kaakibat na panganib ang mga ito. Bilang default, ang karamihan sa mga browser extension ay humihiling ng access para 'i-read at baguhin ang data ng site', na nagbibigay sa kanila ng kakayahang gawin halos anumang bagay sa iyong data. Ang mga Chrome extension ay palaging awtomatikong naa-update, kaya ang isang dating ligtas na extension ay maaaring ma-update sa ibang pagkakataon at magdagdag ng mapaminsalang code. Hindi sinusubukang nakawin ng karamihan sa mga browser extension ang iyong data, pero dapat mong tandaan na kaya nila itong gawin. + +#### Manatiling ligtas sa pamamagitan ng: {#browser-extension-safety} + +- Pag-install lang ng mga browser extension mula sa mga pinagkakatiwalaang source +- Pag-aalis ng mga hindi ginagamit na browser extension +- Lokal na pag-install ng mga Chrome extension para ihinto ang awtomatikong pag-update (Advanced) + +[Iba pang detalye tungkol sa mga panganib ng mga browser extension](https://www.kaspersky.co.uk/blog/browser-extensions-security/12750/) + + + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +### Seguridad sa web {#reading-web-security} + +- [Hanggang 3 milyong device na na-infect ng mga Chrome at Edge add-on na may malware](https://arstechnica.com/information-technology/2020/12/up-to-3-million-devices-infected-by-malware-laced-chrome-and-edge-add-ons/) - _Dan Goodin_ +- [Ano ang security key?](https://help.coinbase.com/en/coinbase/getting-started/verify-my-account/security-keys-faq) - _Coinbase_ +- [Ano ang security key?](https://help.coinbase.com/en/coinbase/getting-started/verify-my-account/security-keys-faq) - _Coinbase_ + +### Seguridad ng Crypto {#reading-crypto-security} + +- [Pagprotekta sa Sarili at sa Iyong Pondo](https://support.mycrypto.com/staying-safe/protecting-yourself-and-your-funds) - _MyCrypto_ +- [Mga isyu sa seguridad sa karaniwang crypto communication software.](https://docs.salusec.io/untitled/web3-penetration-test/risks-in-social-media) - _Salus_ +- [Gabay sa Seguridad para sa Mga Walang Alam at Maging sa Mga May Alam](https://medium.com/mycrypto/mycryptos-security-guide-for-dummies-and-smart-people-too-ab178299c82e) - _MyCrypto_ +- [Seguridad sa Crypto: Mga Password at Authentication](https://www.youtube.com/watch?v=m8jlnZuV1i4) - _Andreas M. Antonopoulos_ + +### Pagbibigay-kaalaman tungkol sa scam {#reading-scam-education} + +- [Gabay: Paano tukuyin ang mga scam token](/guides/how-to-id-scam-tokens/) +- [Pananatiling Ligtas: Mga Karaniwang Scam](https://support.mycrypto.com/staying-safe/common-scams) - _MyCrypto_ +- [Pag-iwas sa Mga Scam](https://bitcoin.org/en/scams) - _Bitcoin.org_ +- [Twitter thread tungkol sa mga karaniwang crypto phishing email at message](https://twitter.com/tayvano_/status/1516225457640787969) - _Taylor Monahan_ + + diff --git a/public/content/translations/tl/smart-contracts/index.md b/public/content/translations/tl/smart-contracts/index.md new file mode 100644 index 00000000000..b56014502d6 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/smart-contracts/index.md @@ -0,0 +1,82 @@ +--- +title: Mga smart contract +description: Isang hindi teknikal na panimula sa mga smart contract +lang: tl +--- + +# Introduction to smart contracts {#introduction-to-smart-contracts} + +Ang mga smart contract ay ang mga pangunahing building block ng application layer ng Ethereum. Ito ay mga computer program na naka-store sa [blockchain](/glossary/#blockchain) na sumusunod sa "if this then that" na logic at garantisadong magsagawa ayon sa mga panuntunang itinakda ng code nito, na hindi na mababago kapag nagawa na. + +Si Nick Szabo ang bumuo ng terminong "smart contract". Noong 1994, sumulat siya ng [panimula sa konsepto](https://www.fon.hum.uva.nl/rob/Courses/InformationInSpeech/CDROM/Literature/LOTwinterschool2006/szabo.best.vwh.net/smart.contracts.html), at noong 1996, sumulat siya ng [pagsusuri ng magagawa ng mga smart contract](https://www.fon.hum.uva.nl/rob/Courses/InformationInSpeech/CDROM/Literature/LOTwinterschool2006/szabo.best.vwh.net/smart_contracts_2.html). + +Inisip ni Szabo ang isang digital marketplace kung saan ang awtomatiko, [secure na cryptographic](/glossary/#cryptography) na mga proseso ay nagbibigay-daan sa mga transaksyon at mga function ng negosyo na mangyayari nang walang pinagkakatiwalaang mga tagapamagitan. Isinasagawa ng mga smart contract sa Ethereum ang mithiing ito. + +Panoorin ang paliwanag sa Finematics tungkol sa mga smart contract: + + + +## Tiwala sa mga nakasanayan na kontrata {#trust-and-contracts} + +Ang isa sa pinakamalalaking problema sa tradisyonal na kontrata ay ang pangangailangan ng mga mapagkakatiwalaang indibidwal na tuparin ang mga resulta ng kontrata. + +Narito ang isang halimbawa: + +Sina Alice at Bob ay nagkakarera sakay ng bisikleta. Sabihin nating pumusta ng $10 si Alice kay Bob na siya ang mananalo sa karera. Tiwala si Bob na siya ang mananalo at pumayag siya sa pusta. Sa huli, naunahan ni Alice si Bob at siya ang nanalo. Pero ayaw ibigay ni Bob ang ipinusta, at inaakusahan niya si Alice na nandaya. + +Ipinapakita ng nakakatawang halimbawa ang problema sa anumang hindi matalinong pakikipagkasunduan. Kahit na matugunan ang mga kundisyon ng kasunduan (halimbawa, ikaw ang nanalo sa karera), kailangan mo pa rin magtiwala sa ibang tao na tuparin ang kasunduan (ibig sabihin, ibigay ang ipinusta). + +## A digital vending machine {#vending-machine} + +Maihahambing ang smart contract sa isang vending machine, na gumagana na halos katulad ng smart contract - kapag naglagay ng mga partikular na input, siguradong makukuha ang mga paunang natukoy na output. + +- Pipili ka ng produkto +- Ipapakita ng vending machine ang presyo +- Babayaran mo ang presyo +- Kukumpirmahin ng vending machine na tama ang binayad mong halaga +- Ibibigay sa iyo ng vending machine ang iyong item + +Ilalabas lang ng vending machine ang gusto mong produkto kapag natugunan ang lahat ng kahilingan. Kung hindi ka pipili ng produkto o kulang ang ilalagay mong pera, hindi ilalabas ng vending machine ang iyong produkto. + +## Awtomatikong pag-execute {#automation} + +Ang pangunahing benepisyo ng smart contract ay tiyak nitong ine-execute ang malinaw na code kapag natugunan ang ilang partikular na kundisyon. Hindi mo kailangang maghintay ng tao para i-interpret ang o makipag-usap tungkol sa resulta. Inaalis nito ang pangangailangan ng mga pinagkakatiwalaang tagapamagitan. + +Halimbawa, maaari kang sumulat ng smart contract na nag-iingat ng pondo sa escrow para sa isang bata, na magbibigay-daan sa kanyang kunin ang pondo pagkatapos ng isang partikular na petsa. Kung susubukan niyang kunin ang pondo bago ang petsang iyon, hindi mae-execute ang smart contract. O maari kang sumulat ng kontrata na awtomatiko kang binibigyan ng digital na bersyon ng titulo ng kotse kapag binayaran mo ang dealer. + +## Mga predictable na kalalabasan {#predictability} + +Malabo ang mga tradisyonal na kontrata dahil umaasa ang mga ito sa mga tao upang unawain at ipatupad ang mga ito. Halimbawa, maaaring magkaiba ang interpretasyon ng dalawang hukom sa isang kontrata, na maaaring magresulta sa hindi magkakaayon na desisyon at hindi patas na resulta. Inaalis ng mga smart contract ang posibilidad na ito. Sa halip, ine-execute ang mga smart contract nang tumpak batay sa mga kundisyong nakasulat sa code ng kontrata. Dahil sa katumpakang ito, kapag pareho ang mga sitwasyon, iisang resulta ang ibibigay ng smart contract. + +## Pampublikong record {#public-record} + +Ang mga smart contract ay kapaki-pakinabang para sa mga audit at pagsubaybay. Dahil nasa pampublikong blockchain ang mga smart contract ng Ethereum, agad na masusubaybayan ng kahit sino ang mga pag-transfer ng asset at iba pang nauugnay na impormasyon. Halimbawa, maaari mong alamin kung may nagpadala ng pera sa iyong address. + +## Pagprotekta sa privacy {#privacy-protection} + +Pinoprotektahan din ng mga smart contract ang iyong privacy. Dahil isang pseudonymous network ang Ethereum (pampublikong nakaugnay ang iyong mga transaksyon sa isang natatanging cryptographic address, at hindi sa iyong identity), kaya mapoprotektahan mo ang iyong privacy mula sa mga observer. + +## Mga nakikitang tuntunin {#visible-terms} + +Sa wakas, tulad ng mga tradisyonal na kontrata, matitingnan mo ang laman ng smart contract bago mo ito lagdaan (o kaya ay makipag-ugnayan dito). Sinisigurado ng transparency ng smart contract na masusuri ito ng kahit sino. + +## Mga use case ng smart contract {#use-cases} + +Sa pangkalahatan, magagawa ng mga smart contract ang anumang bagay na magagawa ng mga computer program. + +Maaari silang magsagawa ng mga komputasyon, lumikha ng currency, mag-store ng data, mag-mint ng [NFT](/glossary/#nft), magpadala ng mga komunikasyon, at maging mag-generate ng mga grapiko. Narito ang ilan sa mga kilalang halimbawa sa totoong buhay: + +- [Mga Stablecoin](/stablecoins/) +- [Paggawa at pamamahagi ng mga natatanging digital asset](/nft/) +- [Isang awtomatiko at bukas na currency exchange](/get-eth/#dex) +- [Decentralized na paglalaro](/dapps/?category=gaming#explore) +- [Isang insurance policy na awtomatikong nagbabayad](https://etherisc.com/) +- [Isang pamantayan na nagbibigay-daan sa mga tao na gumawa ng mga naka-customize at interoperable na currency](/developers/docs/standards/tokens/) + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +- [Paano Mababago ng Mga Smart Contract ang Mundo](https://www.youtube.com/watch?v=pA6CGuXEKtQ) +- [Mga Smart Contract: Ang Blockchain Technology na Papalit sa Mga Abogado](https://blockgeeks.com/guides/smart-contracts/) +- [Mga smart contract para sa mga developer](/developers/docs/smart-contracts/) +- [Matuto kung paano sumulat ng mga smart contract](/developers/learning-tools/) +- [Pagiging Bihasa sa Ethereum - Ano ang Smart Contract?](https://github.com/ethereumbook/ethereumbook/blob/develop/07smart-contracts-solidity.asciidoc#what-is-a-smart-contract) diff --git a/public/content/translations/tl/social-networks/index.md b/public/content/translations/tl/social-networks/index.md new file mode 100644 index 00000000000..861119958f2 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/social-networks/index.md @@ -0,0 +1,106 @@ +--- +title: Mga desentralisadong social network +description: Pangkalahatang-ideya ng mga desentralasidong social network sa Ethereum +lang: tl +template: use-cases +emoji: ":mega:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/ethereum-learn.png +summaryPoint1: Mga blockchain-based na platform para sa social interaction, at paggawa at pamamahagi ng content. +summaryPoint2: Pinoprotektahan ng mga desentralisadong social media network ang privacy ng user at pinapaigting ng mga ito ang seguridad ng data. +summaryPoint3: Gumagawa ng mga bagong paraan ang mga token at NFT upang pagkakitaan ang content. +--- + +Malaki ang papel na ginagampanan ng mga social network sa ating pang-araw-araw na komunikasyon at pakikipag-ugnayan. Ngunit, ang sentralisado na kontrol ng mga platform na ito ay nagdulot ng maraming problema: ang mga data breach, mga pagbagsak ng server, pagtanggal sa platform, censorship, at mga pag-aabuso sa privacy ang ilan sa mga trade-off na kadalasang resulta sa social media. Upang labanan ang mga isyung ito, gumagawa ang mga developer ng mga social network sa Ethereum. Maaayos ng mga decentralized social network ang maraming mga problema ng tradisyonal na social networking platform at mapapaganda ng mga ito ang karanasan ng mga user sa pangkalahatan. + +## Ano ang mga desentralisadong social network? {#what-are-decentralized-social-networks} + +Ang mga decentralized social network ay mga [batay sa blockchain](/glossary/#blockchain) na platform na nagpapahintulot sa mga user na makipagpalitan ng impormasyon, pati na rin mag-publish at mamahagi ng content sa mga audience. Dahil tumatakbo sa blockchain ang mga application na ito, may kakayahan ang mga itong maging desentralisado at maiiwasan ng mga ito ang censorship at hindi makatuwirang pagkontrol. + +Maraming desentralisadong social network ang nagsisilbing mga alternatibo sa mga kilala nang social media service tulad ng Facebook, LinkedIn, Twitter, at Medium. Ngunit may ilang feature ang mga blockchain-powered social network na nagpapalamang sa mga ito sa mga tradisyonal na social platform. + + + +### Paano gumagana ang mga desentralisadong social network? {#decentralized-social-networks-overview} + +Ang mga desentralisadong social network ay uri ng [mga decentralized application (dapps)](/dapps/) — mga application na pinapagana ng [mga smart contract](/glossary/#smart-contract) na dineploy sa blockchain. Ang contract code ay nagsisilbing backend para sa mga app na ito at nagtatakda ng business logic ng mga ito. + +Umaasa ang mga tradisyonal na social media platform sa mga database upang mag-imbak ng impormasyon ng user, program code, at iba pang uri ng data. Ngunit gumagawa ito ng minsanang punto ng pagkasira at nagdudulot ng matinding panganib. Halimbawa, ang mga server ng Facebook ay napag-alaman na [ilang oras na naging offline](https://www.npr.org/2021/10/05/1043211171/facebook-instagram-whatsapp-outage-business-impact), noong Oktubre 2021 na naging sanhi upang hindi magamit ng mga user ang platform. + +Ang decentralized social network ay umiiral sa [peer-to-peer network](/glossary/#peer-to-peer-network) ang mga na binubuo ng libo-libong node sa iba't ibang bahagi ng mundo. Kahit magkaproblema ang ilang node, hindi maaantala ang network, kaya hindi papalya at hihinto ang mga application. + +Sa paggamit ng mga decentralized storage system tulad ng [InterPlanetary File System (IPFS)](https://ipfs.io/), mapoprotektahan ng mga social network na ginawa sa Ethereum ang impormasyon ng user mula sa pang-aabuso at mapaminsalang paggamit. Hindi ibebenta ninuman ang iyong personal na impormasyon sa mga advertiser, at hindi rin mananakaw ng mga hacker ang mga kumpidensyal mong detalye. + +Maraming batayang blockchain na social platform na may mga orihinal na token na nagpapatakbo ng pagkakaroon ng kita kapag walang kita mula sa advertising. Maaaring bilhin ng mga user ang mga token na ito para ma-access ang ilang partikular na feature, magsagawa ng mga in-app na pagbili, o bigyan ng tip ang mga paborito nilang content creator. + +## Mga benepisyo ng mga decentralized social network {#benefits} + +1. Hindi nase-censor at bukas sa lahat ang mga desentralisadong social network. Ibig sabihin nito **ay ang mga user ay hindi maaaring bawalan**, tanggalin sa platform, o limitahan nang basta na lamang. + +2. Ang mga decentralized social network ay **ginawa batay sa bukas na mapagkukunan na mga ideya** at ginagawa nitong available ang source code na application para masiyasat ng publiko. Sa pamamagitan ng pag-aalis ng pagpapatupad ng mga malabong algrithm na pangkaraniwan sa tradisyonal na social media, maiaayon ng mga blockchain-based social network ang mgaa interes ng mga user at mga creator sa platform. + +3. Inaalis ng mga desentralisadong social network ang "middle-man". Ang mga content **creator ang direktang nagmamay-ari sa kanilang content**, at direkta silang nakikipag-ugnayan sa mga follower, fan, buyer, at iba pang partido, gamit lang ang smart contract. + +4. Habang gumagana ang dapps sa Ethereum network, na itinataguyod ng pandaigdigan at peer-to-peer na network ng mga node, **maliit ang posibilidad na makaranas ng downtime** at paghinto ng server ang mga decentralized social network. + +5. Nagbibigay ang mga desentralisado social platform ng **mas maayos na balangkas ng pagkakakitaan** para sa mga content creator sa pamamagitan ng mga [non-fungible token (NFT)](/glossary/#nft), mga in-app na pagbabayad ng crypto, at iba pa. + +6. Sa mga decentralized social network, **mataas na antas ng privacy at pagiging hindi kilala ang nakukuha ng mga user**. Halimbawa, maaaring mag-sign in ang isang indibidwal sa isang batay sa Ethereum na social network gamit ang [ENS](/glossary/#ens) profile o [wallet](/glossary/#wallet)—nang hindi kinakailangang magbahagi ng personally identifiable information (PII), tulad ng pangalan, email address, at iba pa. + +7. Umaasa ang mga decentralized social network sa decentralized storage, at hindi sa mga centralized database, na maituturing na mas mainam para sa pag-iingat sa data ng user. + +## Mga decentralized social network sa Ethereum {#ethereum-social-networks} + +Ang Ethereum network na ang pinipiling tool ng mga developer na gumagawa ng desentralisadong social media dahil sa kasikatan ng mga token nito at sa malaking bilang ng mga user nito. Narito ang ilang halimbawa ng mga Ethereum-based social network: + +### Mirror {#mirror} + +Ang [Mirror](https://mirror.xyz/) ay isang web3-enabled writing platform na may layuning maging decentralized at pagmamay-ari ng mga user. Ang mga user ay maaaring magbasa at magsulat nang libre sa Mirror sa pamamagitan lang ng pagkonekta ng kanilang mga wallet. Maaari ding mangolekta ng mga sulatin ang mga user at mag-subscribe sa mga paborito nilang manunulat. + +Ang mga post na nailathala sa Mirror ay permanenteng iso-store sa Arweave, isang decentralized storage platform, at maaaring i-mint bilang mga collectable na [non-fungible token (NFTs)](/nft/) na tinatawag na mga Writing NFT. Ang pagsusulat ng mga NFT ay ganap na libre para sa mga manunulat ang paggawa, at pagkolekta ay nangyayari sa isang Ethereum [L2](/glossary/#layer-2) — kung kaya, mura, mabilis, at makakalikasan ang mga transaksyon. + +### MINDS {#minds} + +Ang [MINDS](https://www.minds.com/) ay isa sa mga pinakaginagamit na desentralisadong social network. Gumagana ito tulad ng Facebook at mayroon na itong milyong-milyong user. + +Ginagamit ng mga user ang orihinal [ERC-20](/glossary/#erc-20) token na $MIND na platform para bayaran ang mga item. Maaari ding kumita ang mga user ng mga $MIND token sa pamamagitan ng paglalathala ng sikat na content, pag-contribute sa ecosystem, at pag-refer ng iba sa platform. + +## Gumamit ng mga desentralisadong social network {#use-decentralized-social-networks} + +- **[Status.im](https://status.im/)** - _Ang Status ay isang secure na messaging app na gumagamit ng open-source, peer-to-peer protocol, at end-to-end encryption upang protektahan ang iyong mga mensahe mula sa mga third party._ +- **[Mirror.xyz](https://mirror.xyz/)** - _Ang Mirror ay isang desentralisadong publishing platform na pagmamay-ari ng mga user na ginawa sa Ethereum magawa ng mga user na mangalap ng mga ideya, pagkakitaan ang content, at bumuo ng mga high-value na komunidad._ +- **[Lens Protocol](https://lens.xyz/)** - _Ang Lens Protocol ay isang composable at desentralisadong social graph na tumutulong sa mga creator na maipakitang pagmamay-ari nila ang kanilang content saan man sila pumunta sa digital garden ng desentralisadong internet._ +- **[Farcaster](https://farcaster.xyz/)** - _Ang Farcaster ay isang sapat na desentralisadong na social network. Open protocol ito na maaaring suportahan ang maraming client, katulad ng email._ + +## Mga Web2 social network sa Ethereum {#web2-social-networks-and-ethereum} + +Hindi lang ang mga orihinal na social platform sa [Web3](/glossary/#web3) ang sumusubok na pagsamahin ang teknolohiya ng blockchain sa social media. Pinaplano rin ng maraming sentralisadong platform na i-integrate ang Ethereum sa kani-kanilang infrastructure: + +### Reddit {#reddit} + +Ang reddit ay [ipinapakilala ang Community Points](https://cointelegraph.com/news/reddit-to-reportedly-tokenize-karma-points-and-onboard-500m-new-users), kung saan ay makukuha ng mga user ERC-20 token sa pamamagitan ng pag-post ng de-kalidad na content at pag-contribute sa mga online na komunidad (mga subreddit). Mare-redeem mo ang mga token na ito sa isang subreddit upang makakuha ng mga eksklusibong pribilehiyo at benepisyo. Para sa proyektong ito, nakikipagtulungan ang Reddit sa Arbitrum, na isang [layer 2](/layer-2/) na network na idinisenyo para sukatin ang mga transaksyon sa Ethereum. + +Live na ang programa, at nagpapatakbo ang subreddit na r/CryptoCurrency [ng bersyon nito ng Community Points na tinatawag na "Moons"](https://www.reddit.com/r/CryptoCurrency/wiki/moons_wiki). Ayon sa opisyal na paglalarawan, "ginagantimpalaan ng Moons ang mga poster, commenter, at moderator para sa kanilang mga kontribusyon sa subreddit." Dahil ang mga token na ito ay nasa blockchain (natatanggap ng mga user ang mga ito sa kanilang mga wallet), hiwalay ang mga ito sa Reddit at hindi maaaring kunin. + +Maliban sa paggamit ng Community Points para makuha ang mga espesyal na feature, maaari ding i-trade ng mga user sa fiat sa mga exchange. Gayudin, ang dami ng Community Points na pagmamay-ari ng isang user ang nagtatakda ng kanyang impluwensya sa proseso ng pagpapasya sa loob ng komunidad. + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +### Mga Artikulo {#articles} + +- [Pagdesentralisado sa social media: isang gabay sa web3 social stack](https://www.coinbase.com/blog/decentralizing-social-media-a-guide-to-the-web3-social-stack) - _Coinbase Ventures_ +- [Ang Mga Social Network ang Susunod na Malaking Oportunidad para sa Desentralisasyon](https://www.coindesk.com/tech/2021/01/22/social-networks-are-the-next-big-decentralization-opportunity/) — _Ben Goertzel_ +- [Ang Web3 ang susi mga social network na desentralisado at pinapatakbo ng komunidad](https://venturebeat.com/2022/02/26/web3-holds-the-promise-of-decentralized-community-powered-social-networks/) — _Sumit Ghosh_ +- [Pangkalahatang-ideya ng Landscape ng Blockchain Social Media](https://www.gemini.com/cryptopedia/blockchain-social-media-decentralized-social-media) — _Gemini Cryptopedia_ +- "[Paano Malulutas ng Blockchain ang Problema sa Privacy sa Social Media](https://www.investopedia.com/news/ethereum-blockchain-social-media-privacy-problem-linkedin-indorse/) — _Prableen Bajpai_." +- [Sapat na Decentralization para sa Mga Social Network](https://www.varunsrinivasan.com/2022/01/11/sufficient-decentralization-for-social-networks) — _Varun Srinivasan_ + +### Videos {#videos} + +- [Paliwanag Tungkol sa Desentralisadong Social Media](https://www.youtube.com/watch?v=UdT2lpcGvcQ) — _Coinmarketcap_ +- [Gustong Idesentralisado ng DeSo Blockchain ang Social Media](https://www.youtube.com/watch?v=SG2HUiVp0rE) — _Bloomberg Technology_ +- [Ang Kinabukasan ng Desentralisadong Social Media kasama sina Balaji Srinivasan, Vitalik Buterin, Juan Benet](https://www.youtube.com/watch?v=DTxE9KV3YrE) — _ETHGlobal_ + +### Mga Komunidad {#communities} + +- [Subreddit na r/CryptoCurrency](https://www.reddit.com/r/CryptoCurrency/) diff --git a/public/content/translations/tl/staking/dvt/index.md b/public/content/translations/tl/staking/dvt/index.md new file mode 100644 index 00000000000..bb689f68284 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/staking/dvt/index.md @@ -0,0 +1,91 @@ +--- +title: Distributed validator technology +description: Gamit ang distributed validator technology, pinaghihiwa-hiwalay ang operasyon ng Ethereum validor sa maraming partido. +lang: tl +--- + +# Distributed validator technology {#distributed-validator-technology} + +Ang distributed validator technology (DVT) ay isang estratehiya sa seguridad ng validator kung saan pinaghihiwa-hiwalay sa maraming partido ang mga pangunahing responsibilidad at pag-sign para mabawasan ang mga single point of failure, at para mapahusay ang katatagan ng validator. + +Ginagawa ito sa pamamagitan ng **paghahati ng pribadong key** na ginagamit upang mag-secure ng validator **sa maraming computer** na isinaayos sa isang "cluster". Mainam ito dahil pinapahirap nito para sa mga attacker na magkaroon ng access sa key, dahil hindi ito naka-store nang buo sa kahit anong machine. Dahil din dito, maaaring mag-offline ang ilang node, dahil magagawa ng isang subset ng mga machine sa bawat cluster ang kinakailangang pag-sign. Binabawasan nito ang mga single point of failure sa network at mas pinapahusay nito ang buong validator set. + +![Isang diagram na nagpapakita kung paano hinahati ang isang validator key sa mga key share at ipinamamahagi sa iba't ibang mga node na may magkakaibang mga bahagi.](./dvt-cluster.png) + +## Bakit kailangan natin ang DVT? {#why-do-we-need-dvt} + +### Seguridad {#security} + +Gumagawa ang mga validator ng dalawang pares ng pampubliko at pribadong key: mga validator key para sa pakikilahok sa consensus at mga withdrawal key para sa pag-access sa mga pondo. Bagama't maaaring ma-secure ng mga validator ang mga withdrawal key sa cold storage, dapat online 24/7 ang mga pribadong key ng validator. Kung makokompromiso ang pribadong key ng validator, makokontrol ng attacker ang validator na posibleng maging dahilan ng pag-slash o pagkawala ng ETH ng staker. Makakatulong ang DVT na mapaliit ang panganib na ito. Narito kung paano: + +Sa pamamagitan ng paggamit ng DVT, maaaring mag-stake ang mga staker habang nasa cold storage ang mga pribadong key ng validator. Magagawa ito sa pamamagitan ng pag-encrypt ng orihinal at kumpletong key ng validator at paghahati nito sa mga key share. Nananatili online ang mga key share at inilalagay sa maraming node, kung kaya, naisasagawa ang pamamahaging operasyon ng validator. Naisasagawa ito dahil gumagamit ang mga Ethereum validator ng mga BLS signature na additive. Ibig sabihin nito, mabubuo ulit ang kumpletong key sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng mga bahagi ng mga ito. Dahil dito, secure na maitatabi offline ng staker ang kumpleto at orihinal na 'master' key ng validator. + +### Walang single point of failure {#no-single-point-of-failure} + +Kapag hinati ang isang validator sa mga maraming operator at maraming machine, malalabanan nito ang mga pagpalya ng mga indibidwal na hardware at software nang hindi nagiging offline. Mapapaliit din ang mga panganib ng pagpalya sa pamamagitan ng paggamit ng iba't ibang pagsasaayos ng hardware at software sa mga node sa isang cluster. Hindi available ang ganitong katatagan sa mga pagsasaayos ng validator na may isang node - ito ay nagmumula sa DVT layer. + +Kung masisira ang isa sa mga bahagi ng machine sa isang cluster (halimbawa, kung may apat na operator sa isang cluster ng validator at gumagamit ang isa sa mga ito ng partikular na client na may bug), tinitiyak ng ibang component na patuloy na tatakbo ang validator. + +### Desentralisasyon {#decentralization} + +Mainam para sa Ethereum na magkaroon ng lahat ng hiwalay na pinapatakbong validator hangga't posible. Gayunpaman, may ilang staking provider na mas madalas na ginagamit at ang mga ito ang responsable sa malaking bahagi ng kabuuang halaga ng na-stake na ETH sa network. Maaaring hayaan ng DVT ang mga operator na ito habang pinapanatili ang decentralization ng stake. Ito ay dahil inilalagay sa maraming machine ang mga key para sa bawat validator at kakailanganin ng mas malaking sabwatan para maging mapaminsala ang isang validator. + +Kung walang DVT, mas madali para sa mga staking provider na suportahan lang ang isa o dalawang configuration ng client para sa lahat ng kanilang mga validator, na nagpapatindi sa epekto ng isang bug sa client. Ang DVT ay maaaring gamitin upang ikalat ang panganib sa maraming configuration ng client at iba't ibang hardware, na siyang gumagawa ng katatagan sa pamamagitan ng diversity. + +**Ibinibigay ng DVT ang mga sumusunod na benepisyo sa Ethereum:** + +1. **Decentralization** ng consensus ng patunay ng stake ng Ethereum +2. Tinitiyak ang **pagiging aktibo** ng network +3. Lumilikha ng pagpapaubaya sa **pagkakamali ng validator** +4. Operasyon ng **Trust minimized** na validator operation +5. **Mas kaunting slashing** at panganib ng downtime +6. **Pinapaigting ang diversity** (client, data center, lokasyon, regulasyon, at iba pa.) +7. **Pinaigting na seguridad** ng pamamahala ng key ng validator + +## Paano gumagana ang DVT? {#how-does-dvt-work} + +Ang solusyon ng DVT ay naglalaman ng mga sumusunod na bahagi: + +- **[Shamir's secret sharing](https://medium.com/@keylesstech/a-beginners-guide-to-shamir-s-secret-sharing-e864efbf3648)** - Gumagamit ang mga validator ng [mga BLS key](https://tl.wikipedia.org/wiki/Boneh%E2%80%93Lynn%E2%80%93Shacham). Ang mga indibidwal na "key share" ng BLS ("mga key share") ay maaaring pagsama-samahin sa isang pinagsama-samang key (signature). Sa DVT, ang pribadong key para sa isang validator ay ang pinagsama-samang BLS signature ng bawat operator sa cluster. +- **[Threshold signature scheme](https://medium.com/nethermind-eth/threshold-signature-schemes-36f40bc42aca)** - Itinatakda ang bilang ng mga indibidwal na key share na kailangan para sa mga gawain sa pag-sign, hal., 3 sa 4. +- **[Distributed key generation (DKG)](https://medium.com/toruslabs/ang-distributed-key-generation-dkg-221fa40d0b4a)** - Cryptographic na prosesong gumagawa ng mga key share at ginagamit upang ipamahagi ang mga share ng isang kasalukuyan o bagong key ng validator sa mga node sa isang cluster. +- **[Multiparty computation (MPC)](https://messari.io/report/applying-multiparty-computation-to-the-world-of-blockchains)** - Lihim na ginagawa ang kumpletong key ng validator gamit ang multiparty computation. Hindi malalaman ng kahit anong indibidwal na operator ang kumpletong key—isang bahagi lang nito ang malalaman ng mga ito (ang "share" ng mga ito). +- **Protocol ng Consensus** - Pumipili ang protocol ng consensus ng isang node upang maging proposer ng block. Kahati ng mga ito sa block ang iba pang node sa cluster, na nagdaragdag ng kanilang mga key share sa pinagsama-samang signature. Kapag sapat na ang mga pangunahing bahagi ay pinagsama-sama, ang block ay iminungkahi na sa Ethereum. + +Ang mga distributed validator ay may built-in na fault tolerance at maaaring magpatuloy sa pagtakbo kahit na may ilang mga node ay na-offline. Ibig sabihin nito na matatag ang cluster kahit pa maging mapaminsala o tamad ang ilan sa mga node. + +## Mga use case ng DVT {#dvt-use-cases} + +May malalaking epekto ang DVT para sa mas malawak na industriya ng staking: + +### Mga solo staker {#solo-stakers} + +Binibigyang-daan din ng DVT ang non-custodial staking sa pamamagitan ng pagpapahintulot sa iyong ilagay ang key ng validator mo sa mga remote node habang pinapanatiling ganap na offline ang kumpletong key. Ibig sabihin nito, hindi kailangang maglaan ng pera ng mga home staker para sa hardware, habang mas malalabanan nila ang mga potensyal na pag-hack sa pamamagitan ng pamamahagi ng mga key share. + +### Staking as a service (SaaS) {#saas} + +Ang mga operator (tulad ng mga staking pool at institusyonal na staker) na namamahala ng maraming validator ay maaaring gumamit ng DVT upang mapaliit ang kanilang panganib. Sa pamamagitan ng pamamahagi ng kanilang infrastructure, makakapagdagdag ang mga ito ng kalabisan sa kanilang mga operasyon at pag-iba-ibahin ang mga uri ng hardware na ginagamit ng mga ito. + +Ibinabahagi ng DVT ang responsibilidad para sa pamamahala ng key sa iba't ibang mga node, na nangangahulugang maibabahagi rin ang gastos sa operasyon. Mapapaliit ng DVT ang panganib sa operasyon at gastos sa insurance para sa mga staking provider. + +### Staking pools {#staking-pools} + +Dahil sa mga standard na setup ng validator, ang mga staking pool at liquid staking provider ay inaatasang magkaroon ng iba't ibang antas ng tiwala sa nag-iisang operator dahil ang mga kita at pagkalugi ay ipinapamahagi sa buong pool. Umaasa rin ang mga ito na poprotektahan ng mga operator ang mga signing key dahil, hanggang ngayon, wala nang iba pang opsyon ang mga ito. + +Kahit na gumawa ng mga tradisyonal na pagsisikap upang ikalat ang panganib sa pamamagitan ng pamamahagi ng mga stake sa maraming operator, hiwalay pa ring pinapamahalaan ng bawat operator ang isang malaking stake. Ang pagtitiwala sa nag-iisang operator ay nagdudulot ng malalaking panganib kung hindi magiging mahusay ang performance nito, magkaroon ito ng downtime, makokompromiso ito, o kumilos sa mapaminsalang paraan. + +Sa pamamagitan ng paggamit ng DVT, lubos na lumiliit ang tiwalang kailangan mula sa mga operator. **Sa tulong ng mga pool, maaaring pangasiwaan ng mga operator ang mga stake nang hindi kinakailangang magkaroon ng mga key ng validator** (dahil mga key share lang ang ginagamit). Binibigyang-daan din nito na ipamahagi sa mas maraming operator ang mga stake (hal., sa halip na magkaroon ng nag-iisang operator na namamahala ng 1000 validator, binibigyang-daan ng DVT na pangasiwaan ang mga validator na iyon ng maraming operator). Titiyakin ng iba't ibang configuration ng operator na kung may masisira mang isang operator, makakapag-attest pa rin ang iba. Nagreresulta ito sa kalabisan at diversification na nagdudulot ng mas magandang performance at katatagan, habang pinapataas ng sobra ang mga reward. + +Ang isa pang benepisyo ng pagpapaliit sa tiwala sa nag-iisang operator ay maaaring pahintulutan ng mga staking pool ang mas bukas at walang pahintulot na partisipasyon ng mga operator. Sa pamamagitan nito, mapapaliit ng mga serbisyo ang kanilang panganib at masusuportahan nila ang decentralization ng Ethereum sa pamamagitan ng paggamit ng mga na-curate at walang pahintulot na hanay ng mga operator, halimbawa, sa pamamagitan ng pagpapares ng mga home o mas maliit na staker sa mas malalaking staker. + +## Mga potensyal na problema sa paggamit ng DVT {#potential-drawbacks-of-using-dvt} + +- **Karagdagang bahagi** - ang pag-introduce ng DVT node ay nagdaragdag ng isa pang bahagi na posibleng magkaproblema o maging vulnerable. Ang isang paraan upang maibsan ito ay ang pagtutok sa pagkakaroon ng maraming implementasyon ng isang DVT node, na tumutukoy sa maraming DVT client (tulad ng pagkakaroon ng maraming client para sa mga layer ng consensus at execution). +- **Gastos sa operasyon** - dahil ang DVT ang namamahagi ng validator sa maraming partido, nangangailangan ng mas maraming tool para sa operasyon sa halip na isang node lang, kaya mas lumalaki ang gastos sa operasyon. +- **Posibleng mas mataas na latency** - dahil gumagamit ang DVT ng protocol ng consensus para magkaroon ng consensus sa maraming mode na nagpapatakbo ng isang operator, posible itong magdulot ng mas mataas na latency. + +## Further Reading {#further-reading} + +- [Specs ng Ethereum distributed validator (mataas na antas)](https://github.com/ethereum/distributed-validator-specs) +- [Technical specs ng Ethereum distributed validator](https://github.com/ethereum/distributed-validator-specs/tree/dev/src/dvspec) +- [Shamir secret sharing demo app](https://iancoleman.io/shamir/) diff --git a/public/content/translations/tl/staking/pools/index.md b/public/content/translations/tl/staking/pools/index.md new file mode 100644 index 00000000000..400baf651d3 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/staking/pools/index.md @@ -0,0 +1,86 @@ +--- +title: Pinagsama-samang pag-stake +description: Pangkalahatang-ideya tungkol sa kung paano magsimula sa pooled staking ng ETH +lang: tl +template: staking +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/staking/leslie-pool.png +alt: Lumalangoy sa pool ang rhino na si Leslie. +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Mag-stake at makakuha ng mga reward sa anumang halaga ng ETH sa pamamagitan ng pakikipagtulungan sa iba + - Ipaubaya ang validator sa third party para sa mas madali at simpleng proseso + - Ilagay ang mga staking token sa sarili mong wallet +--- + +## Ano ang mga staking pool? {#what-are-staking-pools} + +Isang pagtutulungang diskarte ang mga staking pool para payagan ang maraming may mas maliliit na halaga ng ETH na makuha ang 32 ETH na kailangan para ma-activate ang isang set ng mga key ng validator. Hindi natural na sinusuportahan sa protokol ang pooling functionality, kaya hiwalay na gumawa ng mga solusyon para tugunan ang pangangailangang ito. + +May ilang pool na gumagamit ng mga smart contract, kung saan maaaring ideposito ang mga pondo sa isang contract, na namamahala at sumusubaybay sa iyong stake nang hindi umaasa sa third party, at nagbibigay sa iyo ng token na kumakatawan sa halagang ito. Maaaring hindi gumagamit ang ibang pool ng mga smart contract at off-chain na lang isinasaayos. + +## Bakit dapat mag-stake sa isang pool? {#why-stake-with-a-pool} + +Bukod sa mga benepisyo na aming inilahad sa aming [panimula sa staking](/staking/), ang staking sa isang pool ay may iba't ibang natatanging benepisyo. + + + + + + + + + +## Ano ang dapat isaalang-alang {#what-to-consider} + +Ang pinagsama-sama o ipinagkatiwalang staking ay hindi natural na sinusuportahan ng Ethereum protocol, ngunit dahil sa demand ng mga user na mag-stake ng wala pang 32 ETH, mas maraming solusyon ang binuo upang punan ang demand na ito. + +Ang bawat tool at ang mga tool o smart contract na ginagamit ng mga ito ay ginawa ng iba't ibang team, at may mga benepisyo at panganib ang bawat isa sa mga ito. Binibigyang-daan ng mga pool ang mga user na ipagpalit ang ETH nila sa token na kumakatawan sa staked ETH. Ang token ay kapaki-pakinabang dahil ito'y binibigyang-daan nito ang mga user na ipagpalit ang kahit anong halaga ng ETH sa yield-bearing token na may katumbas na halaga na kumikita mula sa mga reward sa staking na inilalapat sa kasalukuyang staked ETH (at vice versa) sa mga decentralized exchange kahit na ang mismong ETH ay mananatiling staked sa consensus layer. Nangangahulugan ito na ang pag-swap sa at mula sa yield-bearing staked-ETH product at "raw ETH" ay mabilis, madali, at hindi lang available sa mga multiple ng 32 ETH. + +Gayunpaman, ang mga staked-ETH token na ito ay karaniwang nagdudulot ng mga kagawiang mala-cartel kung saan nakokontrol ng ilang centralized na organisasyon ang malaking halaga ng staked ETH sa halip na sa maraming independiyenteng indibidwal. Dahil dito, nagkakaroon ng sitwasyong nagbibigay-daan sa censorship o pagkuha ng halaga. Sa staking, palaging ang pinakamainam na sitwasyon ay ang mga indibidwal ang nagpapatakbo ng mga validator sa sarili nilang hardware hangga't maaari. + +[Iba pang detalye tungkol sa mga panganib ng pag-stake ng mga token](https://notes.ethereum.org/@djrtwo/risks-of-lsd). + +Gumagamit ng mga attribute indicator sa ibaba para ipakita ang mga kapansin-pansing kalakasan o kahinaan ng isang nakalistang staking pool. Gamitin ang seksyong ito bilang sanggunian sa kung paano namin tinutukoy ang mga katangian na ito habang pumipili ka ng pool na sasalihan. + + + +## Tuklasin ang mga staking pool {#explore-staking-pools} + +May iba't ibang opsyon na available upang tulungan ka sa iyong pag-setup. Gamitin ang mga indicator sa itaas para magabayan ka sa mga tool sa ibaba. + + + + + +Tandaan ang kahalagahan ng pagpili ng serbisyo na seryoso sa [client diversity](/developers/docs/nodes-and-clients/client-diversity/), dahil pinapaigting nito ang seguridad ng network, at nililimitahan nito ang iyong panganib. Matutukoy ang mga serbisyo na may patunay ng paglilimita ng pangunahing paggamit ng client sa pamamagitan ng "execution client diversity" at "consensus client diversity." + +May mungkahi ka ba para sa staking tool na hindi namin nabanggit? Tingnan ang aming [patakaran sa product listing](/contributing/adding-staking-products/) para malaman kung ito ay angkop, at isumite ito para masuri. + +## Mga madalas itanong {#faq} + + +Karaniwang ang ERC-20 staking tokens ay ibinibigay sa mga stakers at kumakatawan sa halaga ng kanilang staked ETH kasama ang mga reward. Tandaan na medyo magkakaiba ang paraan ng iba't ibang pool ng pamamahagi ng mga reward para sa staking sa kanilang mga user, pero pangkaraniwan ito. + + + +Ngayon na! Ang Shanghai/Capella network upgrade ay nangyari noong Abril 2023, at inilunsad nito ang mga pag-withdraw sa staking. Ang mga validator accounts na sumusuporta sa mga staking pool ngayon ay may kakayahang umalis at i-withdraw ang ETH at ilagay sa kanilang itinakdang withdrawal address. Dahil dito, magkakaroon ka ng kakayahang i-redeem ang bahagi mo sa stake para sa kasalukuyang ETH. Magtanong sa iyong provider upang malaman kung paano nila sinusuportahan ang functionality na ito. + +Binibigyang-daan naman ng mga pool na gumagamit ng ERC-20 staking token ang mga user na i-trade ang token na ito sa open market. Kung gayon, maibebenta mo ang iyong staking position at makakapag-"withdraw" ka nang hindi inaalis ang EH sa staking contract. + +Iba pang detalye tungkol sa mga pag-withdraw sa staking + + + +Maraming pagkakatulad ang mga opsyong ito sa pooled staking at mga centralized exchange, gaya ng kakayahang mag-stake ng maliliit na halaga ng ETH at pagsama-samahin ang mga ito upang mapagana ang mga validator. + +Hindi katulad ng mga centralized exchange, gumagamit ang maraming iba pang opsyon sa pooled staking ng mga smart contract a/o mga staking token, na karaniwang mga ERC-20 token na maaari mong ilagay sa sarili mong wallet, at mabili o maibenta gaya ng ibang token. Nagbibigay ito ng layer ng sovereignty at seguridad sa pamamagitan ng pagbibigay sa iyo ng kontrol sa iyong mga token, pero hindi ka pa rin nito bibigyan ng direktang kontrol sa validator client na nagpapatunay para sa iyo sa background. + +May ilang opsyon sa pooling na mas decentralized kumpara sa iba pagdating sa mga node na sumusuporta sa mga ito. Upang itaguyod ang kalagayan at decentralization ng network, palaging hinihikayat ang mga staker na pumili ng pooling service na nag-e-enable ng isang set ng mga node operator na hindi kailangan ng pahintulot at decentralized. + + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +- [Ang Ethereum Staking Directory](https://www.staking.directory/) - _Eridian at Spacesider_ +- [Pag-stake gamit ang Rocket Pool - Pangkalahatang-ideya ng Staking](https://docs.rocketpool.net/guides/staking/overview.html) - _Mga dokumento ng RocketPool_ +- [Pag-stake ng Ethereum gamit ang Lido](https://help.lido.fi/en/collections/2947324-staking-ethereum-with-lido) - _Mga pantulong na dokumento ng Lido_ diff --git a/public/content/translations/tl/staking/saas/index.md b/public/content/translations/tl/staking/saas/index.md new file mode 100644 index 00000000000..4051db21b87 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/staking/saas/index.md @@ -0,0 +1,95 @@ +--- +title: Pag-stake bilang isang serbisyo +description: Pangkalahatang-ideya tungkol sa kung paano magsimula sa pooled staking ng ETH +lang: tl +template: staking +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/staking/leslie-saas.png +alt: Lumulutang sa ulap ang rhino na si Leslie. +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Ang mga third-party node operator ang nangangasiwa sa operasyon ng iyong validator client + - Magandang opsyon para sa sinumang may 32 ETH na hindi kumportable sa pagiging teknikal at kumplikado ng pagpapatakbo ng node + - Iwasang umasa sa iba, at panatilihing hawak mo ang iyong mga withdrawal key +--- + +## Ano ang staking bilang serbisyo? {#what-is-staking-as-a-service} + +Ang Staking as a Service (“SaaS") ay kumakatawan sa kategorya ng mga serbisyo sa staking kung saan mo idineposito ang sarili mong 32 ETH para sa isang validator, ngunit itinatalaga mo ang operasyon ng node sa isang third-party operator. Kadalasan, sa prosesong ito, ginagabayan ka sa buong inisyal na pag-set up, na kinabibilangan ng paggawa at pag-deposit ng key, at pagkatapos ay ia-upload ng mga signing key mo sa operator. Sa tulong nito, papatakbuhin ng serbisyo ang iyong validator para sa iyo, na kadalasang may bayad bawat buwan. + +## Bakit dapat mag-stake gamit ang isang serbisyo? {#why-stake-with-a-service} + +Hindi natural na sinusuportahan ng Ethereum protocol ang pagtatalaga ng stake, kaya ginawa ang mga serbisyong ito para punan ang pangangailangan na ito. Kung mayroon kang 32 ETH na ise-stake, pero hindi ka kumportableng mangasiwa ng hardware, binibigyang-daan ka ng mga serbisyong SaaS na italaga ang mahirap na trabaho habang nakakakuha ka ng mga natural na block reward. + + + + + + + + + +## Ano ang dapat isaalang-alang {#what-to-consider} + +Dumarami ang mga SaaS provider na tutulong sa iyong i-stake ang iyong ETH, pero may kanya-kanyang benepisyo at panganib ang mga ito. Ang lahat ng opsyon sa SaaS ay nangangailangan ng mga karagdagang trust assumption kumpara sa home-staking. Ang mga opsyon sa Saas ay maaaring naglalagay ng karagdagang code sa mga Ethereum client na hindi bukas o naa-audit. Mayroon ding hindi magandang epekto ang SaaS sa decentralization ng network. Depende sa setup, maaaring hindi mo kontrolado ang iyong validator - maaaring gamitin ng operator ang iyong ETH sa maling paraan. + +Ang mga attribute indicator ay ginagamit sa ibaba para ipakita ang mga kapansin-pansing kalakasan o kahinaan ng isang nakalistang SaaS provider. Gamitin ang seksyong ito bilang sanggunian sa pagtukoy ng mga katangian na ito habang pumipili ka ng serbisyong tutulong sa iyo sa iyong pag-stake. + + + +## Tuklasin ang mga staking service provider {#saas-providers} + +Narito ang ilang mga available na mga SaaS provider. Gamitin ang mga indicator sa itaas upang tulungan kang gamitin ang mga serbisyong ito + + + +### Mga SaaS provider + + + +Tandaan ang kahalagahan ng pagsuporta sa [client diversity](/developers/docs/nodes-and-clients/client-diversity/) dahil pinapaigting nito ang seguridad ng network, at nililimitahan nito ang iyong panganib. Matutukoy ang mga serbisyo na may patunay ng paglilimita ng pangunahing paggamit ng client sa pamamagitan ng "execution client diversity" at "consensus client diversity." + +### Mga Generator ng Key + + + +Mayroong mungkahi para sa pag-stake bilang service provider na aming nakaligtaan? Tingnan ang aming [patakaran sa product listing](/contributing/adding-staking-products/) para malaman kung ito ay angkop, at isumite ito para masuri. + +## Mga madalas itanong {#faq} + + +Mag-iiba ang mga usapan depende sa provider, pero karaniwan kang gagabayan sa pag-set up ng anumang signing key na iyong kailangan (isa bawat 32 ETH), at ia-upload ang mga ito sa iyong provider para payagan ang mga itong mag-validate para sa iyo. Hindi nagbibigay ang mga signing key ng anumang kakayahang mag-withdraw, mag-transfer, o gastusin ang iyong pondo. Gayunpaman, nagbibigay ang mga ito ng kakayahang bumoto para sa consensus, na kung hindi maayos na gagawin ay maaaring magdulot ng mga parusa offline o slashing. + + + +Oo. Ang bawat account ay binubuo ng mga BLS signing key at mga BLS withdrawal key. Upang magawa ng isang validator na patunayan ang kalagayan ng chain, lumahok sa mga sync committee at magmungkahi ng mga block, dapat maa-access kaagad ng validator client ang mga signing key. Dapat nakakonekta ang mga ito sa internet, at nang sa gayon ay maituturing na mga "hot" key. Isa itong kinakailangan para makapagpatunay ang iyong validator, kung kaya, pinaghihiwalay ang mga key na ginagamit para mag-transfer o mag-withdraw ng pondo para sa mga dahilang panseguridad. + +Ang mga BLS withdrawal key ay ginagamit upang mag-sign ng one-time na mensahe na nagtatakda kung saang execution layer account mapupunta ang mga staking reward at inilabas na pondo. Kapag na-broadcast na ang mensaheng ito, hindi na kailangan ang mga BLS withdrawal key. Sa halip, permanenteng itatalaga ang kontrol sa na-withdraw na pondo sa address na iyong ibinigay. Binibigyang-daan ka nitong magtakda ng withdrawal address na naka-secure sa pamamagitan ng iyong sariling cold storage, na nagpapaliit sa posibilidad na manganib ang pondo ng iyong validator, kahit na may ibang nagkokontrol ng mga signing key ng iyong validator. + +Kailangang i-update ang mga kredensyal sa pag-withdraw para makapag-withdraw\*. Sa prosesong ito, gagawin ang mga withdrawal key gamit ang iyong mnemonic seed phrase. + +Tiyaking maingat mong iba-back up ang seed phrase na ito, kung hindi ay hindi mo magagawa ang iyong mga withdrawal key kapag kailangan na itong gawin. + +\*Hindi ito kailangang itakda ng mga staker na nagbigay ng withdrawal address na may inisyal na deposito. Magtanong sa iyong SaaS provider para sa suporta tungkol sa kung paano ihanda ang iyong validator. + + + +Ipinatupad ang pag-withdraw sa staking sa Shanghai/Capella upgrade noong Abril 2023. Kailangang magbigay ng mga staker ng withdrawal address (kung hindi ito ibinigay sa inisyal na deposito), at awtomatikong sisimulang ipamahagi ang mga reward payment bawat ilang araw. + +Puwede ring ganap na umalis ang mga validator bilang validator, na siyang magbubukas ng natitirang nilang ETH balance para ma-withdraw. Matatanggap ng mga account na nagbigay ng execution withdrawal address at nakatapos ng proseso ng pag-alis ang kanilang buong balanse sa withdrawal address na ibinigay sa susunod na validator sweep. + +Iba pang detalye tungkol sa mga pag-withdraw sa staking + + + +Sa pamamagitan ng paggamit ng SaaS provider, ipinagkakatiwala mo ang operasyon ng iyong node sa iba. May kaakibat itong panganib ng hindi magandang performance ng node, na hindi mo makokontrol. Kung ma-slash ang validator mo, papatawan ng parusa ang validator balance mo at puwersahang aalisin sa validator pool. + +Kapag natapos na ang proseso ng slashing/pag-alis, ililipat ang pondong ito sa withdrawal address na nakatalaga sa validator. Para gumana ito, kailangang magbigay ng withdrawal address. Maaaring naibigay na ito sa inisyal na deposito. Kung hindi, kakailanganing gamitin ang mga withdrawal key ng validator para mag-sign ng mensaheng nagdedeklara ng withdrawal address. Kung walang ibinigay na withdrawal address, hindi makukuha ang pondo hangga't hindi ito naibibigay. + +Makipag-ugnayan sa indibidwal na SaaS provider para sa iba pang detalye tungkol sa anumang guarantee o opsyon sa insurance, at para sa mga tagubilin sa kung paano magbigay ng withdrawal address. Kung gusto mong ikaw lang ang nagkokontrol ng iyong validator setup, magbasa pa tungkol sa kung paano i-solo stake ang iyong ETH. + + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +- [Ang Ethereum Staking Directory](https://www.staking.directory/) - _Eridian at Spacesider_ +- [Pagsusuri sa Mga Serbisyo sa Staking](https://www.attestant.io/posts/evaluating-staking-services/) - _Jim McDonald 2020_ diff --git a/public/content/translations/tl/staking/solo/index.md b/public/content/translations/tl/staking/solo/index.md new file mode 100644 index 00000000000..786b3d7fd03 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/staking/solo/index.md @@ -0,0 +1,206 @@ +--- +title: Home stake your ETH +description: An overview of how to get started home staking your ETH +lang: tl +template: staking +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/staking/leslie-solo.png +alt: Ang rhino na si Leslie na nasa sarili niyang computer chip. +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Direktang makatanggap ng maximum rewards mula sa protocol para sa pagpapatakbo nang maayos sa iyong validator at pagpapanatili ritong online + - Patakbuhin ang home hardware at personal na magdagdag sa seguridad at decentralization ng Ethereum network + - Iwasang umasa sa iba, at huwag ibigay sa iba ang kontrol ng mga key sa iyong mga pondo +--- + +## What is home staking? {#what-is-solo-staking} + +Home staking is the act of [running an Ethereum node](/run-a-node/) connected to the internet and depositing 32 ETH to activate a [validator](#faq), giving you the ability to participate directly in network consensus. + +**Home staking increases the decentralization of the Ethereum network**, making Ethereum more censorship-resistant and robust against attacks. Maaaring hindi makatulong sa network ang ibang paraan ng staking sa ganitong paraan. Home staking is the best staking option for securing Ethereum. + +Ang isang Ethereum node ay binubuo ng execution layer (EL) client at consensus layer (CL) client. Ang mga client na ito ay mga software na nagtutulungan, kasama ang valid na set ng mga signing key, upang mag-verify ng mga transaksyon at mga block, patunayan ang tamang head ng chain, mag-aggregate ng mga attestation, at magmungkahi ng mga block. + +Home stakers are responsible for operating the hardware needed to run these clients. Lubos na inirerekomendang gumamit ng nakalaang machine para dito na pinapatakbo mo sa tahanan–makakabuti ito para sa kalagayan ng network. + +A home staker receives rewards directly from the protocol for keeping their validator properly functioning and online. + +## Why stake home? {#why-stake-solo} + +Home staking comes with more responsibility but provides you with maximum control over your funds and staking setup. + + + + + + + +## Considerations before home staking {#considerations-before-staking-solo} + +As much as we wish that home staking was accessible and risk free to everyone, this is not reality. There are some practical and serious considerations to keep in mind before choosing to home stake your ETH. + + + +Kapag pinapatakbo mo ang sarili mong node, dapat kang maglaan ng oras para alamin kung paano gamitin ang napili mong software. Kasama dito ang pagbabasa ng mga kaugnay na dokumentasyon at pagiging updated sa mga komunikasyon ng mga dev team. + +Kung mas nauunawaan mo ang software na iyong pinapatakbo at kung paano gumagana ang patunay ng stake, mas maliit ang panganib bilang staker, at mas madaling ayusin ang anumang problema na maaari mong kaharapin kalaunan bilang operator ng node. + + + +Kung mas nauunawaan mo ang software na iyong pinapatakbo at kung paano gumagana ang patunay ng stake, mas maliit ang panganib bilang staker, at mas madaling ayusin ang anumang problema na maaari mong kaharapin kalaunan bilang operator ng node. Makakatulong kung nauunawaan ang command-line interface, pero hindi na ito lubos na kinakailangan. + +Ito rin ay nangangailangan ng napaka-basic na hardware setup, at pag-unawa sa minimum na inirerekomendang specs. + + + +Tulad kung paano sine-secure ng mga pribadong key ang iyong Ethereum address, kakailanganin mong gumawa ng mga key na para mismo sa iyong validator. Dapat mong maunawaan kung paano panatilihing ligtas at secure ang anumang seed phrase o pribadong key.{' '} + +Seguridad at pag-iwas sa scam ng Ethereum + + + +May mga pagkakataon na papalya ang hardware, magkakaroon ng error sa mga koneksyon sa network, at may mga pagkakataong kakailanganing i-upgrade ang software ng client. Ang pangangalaga sa node ay hindi maiiwasan at kakailanganin mo itong bigyan ng pansin paminsan-minsan. Kakailanganin mong tiyaking magiging updated ka sa anumang inaasahang upgrade sa network, o iba pang mahahalagang pag-upgrade sa client. + + + +Ang iyong mga reward ay nakabatay sa oras na online ang iyong validator at maayos ang pagpapatunay. Magpapataw ng multa para sa downtime na nakabatay sa bilang ng iba pang validator na offline sa parehong panahon, ngunit hindi ito magreresulta sa slashing. Ang bandwidth ay mahalaga rin, dahil nababawasan ang mga reward para sa mga pag-attest na hindi natatanggap sa tamang oras. Ang kahilingan ay maaaring magbago, pero inirerekomenda ang hindi bababa sa 10 Mb/s na up at down. + + + +Naiiba sa mga penalty sa kawalan ng aktibidad na ipapataw dahil sa pagiging offline, ang slashing ay isang mas matinding penalty na ipinapataw para sa mga mapaminsalang pagkilos. Sa pamamagitan ng pagpapatakbo ng isang minority client nang naka-load ang iyong mga key sa iisang machine lang sa bawat pagkakataon, lumiliit ang panganib na makaranas ka ng slashing. Sa kabila nito, dapat alam ng lahat ng staker ang mga panganib ng slashing. + + Iba pang detalye tungkol sa slashing at validator lifecycle + + + + + +## Paano ito gumagana {#how-it-works} + + + +Habang aktibo ka, magkakaroon ka ng mga ETH reward, na ide-deposito paminsan-minsan sa iyong withdrawal address. + +Kung gusto mo, maaari kang umalis bilang validator, kung kaya, hindi mo na kailangang maging online at hindi mo na matatanggap ang anupamang reward. Ang iyong natitirang balanse ay iwi-withdraw sa withdrawal address na itatalaga mo sa panahon ng pag-set up. + +[Iba pang detalye tungkol sa mga pag-withdraw sa staking](/staking/withdrawals/) + +## Magsimula sa Staking Launchpad {#get-started-on-the-staking-launchpad} + +Ang Staking Launchpad ay isang open source na application na tutulong sa iyong maging staker. Gagabayan ka nito sa pagpili ng iyong mga client, paggawa ng iyong mga key at pagdedeposito ng ETH mo sa staking deposit contract. May checklist na ibinibigay upang tiyakin na nagawa mo ang lahat para ligtas na ma-set up ang iyong validator. + + + +## Ano ang dapat isaalang-alang sa mga tool para sa node at client setup {#node-tool-considerations} + +There are a growing number of tools and services to help you home stake your ETH, but each come with different risks and benefits. + +Ang mga attribute indicator ay ginagamit sa ibaba upang ipahiwatig ang mga kapansin-pansing kalakasan o kahinaan ng isang nakalistang staking tool. Gamitin ang seksyong ito bilang sanggunian sa kung paano namin tinutukoy ang mga attribute na ito habang pumipili ka ng mga tool na tutulong sa iyong staking journey. + + + +## Tingnan ang mga tool para sa pag-set up ng node at client {#node-and-client-tools} + +May iba't ibang opsyon na available upang tulungan ka sa iyong pag-setup. Gamitin ang mga indicator sa itaas para magabayan ka sa mga tool sa ibaba. + + + +### Mga tool para sa node + + + +Tandaan ang kahalagahan ng pagpili ng [minority client](/developers/docs/nodes-and-clients/client-diversity/) dahil pinapaigting nito ang seguridad ng network, at nililimitahan nito ang iyong panganib. Ang mga tool na nagbibigay-daan sa iyong mag-set up ng minority client ay tinutukoy bilang "multi-client." + +### Mga Generator ng Key + +Ang mga tool na ito ay maaaring gamitin bilang alternatibo sa [Staking Deposit CLI](https://github.com/ethereum/staking-deposit-cli/) upang tumulong sa paggawa ng key. + + + +May mungkahi ka ba para sa staking tool na hindi namin nabanggit? Tingnan ang aming [patakaran sa product listing](/contributing/adding-staking-products/) para malaman kung ito ay angkop, at isumite ito para masuri. + +## Explore home staking guides {#staking-guides} + + + +## Mga madalas itanong {#faq} + +Ilan ito sa mga pinakakaraniwang tanong tungkol sa staking na mahalagang malaman. + + + +Ang validator ay isang virtual entity sa Ethereum at nakikilahok sa consensus ng Ethereum protocol. Ang mga validator ay kinakatawan ng isang balanse, pampublikong key, at iba pang property. Ang validator client ang software na kumikilos para sa validator sa pamamagitan ng pangangasiwa at paggamit sa pribadong key nito. Maaaring mangasiwa ang isang validator client ng maraming pares ng key, na nagkokontrol ng maraming validator. + + + + +Ang bawat key-pair na nauugnay sa isang validator ay nangangailangan ng eksaktong 32 ETH para ma-activate. Ang pagdedeposito ng mas maraming ETH sa isang set ng mga key ay hindi nagpapalaki sa posibildad na makakuha ng mga reward, dahil limitado ang bawat validator sa epektibong balanse na 32 ETH. Ibig sabihin nito, isinasagawa ang staking nang kada 32 ETH, kung saan may sariling set ng mga key at balanse ang bawat isa. + +Huwag magdeposito ng mahigit 32 ETH para sa isang validator. Hindi nito mapaparami ang iyong mga reward. Kung mayroon nang itinakdang withdrawal address para sa validator, ang sobrang pondo na higit sa 32 ETH ay awtomatikong iwi-withdraw sa address na ito sa susunod na validator sweep. + +If home staking seems too demanding for you, consider using a staking-as-a-service provider, or if you're working with less than 32 ETH, check out the staking pools. + + + +Ang pagiging offline kapag maayos na nagfa-finalize ang network ay HINDI magreresulta sa pag-slash. Magkakaroon ng maliliit na multa para sa kawalan ng aktibidad kung ang iyong validator ay hindi available na magpatunay para sa isang partikular na epoch (tumatagal nang 6.4 minuto ang bawat isa), ngunit labis itong naiiba sa slashing. Ang mga multang na ito ay bahagyang mas kaunti kaysa sa reward na maaari mo sanang makuha kung available para magpatunay ang validator, at mababawi ang mga pagkalugi sa pamamagitan ng halos katumbas na panahon ng pagiging online ulit. + +Tandaan na ang mga penalty para sa kawalan ng aktibidad ay nakabatay sa bilang ng mga validator na offline sa parehong panahon. Sa mga sitwasyon kung saan sabay-sabay na offline ang malaking bahagi ng network, mas malaki ang ipapataw na penalty para sa bawat isa sa mga validator na ito kumpara kung isang validator lang ang hindi available. + +Sa mga sukdulang sitwasyon, kung hihinto sa pag-finalize ang network dahil offline ang mahigit sa isang-tatlo ng mga validator, mapeperhuwisyo ang mga user ng quadratic inactivity leak, na labis na pagkaubos ng ETH mula sa mga offline na validator account. Binibigyang-daan nito ang network na ayusin ang sarili nito sa pamamagitan ng paggamit ng ETH ng mga hindi aktibong validator hanggang sa maging 16 ETH ang kanilang balanse, at sa puntong iyon, awtomatiko silang aalisin sa validator pool. Kalaunan, mapupunan ulit ng mga natitirang online na validator ang 2/3 ng network, na siyang sasapat sa supermajority na kinakailangan para maisapinal ulit ang chain. + + + +Sa madaling salita, hindi ito ganap na masisigurado, ngunit kung kikilos ka nang walang masamang hangarin, magpapatakbo ka ng minority client at papanatilihin mo lang ang mga signing key mo sa isang machine sa bawat pagkakataon, halos zero ang tsansang ma-slash ka. + +Mayroon lang ilang partikular na paraan na maaaring magresulta sa pag-slash ng validator at pagkatanggal nito sa network. Habang isinusulat ito, ang mga slashing na nangyari ay produkto lang ng mga redundant na hardware setup kung saan sino-store ang mga signing key sa dalawang magkahiwalay na machine sa bawat pagkakataon. Ito ay maaaring hindi sinasadyang magresulta sa isang double vote mula sa iyong mga key, na isang pagkakasalang ma-slash. + +Ang pagpapatakbo ng isang supermajority client (anumang client na ginagamit ng mahigit 2/3 ng network) ay nagdadala rin ng panganib ng potensyal na pag-slash kung sakaling may bug ang client na ito na nagreresulta sa chain fork. Ito ay maaaring magdulot ng depektibong fork na maisapinal. Upang maibalik sa tamang chain, kinakailangang magsumite ng surround vote sa pamamagitan ng pagsusumikap na bawiin ang isang naisapinal na block. Ito rin ay isang slashable offense at maaari itong maiwasan sa pamamagitan ng pagpapatakbo na lang ng isang minority client. + +Ang mga katumbas na bug sa isang minority client ay hindi kailanman maisasapinal at hindi kailanman magreresulta sa isang surround vote, at magdudulot lang ng mga penalty para sa kawalan ng aktibidad, hindi sa slashing. + + + + + +Maaaring medyo magkakaiba ang performance at user interface ng mga indibidwal na client, dahil ginawa ang bawat isa sa mga ito ng iba't ibang team gamit ang iba't ibang programming language. Gayunpaman, wala sa mga ito ang "pinakamahusay." Ang lahat ng production client ay magagandang uri ng software na nagsasagawa ng mga pangunahing function na mag-sync at mag-interact sa blockchain. + +Dahil ibinibigay ng lahat ng production client ang parehong basic functionality, napakahalaga na pumili ka ng minority client, ibig sabihin, anumang client na HINDI kasalukuyang ginagamit ng karamihan sa mga validator sa network. Maaaring hindi ito rasonable, pero ang pagpapatakbo ng majority o supermajority client ay maglalagay sa iyo sa mas malaking panganib ng slashing kung sakaling magkaroon ng bug sa client na iyon. Labis na nililimitahan ng pagpapatakbo ng minority client ang mga panganib na ito. + +Magbasa pa tungkol sa kung bakit mahalaga ang iba't ibang client + + + +Bagama't maaaring gumamit ng virtual private server (VPS) bilang pamalit sa home hardware, ang pisikal na access at lokasyon ng iyong validator client ay mahalaga. Sa tulong ng mga centralized cloud solution tulad ng Amazon Web Services o Digital Ocean, hindi na kailangang kumuha at magpatakbo ng hardware, ngunit ang kapalit nito ay pag-centralize sa network. + +Kapag mas maraming validator client ang tumatakbo sa isang centralized cloud storage solution, mas magiging mapanganib ito para sa mga user na ito. Kapag nagkaroon ng anumang pangyayari na magpapa-offline sa mga provider na ito, isa mang atake, mga panregulatoryong demand, o simpleng pagkawala ng kuryente/internet, sabay-sabay na mag-o-offline ang bawat validator client na umaasa sa server na ito. + +Ang mga penalty sa pagiging offline ay nakabatay sa bilang ng iba pang provider na offline sa parehong panahon. Kapag gumamit ng VPS, mas mapapalaki ang panganib na mas magiging matindi ang ipapataw na penalty sa pagiging offline, at mapapalaki nito ang posibilidad na makaranas ka ng quadratic leaking o slashing kung sakaling maging masyadong malaki ang outage. Upang mapaliit ang panganib para sa iyo at sa network, lubos na hinihikayat ang mga user na kumuha at magpatakbo ng sarili nilang hardware. + + + + +Ang anumang uri ng withdrawal mula sa Beacon Chain ay nangangailangan ng pagtatakda ng mga kredensyal sa pag-withdraw. + +Itinatakda ito ng mga bagong staker sa panahon ng paggawa ng key at deposito. Maaaring i-upgrade ng mga kasalukuyang staker na hindi pa nakapag-set nito ang kanilang mga key para masuportahan ang functionality na ito. + +Kapag naitakda na ang mga kredensyal sa pag-withdraw, ang mga reward payment (nalikom na ETH matapos ang unang 32) ay pana-panahong awtomatikong ipapamahagi sa withdrawal address. + +Upang ma-unlock at maibalik ang iyong buong balanse, dapat mo ring tapusin ang proseso ng pag-aalis ng iyong validator. + +Iba pang detalye tungkol sa mga pag-withdraw sa staking + + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +- [Ang Ethereum Staking Directory](https://www.staking.directory/) - _Eridian at Spacesider_ +- [Ang Problema ng Ethereum sa Client Diversity](https://hackernoon.com/ethereums-client-diversity-problem) - _@emmanuelawosika 2022_ +- [Pagtulong sa Client Diversity](https://www.attestant.io/posts/helping-client-diversity/) - _Jim McDonald 2022_ +- [Client diversity sa consensus layer ng Ethereum](https://mirror.xyz/jmcook.eth/S7ONEka_0RgtKTZ3-dakPmAHQNPvuj15nh0YGKPFriA) - _jmcook.eth 2022_ +- [Paano Dapat Gawin: Bumili ng Hardware para sa Ethereum Validator](https://www.youtube.com/watch?v=C2wwu1IlhDc) - _EthStaker 2022_ +- [Bawat Hakbang: Paano sumali sa Ethereum 2.0 Testnet](https://kb.beaconcha.in/guides/tutorial-eth2-multiclient) - _Butta_ +- [Mga Tip para sa Pag-iwas sa Slashing sa Eth2](https://medium.com/prysmatic-labs/eth2-slashing-prevention-tips-f6faa5025f50) - _Raul Jordan 2020_ + + diff --git a/public/content/translations/tl/staking/withdrawals/index.md b/public/content/translations/tl/staking/withdrawals/index.md new file mode 100644 index 00000000000..79d11b95e82 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/staking/withdrawals/index.md @@ -0,0 +1,218 @@ +--- +title: Mga pagbawi ng pag-stake +description: Page na nagbubuod sa kung ano ang mga pag-push withdraw sa staking, paano ito gumagana, at kung ano ang dapat gawin ng mga staker para makuha ang mga reward nila +lang: tl +template: staking +image: /images/staking/leslie-withdrawal.png +alt: Ang rhino na si Leslie kasama ng mga natanggap niyang reward mula sa staking +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Binigyang-daan ng Shanghai/Capella upgrade ang mga pag-withdraw sa staking sa Ethereum + - Upang magamit ang serbisyo, kinakailangan ng mga operator ng validator na magbigay ng withdrawal address + - Ang mga reward ay awtomatikong ipinapamahagi sa bawat ilang araw + - Matatanggap ng mga validator na ganap na aalis sa staking ang kanilang natitirang balanse +--- + + +Ang pag-withdraw sa staking ay in-enable kasabay ng Shanghai/Capella ugrade na naganap noong Abril 12, 2023. Iba pang detalye tungkol sa Shanghai/Capella + + +Ang **mga pag-withdraw sa staking** ay tumutukoy sa mga pag-transfer ng ETH mula sa validator account na nasa consensus layer ng Ethereum (ang Beacon Chain), papunta sa execution layer kung saan ito magagamit sa mga transaksyon. + +Ang **mga reward payment para sa sobrang balanse** na mahigit 32 ETH ay awtomatiko at regular na ipapadala sa withdrawal address na naka-link sa bawat validator, kapag ibinigay na ito ng user. Ang mga user ay puwede ring **ganap na umalis sa staking**, na nagbubukas ng kanilang buong balanse bilang validator. + +## Mga reward mula sa staking {#staking-rewards} + +Ang mga pagbabayad sa reward ay awtomatikong ipinoproseso para sa mga aktibong validator account na may maxed out na effective balance na 32 ETH. + +Ang anumang balanse na mahigit 32 ETH na nakamit sa pamamagitan ng mga reward ay hindi talaga nagdadagdag sa pangunahing balanse, o hindi nagpapataas ng weight ng validator sa network, kaya, awtomatiko itong i-withdraw bilang reward payment kada ilang araw. Maliban sa pagbibigay ng withdrawal address isang beses, hindi kinakailangan ng anumang aksyon mula sa operator ng validator para sa mga reward na ito. Ito ay nagsisimula sa consensus layer, kung kaya, walang gas (bayarin sa transaksyon) na kinakailangan sa kahit anong hakbang. + +### Paano tayo nakarating dito? {#how-did-we-get-here} + +Sa mga nakaraang taon, ang Ethereum ay sumailalim sa ilang pag-upgrade sa network at nag-transition sa network na pinoprotektahan ng ETH mismo, sa halip ng energy-intensive mining tulad ng dati. Ang paglahok sa consensus sa Ethereum ay kinikilala na ngayon bilang "staking", dahil ang mga kalahok ay boluntaryong naglalagay ng kanilang ETH sa isang "stake" upang magkaroon ng kakayahan na makilahok sa network. Ang mga user na sumusunod sa mga panuntunan ay mabibigyan ng gantimpala, habang ang mga magtatangkang mandaya ay maaaring parusahan. + +Mula nang ilunsad ang staking deposit contract noong Nobyembre 2020, boluntaryong naglagay ang ilang matapang na nanguna sa Ethereum ng mga pondo upang i-activate ang "mga validator", na mga espesyal na account na may karapatang pormal na patunayan ang at magmungkahi ng mga block, alinsunod sa mga panuntunan ng network. + +Bago ang Shanghai/Capella upgrade, hindi mo magamit o ma-access ang iyong na-stake na ETH. Ngunit ngayon, maaari mong piliin awtomatikong matanggap ang iyong mga reward sa isang piling account, at mawi-withdraw mo rin ang iyong na-stake na ETH kung kailan mo gusto. + +### Paano ako maghahanda? {#how-do-i-prepare} + + + +### Mahahalagang paunawa {#important-notices} + +Ang pagbibigay ng withdrawal address ay isang kinakailangang hakbang para sa anumang validator account bago ito maging eligible na mag-withdraw ng ETH mula sa balanse nito. + + + Ang bawat validator account ay maaari lang magkaroon ng isang withdrawal address, nang isang beses lang. Kapag nakapili na ng address at naisumite na ito sa consensus layer, hindi na ito maaaring bawiin o baguhin ulit. I-double check ang pagmamay-ari at katumpakan ng address na ibinigay bago ito isumite. + + +Sa ngayon, walang banta sa pondo mo kung hindi mo ito ibibigay, basta't nananatiling ligtas offline ang iyong mnemonic/seed phrase, at hindi ito nakompromiso sa anumang paraan. Kung hindi maipapakita ang mga kredensyal sa pag-withdraw, hindi makukuha ang ETH sa validator account hangga't hindi nagbibigay ng withdrawal address. + +## Ganap na pag-alis sa staking {#exiting-staking-entirely} + +Kailangang magbigay ng withdrawal address bago ma-transfer ang _anumang_ pondo mula sa balanse ng validator account. + +Ang mga user na nagnanais na ganap na umalis sa staking at i-withdraw ang kanilang buong balanse ay kinakailangan ding mag-sign at mag-broadcast ng mensahe ng "boluntaryong pag-alis" gamit ang mga key ng validator para masimulan ang proseso ng pag-alis sa staking. Ito ay ginagawa gamit ang iyong validator client at isinusumite sa iyong consensus node, at hindi nangangailangan ng gas. + +Ang proseso ng pag-alis ng isang validator sa staking ay gumugugol ng iba't ibang oras, depende sa kung ilan pang validator ang umaalis sa parehong panahon. Kapag tapos na, ang account na ito ay hindi na magiging responsable sa pagganap ng mga tungkulin sa validator network, hindi na eligibile para sa mga reward, at hindi na rin nagse-"stake" ng kanilang ETH. Sa oras na ito, ang account ay ituturing na ganap nang "withdrawable". + +Kapag ang isang account ay na-flag na bilang "withdrawable", at nagbigay na ng mga kredensyal sa pag-withdraw, wala nang kailangang gawin ang user kundi maghintay. Ang mga account ay awtomatiko at tuloy-tuloy na isi-sweep ng mga block proposer para sa mga eligible na exited fund, at ita-transfer ang buong balanse ng iyong account (kilala rin bilang "full withdrawal") sa susunod na sweep. + +## Kailan pinapagana ang mga pag-withdraw sa staking? {#when} + +Live na ang mga pag-withdraw sa staking! Ang functionality ng pag-withdraw ay in-enable bilang bahagi ng Shanghai/Capella upgrade na naganap noong Abril 12, 2023. + +Ang Shanghai/Capella upgrade ang nagbigay-daan para maibalik ang na-stake na ETH sa mga regular na Ethereum account. Sinubaybayan nito ang pag-stake ng liquidity, at inilapit nito ang Ethereum sa layunin nitong bumuo ng sustainable, scalable, at secure na decentralized ecosystem. + +- [Iba pang detalye tungkol sa kasaysayan ng Ethereum](/history/) +- [Iba pang detalye tungkol sa roadmap ng Ethereum](/roadmap/) + +## Paano gumagana ang mga withdrawal payment? {#how-do-withdrawals-work} + +Ang pagiging karapat-dapat ng isang partikular na validator para sa pag-withdraw ay tinutukoy sa pamamagitan ng kalagayan mismo ng validator account. Hindi kailangan ng anumang user input anumang oras upang matukoy kung dapat magsimula ng pag-withdraw ang account o hindi—ang buong proseso ay awtomatikong ginagawa ng consensus layer sa isang tuloy-tuloy na loop. + +### More of a visual learner? {#visual-learner} + +Tingnan ang paliwanag ng Finematics tungkol sa mga pag-withdraw sa staking ng Ethereum: + + + +### "Pag-sweep" ng validator {#validator-sweeping} + +Kapag nakaiskedyul ang isang validator na magmungkahi ng susunod na block, kailangan nitong gumawa ng withdrawal queue ng hanggang 16 na karapat-dapat na withdrawal. Ito ay ginagawa sa pamamagitan ng pagsisimula sa validator index 0, pagtukoy kung may karapat-dapat na withdrawal para sa account na ito batay sa mga panuntunan ng protokol, at pagdadagdag nito sa queue kung mayroon man. Ang validator na nakatakda na mag-propose ng susunod na bloke ay magpapatuloy kung saan iniwan ng huling bloke, at magpapatuloy ito nang sunod-sunod ng walang katapusan. + + +Para lang itong analog na orasan. Itinuturo ng kamay sa orasan ang oras, umuusad ito sa isang direksyon, wala itong nilalaktawang anumang oras, at sa huli ay bumabalik ito sa simula kapag naabot na nito ang huling numero.

+Ngayon, sa halip na 1 hanggang 12, isipin na may 0 hanggang N (ang kabuuang bilang ng mga validator account na nairehistro sa consensus layer, na mahigit 500,000 mula noong Enero 2023).

+Ituturo ng kamay sa orasan ang susunod na validator na kailangang tingnan kung may mga karapat-dapat na withdrawal. Nagsisimula ito sa 0, at umuusad paikot nang hindi nilalaktawan ang anumang account. Kapag naabot na ang huling validator, babalik ang sa simula ang cycle. + + +#### Suriin kung may mga withdrawal ang account {#checking-an-account-for-withdrawals} + +Habang sinasaklaw lahat ng isang proposer ang mga validator para sa mga posibleng withdrawal, inihahambing ang bawat sinusuring validator sa maikling serye ng mga tanong para tukuyin kung dapat mag-trigger ng withdrawal, at kung oo, kung gaano karaming ETH ang dapat i-withdraw. + +1. **Mayroon bang ibinigay na withdrawal address?** Kung wala pang withdrawal address na ibinigay, lalaktawan ang account at hindi magsisimula ng anumang withdrawal. +2. **Inalis at mawi-withdraw ba ang validator?** Kung ganap nang inalis ang validator, at naabot na natin ang epoch kung saan maituturing nang "mawi-withdraw" ang kanilang account, magpoproseso ng full withdrawal. Ita-transfer nito ang buong natitirang balanse sa withdrawal address. +3. **Umabot na ba sa 32 ang effective balance?** Kung ang account ay may mga kredensyal sa pag-withdraw, hindi pa ganap na naiaalis, at may nakatenggang mga reward na mahigit 32, magpoproseso ng isang partial withdrawal na nagta-transfer lang ng mga reward na mahigit 32 sa withdrawal address ng user. + +May dalawang aksyon lang na ginagawa ng mga validator operator sa buong life cycle ng isang validator na direktang nakakaapekto sa daloy na ito: + +- Magbigay ng mga kredensyal sa pag-withdraw upang paganahn ang anumang uri ng withdrawal +- Umalis sa network, na magti-trigger ng buong withdrawal + +### Walang gas {#gas-free} + +Sa estratehiyang ito sa mga pag-withdraw sa staking, hindi hinihiling sa mga staker na manual na magsumite ng transaksyon na nagpapa-withdraw ng partikular na dami ng ETH. Ibig sabihin nito, **hindi kailangan ng gas (bayarin sa transaksyon)**, at hindi rin nakikipag-agawan ang mga withdrawal para sa kasalukuyang execution layer block space. + +### Gaano kadalas kong matatanggap ang aking mga staking reward? {#how-soon} + +Maaaring magproseso ng hanggang 16 na withdrawal sa isang block. Sa bilis na 'yon, puwedeng magproseso ng 115,200 validator withdrawal bawat araw (kung walang nilaktawang slot). Tulad ng nabanggit sa itaas, lalaktawan ang mga validator na walang karapat-dapat na withdrawal, na magpapabilis sa pagtatapos ng sweep. + +Kapag pinalawak ang kalkulasyong ito, matatantya natin ang oras na kakailanganin upang magproseso ng partikular na bilang ng mga withdrawal: + + + +| Bilang ng mga withdrawal | Tagal bago makumpleto | +| :-------------------: | :--------------: | +| 400,000 | 3.5 na araw | +| 500,000 | 4.3 na araw | +| 600,000 | 5.2 na araw | +| 700,000 | 6.1 na araw | +| 800,000 | 7.0 na araw | + + + +Tulad ng nakikita mo, babagal ito habang dumarami ang mga validator sa network. Kapag dumami ang mga nilaktawang slot, babagal ito nang husto, pero karaniwan nitong kakatawanin ang mas mabagal na posibleng resulta. + +## Mga madalas itanong {#faq} + + +Hindi, ang proseso ng pagbibigay ng mga kredensyal sa pag-withdraw ay isang beses process, at hindi na maaaring baguhin kapag naisumite na. + + + +Sa pamamagitan ng pagtatakda ng withdrawal address ng execution layer, permanente nang nabago ang mga kredensyal sa pag-withdraw ng validator na iyon. Ito ay nangangahulugan na hindi na gagana ang mga lumang kredensyal, at sa execution layer account didirekta ang mga bagong kredensyal. + +Ang mga withdrawal address ay maaaring maging smart contract (kontrolado ng code nito), o externally owned account (EOA, kontrolado ng pribadong key nito). Sa kasalukuyan, ang mga account na ito ay walang paraan para magpadala ng mensahe pabalik sa consensus layer na magpapahiwatig ng pagbabago sa mga kredensyal ng validator, at magiging kumplikado ang protokol kahit hindi naman dapat kapag idinagdag ang functionality na ito. + +Bilang alternatibo sa pagbabago ng withdrawal address para sa partikular na validator, maaaring piliin ng mga user na magtakda ng isang smart contract bilang kanilang withdrawal address na maaaring pangasiwaan ang pag-rotate ng key, tulad ng Safe. Ang mga user na nagtatakda ng kanilang pondo sa kanilang sariling EOA ay maaaring magsagawa ng ganap na pag-alis para i-withdraw ang lahat ng kanilang na-stake na pondo, at pagkatapos ay mag-stake ulit gamit ang mga bagong kredensyal. + + + + +Kung bahagi ka ng isang staking pool o may hawak kang mga staking token, dapat kang magtanong sa iyong provider ng iba pang detalye tungkol sa kung paano pinapangasiwaan ang mga pag-withdraw sa staking, dahil magkakaiba ang paraan ng pangangasiwa ng bawat serbisyo. + +Sa pangkalahatan, dapat malaya ang mga user na kunin ang kasalukuyan nilang staked ETH, o magpalit ng staking provider na ginagamit nila. Kung masyado nang nagiging malaki ang isang partikular na pool, puwedeng alisin, i-redeem, at i-stake ulit ang pondo sa mas maliit na provider. O, kung nakalikom ka na ng sapat na ETH, maaari kang mag-stake mula sa bahay. + + + + +Oo, basta't may ibinigay na withdrawal address ang iyong validator. Dapat itong ibigay nang isang beses para inisyal na paganahin ang anumang withdrawal, pagkatapos ay awtomatikong mati-trigger bawat ilang araw ang mga pagbabayad ng reward sa bawat validator sweep. + + + + +Hindi, kung ang iyong validator ay aktibo pa sa network, hindi magaganap nang awtomatiko ang buong withdrawal. Para mangyari ito, kailangang manual na magsimula ng boluntaryong pag-alis. + +Kapag natapos na ng validator ang proseso ng pag-alis, at kung may mga kredensyal sa pag-withdraw ang account, ang natitirang balanse ay saka i-withdraw sa susunod na validator sweep. + + + + +Ang mga withdrawal ay idinisenyo upang awtomatikong maiproseso, at ililipat nito ang anumang ETH na hindi aktibong nagko-contribute sa stake. Kasama dito ang mga kumpletong balanse para sa mga account na natapos na ang proseso ng pag-alis. + +Hindi posibleng manual na hilingin ang partikular na halaga ng ETH na iwi-withdraw. + + + + +Inirerekomenda sa mga validator operators na bisitahin ang mga Staking Launchpad Withdrawal page kung saan makakahanap ka ng higit pang detalye kung paano ihahanda ang iyong validator para sa mga withdrawal, timing ng mga kaganapan, at iba pang impormasyon kung paano gumagana ang mga withdrawal. + +Upang subukan ang iyong setup sa isang testnet muna, bisitahin ang Holesky Testnet Staking Launchpad para makapagsimula. + + + + +Hindi. Kapag umalis na ang isang validator at na-wtihdraw na ang kumpletong balanse nito, awtomatikong ilipat ang anumang karagdagang pondong idineposito sa validator na iyon sa withdrawal address sa susunod na validator sweep. Upang mag-stake ulit ng ETH, kailangang mag-activate ng bagong validator. + + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +- [Mga Pag-withdraw sa Staking sa Launchpad](https://launchpad.ethereum.org/withdrawals) +- [EIP-4895: Mga Beacon chain push withdrawal bilang mga operasyon](https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-4895) +- [Ethereum Cat Herders - Shanghai](https://www.ethereumcatherders.com/shanghai_upgrade/index.html) +- [PEEPanEIP #94: Pag-withdraw sa Staked ETH (Testing) kasama sina Potuz at Hsiao-Wei Wang](https://www.youtube.com/watch?v=G8UstwmGtyE) +- [PEEPanEIP#68: EIP-4895: Beacon chain push withdrawals bilang mga operasyon kasama si Alex Stokes](https://www.youtube.com/watch?v=CcL9RJBljUs) +- [Pag-unawa sa Validator Effective Balance](https://www.attestant.io/posts/understanding-validator-effective-balance/) diff --git a/public/content/translations/tl/web3/index.md b/public/content/translations/tl/web3/index.md new file mode 100644 index 00000000000..274802820d2 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/web3/index.md @@ -0,0 +1,157 @@ +--- +title: Ano ang Web3 at bakit ito mahalaga? +description: Isang panimula sa Web3—ang susunod na pag-unlad ng World Wide Web—at kung bakit ito mahalaga. +lang: tl +--- + +# Panimula sa Web3 {#introduction} + +Nakatulong ang centralization upang bilyon-bilyong tao ang maging pamilyar sa World Wide Web at ginawa nito ang stable at mahusay na infrastructure kung nasaan ito ngayon. Kasabay nito, hawak ng ilang centralized entity ang malaking bahagi ng World Wide Web, na unilateral na nagpapasya sa kung ano dapat at hindi dapat pahintulutan. + +Web3 ang sagot sa suliraning ito. Sa halip na malalaking technology company lang ang nagpapatakbo sa Web, ginagamit ng Web3 ang decentralization, at binubuo, pinapatakbo, at pagmamay-ari ito ng mga user nito. Inilalagay ng Web3 ang kapangyarihan sa kamay ng mga tao kaysa sa mga kumpanya. Bago natin pagusapan ang Web3, alamin muna natin kung paano tayo nakarating dito. + + + +## Ang pagsisimula ng Web {#early-internet} + +Para sa maraming tao, ang Web ay hindi nagbabagong bahagi ng modernong buhay—na ito ay inimbento at patuloy na lang na ginagamit. Subalit ang Web na alam natin ngayon ay ibang iba sa orihinal na konsepto nito. Upang maunawaan natin ito, makatutulong na paghiwalayin ang maikling kasaysayan ng Web base sa pagsulong nito—Web 1.0 at Web 2.0. + +### Web 1.0: Read-Only (1990-2004) {#web1} + +Noong 1989, sa CERN sa Geneva, abala si Tim Berners-Lee sa paggawa ng mga protokol na magiging World Wide Web. Ang kanyang ideya? Ang gumawa ng bukas at decentralized na protokol kung saan maaaring magbahagi ng impormasyon nasaan ka man sa mundo. + +Ang kauna-unahang likha ni Berner-Lee na ngayon ay tinatawag na 'Web 1.0' ay tinatayang nag-umpisa sa pagitan ng 1990 hanggang 2004. Ang Web 1.0 ay halos puro mga static na website na pagmamay-ari ng mga kumpanya, at halos walang pakikipag-ugnayan sa pagitan ng mga user nito — bihirang gumawa ng content ang mga indibidwal — kung kaya, tinawag itong Read-Only Web. + +![Client-server architecture, na kumakatawan sa Web 1.0](./web1.png) + +### Web 2.0: Read-Write (2004-kasalukuyan) {#web2} + +Ang Web 2.0 ay nagsimula noong 2004 kasabay ng pag-usbong ng social media platform. Sa halip na read-only, naging read-write ang web. Sa halip na nagbibigay ang mga kumpanya ng content sa mga user, nagsimula rin silang magbigay ng mga platform para magbahagi ng user-generated content at mag-ugnayan ang mga user. Habang dumarami ang taong online, may iilang kumpanya ang nagsimulang kontrolin ang masyadong lumalaking trapiko at halagang nabuo sa Web. Sa Web 2.0 din nagsimula ang revenue model na batay sa advertising. Bagama't nakakagawa ng content ang mga user, hindi nila ito pagmamay-ari o napagkakakitaan. + +![Client-server architecture, na kumakatawan sa Web 2.0](./web2.png) + + + +## Web 3.0: Read-Write-Own {#web3} + +Ang ideya ng 'Web 3.0' ay nagmula sa co-founder ng [Ethereum](/what-is-ethereum/) co-na si Gavin Wood matapos ilunsad ang Ethereum noong 2014. Sinabi ni Gavin ang solusyon sa problema ng mga naunang pumasok sa crypto: masyado malaking tiwala ang hinihingi sa Web. Ibig sabihin nito, ang malaking bahagi ng Web na alam at ginagamit ng mga tao ngayon ay umaasang kikilos ang ilang pribadong kumpanya na isinasaalang-alang ang kapakanan ng publiko. + +![Decentralized node architecture, na kumakatawan sa Web3](./web3.png) + +### Ano ang Web3? {#what-is-web3} + +Ang Web3 ay naging isang nakakaenganyong termino para sa pananaw ng isang bago, mas mahusay na internet. Ang Web3 ay gumagamit ng mga blockchain, cryptocurrency, at NFT upang ibigay sa mga user nito ang kapangyarihan sa pamamagitan ng pagmamay-ari. Ipinaliwanag ito nang mabuti sa [isang post sa Twitter noong 2020](https://twitter.com/himgajria/status/1266415636789334016): read-only ang Web1, read-write ang Web2, at magiging read-write-own ang Web 3. + +#### Mga pangunahing ideya ng Web3 {#core-ideas} + +Bagama't mahirap magbigay ng kongkretong pagpapakahulugan ng Web3, may ilang pangunahing prinsipyo na gumagabay sa pagkakabuo nito. + +- **Decentralized ang Web3:** na sa halip na kontrolin ng malalaking kumpanya ang malaking bahagi ng internet, ang pagmamay-ari ay ipinapamahagi sa mga builder at user nito. +- **Hindi kailangan ng pahintulot ang Web3:** pantay na makakalahok ang lahat sa Web3, at walang hindi maisasama. +- **May natural na pagbabayad ang Web3:** gumagamit ito ng cryptocurrency para sa paggastos at pagpapadala ng pera online sa halip na umasa sa makalumang infrastructure ng mga bangko at tagaproseso ng pagbabayad. +- **Trustless ang Web3:** pinapatakbo ito gamit ang mga incentive at ekonomikong mekanismo sa halip na umasa sa mga pinagkakatiwalaang third party. + +### Bakit mahalaga ang Web3? {#why-is-web3-important} + +Bagama't hindi lang sa Web3 matatagpuan ang mga kakaibang feature nito, at hindi nailalagay ang mga ito sa mga partikular na kategorya, sinubukan naming isa-isahin ang mga ito upang maging mas madaling maunawaan. + +#### Pagmamay-ari {#ownership} + +Ibinibigay ng Web3 sa iyo ang pagmamay-ari ng ng iyong mga digital asset sa kakaibang paraan. Halimbawa, sabihin nating naglalaro ka ng isang web2 na laro. Kapag bumili ka ng in-game item, direkta itong nauugnay sa iyong account. Kung ide-delete ng mga game creator ang account mo, mawawala ang mga item na ito. O kaya naman, kung huminto ka sa paglalaro, mawawala ang halaga na in-invest mo sa iyong mga in-game item. + +Pinapayagan ng Web3 ang pagmamay-ari sa pamamagitan ng [mga non-fungible token (NFT)](/glossary/#nft). Walang sinuman, kahit ang mga game creator, ang may kapangyarihang bawiin ang iyong pagmamay-ari. At, kung hihinto ka sa paglalaro, maaari mong ibenta o i-trade ang iyong mga in-game item sa mga open market at mabawi ang iyong ipinuhunan. + + +
Magbasa pa tungkol sa NFT
+ + Iba pang detalye tungkol sa NFT + + + +#### Paglaban sa censorship {#censorship-resistance} + +Ang power dynamic sa pagitan ng mga platform at content creator ay lubhang hindi balanse. + +Ang OnlyFans ay user-generated na adult content site na may mahigit 1 milyong content creator, at marami sa mga ito ang gumagamit ng platform bilang kanilang pangunahing pagkakakitaan. Noong Agosto 2021, inanunsyo ng OnlyFans na pinaplano nitong ipagbawal ang sexually explicit content. Nagalit ang mga creator sa platform sa anunsyo, dahil pakiramdam nila ay hindi sila hinahayaang kumita sa platform kung saan tumulong sila sa pagbuo nito. Matapos ang backlash, mabilis na binawi ang desisyon. Bagama't nanalo ang mga creator sa laban na ito, ipinapakita nito ang problema para sa mga creator sa Web 2.0: maglalaho ang reputasyon mo at mga tagasunod mo kung aalis ka sa platform. + +Sa Web3, ang iyong data ay mananatili sa blockchain. Kapag nagpasya kang umalis sa platform, makukuha mo ang reputasyon mo at maililipat mo ito sa ibang interface na mas akma sa iyong mga pinapahalagahan. + +Sa Web2.0, kailangan ng mga content creator na magtiwalang hindi babaguhin ng mga platform ang mga panuntunan, pero natural na feature ng Web3 platform ang paglaban sa censorship. + +#### Mga decentralized autonomous organization (mga DAO) {#daos} + +Bukod sa pagmamay-ari sa data sa Web3, maaari mo ring maging pagmamay-ari ang platform bilang collective, gamit ang mga token na nagsisilbing mga share sa isang kumpanya. Hinahayaan ka ng DAO na magsaayos ng decentralized na pagmamay-ari sa isang platform at gumawa ng mga pasya tungkol sa hinaharap nito. + +Ang DAO ay teknikal na tinutukoy bilang mga napagkasunduang [mga smart contract](/glossary/#smart-contract) na nag-awtomatiko ng decentralized na paggawa ng desisyon sa isang pool ng mga mapagkukunan (mga token). Boboto ang mga user na may mga token sa kung paano gagamitin ang mga resource, at awtomatikong isasagawa ng code ang resulta ng botohan. + +Gayunpaman, tinukoy ng mga tao ang maraming komunidad sa Web3 bilang mga DAO. May iba't ibang antas ng decentralization at pag-awtomatiko ayon sa code ang mga komunidad na ito. Kasalukuyan naming sinisuri kung ano ang DAO at kung paano maaaring magbago ang mga ito sa hinaharap. + + +
Learn more about DAOs
+ + Iba pang detalye tungkol sa mga DAO + + + +### Identity {#identity} + +Karaniwan, gagawa ka ng account para sa bawat platform na gagamitin mo. Halimbawa, maaaring mayroon kang Twitter account, Youtube account, at Reddit account. Gustong palitan ang iyong display name o profile picture? Kailangan mo iyong gawin sa bawat account. Maaari ka ring gumamit ng mga social sign-in sa ilang sitwasyon, ngunit magpepresenta ito ng isang pamilyar na problema—censorship. Sa isang click lang, maaaring hindi na ipa-access sa iyo ng mga platform na ito ang iyong buong buhay online. Mas malala pa rito, hinihingi ang maraming plaform na ipagkatiwala mo sa kanila ang personally identifiable information para gumawa ng account. + +Nilulutas ng Web3 ang mga problemang ito sa pamamagitan ng pagbibigay-daan sa iyo na kontrolin ang iyong digital identity gamit ang isang Ethereum address at [Ethereum Name Service (ENS)](/glossary/#ens) profile. Kapag gumamit ng Ethereum address, iisang login na lang ang gagamitin sa mga platform na secure, ligtas sa censorship, at anonymous. + +### Mga natural na pagbabayad {#native-payments} + +Ang paraan ng pagbabayad sa Web2 ay nakasalalay sa mga bangko at iba pang payment processor, hindi pa kasama rito ang mga taong walang bank account o nakatira sa mahihigpit na bansa. Gumagamit ang Web3 ng mga token gaya ng [ETH](/glossary/#ether) upang direktang magpadala ng pera sa browser at hindi nito kailangan ng pinagkakatiwalaang third party. + + + Higit pa tungkol sa ETH + + +## Web3 limitations {#web3-limitations} + +Sa kabila ng napakaraming benepisyo ng Web3 sa kasalukuyan, marami pa ring limitasyon na dapat tugunan ng ecosystem para lumago ito. + +### Pagiging Naa-access {#accessibility} + +Ang mahahalagang feature ng Web3, gaya ng Mag-sign in sa Ethereum, ay magagamit na ng kahit sino nang libre. Ngunit ang nauugnay na gastos sa mga transaksyon ay napakamahal pa rin para sa karamihan. Maliit ang posibilidad na gamitin ang Web3 sa mga umuunlad at hindi mayaman na bansa dahil sa mahal na bayarin sa transaksyon. Sa Ethereum, nilulutas ang mga problemang ito sa pamamagitan ng [roadmap](/roadmap/) at [mga layer 2 na scaling solution](/glossary/#layer-2). Handa na ang teknolohiya, ngunit kailangang mas marami ang gumamit ng layer 2 para maging maaaring magamit ang Web3 sa lahat. + +### Karanasan ng user {#user-experience} + +Sa kasalukuyan, masyadong mataas na teknikal na kaalaman ang kailangan para magamit ang Web3. Kailangang maunawaan ng mga user ang mga alalahanin sa seguridad, maintindihan ang kumplikado at teknikal na dokumentasyon, at alamin ang pasikot-sikot sa mga user interface na hindi madaling gamitin. Ang [mga Wallet provider](/wallets/find-wallet/) ay nagsisikap na solusyonan ito, pero mas malaking progreso ang kailangan bago magamit ng nakararami ang Web3. + +### Education {#education} + +Nagdadagdag ang Web3 ng mga bagong model kung saan kailangang pag-aralan ang mga mental model na naiiba sa mga ginagamit sa Web2.0. Nagkaroon ng katulad na kampanya sa pagbibigay-kaalaman noong sumisikat ang Web1.0 sa huling bahagi ng 1990s. Gumamit ang mga tagapagtaguyod ng world wide web ng maraming diskarte sa pagbibigay-kaalaman para bigyang-kaalaman ang publiko, mula sa mga simpleng talinhaga (ang information highway, mga browser, pag-surf sa web) hanggang sa [mga television broadcast](https://www.youtube.com/watch?v=SzQLI7BxfYI). Hindi mahirap unawain ang Web3, ngunit naiiba ito. Ang mga inisyatiba sa pagbibigay-kaalaman sa mga user ng Web2 tungkol sa mga modelo ng Web3 ay mahalaga para maging matagumpay ito. + +Tumutulong ang Ethereum.org sa pagbibigay-kaalaman tungkol sa Web3 sa pamamagitan ng aming [programang pagsasalin](/contributing/translation-program/), na may layuning isalin ang mahalagang Ethereum content sa lahat ng wikang makakaya. + +### Centralized infrastructure {#centralized-infrastructure} + +Ang Web3 ecosystem ay bago pa lang at mabilis itong nagbabago. Dahil dito, pangunahing nakasalalay ito ngayon sa mga centralized infrastructure (GitHub, Twitter, Discord, atbp.). Maraming kumpanya ng Web3 ang nag-uunahang punan ang mga pagkukulang na ito, ngunit maraming oras ang kailangang gugulin upang makagawa ng de-kalidad at maaasahang infrastructure. + +## Isang decentralized na hinaharap {#decentralized-future} + +Ang Web3 ay nagsisimula pa lang at patuloy na umuunlad. Inimbento ni Gavin Wood ang termino noong 2014, ngunit ang karamihan sa mga ideyang ito ay kamakailan lang naisakatuparan. Noong nakaraang taon lang, kapansin-pansing dumami ang mga taong nagkainteres sa cryptocurrency, mga pagpapahusay sa mga layer 2 scaling solution, at malalaking eksperimento sa mga bagong anyo ng pamumuno, at rebolusyon sa digital identity. + +Nasa simula pa lang tayo ng paggawa ng mas magandang Web sa tulong ng Web3, pero habang patuloy nating pinapahusay ang infrastructure na susuporta dito, maganda ang hinaharap ng Web. + +## Paano ako makakalahok {#get-involved} + +- [Kumuha ng wallet](/wallets/) +- [Maghanap ng komunidad](/community/) +- [Siyasatin ang mga Web3 application](/dapps/) +- [Join a DAO](/dao/) +- [Gumawa sa Web3](/developers/) + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +Walang malinaw na pagpapakahulugan sa Web3. May iba't ibang pananaw dito ang iba't ibang kalahok ng komunidad. Narito ang ilan sa mga ito: + +- [Ano ang Web3? Pagpapaliwanag sa Decentralized Internet ng Hinaharap](https://www.freecodecamp.org/news/what-is-web3/) – _Nader Dabit_ +- [Pagiging Makabulhan ng Web 3](https://medium.com/l4-media/making-sense-of-web-3-c1a9e74dcae) – _Josh Stark_ +- [Bakit Mahalaga ang Web3](https://future.a16z.com/why-web3-matters/) — _Chris Dixon_ +- [Bakit Mahalaga ang Decentralization](https://onezero.medium.com/why-decentralization-matters-5e3f79f7638e) - _Chris Dixon_ +- [Ang Web3 Landscape](https://a16z.com/wp-content/uploads/2021/10/The-web3-Readlng-List.pdf) – _a16z_ +- [Ang Debate tungkol sa Web3](https://www.notboring.co/p/the-web3-debate?s=r) – _Packy McCormick_ + + diff --git a/public/content/translations/tl/zero-knowledge-proofs/index.md b/public/content/translations/tl/zero-knowledge-proofs/index.md new file mode 100644 index 00000000000..e488352bd10 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/tl/zero-knowledge-proofs/index.md @@ -0,0 +1,214 @@ +--- +title: Mga zero-knowledge proof +description: Isang hindi teknikal na panimula sa mga zero-knowledge proof para sa mga baguhan. +lang: tl +--- + +# Ano ang mga zero-knowledge proof? {#what-are-zk-proofs} + +Ang zero-knowledge proof ay isang paraan para patunayan ang validity ng isang pahayag nang hindi ipinapakita ang mismong pahayag. Ang ‘prover’ ang partidong sumusubok na patunayan ang isang pahayag, samantalang ang ‘verifier’ ang responsable sa pag-validate ng claim. + +Ang mga zero-knowledge proof ay unang lumitaw sa isang artikulo noong 1985 na, “[ "Ang knowledge complexity ng mga interactive proof system](http://people.csail.mit.edu/silvio/Selected%20Scientific%20Papers/Proof%20Systems/The_Knowledge_Complexity_Of_Interactive_Proof_Systems.pdf)” na nagbibigay ng pagpapakahulugan ng mga zero-knowledge proof na malawakang ginagamit ngayon: + +> Ang zero-knowledge na protokol ay isang pamamaraan kung saan ang isang tao (ang prover) **ay maaring magpatunay**sa isa pang tao (ang verifier) **na isang bagay ay totoo, nang hindi inilalantad ang anumang impormasyon** maliban sa katotohanan na ang partikular na pahayag na ito ay totoo. + +Ang mga zero-knowledge proof ay humusay sa paglipas ng mga taon at ginagamit na ngayon sa ilang sitwasyon sa totoong buhay. + + + +## Bakit natin kailangan ang mga zero-knowledge proof? {#why-zero-knowledge-proofs-are-important} + +Iitinuring na pagsulong sa applied cryptography ang mga zero-knowledge proof, dahil ipinangako ng mga itong paigtingin ang seguridad ng impormasyon para sa mga indibidwal. Isipin kung paano mo mapapatunayan ang isang pahayag (hal., "Ako ay mamamayan ng bansang X") sa ibang partido (hal., isang service provider). Kakailanganin mong magbigay ng “patunay” upang suportahan ang iyong pahayag, tulad ng pambansang passport o lisensya sa pagmamaneho. + +Ngunit may mga problema sa paraang ito, lalo na pagdating sa kakulangan sa privacy. Ang Personal Identifiable Information (PII) na ibinabahagi sa mga third-party na serbisyo ay iniimbak sa mga central database, na maaaring maging biktima ng mga hack. Dahil nagiging kritikal na isyu ang pagnanakaw ng pagkakakilanlan, may mga panawagan para sa mas maraming paraan ng pagprotekta sa privacy kapag ibinabahagi ang sensitibong impormasyon. + +Nilulutas ng mga zero-knowledge na patunay ang problemang ito sa pamamagitan **ng pag-aalis ng pangangailangang maglantad ng impormasyon upang patunayan ang pagiging may bisa ng mga pahayag**. Ginagamit ng zero-knowledge na protokol ang pahayag (tinatawag na ‘witness’) bilang input upang gumawa ng maikling patunay ng pagiging may bisa nito. Lubusang iginagarantiya ng patunay na ito na totoo ang pahayag nang hindi ibinubunyag ang impormasyong ginamit para gawin ito. + +Kapag binalikan natin ang nauna nating halimabawa, ang tanging ebidensyang kailangan mo upang patunayan ang iyong pahayag ng pagkamamamayan ay isang zero-knowledge na patunay. Kailangan lang tingnan ng verifier kung totoo ang ilang partikular na katangian ng patunay para makumbinsing totoo rin ang pangunahing pahayag. + +## Mga kasong nagamit para sa mga zero-knowledge na patunay {#use-cases-for-zero-knowledge-proofs} + +### Mga anonymous na pagbabayad {#anonymous-payments} + +Kadalasan, nakikita ng maraming partido ang mga pagbabayad gamit ang credit card, kasama na ang payments provider, mga bangko, at iba pang interesadong partido (hal., mga awtoridad ng pamahalaan). Bagama't makakatulong ang financial surveillance sa pagtukoy ng ilegal na aktibidad, inilalagay din nito sa panganib ang privacy ng mga ordinaryong mamamayan. + +Ang mga cryptocurrency ay ginawa para magbigay ng paraan para makapagsagawa ang mga user ng mga pribado at peer-to-peer na transaksyon. Ngunit hayagang nakikita sa mga pampublikong blockchain ang karamihan sa mga transaksyon ng cryptocurrency. Ang mga pagkakakilanlan ng user ay madalas na gumagamit ng mga pseudonym at sadyang naka-link ang mga ito sa mga tunay na pagkakakilanlan (hal., sa pamamagitan ng paglalagay ng mga ETH address sa Twitter o Github profile) o maiuugnay sa mga tunay na pagkakakilanlan gamit ang basic na pagsusuri sa on at off-chain data. + +May partikular na “mga privacy coin” na idinisenyo para maging ganap na anonymous ang mga transaksyon. Itinatago ng mga blockchains na nakatuon sa privacy, tulad ng Zcash at Monero, ang mga detalye ng transaksyon, kabilang ang mga address ng sender/receiver, uri ng asset, dami, at ang timeline ng transaksyon. + +Sa pamamagitan ng paglalagay ng zero-knowledge technology sa protokol, nakatuon sa privacy na [blockchain](/glossary/#blockchain) na network ay pinapayagan [ang mga node](/glossary/#node) na mag-validate ng mga transaksyon nang hindi kinakailangang ma-access ang data ng transaksyon. + +**Ang mga zero-knowledge na patunay ay ginagamit din sa mga pagaalis ng pagkakakilanlan na transaksyon sa mga pampublikong blockchain**. Halimbawa nito ang Tornado Cash, na isang decentralized at non-custodial na serbisyong nagbibigay-daan sa mga user na magsagawa ng mga pribadong transaksyon sa Ethereum. Ang Tornado Cash ay gumagamit ng mga zero-knowledge proof upang i-obfuscate ang mga detalye ng transaksyon at tiyakin ang financial privacy. Sa kasamaang-palad, iniuugnay ang mga ito sa ilegal na aktibidad dahil mga "opt-in" na privacy tool ang mga ito. Upang malabanan ito, dapat maging default ang privacy sa mga pampublikong blockchain. + +### Proteksyon ng pagkakakilanlan {#identity-protection} + +Inilalagay ng mga kasalukuyang identity management system ang personal na impormasyon sa panganib. Ang mga zero-knowledge proof ay makakatulong sa mga indibidwal na mag-validate ng pagkakakilanlan habang pinoprotektahan ang mga sensitibong detalye. + +Ang mga zero-knowledge proof ay partikular na kapaki-pakinabang sa konteksto ng [decentralized identity](/decentralized-identity/). Binibigyan ng decentralized identity (na tinatawag din na 'self-sovereign identity') ang indibidwal ng kakayahang kontrolin ang access sa mga personal identifier. Ang pagpapatunay ng iyong pagkamamamayan nang hindi ipinapakita ang detalye ng iyong tax ID o pasaporte ay magandang halimbawa ng kung paano binibigyang-daan ng zero-knowledge technology ang decentralized identity. + +### Pag-authenticate {#authentication} + +Kapag gumagamit ng mga online na serbisyo, kailangan mong patunayan ang iyong pagkakakilanlan at karapatang i-access ang mga platform na iyon. Kadalasan, kailangan mong magbigay ng personal na impormasyon, tulad ng mga pangalan, email address, petsa ng kapanganakan, at iba pa. Maaaring kailanganin mo ring tandaan ang mahahabang password para hindi mawalan ng access. + +Gayunpaman, mapapasimple ng mga zero-knowledge proof ang pag-authenticate para sa mga platform at user. Kapag gumawa ng ZK-proof gamit ang mga pampublikong input (hal., data na nagpapatunay sa pagiging miyembro ng user sa plataporma) at mga pribadong input (hal., mga detalye ng user), puwedeng ipakita na lang ito ng user para i-authenticate ang kanyang pagkakakilanlan kapag kailangan nilang i-access ang serbisyo. Pinapaganda nito ang karanasan para sa mga user at dahil dito, hindi na kailangan ng mga organisasyon na mag-store ng napakaraming impormasyon ng user. + +### Nave-verify na computation {#verifiable-computation} + +Ang nave-verify na computation ay isa pang paggamit ng zero-knowledge technology para sa pagpapaganda ng mga disenyo ng blockchain. Binibigyang-daan tayo ng nave-verify na computing na ipaubaya ang computation sa ibang entity habang pinapanatiling nave-verify ang mga resulta. Isinisumite ng entity ang resulta kasama ng patunay na nagve-verify na isinagawa nang tama ang programa. + +Ang verifiable na pagkukuwenta ay **mahalaga sa pagpapabilis ng pagpoproseso sa mga blockchain** nang hindi binabawasan ang seguridad. Para maunawaan ito, kailangang malaman ang mga pagkakaiba sa mga iminumungkahiing solution para sa pag-scale ng Ethereum. + +Sa [mga on-chain scaling solution](/developers/docs/scaling/#on-chain-scaling), gaya ng sharding, kailangang baguhin nang husto ang base layer ng blockchain. Gayunpaman, napakakumplikado ng paraang ito at maaaring makaapekto sa security model ng Ethereum ang mga pagkakamali sa pagpapatupad. + +Sa [mga off-chain scaling solution](/developers/docs/scaling/#off-chain-scaling), hindi kailangang ibahin ang disenyo ng core protocol ng Ethereum. Sa halip, umaasa ang mga ito sa isang outsourced computation model upang mapabuti ang throughput sa base layer ng Ethereum. + +Ganito ito gumagana sa totoong buhay: + +- Sa halip na i-proseso ang bawat transaksyon, inililipat ng Ethereum ang pag-execute sa isang hiwalay na chain. + +- Pagkatapos i-proseso ang mga transaksyon, ibinabalik ng kabilang chain ang mga resulta para mailapat sa state ng Ethereum. + +Ang kagandahan nito, walang pag-execute na kailangang gawin ang Ethereum at kailangan lang nitong ilapat ang mga resulta mula sa in-outsource na computation sa state nito. Iniiwasan nitong magkaroon ng congestion sa network at pinapabilis din nito ang mga transaksyon (ang mga off-chain protocol ay nag-o-optimize para sa mas mabilis na pag-execute). + +Ang chain ay nangangailangan ng paraan para mag-validate ng mga off-chain na transaksyon nang hindi ine-execute ulit ang mga ito, kung hindi ay mawawala ang halaga ng off-chain execution. + +Dito papasok ang nave-verify na computation. Kapag nag-execute ang isang node ng transaksyon sa labas ng Ethereum, nagsusumite ito ng zero-knowledge proof upang patunayang tama ang off-chain execution. Iginagarantiya ng patunay na ito (tinatawag na [validity proof](/glossary/#validity-proof)) na valid ang isang transaksyon, kaya mailalapat ng Ethereum ang resulta sa state nito—nang hindi naghihintay na may mag-dispute nito. + +Ang [mga zero-knowledge rollup](/developers/docs/scaling/zk-rollups) at [validium](/developers/docs/scaling/validium/) ay dalawang off-chain scaling solution na gumagamit ng mga validity proof upang magbigay ng secure na scalability. Ang mga protocol na ito ay nag-e-execute ng libo-libong transaksyon off-chain at nagsusumite ng mga patunay para ma-verify sa Ethereum. Maaaring ilapat kaagad ang mga resultang iyon kapag na-verify na ang patunay, kaya makakapagproseso ang Ethereum ng mas maraming transaksyon nang hindi dinadagdagan ang computation sa base layer. + +### Pagpigil sa panunuhol at pagsasabwatan sa on-chain voting {#secure-blockchain-voting} + +Maraming magagandang katangian ang mga blockchain voting scheme: ganap na mao-audit, secure laban sa mga atake, matibay laban sa censorship, at walang heograpikal na limitasyon ang mga ito. Pero may nangyayari pa ring **pagsasabwatan** sa mga on-chain voting scheme. + +Ang pagsasabwatan, na tinutukoy bilang “pag-uusap upang limitahan ang bukas na kompetisyon sa pamamagitan ng panlilinlang, pandaraya, at panloloko ng iba,” ay maaaring mapansin sa isang mapanlinlang na actor na nakakaapekto sa botohan sa pamamagitan ng pag-aalok ng suhol. Halimbawa, maaaring makatanggap si Alice ng suhol mula kay Bob upang iboto ang `opsyon B` sa isang balota kahit na mas gusto niya ang `opsyon A`. + +Nililimitahan ng panunuhol at pagsasabwatan ang pagiging epektibo ng anumang prosesong gumagamit ng botohan bilang signaling mechanism (lalo na kung maipapakita ng mga user kung paano sila bumoto). Maaari itong magkaroon ng matitinding epekto, lalo na kung ang mga boto ay para sa paglalaan ng mga limitadong resource. + +Halimbawa, ang [mga quadratic funding mechanism](https://www.radicalxchange.org/concepts/plural-funding/) ay umaasa sa mga donasyon upang sukatin ang pinipili sa ilang partikular na opsyon sa iba't ibang public goods project. Ang bawat donasyon ay ibinibilang bilang isang "boto" para sa isang partikular na proyekto, at ang mga proyektong makakatanggap ng mas maraming boto ay makakakuha ng mas maraming pondo mula sa matching pool. + +Sa paggamit ng on-chain voting, madaling magsabwatan sa quadratic funding: pampubliko ang mga blockchain transaction, kaya matitingnan ng mga nanunuhol ang on-chain activity ng sinusuhulan para alamin kung paano sila “bumoto”. Sa ganitong paraan, hindi nagiging epektibong paraan ang quadratic funding para sa pag-allocate ng mga pondo batay sa pinagsama-samang kagustuhan ng komunidad. + +Sa kabutihang-palad, ang mga mas bagong solution tulad ng MACI (Minimum Anti-Collusion Infrastructure) ay gumagamit ng mga zero-knowledge proof upang gawing matibay laban sa panunuhol at pagsasabwatan ang on-chain voting (hal., mga quadratic funding mechanism). Ang MACI ay isang hanay ng mga smart contract at mga script na nagpapahintulot sa isang central administrator (tinatawag na "coordinator") na pagsama-samahin ang mga boto at itala ang mga resulta nang _hindi_ inilalantad ang mga detalye sa pagboto ng bawat indibidwal. Kahit ganito, maaari pa ring i-verify na wasto ang pagbibilang ng mga boto, o kumpirmahing bumoto ang isang partikular na indibidwal sa botohan. + +#### Paano gumagana ang MACI kasama ng mga zero-knowledge proof? {#how-maci-works-with-zk-proofs} + +Sa simula, dine-deploy ng coordinator ang MACI contract sa Ethereum, at pagkatapos nito, makakapag-sign up ang mga user upang makaboto (sa pamamagitan ng pagrerehistro ng kanilang pampublikong key sa smart contract). Bumoboto ang mga user sa pamamagitan ng pagpapadala ng mensaheng na-encrypt ng kanilang pampublikong key sa smart contract (dapat na-sign ang valid na boto ng pinakabagong pampublikong key na nauugnay sa identity ng user, at may iba pang pamantayan). Pagkatapos nito, ipinoproseso ng coordinator ang lahat ng mensahe kapag natapos na ang panahon ng pagboto, itinatala niya ang mga boto, at vine-verify niya ang mga resulta on-chain. + +Sa MACI, ginagamit ang mga zero-knowledge proof para tiyaking tama ang computation, kaya hindi magagawa ng coordinator na magkamali sa pagpoproseso ng mga boto at pagtatala ng mga resulta. Naisasagawa ito sa pamamagitan ng paghiling sa coordinator na mag-generate ng mga ZK-SNARK proof na nagve-verify na a) naiproseso nang tama ang lahat ng mensahe b) naaayon ang pinal na resulta sa kabuuang bilang ng lahat ng _valid_ na boto. + +Kung gayon, kahit walang ibinabahaging breakdwon ng mga boto kada user (na karaniwang nangyayari), iginagarantiya ng MACI ang integridad ng mga resultang kinalkula habang itinatala ang mga ito. Ang feature na ito ay nakakatulong para hindi maging epektibo ang mga basic scheme ng pagsasabwatan. Maaari natin itong suriin sa pamamagitan ng paggamit ng naunang halimbawa tungkol sa panunuhol ni Bob kay Alice para iboto ang partikular na opsyon: + +- Si Alice ay nagparehistro para bumoto sa pamamagitan ng pagpapadala ng kanyang pampublikong key sa isang smart contract. +- Si Alice ay pumayag na iboto ang `opsyon B` kapalit ng suhol mula kay Bob. +- Ibinoto ni Alice ang `opsyon B`. +- Palihim na nagpadala si Alice ng encrypted na transaksyon para palitan ang pampublikong key na nauugnay sa identity niya. +- Nagpadala si Alice ng isa pang (encrypted) na mensahe sa smart contract na bumoboto sa `opsyon A` gamit ang bagong pampublikong key. +- Ipinakita ni Alice kay Bob ang transaksyon kung saan `opsyon B` ang ibinoto niya (na hindi valid dahil hindi na nauugnay ang pampublikong key sa identity ni Alice sa system) +- Habang ipinoproseso ang mga mensahe, nilaktawan ng coordinator ang boto ni Alice para sa `opsyon B` at ang boto para sa `opsyon A` lang ang ibinilang niya. Samakatuwid, hindi matagumpay ang pagtatangka ni Bob na makipagsabwatan kay Alice at manipulahin ang on-chain vote. + +Sa paggamit ng MACI, _talagang_ kailangang magtiwala na hindi makikipagsabwatan sa mga manunuhol ang coordinator o hindi niya susubukang suhulan ang mga botante. Maaaring i-decrypt ng coordinator ang mga mensahe ng user (kinakailangan para sa paggawa ng proof), kaya tumpak niyang mave-verify kung paano bumoto ang bawat tao. + +Ngunit kung mananatiling matapat ang coordinator, ang MACI ay isang mahusay na tool para sa pagtitiyak ng kalinisan ng on-chain na pagboto. Ito ang dahilan sa likod ng kasikatan nito sa mga quadratic funding application (hal., [clr.fund](https://clr.fund/#/about/maci)) na umaasa nang husto sa integridad ng pagboto ng bawat indibidwal. + +[Magbasa pa tungkol sa MACI](https://privacy-scaling-explorations.github.io/maci/). + +## Paano gumagana ang mga zero-knowledge proof? {#how-do-zero-knowledge-proofs-work} + +Sa tulong ng zero-knowledge proof, mapapatunayan mo ang katotohanan ng isang statement nang hindi ibinabahagi ang nilalaman ng statement o ibinubunyag kung paano mo natuklasan ang katotohanan. Upang gawin itong posible, umaasa ang mga zero-knowledge protocol sa mga algorithm na kumukuha ng ilang data bilang input at nagbabalik ng ‘true’ o ‘false’ bilang output. + +Dapat matugunan ng isang zero-knowledge protocol ang sumusunod na pamantayan: + +1. **Pagiging kumpleto**: Kung valid ang input, palaging ‘true’ ang ibabalik ng zero-knowledge protocol. Kaya, kung totoo ang pangunahing pahayag, at matapat na kikilos ang prover at verifier, maaaring tanggapin ang patunay. + +2. **Katumpakan**: Kung hindi valid ang input, imposibleng malinlang ang zero-knowledge protocol na ‘true’ ang ibalik. Kaya, hindi mapapaniwala ng isang nagsisinungaling na prover ang isang matapat na verifier na valid ang hindi valid na statement (maliban na lang sa napakaliit na posibilidad). + +3. **Zero-knowledge**: Wala nang ibang malalaman ang verifier tungkol sa isang statement bukod sa pagiging valid o false nito (“zero knowledge” sila sa statement). Mapipigilan din ng kahingiang ito na i-derive ng verifier mula sa orihinal na input (ang nilalaman ng statement) mula sa patunay. + +Sa basic na anyo, ang isang zero-knowledge proof ay binubuo ng tatlong element: **witness**, **hamon**, at **tugon**. + +- **Witness**: Sa isang zero-knowledge proof, nais ng prover na patunayan ang kaalaman sa ilang nakatagong impormasyon. Ang lihim na impormasyon ang “witness” sa patunay, at ipinagpapalagay na kaalaman ng prover tungkol sa witness ay gumagawa ng isang hanay ng mga tanong na masasagot lang ng partidong nakakaalam ng impormasyon. Kung kaya, sinisimulan ng prover ang proseso ng pagpapatunay sa pamamagitan ng random na pagpili ng isang tanong, pagkalkula sa sagot, at pagpapadala nito sa verifier. + +- **Hamon**: Random na pipili ang verifier ng isa pang tanong mula sa hanay at hihilingin nito sa prover na sagutin ito. + +- **Tugon**: Tatanggapin ng prover ang tanong, kakalkulahin ang sagot, at ibabalik ito sa verifier. Ang tugon ng prover ay nagbibigay-daan sa verifier na alamin kung talagang may access ang prover sa witness. Upang tiyaking nanghuhula at sinusuwerte sa pamimili ng tamang sagot ang prover, pipili pa ng mga itatanong ang verifier. Sa pamamagitan ng pagpapaulit-ulit ng interaction na ito nang maraming beses, lumiliit ang posibilidad na pinepeke lang ng prover ang kaalaman niya tungkol sa witness hanggang sa masiyahan ang verifier. + +Inilalarawan sa itaas ang structure ng ‘interactive na zero-knowledge proof’. Gumamit ng interactive na pagpapatunay sa mga unang zero-knowledge protocol, kung saan nakikipag-ugnayan sa isa't isa ang mga prover at verifier para i-verify ang pagiging valid ng statement. + +Isang magandang halimbawa na nagpapakita kung paano gumagana ang mga interactive na proof ay ang sikat na [kuwento ni Ali Baba sa kuweba](https://en.wikipedia.org/wiki/Zero-knowledge_proof#The_Ali_Baba_cave) na gawa ni Jean-Jacques Quisquater. Sa kuwento, gustong patunayan ni Peggy (ang prover) kay Victor (ang verifier) na alam niya ang secret phrase upang buksan ang mahiwagang pinto nang hindi ito sinasabi. + +### Mga hindi interactive na zero-knowledge proof {#non-interactive-zero-knowledge-proofs} + +Bagama't makabago, hindi palaging magagamit ang interactive na pagpapatunay dahil kailangang available at nag-i-interact nang paulit-ulit ang dalawang partido. Kahit na kumbinsido ang verifier sa katapatan ng prover, hindi magagamit para sa independent verification ang patunay (sa pag-compute ng bagong patunay, kailangan ng bagong set ng mga mensahe sa pagitan ng prover at verifier). + +Upang malutas ang problemang ito, iminungkahi nina Manuel Blum, Paul Feldman, at Silvio Micali ang unang [mga hindi interactive na zero-knowledge proof](https://dl.acm.org/doi/10.1145/62212.62222) kung saan may shared key ang prover at verifier. Binibigyang-daan nito ang prover na ipakita ang kanyang kaalaman sa ilang impormasyon (ibig sabihin, witness) nang hindi ibinibigay ang mismong impormasyon. + +Hindi tulad ng mga interactive na proof, isang round lang ng komunikasyon sa pagitan ng mga kalahok (prover at verifier) ang kailangan sa mga hindi interactive na proof. Ipinapasa ng prover ang lihim na impormasyon sa isang espesyal na algoritjm para mag-compute ng zero-knowledge proof. Ipinapadala ang patunay na ito sa verifier, na susuri kung alam ng prover ang lihim na impormasyon gamit ang ibang algorithm. + +Sa hindi interactive na proofing, nababawasan ang komunikasyon sa pagitan ng prover at verifier, kaya nagiging mas epektibo ang mga ZK-proof. Bukod pa rito, kapag nagawa na ang isang proof, mave-verify ito ng kahit sino (na may access sa shared key at verification algorithm). + +Itinuring na pagsulong sa zero-knowledge technology ang mga hindi interactive na proof at pinasigla nito ang pag-develop ng mga proving system na ginagamit ngayon. Pag-uusapan natin ang mga uri na ito ng proof sa ibaba: + +### Mga uri ng mga zero-knowledge proof {#types-of-zero-knowledge-proofs} + +#### ZK-SNARKs {#zk-snarks} + +Ang ZK-SNARK ay isang acronym para sa **Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge**. Ang protocol ng ZK-SNARK ay may mga sumusunod na katangian: + +- **Zero-knowledge**: Puwedeng i-validate ng verifier ang integridad ng statement nang hindi inaalam ang anupamang detalye tungkol sa statement. Ang alam lang ng verifier tungkol sa statement ay kung totoo ito o hindi. + +- **Succinct**: Ang zero-knowledge proof ay mas maliit kaysa sa witness at mabilis na mave-verify. + +- **Hindi interactive**: ‘Hindi interactive’ ang proof dahil minsanan lang mag-i-interact ang prover at verifier, hindi tulad ng mga interactive proof na nangangailangan ng maraming round ng komunikasyon. + +- **Argument**: Natutugunan ng proof ang kahingiang ‘katumpakan’, kaya napakaliit ng posibilidad na magkaroon ng pandaraya. + +- **(Of) Knowledge**: Ang zero-knowledge proof ay hindi magagawa nang walang access sa lihim na impormasyon (witness). Mahirap, kung hindi man imposible, para sa isang prover na hindi hawak ang witness na mag-compute ng valid na zero-knowledge proof. + +Ang ‘shared key’ na nabanggit kanina ay tumutukoy sa mga pampublikong parameter na napagkasunduan ng prover at verifier na gamitin sa pag-generate at pag-verify ng mga proof. Ang pag-generate ng mga pampublikong parameter (sama-samang tinatawag bilang Common Reference String (CRS)) ay isang sensitibong operasyon dahil sa kahalagahan nito sa seguridad ng protocol. Kung ang entropy (randomness) na ginamit sa pag-generate ng CRS ay mapupunta sa mga kamay ng isang hindi matapat na prover, puwede siyang mag-compute ng mga pekeng proof. + +Ang [Multi-party computation (MPC)](https://en.wikipedia.org/wiki/Secure_multi-party_computation) ay isang paraan para mabawasan ang mga panganib sa pag-generate ng mga pampublikong parameter. Maraming partido ang nakikiisa sa isang [trusted setup ceremony](https://zkproof.org/2021/06/30/setup-ceremonies/amp/), kung saan nagko-contribute ang bawat tao ng mga random value para mag-generate ng CRS. Basta't sisirain ng isang matapat na partido ang bahagi nito ng entropy, mananatili ang computational soundness ng ZK-SNARK protocol. + +Sa mga trusted setup, hinihiling sa mga user na pagkatiwalaan ang mga kalahok sa pag-generate ng parameter. Gayunpaman, noong na-develop ang ZK-STARKs, nagkaroon na ng mga protocol sa pagpapatunay na gumagana sa non-trusted setup. + +#### ZK-STARKs {#zk-starks} + +Ang ZK-STARK ay isang acronym para sa **Zero-Knowledge Scalable Transparent Argument of Knowledge**. Ang ZK-STARKs ay katulad ng ZK-SNARKs, pero ang mga ito ay: + +- **Scalable**: Ang ZK-STARK ay mas mabilis kaysa sa ZK-SNARK sa pag-generate at pag-verify ng mga proof kapag mas malaki ang witness. Sa mga STARK proof, medyo tumatagal lang ang paggawa ng proof at pag-verify habang lumalaki ang witness (tumatagal ang paggawa ng proof at pag-verify habang lumalaki ang witness). + +- **Transparent**: Ang ZK-STARK ay umaasa sa publicly verifiable randomness upang mag-generate ng mga pampublikong parameter para sa pagpapatunay at pag-verify sa halip na isang trusted setup. Kung kaya, mas transparent ang mga ito kumpara sa ZK-SNARK. + +Ang mga ZK-STARK ay nagpo-produce ng mas malalaking proof kaysa sa mga ZK-SNARK, ibig sabihin, karaniwang mas malalaki ang overhead ng mga ito para sa pag-verify. Gayunpaman, may mga pagkakataon (tulad ng pagpapatunay ng malalaking dataset) kung saan mas makakatipid sa mga ZK-STARK kaysa sa mga ZK-SNARK. + +## Mga problema sa paggamit ng mga zero-knowledge proof {#drawbacks-of-using-zero-knowledge-proofs} + +### Gastos sa hardware {#hardware-costs} + +Kapag gumagawa ng mga zero-knowledge proof, kailangan ng mga napakakumplikadong kalkulasyon na pinakamainam na isinasagawa sa mga specialized machine. Dahil mahal ang mga machine na ito, madalas na hindi ito kayang bilhin ng mga regular na indibidwal. Dagdag pa rito, dapat isaalang-alang ng mga application na gustong gumamit ng zero-knowledge technology ang mga gastos sa hardware—na maaaring magpalaki ng gastusin ng mga end user. + +### Gastos sa pag-verify sa proof {#proof-verification-costs} + +Ang pag-verify ng mga proof ay nangangailangan din ng kumplikadong computation at nagpapalaki ng gastos sa pagpapatupad ng zero-knowledge technology sa mga application. Ang gastos na ito ay partikular na may kaugnayan sa pagpapatunay ng computation. Halimbawa, ang mga ZK-rollup ay nagbabayad ng ~ 500,000 gas para sa pag-verify ng iisang ZK-SNARK proof sa Ethereum, at mas mahal pang bayarin ang kailangan para sa ZK-STARKs. + +### Mga trust assumption {#trust-assumptions} + +Sa ZK-SNARK, ang Common Reference String (mga pampublikong parameter) ay ginagawa nang isang beses at maaaring gamitin ulit ng mga partidong nais sumali sa zero-knowledge protocol. Ang mga pampublikong parameter ay ginagawa sa pamamagitan ng isang trusted setup ceremony, kung saan inaasahang magiging matapat ang mga kalahok. + +Subalit wala talagang paraan para masukat ng mga user ang katapatan ng mga kalahok at kailangang pagkatiwalaan ng mga user ang sinasabi ng mga developer. Walang trust assumption ang ZK-STARKs dahil hayagang mave-verify ang randomness na ginamit sa paggawa sa string. Samantala, pinagsusumikapan ng mga mananaliksik ang mga non-trusted setup para sa mga ZK-SNARK upang mapaigting ang seguridad ng ng mga mekanismo ng pagpapatunay. + +### Mga panganib ng quantum computing {#quantum-computing-threats} + +Ang ZK-SNARK ay gumagamit ng elliptic curve cryptography para sa encryption. Bagamat ang elliptic curve discrete logarithm problem ay itinuturing na mahirap lutasin sa ngayon, ang pag-usbong ng mga quantum computer ay maaaring magbago ng security model na ito sa hinaharap. + +Ang ZK-STARK ay itinuturing na immune sa banta ng quantum computing, dahil umaasa lamang ito sa collision-resistant hash functions para sa seguridad nito. Kumpara sa mga pares ng pampublikong key at pribadong key na ginagamit sa elliptic curve cryptography, mas mahihirapan ang mga quantum computing algorithm na pasukin ang collision-resistant hashing. + +## Karagdagang pagbabasa {#further-reading} + +- [Pangkalahatang-ideya ng mga use case para sa mga zero-knowledge proof](https://pse.dev/projects) — _Privacy and Scaling Explorations Team_ +- [SNARKs vs. STARKS vs. Recursive SNARKs](https://www.alchemy.com/overviews/snarks-vs-starks) — _Mga Pangkalahatang-ideya ng Alchemy_ +- [Isang Zero-Knowledge Proof: Pagpapahusay ng Privacy sa Blockchain](https://www.altoros.com/blog/zero-knowledge-proof-improving-privacy-for-a-blockchain/) — _Dmitry Lavrenov_ +- [zk-SNARKs — Isang Makatotohanang Halimbawa at Malalimang Pagsusuri ng Zero-Knowledge](https://medium.com/coinmonks/zk-snarks-a-realistic-zero-knowledge-example-and-deep-dive-c5e6eaa7131c) — _Adam Luciano_ +- [ZK-STARK — Gumawa ng Nave-verify na Trust, kahit laban sa mga Quantum Computer](https://medium.com/coinmonks/zk-starks-create-verifiable-trust-even-against-quantum-computers-dd9c6a2bb13d) — _Adam Luciano_ +- [Isang panimula sa pagiging posible ng zk-SNARKs](https://vitalik.eth.limo/general/2021/01/26/snarks.html) — _Vitalik Buterin_ +- [Bakit ang Zero Knowledge Proofs (ZKPs) ay Game Changer para sa Self-Sovereign Identity](https://frankiefab.hashnode.dev/why-zero-knowledge-proofs-zkps-is-a-game-changer-for-self-sovereign-identity) — _Franklin Ohaegbulam_ + diff --git a/public/content/translations/tr/roadmap/index.md b/public/content/translations/tr/roadmap/index.md index f3b52169504..1ea5602707c 100644 --- a/public/content/translations/tr/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/tr/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "Ethereum yol haritası" summaryPoints: buttons: - - label: Sonraki yükseltmeler + content: Sonraki yükseltmeler toId: hangi-degişiklikler-geliyor - - label: Geçmiş yükseltmeler + content: Geçmiş yükseltmeler href: /history/ variant: ana hat --- diff --git a/public/content/translations/yo/dao/index.md b/public/content/translations/yo/dao/index.md new file mode 100644 index 00000000000..e94b7ba57ca --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/dao/index.md @@ -0,0 +1,166 @@ +--- +title: Àwọn àjò aláìlákóso (DAOs) +description: Àkópọ̀ ti DAO lórí Ethereum +lang: yo +template: use-cases +emoji: ":handshake:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/use-cases/dao-2.png +alt: Aṣojú ti DAO tó dibò lórí ìmọ̀ràn kan. +summaryPoint1: Àwọn àwùjọ tí àwọn ọmọ ẹgbẹ́ ti aláìsí ìdarí àpapọ̀. +summaryPoint2: Ọ̀nà ààbò láti fọwọ́sowọ́pọ̀ pẹ̀lú àwọn àjèjì lórí íńtánẹ́ẹ̀tì. +summaryPoint3: Ibi àìléwu tí ènìyàn lè fi owó sí fún ìdí kan pàtó. +--- + +## Kí ni àwọn DAO? {#what-are-daos} + +DAO jẹ́ àjọ àjọni papọ̀ tó ń ṣiṣẹ́ fún ìmúṣẹ iṣẹ́ àyànfúnni. + +DAO gbà wá láàyè láti ṣiṣẹ́ pẹ̀lú àwọn ènìyàn tó ní ìrònú kan náà káàkiri àgbáyé láìsí ìgbẹ́kẹ̀lé nínú olùdarí onínúrere láti ṣàkóso àwọn owó tàbí àwọn iṣẹ́. Kò sí ọ̀gá àgbà tó lè ná owó lórí ohun tó bá ṣáà ti wù ú tàbí ọ̀gá àgbà tó lè ṣe àfọwọ́yí àwọn ìwé ọ̀hún. Dípo, àwọn òfin tó dá lórí blockchain tí a kọ sínú kóòdù náà ló ń sọ bí àjọ náà ṣe ń ṣiṣẹ́ àti bí wọ́n ṣe ń ná owó. + +Wọ́n ní àwọn ilé-ìṣúra àkọ́sínú tí kò sí ẹnikan tó ní àṣẹ láti wọlé láìsí ìfọwọ́sí ẹgbẹ́ náà. Àwọn ìpinnu jẹ́ ìṣàkóso nípasẹ̀ àwọn ìgbèrò àti ìdìbò láti ríi dájú pé gbogbo ènìyàn nínú àjọ ní ohùn, àti pé ohun gbogbo ń ṣẹlẹ̀ ní gbangba ní [àkọsílẹ̀ àti ìjẹ́rìísí](/glossary/#on-chain). + +## Kí ni ìdí tí a fi nílò àwọn DAO? {#why-dao} + +Bíbẹ̀rẹ̀ àjọ kan pẹ̀lú ẹnìkan tí ó ní ìtìlẹyìn àti owó nínú gba ìgbẹ́kẹ̀lé tó pọ̀ nínú àwọn ènìyàn tí o ń bá ṣiṣẹ́. Ṣùgbọ́n, ó ṣòro láti fọkàn tán ẹnì kan tí o kàn bá pàdé lórí íńtánẹ́ẹ̀tì. Pẹ̀lú àwọn DAO o kò nílò láti gbẹ́kẹ̀lé ẹnikẹ́ni mìíràn nínú ẹgbẹ́ náà, kóòdù DAO nìkan, èyí tó jẹ́ ìdá ọgọ́rùn-ún ní ìfòtítọ́hùwà àti tí ó ṣeé jẹ́rì síí nípasẹ̀ ẹnikẹ́ni. + +Èyí ṣí ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn àǹfààní tuntun fún ìfọwọ́sowọ́pọ̀ àgbáyé àti ìsọdọ̀kan. + +### Ìfiwéra {#dao-comparison} + +| DAO | Àjọ ìbílẹ̀ | +| ------------------------------------------------------------------------------------------------------ | ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Ó sábà máa ń jẹ́ pẹrẹsẹ, àti tiwantiwa ní kíkún. | Ó sábà máa ń jẹ́ ìṣàkóso nípasẹ̀ ẹgbẹ́. | +| Ó nílò ìdìbò tí àwọn ọmọ ẹgbẹ́ kí èyíkéyìí ìyípadà tó lè di ìmúṣe. | Tó dá lórí ètò, a lè béèrè àyípadà láti ọwọ́ ẹgbẹ́ kan nìkan, tàbí wọ́n lè jẹ́ kí ìdìbò wáyé. | +| A ka àwọn ìbò náà, a sì lo àbájáde rẹ̀ ní tààràtà láìsí alárinà tó ṣeé fọkàn tán. | Tí a bá gba ìdìbò láàyè, àwọn ìbò á jẹ́ kíkà láàrín ẹgbẹ́, àbájáde ìdìbò gbọdọ̀ jẹ́ èyí tí a ó fọwọ́ mú ní ṣíṣe. | +| Àwọn iṣẹ́ tí a ń ṣe ni a mú ní àdáṣ láìfọwọ́yí ní ọ̀nà aláìlákóso (fún àpẹẹrẹ pínpín àwọn owó aláànú). | Nílò ìfọwọ́yí ènìyàn, tàbí àdáṣe ti ìṣàkóso láti àárín, tí ó ṣeé ṣe kí wọ́n fọwọ́ kàn láti yi. | +| Gbogbo ìgbésẹ̀ ni ó jẹ́ kedere àti gbangba pátápátá. | Iṣẹ́-ṣiṣe jẹ́ ìkọ̀kọ̀ nígbà gbogbo, kò sì kan gbogbo ènìyàn. | + +### Àwọn àpẹẹrẹ DAO {#dao-examples} + +Láti ṣe ìrànlọ́wọ́ fún èyí láti mọ́gbọ́n díẹ̀ dání síi, èyí ni àwọn àpẹẹrẹ díẹ̀ ti bí ó ṣé lè lo DAO kan: + +- **Ẹgbẹ́ aláàánú** – ẹ lè gba ọrẹ látọ̀dọ̀ ẹnikẹ́ni lágbàáyé kí ẹ sì dìbò láti mọ ohun tí ẹ fẹ́ fi ṣàtìlẹ́yìn fún. +- **Níní àkójọpọ̀** – ẹ lè ra àwọn ohun-ìní ti ara tàbí dígítà, àwọn ọmọ ẹgbẹ́ lè dibò lórí bí ẹ ṣe lè lò wọ́n. +- **Àwọn òwò àti ìfúnni** – ẹ lè ṣẹ̀dá àkójọ owó fún òwò tó ń ṣàjọpọ̀ owó fún ìdókòwò kí ẹ sì dìbò lórí àwọn òwò láti ṣàtìlẹ́yìn fún. Owó tí wọ́n san padà lè wá di èyí tí wọ́n pín fún àwọn ọmọ ẹgbẹ́ DAO. + + + +## Báwo ni àwọn DAO ṣe ń ṣiṣẹ́? {#how-daos-work} + +Igi lẹ́yìn ọgbà DAO ni [àdéhùn ọlọ́gbọ́n](/glossary/#smart-contract) rẹ̀ èyí tó ṣàlàyé àwọn òfin ti àjọ náà tí ó sì ń tọ́jú ìṣúra ẹgbẹ́ náà. Ní kété tí àdéhùn náà bá wá láàyè lórí Ethereum, kò sí ẹnikan tó lè yí àwọn òfin padà àyàfi nípasẹ̀ ìbò kan. Tí ẹnikẹ́ni bá gbìyànjú láti ṣe nǹkan tí kò ní ààbò nípasẹ̀ àwọn òfin àti ọgbọ́n inú kóòdù, yóò kùnà. Àti nítorí pé àdéhùn ọlọ́gbọ́n náà ló ṣàlàyé ìṣúra, ìyẹn túmọ̀ sí pé kò sí ẹnikẹ́ni tó lè lo owó náà láìsí ìfọwọ́sí ẹgbẹ́. Èyí túmọ̀ sí pé àwọn DAO kò nílò aláṣẹ àpapọ̀ kan. Dípo, ẹgbẹ́ ń ṣe àwọn ìpinnu ní àpapọ̀, àti awọn ìsanwó ni a fi àṣẹ sí láìfọwọ́yí nígbàtí a bá gba ìbò wọlé. + +Èyí ṣeé ṣe nítorí pé àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n jẹ́ èyí tí kò ṣe fọwọ́yí ní kété tí wọ́n bá wà láàyè lórí Ethereum. Ò kàn lè déédéé ṣàtúnkọ kóòdù (àwọn òfin DAO) láìsí àwọn wípé àwọn èniyàn ń ṣàkíyèsí nítorí ohun gbogbo jẹ́ gbangba. + +## Ethereum àti DAOs {#ethereum-and-daos} + +Ethereum jẹ́ ìpìlẹ̀ pípé fún àwọn DAO fún àwọn ìdí púpọ̀: + +- Ìfohùnṣọ̀kan Ethereum jẹ́ aláìlákóso tó sì ti fìdí múlẹ̀ dáradára fún àwọn àjọ láti gbẹ́kẹ̀lé nẹ́tíwọọkì náà. +- Kóòdù àdéhùn ọlọ́gbọ́n kò lè ṣeé ṣàtúnṣe ní kété tó bá wà láàyè lórí ayélujára, pàápàá nípasẹ̀ àwọn olóhun. Èyí gba DAO láàyè láti ṣiṣẹ́ nípasẹ̀ àwọn òfin tí a fi ṣètò rẹ̀. +- Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n lè fi owó ránṣẹ́/gba owó. Láìsí èyí, wàá nílò alárinà tó ṣeé gbẹ́kẹ̀lé láti máa ṣàkóso owó ẹgbẹ́. +- Àwùjọ Ethereum ti fi hàn pé ó jẹ́ ìfọwọ́sowọ́pọ̀ díẹ̀ síi ju ìdíje lọ, gbígba fún àwọn iṣẹ́ tó dára jùlọ àti àwọn ètò àtìlẹyìn láti farahàn ní kíákíá. + +## Ìṣàkóso DAO {#dao-governance} + +Ọ̀pọ̀lọpọ̀ nǹkan ni a máa ń gbéyẹ̀wò nígbà tí a bá ń darí DAO, bíi bí ìdìbò àti àwọn àbá ṣe ń ṣiṣẹ́. + +### Aṣojú {#governance-delegation} + +Àwọn aṣojú jẹ́ bíi ẹ̀yà DAO ti aṣojú ìjọba tiwantiwa. Àwọn tó ní tọ́kẹ̀n yóò fi iṣẹ́ ìdìbò rán àwọn olùmúlò tó yan ara wọn tó pinnu láti ṣàkóso ìlànà náà àti níní ifitonileti. + +#### Àpẹẹrẹ olókìkí kan {#governance-example} + +[ENS](https://claim.ens.domains/delegate-ranking) – Àwọn tó ní ENS lè gbé ìbò wọn fún àwọn ọmọ ẹgbẹ́ àwùjọ tí wọ́n ń ṣojú fún wọn. + +### Ìṣàkóso ìdúnàádúrà àìfọwọ́yí {#governance-example} + +Ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn DAO, àwọn ìdúnàádúrà yóò jẹ́ ṣíṣe láìfọwọ́yí ti iye kan àwọn ọmọ ẹgbẹ́ bá dibò ní ìdánilójú. + +#### Àpẹẹrẹ olókìkí kan {#governance-example} + +[Nouns](https://nouns.wtf) – Nínú Nouns DAO, ìdúnàádúrà kan yóò wáyé láìfọwọ́yí tí iye àwọn ìbò bá wà àti tí ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ìbò bá jẹ́ bẹ́ẹ̀ni, níwọ̀n ìgbà tí àwọn olùdásílẹ̀ kò bá tako èsì ìbò. + +### Ìdarí Multisig {#governance-example} + +Nígbà tí DAOs lè ní ẹgbẹẹgbẹ̀rún àwọn ọmọ ẹgbẹ́ tó ń dibò, àwọn owó lè gbé nínú [wọ́lẹ́ẹ́tì](/glossary/#wallet) tó jẹ́ àjọpín láàrín àwọn ọmọ ẹgbẹ́ àwùjọ lọ́wọ́lọ́wọ́ bíi 5-20 tí wọ́n gbẹ́kẹ̀lé àti nígbà gbogbo jẹ́ doxxed (àwọn ìdánimọ̀ gbangba tí àwùjọ mọ̀). Lẹ́yìn ìbò, àwọn tó fọwọ́ sí [multisig](/glossary/#multisig) á wá ṣe ohun tí àwùjọ fẹ́. + +## Àwọn òfin DAO {#dao-laws} + +Lọ́dún 1977, ìpínlẹ̀ Wyoming dá LLC sílẹ̀, èyí tó ń dáàbò bo àwọn oníṣòwò tó sì ń dín ẹrù iṣẹ́ wọn kù. Láìpẹ́ díẹ̀, wọ́n ṣe aṣáájú-ọnà òfin DAO tó fi ìdí ipò òfin múlẹ̀ fún àwọn DAO. Lọ́wọ́lọ́wọ́ Wyoming, Vermont, àti Virgin Islands ní àwọn òfin DAO ní àwọn ọ̀nà kan. + +### Àpẹẹrẹ olókìkí kan {#law-example} + +[CityDAO](https://citydao.io) – CityDAO lo òfin DAO ti Wyoming láti ra ilẹ̀ 40 acres nítòsí Yellowstone National Park. + +## Ọmọ ẹgbẹ́ DAO {#dao-membership} + +Àwọn àwòṣe oríṣiríṣi wà fún ọmọ ẹgbẹ́ DAO. Ọmọ ẹgbẹ́ lè pinnu bí ìdìbò ṣe lè ṣiṣẹ́ àti àwọn abala pàtàkì mìíràn nínú DAO. + +### Jíjẹ́ ọmọ ẹgbẹ́ tó dá lórí tọ́kẹ̀n {#token-based-membership} + +Ó sábà máa ń jẹ́ [láìsí ìgbanilááyè](/glossary/#permissionless), tó dá lórí tọ́kẹ̀n tí wọ́n lò. Ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbà àwọn tọ́kẹ̀n ìṣàkóso wọ̀nyí ni a lè fi ṣòwò láìsí ìgbanilááyè lórí [pàṣípààrọ̀ aláìlákóso](/glossary/#dex). A gbọ́dọ̀ jèrè àwọn mìíràn nípa pípèsè iṣẹ́ tàbí àwọn ìjẹ́rìí sí iṣẹ́ mìíràn. Ohun yòówù kó jẹ́, wíwulẹ̀ di tọ́kẹ̀n náà mú fúnni ní ìráàyèsí ìdìbò. + +_Tí a lò nígbà gbogbo láti ṣàkóso àwọn ìlànà aláìlákóso gbòòrò àti/tàbí àwọn tọ́kẹ̀n fúnrara wọn._ + +#### Àpẹẹrẹ olókìkí kan {#token-example} + +[Maker DAO](https://makerdao.com) – Tọ́kẹ̀n MKR ti MakerDAO ti wà ní ibi gbogbo lórí àwọn pàṣípààrọ̀ aláìlákóso, ẹnikẹ́ni lè ra láti ní agbára ìdìbò lórí ọjọ́ iwájú ìlànà Maker. + +### Ọmọ ẹgbẹ́ tó dá lórí ìpín {#share-based-membership} + +Àwọn DAO tó dá lórí ìpín ló ní ìgbanilááyè díẹ̀ síi, ṣùgbọ́n ó tì ṣí sílẹ̀ ní púpọ̀. Ẹnikẹ́ni tó bá fẹ́ di ọmọ ẹgbẹ́ DAO lè ṣe ìfilọ́lẹ̀ láti di ọmọ ẹgbẹ́ DAO, tí wọ́n sì sábà máa ń fúnni ní ẹ̀bùn kan tó níye lórí bíi tọ́kẹ̀n tàbí iṣẹ́. Àwọn ìpín ìdókòwò dúró fún agbára ìdìbò tààràtà àti ìní. Àwọn ọmọ ẹgbẹ́ lè jáde nígbàkigbà pẹ̀lú ìpín wọn tó yẹ ti ìṣúra náà. + +_A sábà máa ń lò ó fún àwọn àjọ tí wọ́n sún mọ́ra jù, tí wọ́n gbájú mọ́ ènìyàn bíi àwọn àjọ aláàánú, àwọn ẹgbẹ́ òṣìṣẹ́, àti àwọn ẹgbẹ́ olùdókòwò. Ó tún lè ṣàkóso àwọn ìlànà àti àwọn tọ́kẹ̀n pẹ̀lú._ + +#### Àpẹẹrẹ olókìkí kan {#share-example} + +[MolochDAO](http://molochdao.com/) – MolochDAO fojúsí ìgbéowósílẹ̀ fún àwọn iṣẹ́ àkànṣe Ethereum. Wọ́n nílò àbá fún dídi ọmọ ẹgbẹ́ kí àwùjọ lè ṣàyẹ̀wò bóyá o ní òye pàtàkì àti owó láti ṣe àwọn ìdájọ́ tó mọ́gbọ́n dání nípa àwọn tó lè gba owó. O kò lè ra ìráàyèsí DAO lórí ọjà gbangba. + +### Ọmọ ẹgbẹ́ tó dá lórí orúkọ rere {#reputation-based-membership} + +Orúkọ rere sójú ìjẹ́rìísí ti ìkópa àti agbára ìdìbò fífúnni lówó nínú DAO náà. Kò dà bíi tọ́kẹ̀n tàbí ọmọ ẹgbẹ́ tó dá lórí ìpín, àwọn DAO tó dá lórí orúkọ rere kìí gbé ohun-ìní fún àwọn olùlọ́wọ́sí. A kò lè ra orúkọ rere, a kò lè gbé e fún ẹlòmíràn tàbí fi rán ẹlòmíràn; àwọn ọmọ ẹgbẹ́ DAO gbọ́dọ̀ jèrè orúkọ rere nípa lílọ́wọ́ nínú rẹ̀. Ìdìbò alákọsílẹ̀ oní jẹ́rìí sí jẹ́ èyí tí kò nílò ìgbanilááyè àti pé àwọn ẹni tó fẹ́ darapọ̀ mọ́ ẹgbẹ́ lè fi àwọn ìgbèrò sílẹ̀ láti darapọ̀ mọ́ DAO àti béèrè fún orúkọ rere àti àwọn tọ́kẹ̀n gẹ́gẹ́ bíi ẹ̀bùn ní pàṣípààrọ̀ fún àwọn ìlọ́wọ́sí wọn. + +_A máa ń lo fún ìdàgbàsókè aláìlákóso àti ìṣàkóso ti àwọn ìlànà àti àwọn [dapps](/glossary/#dapp), ṣùgbọ́n ó tún dára fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn àjọ bíi àwọn aláàánú, àwọn ẹgbẹ́ òṣìṣẹ́, àwọn ẹgbẹ́ ìdókòwò, àti bẹbẹ lọ._ + +#### Àpẹẹrẹ olókìkí kan {#reputation-example} + +[DXdao](https://DXdao.eth.limo) – DXdao jẹ́ ilé ìṣọ̀kan olómìnira lágbàáyé tó ń kọ́ àti darí àwọn ìlànà àti àwọn ohun èlò aláìlákóso láti ọdún 2019. Ó lo ìṣàkóso tó dá lórí orúkọ àti [Ìfohùnṣọ̀kan holographic](/glossary/#holographic-consensus) láti ṣètò àti ṣàkóso owó, èyí tó túmọ̀ sí pé kò sẹ́ni tó lè ra ọ̀nà láti ní ipa lórí ọjọ́ ọ̀la tàbí ìṣàkóso. + +## Darapọ̀ mọ́ / bẹ̀rẹ̀ DAO kan {#join-start-a-dao} + +### Darapọ̀ mọ́ DAO {#join-a-dao} + +- [Àwọn DAO àwùjọ Ethereum](/community/get-involved/#decentralized-autonomous-organizations-daos) +- [Àtòjọ àwọn DAOHaus ti àwọn DAO](https://app.daohaus.club/explore) +- [Àtòjọ Tally.xyz ti àwọn DAO](https://www.tally.xyz) + +### Bẹ̀rẹ̀ DAO kan {#start-a-dao} + +- [Pe DAO kan pẹ̀lú DAOHaus](https://app.daohaus.club/summon) +- [Bẹrẹ Gómìnà DAO kan pẹ̀lú Tally](https://www.tally.xyz/add-a-dao) +- [Ṣẹ̀dá DAO tó ní ìrólágbara Aragon](https://aragon.org/product) +- [Bẹ̀rẹ̀ ìletò kan](https://colony.io/) +- [Ṣẹ̀dá DAO kan pẹ̀lú ìfohùnṣọ̀kan holographic ti DAOstack](https://alchemy.daostack.io/daos/create) + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +### Àwọn àròkọ DAO {#dao-articles} + +- [Kíni DAO?](https://aragon.org/dao) – [Aragon](https://aragon.org/) +- [Ilé ti àwọn DAOs](https://wiki.metagame.wtf/docs/great-houses/house-of-daos) – [Metagame](https://wiki.metagame.wtf/) +- [Kí ni DAO àti kí ni ó wà fún?](https://daohaus.substack.com/p/-what-is-a-dao-and-what-is-it-for) - [DAOhaus](https://daohaus.club/) +- [Bí o ṣe lè Bẹ̀rẹ̀ Àwùjọ Dígítà tí DAO Ró lágbára](https://daohaus.substack.com/p/four-and-a-half-steps-to-start-a) – [DAOhaus](https://daohaus.club/) +- [Kíni DAO?](https://coinmarketcap.com/alexandria/article/what-is-a-dao) – [Coinmarketcap](https://coinmarketcap.com) +- [Kíni Ìfohùnṣọ̀kan Holographic?](https://medium.com/daostack/holographic-consensus-part-1-116a73ba1e1c) - [DAOstack](https://daostack.io/) +- [DAO kìí ṣe ilé-iṣẹ́: níbití aláìlákóso ní àwọn àjọ aládaṣe ti ṣe pàtàkì nípasẹ̀ Vitalik](https://vitalik.eth.limo/general/2022/09/20/daos.html) +- [DAOs, DACs, DAs àti Díẹ̀ síi: Ìwé Ìtọ́nisọ́nà Ìpìlẹ̀-ọ̀rọ̀ Àìpéyé kan](https://blog.ethereum.org/2014/05/06/daos-dacs-das-and-more-an-incomplete-terminology-guide) - [Búlọ́ọ̀gì Ethereum](https://blog.ethereum.org) + +### Videos {#videos} + +- [Kí ni DAO nínú crypto?](https://youtu.be/KHm0uUPqmVE) +- [Ṣé DAO lè Kọ́ Ìlú kan bí?](https://www.ted.com/talks/scott_fitsimones_could_a_dao_build_the_next_great_city) – [TED](https://www.ted.com/) + + + + diff --git a/public/content/translations/yo/decentralized-identity/index.md b/public/content/translations/yo/decentralized-identity/index.md new file mode 100644 index 00000000000..a55546a3c0d --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/decentralized-identity/index.md @@ -0,0 +1,191 @@ +--- +title: Ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso +description: Kí ni ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso, kí sì ni ìdí tó fi ṣe pàtàkì? +lang: yo +template: use-cases +emoji: ":id:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/eth-gif-cat.png +summaryPoint1: Àwọn ìlànà ètò ṣíṣe ìdánimọ̀ ìbílẹ̀ ti ṣe àkópapọ̀ pípínfúnni, ìtójú àti ìṣàkóso àwọn ìdánimọ̀ rẹ. +summaryPoint2: Ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso yóò yọ ìgbẹ́kẹ̀lé sí àwọn ẹgbẹ́ kẹta ti àárín. +summaryPoint3: Ọpẹ́ ni fún kírípítò, àwọn olùmúlò ní báyìí àwọn irin-iṣẹ́ láti pín, dìmú àti ṣàkóso àwọn ìdánimọ̀ ara wọn àti àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí l'ẹ́kan sí. +--- + +Ìdánimọ̀ ṣe àtìlẹ́yìn fún gbogbo agbala ti ìgbésí ayé rẹ lónìí. Lílò àwọn iṣẹ́ orí ayélujára, ṣíṣí àkọọ́lẹ̀ ìfowópamọ́ kan, dídìbòyàn ní àwọn ìdìbò, ríra ohun-ìní, ṣíṣe ààbò iṣẹ́ – gbogbo ǹkan wọ̀nyí nílò láti ṣe ìjẹ́ẹ̀rísí ìdánimọ̀ rẹ. + +Àmọ́, àwọn ètò íṣàkóso ìdánimọ̀ ìbílẹ̀ ti gbéralé àwọn agbedeméjì àárín tí ó fún ni, dìmú, àti ṣàkóso àwọn ìdánimọ̀ rẹ [àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí](/glossary/#attestation). Èyí túmọ̀ sí pé o kò le ṣàkóso àlàyé tí ó ní ìbátan ìdánimọ̀ tàbí pinnu taani ó ní àǹfàní ìwọlé sí àlàyé ìdánimọ̀ ti ara ẹni (PII) àti iye ìgbà wíwolé àwọn ẹgbẹ́ wọ̀nyí. + +Láti yanjú àwọn ìṣòro wọnyí, a ní àwọn ètò ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso tí a ti ṣe lórí blockchains gbangba bí Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù. Ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso gba àwọn ènìyàn láàyè láti ṣàkóso àlàyé tí ó ní ìbátan ìdánimọ̀ wọn. Pẹ̀lú àwọn ojútùú ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso, _ ìwọ _ le ṣ'èdá àwọn ìdámọ̀, àti kí o bèèrè àti kí o dì àwọn ẹ̀rí rẹ mú láìṣe ìgbékẹ̀lé àwọn aláṣẹ àárín, bíi olùpèsè iṣẹ́ tàbí àwọn ìjọba. + +## Kíni ìdánimọ̀? {#what-is-identity} + +Ìdánimọ̀ túmọ̀ sí ìmọ ara ẹni kọ̀ọ̀kan, àsọyé nípa àwọn àbùdá aláìlẹ́gbẹ́. Ìdánimọ̀ tọ́kasí jíjẹ́ _olúkúlùkú_, ìyẹn ni, ẹ̀dá ènìyàn ọ̀tọ̀tọ̀. Ìdánimọ̀ le tún tọ́ka sí àwọn ǹkan mìíràn tí kìí ṣe ènìyàn, gẹ́gẹ́bí àgbájọ tàbí aláṣẹ. + + + +## Kíni àwọn aṣe ìidámọ̀? {#what-are-identifiers} + +Aṣèdámọ̀ jẹ́ ǹkan ti àlàyé tí ó ṣiṣẹ́ bíi ìtọ́ka sí ìdánimọ̀ kan pàtó tàbí àwọn ìdánimọ̀. Àwọn aṣèdámọ̀ tí ó wọ́pọ̀ jẹ́: + +- Orúkọ +- Nọ́ḿbà àwùjọ ààbò/nọ́ḿbà ìdánimọ̀ owó-orí +- Nọ́ḿbà ẹ̀rọ alágbèéká +- Ọjọ́ àti ibi ìbí +- Àwọn ìwé-ẹ̀rí ìdánimọ̀ oní nọ́ḿbà, fún àpẹrẹ, àwọn àdírẹ́ẹ̀sì ímeèlì, àwọn orúkọ olùmúlò, àwọn àwòrán ara ẹni + +Àwọn àpẹẹrẹ ìbílẹ̀ ti àwọn ìdámò ti wà ní ìdásílẹ̀, ní ídìmú àti ìṣàkóso nípasẹ̀ àwọn ilé-iṣẹ́ ààrin gbùngbùn. O nílò ìgbaniláàyè láti ọ̀dọ̀ ìjọba láti yí orúkọ rẹ padà tàbí láti orí ẹ̀rọ ayélujára láti yí orúkọ olùmúlò rẹ padà. + +## Àǹfàní ti ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso {#benefits-of-decentralized-identity} + +1. Ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso ṣe àfikún fún ìṣàkóso ẹnìkọ̀ọ̀kan fún ìdámò àlàyé. Àwọn ìdámò tí kò ní àkóso àti àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí le ṣe ìjẹ́ẹ̀rísí láì ṣe àgbẹ́kẹ̀lé àwọn aláṣẹ àárín àti àwọn iṣẹ́ ẹgbẹ́ kẹta. + +2. Àwọn ìdánimò tí kò ní àkóso ń ṣe ìrànlọ́wọ́ fún aláìfọkà tán, aláìsí yonu, àti ọ̀nà ìdáàbòbò àṣírí fún ìjẹ́ẹ̀rísí ati ìṣàkóso ìdánimọ̀ olùmúlò. + +3. Ìdánimò tí kò ní àkóso ń ṣe àtìlẹ́yìn fún ìmọ̀-ẹ̀rọ blockchain, èyítí o ṣ'èdá ìgbẹ́kẹ̀lé láàrin àwọn ẹgbẹ́ oríṣiríṣi àti ìpèsè àwọn ìṣèdúró fún kírípítò láti fi ìdí àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí múlẹ̀. + +4. Ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso jẹ́ kí dátà ṣe gbé kiri. Àwọn olùmúlò tọ́jú àwọn ìjẹ́ẹ̀rí àti àwọn ìdámò wọn sínú àpamọ́wọ́ alágbèéká àti wípé wón le pín wọn fún èyíkéyìí ẹgbẹ́ tí ó wù wọ́n. Àwọn ìdámò tí kò ní àkóso àti àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí kò ní títìpa sínú ibi ìpamọ́ dátà àwọn àgbájọ tí ó fún ni. + +5. Ìdánimò tí kò ní àkóso yẹ kí o ṣiṣẹ́ dáradára pẹ̀lú àwọn ìmọ̀-ẹ̀rọ [òdo-ìmọ̀](/glossary/#zk-proof) tí ń yọ jáde tí yóò jékí àwọn ẹnìkọ̀ọ̀kan le ṣe àrídájú wípé àwọn ní tàbi àwọn ti ṣe ǹkan láìsí ìṣàfihàn kíni ǹkan náa ńṣe. Èyí le jẹ́ ọ̀nà tí ó lágbára láti ṣe àkópapọ̀ ìgbékẹ̀lé àti àṣírí fún àwọn ohun èlò bíi ìdìbò. + +6. Ìdánimò tí kò ní àkóso le jékí ó ṣeéṣe fún àwọn ìlànà [anti-Sybil](/glossary/#anti-sybil) sí ìdánimọ̀ nígbàtí ènìyàn kan bá ń díbọ́n wípé òún jẹ́ ènìyàn púpọ̀ sí èrè tàbí ṣe awúrúju ètò kan. + +## Lílò fún ìdánimò tí kò ní àkóso {#decentralized-identity-use-cases} + +Ìdánimò tí kò ní àkóso ní ìmúlò ọ̀nà tí ó pọ̀: + +### 1. Àwọn ọ̀nà gbígbàwọlé káríayé {#universal-dapp-logins} + +Ìdánimò tí kò ní àkóso le ṣe ìrànlọ́wọ́ ìrọ́pò fún àwọn ìgbaniwọlé oní ọ̀rọ̀-aṣínà pẹ̀lú ìfàṣẹsí tí kò ní àkóso. Àwọn Olùpèsè iṣẹ́ le fún àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí sí àwọn olùmúlò, èyí tí ó le wà ní ìpamọ́ sínú àpò àpamọ́wọ́ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù. Àpẹrẹ ìjẹ́ẹ̀rísí yóò jẹ́ [NFT](/glossary/#nft) fífún ẹni tí ó ni ààyè sí àgbègbè orí ayélujára. + +Iṣẹ́ [ìwọlé pẹ̀lú Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù](https://login.xyz/) yóò jẹ́kí àwọn apèsè láti ṣe jẹ́ẹ̀rísí àkọ́ọ́lẹ̀ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù olùmúlò àti mú ẹ̀rí tí ò nílò láti inú àdírẹ́ẹ̀sì àkọ́ọ́lẹ̀ wọn. Èyí túmò sí pé àwọn olùmúlò le wọlé sí àwọn ojú ẹ̀rọ àti àwọn ojú òpó ayélujára láìsí níní láti ṣe àkọ́sórí àwọn ọ̀rọ̀ aṣínà gígùn àti ṣíṣe ìmúdárasí ìrírí orí ayélujára fún àwọn olùmúlò. + +### 2. Ìfàṣẹsí KYC {#kyc-authentication} + +Lílo ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn iṣẹ́ orí ayélujára nílò àwọn ènìyàn láti pèsè àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí àti àwọn ìwé-ẹ̀rí, gẹ́gẹ́bí ìwé-àṣẹ awakọ̀ tàbí ìwé ìrìnnà orílẹ̀-èdè. Lílo ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn iṣẹ́ orí ayélujára nílò àwọn ènìyàn láti pèsè àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí àti àwọn ìwé-ẹ̀rí, gẹ́gẹ́bí ìwé-àṣẹ awakọ̀ tàbí ìwé ìrìnnà orílẹ̀-èdè. + +Ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso gba àwọn ilé-iṣẹ́ láàyè láti gbójú lórí ìlànà [Mọ-Oníbárà-rẹ KYC](https://en.wikipedia.org/wiki/Know_your_customer) àti ṣe ìjẹ́ẹ̀rísí àwọn ìdánimọ̀ olùmúlò nípa àwon ìwé-ẹ̀rí tí a le s'àrídájú. Èyí mú àdínkù bá ìdíyelé ti ìṣàkóso ìdánimọ̀ àti ìdílọ́wọ́ fún lílo àwọn ìwé-ẹ̀rí irọ́. + +### 3. Ìdìbò àti àwùjọ orí afẹ́fẹ́ {#voting-and-online-communities} + +Ìdìbò orí ayélujára àti orí ìkànnì àjọlò jẹ́ àwọn ohun èlò àràmàdá méjì fún ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso. Àwọn ètò ìdìbò orí ayélujára ní ìfaragbá sí ìfọwọ́yí, pàtàkì tí àwọn olùkópa búburú bá ṣ'èdá àwọn ìdámọ̀ èké láti dìbò. Bíbèèrè fún kí àwọn ẹnì-kọ̀ọ̀kan láti ṣàfihàn àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí lórí-ẹ̀rọ le mú ìdúróṣinṣin bá àwọn ìlànà ìdìbò orí ayélujára. + +Ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso le ṣe ìrànlọ́wọ́ ìṣẹ̀dá àwọn agbègbè orí ayélujára tí kò ní àwọn àkọọ́lẹ̀ iró. Fún àpẹẹrẹ, olùmúlò kọ̀ọ̀kan le ní láti ṣe ìjẹ́ẹ̀rísí ìdánimọ̀ wọn nípa lílo ètò ìdánimọ̀ orí-ẹ̀rọ, bíi Iṣẹ́ Orúkọ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù, mímú àdínkù bá ìṣeése àwọn rọ́bọ̀tì. + +### 4. Ìdáàbòbò Anti-Sybil {#sybil-protection} + +Àwọn ohun èlò afúnni-láàyè tí ó ńlo [ìdìbò kọ̀dírátìkì](/glossary/#quadratic-voting) ní ìfaragbá sí [àwọn ìkọlù sybil](/glossary/#sybil-attack) nítorí iye ẹ̀bùn ti pọ̀ si nígbàtí àwọn ènìyàn púpọ̀ bá dìbò fun, fífún àwọn olùmúlò ní ìwúrí láti pín àwọn ìpín wọn káàkiri ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìdámò. Àwọn ìdámò tí kò ní àkóso ṣe ìrànlọ́wọ́ láti ṣe ìdíwọ́ èyí nípa gbígbé ẹrú lé orí olùkópa kọ̀ọ̀kan láti ṣe ìjẹ́ẹ̀rísí wípé àwọn jẹ́ ènìyàn nítòótó, bótilẹ̀jẹ́pé lọ́pọ̀ ìgbà láìsí níní láti ṣàfihàn àlàyé kan pàtó. + +## Kíni àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí? {#what-are-attestations} + +Ìjẹ́ẹ̀rísí jé ẹ̀tọ́ tí ẹ̀dá kan ṣe nípa ẹ̀dá míìràn. Tí o bá ń gbé ní orílẹ̀-ẹ̀dẹ̀ Améríkà, ìwé àṣẹ awakọ̀ tí Ẹ̀ka Àwọn Ọkọ̀ Ayọ́kẹ́lẹ́ (ẹ̀dá kan) pín fún ọ ṣe ìjẹ́ẹ̀rí wípé ìwọ (ẹ̀dá míìràn) ní ìgbàláàyè láti wa ọkọ̀ kan. + +Àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí yàtọ̀ sí àwọn ìdámọ̀. Ìjẹ́ẹ̀rísí _ní_ àwọn olùdámọ̀ láti tọ́ka ìdánimọ̀ kan pàtó, ó sì ṣe ẹ̀tọ́ nípa àwòmọ́ tí ó ní ìbátan sí ìdánimọ̀ yìí. Nítorí náà, ìwé àṣẹ ìwakọ̀ rẹ ní àwọn àmì ìdánimọ̀ (orúkọ, ọjọ́ ìbí, àdírẹ́sì) àmọ́ ó tún jẹ́ ẹ̀rí tó fi hàn pé o lẹ́tọ̀ọ́ láti wakọ̀. + +### Kí ni àwọn àmì ìdánimọ tí kò ní àkóso? {#what-are-decentralized-identifiers} + +Àwọn ohun ìdánimọ̀ ìbílẹ̀ bíi orúkọ rẹ tàbí àdírẹ́ẹ̀sì ímeèlì rẹ gbẹ́kẹ̀lé àwọn ẹnìkẹta — àwọn ìjọba àti àwọn olùpèsè ímeèlì. Àwọn ìdámò tí a kò ṣàkóso (DIDS) yàtọ̀ — wọn kìí ṣàtẹ̀jáde, ṣalábòójútó, tàbí ṣàkóso nípasẹ̀ èyíkéyìí ile-iṣẹ́ ààrin-gbùngbùn. + +Àwọn ìdámò tí a kò pín ní àtẹ̀jáde, dìmú, àti ìṣàkóso nípasẹ̀ àwọn ẹnì-kọ̀ọ̀kan. [Àkosílẹ̀ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù](/glossary/#account) jẹ́ àpẹẹrẹ fún àwọn ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso. O le ṣẹ̀dá iye àkọọ́lẹ̀ tóo bá fẹ́ láìsí ìgbàṣẹ lọ́wọ́ ẹnikẹ́ni àti láìsí ìdí láti fi wọ́n pamọ́ sínú ìwé ìforúkọsílẹ̀ ààrin-gbùngbùn. + +Àwọn ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso ní àfipamọ́ lórí àwọn ìwé-ìpamọ́ pínpín ([blockchains](/glossary/#blockchain)) [àwọn nẹ́tíwọ̀ọ̀kì ẹlẹ́gbẹ́-sí-ẹgbẹ́](/glossary/#peer-to-peer-network). Èyí jẹ́ kí àwọn DIDs [jẹ́ aláìlẹ́gbẹ́ ní àgbáyé, tí o le yanjú pẹ̀lú wiwà tí ó ga, àti tí o le ìjẹ́ẹ̀rísí cryptographically](https://w3c-ccg.github.io/did-primer/). Àmì ìdánimọ tí kò ní àkóso lè ní í ṣe pẹ̀lú àwọn ẹ̀dá tí ó yàtọ̀ síra, títí kan àwọn ènìyàn, àwọn àjọ, tàbí àwọn ilé-iṣẹ́ ìjọba. + +## Kini o mu ki awọn asedanimọ alailakoso ṣeeṣe? {#what-makes-decentralized-identifiers-possible} + +### 1. Bọ́tìnì cryptography gbangba {#public-key-cryptography} + +Bọ́tìnì cryptography gbangba jẹ́ ìgbésẹ̀ ààbò àlàyé tí ó ṣe àgbéjáde [bọ́tìnì gbangba](/glossary/#public-key) àti [ bọ́tìnì ìkọ̀kọ̀](/glossary/#private-key) fún ẹ̀dá kan. Bọ́tìnì gbangba [ cryptography](/glossary/#cryptography) ni a nlo nínú àwọn nẹtiwọọki blockchain láti fi ìdánilójú ìdánimọ̀ àwọn olùmúlò hàn àti láti fi ẹ̀rí níní àwọn ohun-ìní oní-nóḿbà hàn. + +Díẹ̀ nínú àwọn ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso, gẹ́gẹ́bí àkọọ́lẹ̀ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù, ní àwọn bọ́tìnì gbangba àti ìkọ̀kọ̀. Bọ́tìnì gbangba ń ṣe ìdánimọ̀ olùdarí, nígbà tí àwọn àkọọ́lẹ̀ àdáni lè fọwọ́ sí àti tú àwọn ìfiránsẹ́ fún àkọọ́lẹ̀ yìí. Bọ́tìnì cryptography gbangba ṣe ẹ̀rí tí ó nílò láti ṣe ìjẹ́ẹ̀rísí àwọn àjọ àti dènà afinipeni lọ́nà èrú àti lílo ìdánimọ̀ ayédèrú, lílo [ìbuwọ́lù cryptographic](https://andersbrownworth.com/blockchain/public-private-keys/) láti ṣe ìjẹ́ẹ̀rísí àwọn ẹ̀tọ́. + +### 2. Àwọn ibi ìpamọ́ ìsọfúnni tí a kò kò ní àkóso {#decentralized-datastores} + +Blockchain ń ṣiṣẹ́ bí ìforúkọsílẹ̀ dátà tí a lè ṣàyẹ̀wò: ìpamọ́ ìsọfúnni tó ṣí sílẹ̀, tí kò nílò ifọkàntán, tí kò sì ní àkóso. Ìwàláàyè àwọn blockchain tó wà fún gbogbo ènìyàn ṣe ìmúkúrò ìdí láti máa tọ́jú àwọn àmì ìdánimọ̀ sínú àwọn ìwé ìforúkọsílẹ̀ tó wà ní àárín gbùngbùn. + +Bí ẹnikẹ́ni bá nílò láti jẹ́rìí sí ìwúlò àmì ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso wọ́n le wo bọ́tìnì tí ó so mọ́ ọn lórí ẹ̀rọ blockchain. Èyí yàtọ̀ sí àwọn ìdánimọ̀ ìbílẹ̀ tí ó nílò àwọn ẹgbẹ́ kẹta láti jẹ́ẹ̀rísí. + +## Báwo ni àwọn ìdámò àti àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí tí kò ní àkóso ṣe gba ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso láàyè? {#how-decentralized-identifiers-and-attestations-enable-decentralized-identity} + +Ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso ni èrò náà wípé àlàyé tí ó ní í ṣe pẹ̀lú ìdánimọ̀ yẹ kí ó jẹ́ èyí tí yóò darí ara rẹ̀, tí ó jẹ́ ti àdáni, tí ó sì ṣeé gbé kiri, pẹ̀lú àwọn ààmọ̀ ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso àti àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí tí ó jẹ́ kókó pàtàkì. + +Ní àyíká ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso àwọn ìjẹ́ẹ̀rí (tí a tún mọ̀ sí [Àwọn ìwé-ẹ̀rí tí a le ríí dájú](https://www.w3.org/TR/vc-data-model/)) jẹ́ àwọn àléébù tí a kò lè yí padà, tí wọ́n ṣeé ṣàyẹ̀wò nípa ẹ̀rọ cryptography tí àwọn olùfúnni ní ẹ̀rí ṣe. Gbogbo ẹ̀rí tàbí ìwé-ẹ̀rí tí a le ríí dájú ti ẹ̀dá kan (fún àpẹẹrẹ, àgbárí kan) ṣe jáde ní nkan ṣe pẹ̀lú DID wọn. + +Nítorípé àwọn DID wà ní ìfipamọ́ lórí blockchain, ẹnikẹ́ni le ṣàyẹ̀wò ìfẹsẹ̀rinlẹ̀ ti ìjẹ́ẹ̀rísí kan nipa ìṣàyẹ̀wò DID ti olùfínni lori Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù. Ní pàtàkì blockchain Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù ṣiṣẹ́ bí ìtọ́sọ́nà àgbáyé tí ó fún ìjẹ́ẹ̀rísí ti àwọn DID tí ó ní ǹkan ṣe pẹ̀lú àwọn ǹkan kan láàyè. + +Àwọn ohun ààmì ìdámọ̀ tí kò ní àkóso ni ìdí tí àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí ṣe jẹ́ èyí tí wọ́n ń ṣàkóso ara wọn àti èyí tí a lè ṣàyẹ̀wò. Kódà bí ẹni tó ṣe ẹ̀rí náà kò bá sí mọ́, ẹni tó ni ẹ̀rí náà á ṣì ní ẹ̀rí tó fi hàn pé ẹ̀rí náà jẹ́ ojúlówó. + +Àwọn ohun ààmì ìdámọ̀ tí kò ní àkóso tún jẹ́ pàtàkì nínú dídá ààbò bo ìpamọ́ ìsọfúnni nípa ara ẹni nípa ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso. Bí àpẹẹrẹ, bí ẹnìkan bá fi ẹ̀rí ti ìjẹ́ẹ̀rísí (ìwé-àṣe awakọ̀) sílẹ̀, ẹni tó ń ṣàyẹ̀wò kò ní láti ṣàyẹ̀wò bí ìsọfúnni tó wà nínú ẹ̀rí náà ṣe jẹ́ ojúlówó tó. Kàkà bẹ́ẹ̀, àwọn ìdánilójú tí wọ́n fi àwọn cryptography ṣe nìkan ni àwọn olùdánilójú nílò láti mọ bí ìwé ìdánilójú náà ṣe jẹ́ ojúlówó tó àti irú àjọ tó ṣe é kí ó tó lè mọ̀ bóyá ìwé ìdánilójú náà lẹ́sẹ̀ nílẹ̀. + +## Àwọn oríṣi ti àwọn ẹ̀rí ìdánimọ̀ tí ó pín káàkiri {#types-of-attestations-in-decentralized-identity} + +Ọ̀nà tí a fi àlàyé ijẹrisi pamọ́ àti gbígba padà ní ètò-àyè ìdánimọ̀ tí ó dá l'órí Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù yàtọ̀ pátápátá sí ìṣàkóso ìdánimọ̀ ìbílẹ̀. Èyí ní àwọn ọ̀nà oríṣiríṣi láti fúnni, tọ́jú, àti ṣ'ayẹwo àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí àwọn ètò ìdánimọ̀ tí ó pín káàkiri: + +### Àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí tí kò ní í ṣe pẹ̀lú ẹ̀ka {#off-chain-attestations} + +Ọ̀kan lára ohun tó ń jẹ́ kí àwọn ẹ̀rí wà lórí ẹ̀rọ ni pé wọ́n lè ní àwọn àlàyé tí àwọn èèyàn kò fẹ́ kí ẹnikẹ́ni mọ̀. Ìṣẹ̀dá gbangba tí Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù blockchain ń ṣe jẹ́ kí ó jẹ́ ohun tí kò ní ìfanimọ́ra láti tọ́jú àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí bẹ́ẹ̀. + +Ọ̀nà àbáyọ ni láti tẹ ìwé ẹ̀rí jáde, tí àwọn olùṣàmúlò ń kó sínú àpò owó oní-nọ́ḿbà, ṣùgbọ́n tí wọ́n fọwọ́ sí pẹ̀lú DID ti ẹni tí ó fúnni ní ìwé ẹ̀rí náà. Àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí wọ̀nyí ni a ṣe àkójọ bíi [JSON Web Tokens](https://en.wikipedia.org/wiki/JSON_Web_Token) àti pé ó ní ìbuwọ́lù oní-nọ́ḿbà ti olùfúnni— èyí tí ó ṣe ìgbàláàyè fún àṣèyẹ̀wò tí ó rọrùn àwọn ẹ̀rí tí kò sí lórí ẹ̀rọ. + +Èyí ní ìṣẹ̀lẹ̀ àròsọ tí ó ṣàlàyé àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí tí kò sí lórí ẹ̀rọ: + +1. Yunifásítì kan (olùfúnni) máa ń ṣe ìwé ìdánilójú (ẹ̀rí ìdánilójú ẹ̀kọ́ oní-nọ́mbà), yóò fi bọ́tìnnì rẹ̀ buwọ́ lu ìwé náà, yóò sì fi fún Bob (ẹni tó ni ìwé ìdánilójú náà). + +2. Bob kọ̀wé fún iṣé, ó sì fẹ́ fi ẹ̀rí hàn pé òun ti kàwé tó bó ṣe yẹ fún ẹni tó fẹ́ gbà á síṣẹ́, torí náà, ó fi ìwé ẹ̀rí tó wà nínú àpamọ́wọ́ rẹ̀ tó wà lórí tẹlifóònù alágbèéká rẹ hàn wọ́n. Ilé iṣẹ́ náà (àwọn olùṣàyẹ̀wò) lẹ́hìnáà le ṣàyẹ̀wò ìfẹsẹ̀rinlẹ̀ ti ìjẹ́ẹ̀rísí nípa ṣíṣàyẹ̀wò DID ti olùfúnni (i.e., bọ́tìnnì tí óhàn sí gbogbo ènìyàn ní orí Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù). + +### Àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí tí kò sí lórí ẹ̀rọ pẹ̀lú ìgbaniláàyè wíwọlé igbagbogbo {#offchain-attestations-with-persistent-access} + +Lábẹ́ ètò yií àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí di yíyípadà sí àwọn fáìlì JSON àti fífipamọ́ lórí off-chain (ní bòjúmu lórí pẹpẹ[ìpamọ àwọsánmà tí kò ní àkóso](/developers/docs/storage/), bíi IPFS tàbí Swarm). Síbẹ̀síbẹ̀, [hash](/glossary/#hash) ti fáìlì JSON ti wà ní ìfipamọ́ lórí on-chain àti tí o sopọ̀ mọ́ DID nípasẹ̀ ìforúkọsílẹ on-chain kan. DID tí ó sopọ̀ le jẹ́ bóyá tí olùfúnni ní ìjẹ́ẹ̀rísí tàbí ti olùgbà. + +Ọ̀nà yìí jẹ́ kí àwọn ìwé-ẹ̀ri ó ní ìdúróṣinṣin tí ó dá l'órí blockchain, láàkókò tí a bá ń tọ́jú àlàyé ìpàrokò àwọn ẹ̀tọ́ àti tí ó ṣe ṣàyẹ̀wò. Ó tún jẹ́ kí yíyan ìṣàfihàn ṣeéṣe nítorípé olùdìmú bọ́tìnì ìkọ̀kọ̀ le tú àlàyé ìpàrokò náà. + +### Àwọn ẹ̀rí orí on-chain {#onchain-attestations} + +Àwọn ẹ̀rí orí on-chain ni ó má ń wáyé ní [àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n](/glossary/#smart-contract) lórí blockchain Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù. Àdéhùn ọlọ́gbọ́n náà (tí ó ṣiṣẹ́ bíi ìforúkọsílẹ̀) yóò ṣe àfiwé ìjẹ́ẹ̀rísí sí ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso on-chain tí ó báamu (bọ́tìnì gbangba). + +Èyí ni àpẹẹrẹ láti fihàn bí àwọn ìfọwọ́sí on-chain le ṣiṣẹ́ ní ìṣe: + +1. Ilè-iṣẹ́ kan (XYZ Corp) ńgbèrò láti ta àwọn ìpín ìdíkòwò nípa lílo àdéhùn ọlọ́gbọ́n sùgbọ́n ó ń fẹ́ àwọn olùbárà tí ó ti parí àyẹwò abẹ́lé nìkan. + +2. XYZ Corp le ní ilé-iṣẹ́ tí ń ṣe àwọn àyẹ̀wò abẹ́lé láti fúnni ní àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí on-chain lórí Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù. Ìjẹ́ẹ̀rísí yìí fi hàn pé ẹnì kan ti yege nínú àyẹ̀wò ìsọfúnni nípa ẹni náà láìfi ohunkóhun tó jẹ mọ́ ọn hàn. + +3. Àdéhùn ọlọ́gbọ́n tó ń ta ìpín lè ṣàyẹ̀wò àdéhùn ìforúkọsílẹ̀ fún àwọn olùbárà tí wọ́n ti ṣàyẹ̀wò, èyí tó mú kó ṣeé ṣe fún àdéhùn ọlọ́gbọ́n láti mọ ẹni tí wọ́n gbà láyè láti ra ìpín tàbí tí wọn kò gbà. + +### Àwọn tọ́kẹ̀n àti ìdánimọ̀ tí Soulbound {#soulbound} + +[ Àwọn tọ́kẹ̀n Soulbound ](https://vitalik.eth.limo/general/2022/01/26/soulbound.html) ([NFTs tí kò ní gbígbé](/glossary/#nft)) le ṣeé lò láti gba àlàyé aláìlẹ́gbẹ́ sí àpamọ́wọ́ kan pàtó. Èyí ṣ'èdá ìdánimọ̀ on-chain aláìlẹ́gbẹ́ tí ó so pọ̀ sí àdírẹ́ẹ̀sì Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù kan pàtó tí ó le kó àwọn tọ́kẹ̀n tí ó ṣe aṣojú fún àwọn àṣeyọrí (fún àpẹrẹ píparí díẹ̀ nínú àwọn ẹ̀kọ́ orí ayélujára kan pàtó tàbí yíyege kọjá ààlà kan nínú eré kan) tàbí ìkópa àgbègbè. + +## Ìlò ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso {#use-decentralized-identity} + +Ọ̀pọ̀lọpọ̀ iṣẹ́ àkànṣe ló wà tí wọ́n ń lo Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù gẹ́gẹ́ bí ìpìlẹ̀ fún àwọn ojútùú ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso: + +- **[Ethereum Name Service (ENS) ](https://ens.domains/)** - _ Àwọn ètò iṣẹ́ tí kò ní àkóso ti ìfúnni lórúko fún on-chain, ìdámò tí ó ṣe kà fún ẹ̀rọ, bíi, àdírẹ́ẹ̀sì àpamọ́wọ́ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù, àkóónú hashes, àti metadata. _ +- **[SpruceID](https://www.spruceid.com/)** - _Iṣẹ́ àgbéṣe ìdánimọ̀ tí ó pín káàkiri tí ó fí ààyè fún àwọn olùmúlò láti ṣàkóso ìdánimọ̀ oní-nọ́ḿbà pẹ̀lú àwọn àkọọ́lẹ̀ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù àti ìrísí olùlò ENS dípò gbígbẹ́kẹ̀lé àwọn iṣẹ́ ẹnì-kẹta. _ +- **[Ethereum Attestation Service (EAS) ](https://attest.sh/)** - _Ìwé àkọsílẹ̀/ìlànà tí ó pín káàkiri fún ṣíṣe àwọn ìjẹ́ẹ̀rísí lórí on-chain tàbí off-chain nípa ohunkóhun. _ +- **[Proof of Humanity](https://www.proofofhumanity.id)** - _Ẹ̀rí Ìwàláyé Ẹ̀dá (tabi PoH) jẹ́ ètò àyẹ̀wò ìdánimọ àwùjọ tí a kọ́ lórí Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù_ +- **[BrightID](https://www.brightid.org/)** - _ Nẹ́tíwọ̀ọ̀kì tí kò ní àkóso, ìmọ̀-orísun ìdánimọ̀ àwùjọ tó ṣí sílẹ̀, tí ó ń wá láti ṣàtúnṣe sí àyẹwò ìdánimọ̀ nípasẹ̀ ìṣẹ̀dá àti ìtúpalẹ̀ tí bátànì àwùjọ _ +- **[walt.id](https://walt.id)** — _ìmọ̀-orísun ṣíṣí sílẹ̀ ìdánimọ̀ tí ó pín káàkiri àti ohun èèlò àpamọ́wọ́ tí ó fún olùgbeéjáde àti àwọn àjọ láàyè láti lo ìdánimọ̀ ti ara ẹni àti àwọn NFT / SBTs. _ +- **[Veramo](https://veramo.io/)** -_ Àwọn ìlànà JavaScript tí ó kí fú ẹnikẹni láti lo détà tó ṣeé ṣàyẹwò pẹ̀lú kírípítò nínú àwọn ohun èlò wọn._ + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +### Awọn arokọ {#articles} + +- [Àwọn ọnà èlò blockchain: blockchain ní ìdánimọ̀ oní-nọ́ḿbà](https://consensys.net/blockchain-use-cases/digital-identity/) —_ ConsenSys_ +- [Kí ni Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù ERC725? Ṣíṣàkóso ìdánimọ̀ tí ara ẹni lórí Blockchain](https://cryptoslate.com/what-is-erc725-self-sovereign-identity-management-on-the-blockchain/) —_Sam Town _ +- [Báwo ni Blockchain Ṣe Lè Yanjú Ìṣòro Ìdánimọ̀ Oní-nọ́ḿbà](https://time.com/6142810/proof-of-humanity/) — _Andrew R. Chow _ +- [Kí Ni Ìdánimọ̀ Tí Kò Ní Àkóso, Ati Pé Kí Ni Ìdí Tó Fi Kàn Ọ́?](https://web3.hashnode.com/what-is-decentralized-identity) — _Emmanuel Awosika_ +- [Ìfihàn sí ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso](https://walt.id/white-paper/digital-identity) — _Dominik Beron_ + +### Videos {#videos} + +- [Idanimọ Alailakoso (Bonus Livestrea)](https://www.youtube.com/watch?v=ySHNB1za_SE&t=539s) — _ fidio ti o ni alaye nla lori idanimọ alailakoso nipasẹ Andreas Andreas_ +- [Wọle pẹlu Ethereum ati Idanimọ Alailakoso pẹlu, Ceramic, IDX, React, ati 3ID Connect](https://www.youtube.com/watch?v=t9gWZYJxk7c) — _Ikeeko YouTube lori kiko eto isakoso idanimo fun siseda, kika, ati imudojuiwon profaili olumulo nipase lilo woleeti Ethereum nipase Nader Dabit_ +- [BrightID - ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso lórí Ethereum](https://www.youtube.com/watch?v=D3DbMFYGRoM) - _Àkọlé fídíò alágbèéká tí kò ní báńkì tí ó ń jíròrò BrightID, ojútùú ìdánimọ̀ tí kò ní ìdánimọ̀ fún Ethereum_ +- [Íńtánẹ́ẹ̀tì off chain: ìdánimọ̀ tí kò ní àkóso & Àwọn ẹ̀rí tó ṣeé wádìí](https://www.youtube.com/watch?v=EZ_Bb6j87mg) - ìfihàn EthDenver 2022 láti ọwọ́ Evin McMullen +- [Ìṣàlàyé Àwọn Ìwé-Ẹ̀rí Tó Ṣeé Wádìí](https://www.youtube.com/watch?v=ce1IdSr-Kig) - Ìṣàlàyé fidio YouTube pẹ̀lú àfihàn láti ọwọ́ Tamino Baumann + +### Àwọn àwùjọ {#communities} + +- [Àjọṣe ERC-725 lórí GitHub](https://github.com/erc725alliance) - _ Awọn alatilẹyin ti boṣewa ERC725 fun iṣakoso idanimọ lori blockchain Ethereum_ +- [Ikanni Disikọdu SpruceID](https://discord.com/invite/Sf9tSFzrnt) - _Awujọ fun awọn ololufẹ ati awọn olupilẹṣẹ ti n ṣiṣẹ lori Wiwọle pẹlu Ethereum_ +- [Laabu Veramo](https://discord.gg/sYBUXpACh4) - _Awujọ àwọn olùṣe tí ó ń kópa nínú kíkọ́ àgbékalẹ̀ fún àwọn ìsọfúnni tí a lè ṣàyẹ̀wò fún àwọn ohun èlò_ +- [wait.id](https://discord.com/invite/AW8AgqJthZ) - _ Awujọ àwọn olùdàgbàsókè àti àwọn olùgbèrú tó ń ṣiṣẹ́ lórí àwọn ọ̀ràn lílo ìdánimọ̀ tí kò dáwọ́ lé ní oríṣiríṣi ẹ̀ka-iṣẹ́_ diff --git a/public/content/translations/yo/defi/index.md b/public/content/translations/yo/defi/index.md new file mode 100644 index 00000000000..4e083c78f71 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/defi/index.md @@ -0,0 +1,357 @@ +--- +title: Ìṣúnná aláìlákóso (DeFi) +description: Àkópọ̀ ti DeFi lórí Ethereum +lang: yo +template: use-cases +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/use-cases/defi.png +alt: Ààmì ìdánimọ̀ Eth tí a ṣe pẹ̀lú àwọn bíríkì lego. +sidebarDepth: 2 +summaryPoint1: Àṣàyàn àgbáyé tó wà ní ṣíṣí sílẹ̀ fún ètò ìṣúnná owó lọ́wọ́lọ́wọ́. +summaryPoint2: Àwọn ọja tó jẹ́ kí o lè yawo, fipamọ́, ṣe ìdókòwò, ṣòwò, àti díẹ̀ síi. +summaryPoint3: Ti a dá lórí imọ̀-ẹrọ orísun gbangba tó jẹ́ pé ẹnikẹ́ni lè ṣe ètò pẹ̀lú. +--- + +Ìṣúná aláìlákóso jẹ́ eto ìṣúná ṣiṣi ti àgbáyé tí a kọ́ fún àsìkò ìntànẹ́tì – àṣàyàn sí eto tí ó jẹ́ aláìmọ̀rọ̀, tí a ṣàkóso pẹ̀lú àkọsílẹ̀ tó pọ̀, àti tí wọ́n jẹ́ àsopọ̀ nípasẹ̀ àwọn ohun àti ìlànà tó ti wà fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọdún. Ó fún ọ ní ìṣàkóso àti ìmọ̀ràn lórí owó rẹ. Ó fún ọ ní àfihàn sí àwọn ọjà àgbáyé àti àwọn àṣàyàn sí owó ilẹ̀ rẹ tàbí àwọn àṣàyàn ifowópamọ́ rẹ. Àwọn ọja DeFi ṣí àwọn iṣẹ́ ìṣúná fún ẹnikẹ́ni tó ní àsopọ̀ íńtánẹ́ẹ̀tì, àti pé wọ́n jẹ́ ohun-ini púpọ̀ àti tí a tọ́jú nipasẹ awọn olumulo wọn. Ní báyìí, ẹgbẹẹgbẹ̀rún bílíọ̀nù dọ́là owó crypto ti gba inú àwọn ohun èlò DeFi kọjá, ó sì ń pọ̀ sí i lójoojúmọ́. + +## Kini DeFi? {#what-is-defi} + +DeFi jẹ́ àkójọ ọ̀rọ̀ fún àwọn ọja àti iṣẹ́ owó tó jẹ́ ìráàyèsí fún gbogbo ènìyàn tó lè lò Ethereum – ẹnikẹni tó ní àsopọ̀ íńtánẹ́ẹ̀tì. Pẹ̀lú DeFi, àwọn ọjà jẹ́ ṣíṣí ní gbogbo ìgbà, kò sí àwọn aláṣẹ àárín kan tó lè dáwọ́ ìsanwó dúró tàbí kí wọ́n máà fún ẹ láyè láti rí ohunkóhun. Àwọn iṣẹ́ tó lọ́ra tẹ́lẹ̀ àti tó wà nínú ewu àṣìṣe ènìyàn jẹ́ àìfọwọ́yí àti àìléwu báyìí tí a ti ń darí wọn nípasẹ̀ kóòdù tí ẹnikẹ́ni lè ṣàyẹ̀wò. + +Ètò-ájé crypto tí ó ga sókè wà níbẹ̀, níbi tí o ti lè yànìlowo, yàwó, gùn/kúkúrú, gba èrè, àti díẹ̀ síi. Àwọn Argenitìnìa tó ní ìmọ̀ nípa crypto ti lo DeFi láti bọ́ lọ́wọ́ ìfòsókè owó-ọjà. Àwọn ilé-iṣẹ́ ti bẹ̀rẹ̀ sí ṣan àwọn oṣiṣẹ́ wọn ní owó-ṣẹ́ wọn ní àkókò gidi. Diẹ̀ nínú àwọn ènìyàn paapaa ti gba àti san àwọn àwìn tó tọ̀ mílíọ̀nù dọ́là láìsí iwúlò fún ìdánimọ̀ ara ẹni kankan. + + + +## DeFi vs ìṣúná ìbílẹ̀ {#defi-vs-tradfi} + +Ọ̀kan nínú àwọn ọ̀nà tó dára jùlọ láti rí agbára DeFi ni láti lóye àwọn ìṣòro tí ó wà lónìí. + +- Diẹ̀ nínú àwọn ènìyàn kò ní àṣẹ láti ṣètò àkántì ilé ifowopamọ́ tàbí lò àwọn iṣẹ́ owó. +- Àìní ìráàyèsí sí àwọn iṣẹ́ ìṣúnná lè ṣe ìdíwọ́ fún ènìyàn láti ní iṣẹ́. +- Àìní ìráàyèsí sí àwọn iṣẹ́ ìṣúnná lè ṣe ìdíwọ́ fún ọ láti san owó. +- Ìdíyelé tó farapamọ́ ti àwọn iṣẹ́ ìṣúnná jẹ́ dátà ti ara ẹni tìrẹ. +- Àwọn ìjọba àtàwọn ilé ilé-iṣẹ́ alákóso lè ti ọjà nígbàkigbà tí wọ́n bá fẹ́. +- Àwọn wakati ìṣòwò sábà ní ààlà sí àwọn wakati ìṣòwò ti agbègbè àkókò kan pàtó. +- Àwọn gbigbe owó lè gba àwọn ọjọ́ nítorí àwọn ilana ènìyàn. +- Owó wà fún àwọn iṣẹ inawo nítorí pé àwọn ilé-iṣẹ agbedemeji nilo ti wọn. + +### Ìfiwéra {#defi-comparison} + +| DeFi | Isuna ìbílẹ̀ | +| ------------------------------------------------------------------------------------------- | ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Ó dì owó rẹ mú. | Owó rẹ wà ní ìdádùró nipasẹ ilé-iṣẹ. | +| Ó ṣakoso ibi tí owó rẹ ń lọ àti bí ó ṣe ń na. | Ó ní láti gbẹkẹle àwọn ilé-iṣẹ láti má ṣe ṣakoso owó rẹ, bíi yíyàlò sí àwọn ayáwó tó mú ewu dání. | +| Àwọn gbígbé owó ṣẹlẹ ní iṣẹjú. | Àwọn sisanwo lè gba àwọn ọjọ́ nítorí àwọn ìlànà àfọwọ́ṣè. | +| Iṣẹ́ ìdúnàádúrà jẹ́ aláìdánimọ̀. | Iṣẹ́ ìṣúnná ni asopọ pẹ̀lú ìdánimọ̀ rẹ. | +| DeFi wà ní sisi sí ẹnikẹ́ni. | O gbọdọ forúkọsílẹ̀ láti lo àwọn iṣẹ ìṣúnná. | +| Àwọn ọjà sii nigba gbogbo. | Ọjà máa ń jẹ́ àtìpa torí pé àwọn òṣìṣẹ́ nílò ìsinmi. | +| Ó je kikọ́ lori àkọyawo – ẹnikẹ́ni lè wo data ọja kan kí ó sì ṣàyẹ̀wò bí ètò náà ṣe ń ṣiṣẹ. | ChatGPT Àwọn ilé-iṣẹ inawo jẹ́ ìwé pipade: o kò lè bẹ̀rẹ̀ láti wo ìtàn àwìn wọn, igbasilẹ ti àwọn ohun-ini iṣakoso won, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ. | + + + Ṣàwárí àwọn ohun èlò DeFi + + +## Ó bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú Bitcoin... {#bitcoin} + +Bitcoin ni ọ̀pọ̀ àwọn ọna ni DeFi àkọ́kọ́. Bitcoin jẹ́ kí o ni ìlànà àti iṣakoso iye, àti pé o lè firánṣẹ́ sí ibikibi ní agbègbè ayé. Ó ń ṣe èyí nípa pípèsè ọ̀nà kan fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn, tí wọn kò gbẹ́kẹ̀ lé ara wọn, láti fohùn ṣọ̀kan lórí àkanti ti iwe owo kan láìsí ìlò fún alárinà tí ó ní ìgbẹ́kẹ̀lé. Bitcoin ṣí sí ẹnikẹ́ni, kò sì sí ẹniti ó ní àṣẹ láti yí àwọn òfin rẹ̀ pàdà. Àwọn òfin Bitcoin, bíi aítọ́ àti ṣiṣí rẹ̀, ni a kọ sínú imọ-ẹrọ. Kìí ṣe bíi ìsúná ìbílẹ̀ níbi tí àwọn ìjọba lè tẹ owó sìtá tí ó din ìfowopamọ́ rẹ kù, àti àwọn ilé-iṣẹ lè tii àwọn ọjà. + +Ethereum kọ́ lórí èyí. Bíi Bitcoin, àwọn òfin kò lè yipada lórí rẹ, àti pé gbogbo ènìyàn ní ìwọ̀lé. Ṣùgbọ́n ó tún jẹ́ kí owó digita yìí jẹ́ eto, ní lilò[awon adehun ologbon](/glossary/#smart-contract), Nítorí náà, o lè kọjá títọ́jú àti fifiranse iye owo. + + + +## Owó sísẹ̀tò {#programmable-money} + +Eyi dabi ohun àjẹ́jì... "Kilódé tí ma fẹ́ fi ṣètò owó mi"? Sibẹsibẹ, èyí jẹ́ díẹ̀ síi ju ẹ̀yà àiyipada ti àwọn token lórí Ethereum. Ẹnikẹ́ni lè ṣe ètò ọgbọ́n sínú àwọn sisanwo. Nítorí náà, o lè gba iṣakoso àti aabo Bitcoin pẹ̀lú àwọn ìsẹ̀ tí àwọn ilé-iṣẹ inawo n pese. Èyí jẹ́ kí o ṣe àwọn nkan pẹ̀lú àwọn owó crypto tí o kò lè ṣe pẹ̀lú Bitcoin, bíi yíyà àti rírà, ṣètò àwọn sisanwo, ìdoko-owo nínú àwọn owó atọka, àti diẹ̀ síi. + + +
Ṣàwárí àwọn ìmọ̀ràn wa fún àwọn ohun elo DeFi lati gbìyanju e tí o bá jẹ́ tuntun sí Ethereum.
+ + Ṣàwárí àwọn ohun èlò DeFi + + + +## Kini o lè ṣe pẹ̀lú DeFi? {#defi-use-cases} + +Omiiran alailakoso wà fún òpọ̀ àwọn iṣẹ́ ìsúná. Ṣùgbọ́n Ethereum tún ṣẹ̀dá àwọn àǹfààní fún ṣiṣẹ́dá àwọn ọja owó tí ó jẹ́ tuntun patapata. Èyí jẹ́ àkójọpọ̀ tí ń dàgbà lọ́jọ́-ọjọ́. + +- [Fi owó ranse káàkiri agbègbè ayé](#send-money) +- [Ṣàn owó kaakiri agbaye](#stream-money) +- [Wọlé sí àwọn owó tó dúróṣinṣin](#stablecoins) +- [Yà owó pẹ̀lú ohun ìṣèdúró](#lending) +- [Yà láìsí ohun ìṣèdúró](#flash-loans) +- [Bẹrẹ ìfipamọ̀ crypto](#saving) +- [Ṣòwò pẹ̀lú àwọn tọ́kẹ̀n](#swaps) +- [Ṣe ìdàgbàsókè àpò ìṣòwò rẹ](#investing) +- [Pèsè owó fún àwọn èrò rẹ](#crowdfunding) +- [Ra ìbánigbófò](#insurance) +- [Ṣàkóso àpò ìṣòwò rẹ](#aggregators) + + + +### Fi owó ránṣẹ́ káàkiri agbaye ní kíákíá {#send-money} + +Gẹ́gẹ́ bíi blockchain, Ethereum jẹ́ àpẹrẹ fún fífiranṣẹ àwọn ìdúnàádúrà ní ààbò àti ní ọna àgbáyé. Bí Bitcoin, Ethereum jẹ́ kí fífiranṣẹ owó káàkiri agbaye rọrùn bí fífiranṣẹ ìmẹ́èlì. Kan tẹ olùgbà rẹ síí [orúkọ ENS](/glossary/#ens) (bi bob.eth) tàbí àdírẹ́sì àkántì wọn láti woleeti rẹ, àti sisanwo rẹ yóò lọ tàárà sí wọn ní iṣẹ́jú (nígbà gbogbo). Látì rán tàbí gba àwọn sisanwo, o máa nílò [woleeti](/wallets/). + + + Wo owo sisan dapps + + +#### Ṣíṣàkóso owó káàkiri agbaye... {#stream-money} + +O tún lè ṣàkóso owó lórí Ethereum. Èyí jẹ́ kí o sanwó fún ẹnikẹ́ni ní ìṣẹ́jú aya kan, ní fífun wọn ní ìwọ̀lé sí owó wọn nígbà gbogbo tí wọ́n bá nílò rẹ. Tàbí yà nkan ní ìṣẹ́jú aya kan bíi àpò ìfipamọ̀ tàbí ẹlẹsẹ ina. + +Ati pe ti o ko ba fẹ firanṣẹ tabi ṣíṣàkóso [ETH](/glossary/#ether) nítorí bí iye rẹ ṣe lè yí padà, àwọn owó mìíràn wà lórí Ethereum: [stablecoins](/glossary/#stablecoin). + + + +### Wọlé sí àwọn owó tó dúróṣinṣin {#stablecoins} + +Ìyípadà owó Crypto jẹ́ iṣòro fún ọ̀pọ̀ àwọn ọja owó àti ìnàwó gbogbogbo. Àwùjọ DeFi ti yanju èyí pẹ̀lú àwọn stablecoins. Iye wọn dá dúró sí ohun-ini mìíràn, nígbà míràn owó olókìkí bíi dọla. + +Àwọn tókìn bíi Dai tàbí USDC ní iye tí ó dá dúró níbè eyi to sunmo dọla. Èyí jẹ́ kí wọn péye fún gbigba tàbí rira oja. Ọ̀pọ̀ ènìyàn ní Latin America ti lo àwọn stablecoins gẹ́gẹ́ bí ọ̀nà láti dáàbò bo àwọn owo afipamọ́ wọn nígbà àìdáànílójú ńlá pẹ̀lú àwọn owó ìjọba wọn. + + + Diẹ sii lori stablecoins + + + + +### Yiya {#lending} + +Yà owó láti odo àwọn olupese alailakoso wa ní irú àwọn méjì pàtàkì. + +- Ẹlẹgbẹ-si-ẹlẹgbẹ, tó túmọ̀ sí pé olùyà owó yoo yà owó taara láti ọdọ́ ayanilowo kan pàtàkì. +- Àkójọpọ̀-orisun ibi tí àwọn ayanilowo ti pese owó (owó) sí adagun kan tí àwọn oluya owo le ti yà owó. + + + Wo dapps yiya ni lowo + + +Anfaani pupọ wa ninu lilo ayanilowo alailakoso... + +#### Yiya pẹlu ìpamọ {#borrowing-privacy} + +Lónìí, yiya ni lowo ati yiya owo rogba yi àwọn ẹni naa ka. Awon ile ifowopamo nilo láti mọ boya ó ṣeé ṣe kí o san gbèsè pada ṣáájú kí wọ́n tó fun ọ ní owó. + +Iyanilowo alailakoso ṣiṣẹ lai jẹ́ kí ẹnikẹ́ni lára àwọn ẹgbẹ̀ méjì náà se idanimo ara wọn. Dípò rẹ̀, oluyawo gbọdọ̀ fi ohun ìdánilójú kalẹ̀ tí olùyanilowo yóò gba laifọwọ́yi tí wọn kò bá san gbèsè náà pada. Àwọn olùyanilowo kan tún ń gba[NFTs](/glossary/#nft) gege bi ohun ìdánilójú. Àwọn NFTs jẹ́ iṣe sí dúkìá aláìlẹ́gbẹ́, bíi aworan. [Die si lori awon NFTs](/nft/) + +Eyi ń gba ọ laaye láti yá owó láìsí àyẹ̀wò kirẹditi tàbí fífi alaye ikọkọ rẹ̀ ránṣẹ́. + +#### Wiwọle sí àwọn owó àgbáyé {#access-global-funds} + +Nigbati o ba lo ayanilowo alailakoso o ni aye si awọn owo ti a fi silẹ lati gbogbo agbala aye, kii ṣe awọn owo nikan ti o wa ni itimole ti banki tabi ile ise ti o yan. Èyí á mú kí àwọn èèyàn lè rí owó yá, á sì tún mú kí èlé tó ń wọlé fún wọn dára sí i. + +#### Àwọn ohun tó lè mú kí owó orí dín kù {#tax-efficiencies} + +Yíyáwó le fún ọ ní iwọle sí àwọn owó tí o nílò láìsí láti ta ETH rẹ (iṣẹlẹ tó owó-ori lori). Dípò, o lè lò ETH gẹ́gẹ́ bí ohun ìdánilójú fún gbèsè stablecoin. Eyi fún ọ ní owó tí o nílò tí ó sì jẹ́ kí o ṣètọ́jú ETH rẹ̀. Stablecoins jẹ́ àwọn tóken tó dára jù fún ìgbà tí o bá nílò owó, níwònígbàtí wọ́n kò yípadà ní iye bíi ETH. [Díẹ̀ síi lórí stablecoins](#stablecoins) + +#### Àwọn owó yíyá ojú ẹsẹ̀ {#flash-loans} + +Àwọn owó yíyá ojú ẹsẹ̀ jẹ ọna idanwo diẹ sii ti iyanilowo alailakoso tó ń jẹ́ kí o yá owó láìsí ohun ìdánilójú tàbí pese alaye ti ara ẹni eyikeyi. + +Wọn ko ni iraye si jakejado si awọn eniyan ti kii ṣe onimọ-ẹrọ ni bayi ṣugbọn wọn tọka si nnkan ti o le ṣee ṣe fun gbogbo eniyan ni ọjọ iwaju. + +Ó ń ṣiṣẹ́ lórí ìpìlẹ̀ pé owo náà ni a máa gbà àti san padà nínú ìdunadura kan náà. Tí wọn kò bá lè san padà, ìdunadura náà yóò padà bọ̀síbi ẹni pé kòsí nnkan tó ṣẹlẹ̀ rí. + +Àwọn owó tí a máa ń lò jùlọ ni a máa fi pamọ́ sínú àwọn àkójọpọ̀ owo (àwọn àkójọpọ̀ owó ńlá tí a n lò fún yíyà). Tí wọn kò bá ti lo àwọn owó yẹn ní àkókò kan pàtàkì, èyí se idásílẹ̀ àǹfààní fún ẹnikẹ́ni láti yá owó wọ̀nyí, ṣe ìṣòwò pẹ̀lú wọn, kí wọ́n sì san padà ní kíkún ní ìgbà kan náà tí wọ́n gbà á. + +Eyi túmọ̀ sí pé ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìmòye gbọ́dọ̀ wà nínú ìdunadura tí a ṣe pẹ̀lú ìgbèrò kan. Àpẹẹrẹ tó rọrùn lè jẹ́ ẹnikan tó n lò owó yíyá ojú ẹsẹ̀ lati yá iye owó tó tó ohun ini kan ni iye kan kí ó lè tà á ní pẹpẹ ìṣòwò míì níbi tí iye rẹ̀ bá ga jù. + +Nínú ìdunadura kan ṣoṣo, àwọn nǹkan wọ̀nyí máa ń ṣẹlẹ̀: + +- O yá X iye ti $dukia ní $1.00 láti pẹpẹ ìṣòwò A +- O tà X $dukia ní pẹpẹ ìṣòwò B fún $1.10 +- O san gbèsè padà sí pẹpẹ ìṣòwò A +- O tọju èrè náà láìsí owó ìdunadura + +Tí ipese pẹpẹ ìṣòwò B bá ṣubú lójijì, tí ó sì ṣeé ṣe ki olumulo lè ma ra tó láti bo owó gbèsè akọkọ, ìdunadura náà yóò kuna. + +Láti lè ṣe àpẹẹrẹ tó wà lókè nínú ayé ìṣúná ibile, wa nílò iye owó tó pọ̀ gan-an. Àwọn ilana riri owó yìí jẹ́ wiwọlé sí fun àwọn tó ní òrò tó wà tẹ́lẹ̀. Àwọn owó yíyá ojú ẹsẹ̀ jẹ apẹẹrẹ ti ọjọ iwaju nibiti nini owo kii ṣe pataki ṣaaju fun riri owo. + + + Díẹ̀ síi lori àwọn owó yíyá ojú ẹsẹ̀ + + + + +### Bẹrẹ ìfipamọ̀ pẹ̀lú crypto {#saving} + +#### Yiyanilowo {#lending} + +O lè rí èrè lórí crypto rẹ̀ nípa yíyánilowo rẹ, tí o sì lè rí ìdàgbàsókè owó rẹ̀ ní àkókò gidi. Ni bayi awọn oṣuwọn ere ga pupọ ju ohun ti o ṣee ṣe ki o gba ni banki agbegbe rẹ (ti o ba ni orire to lati ni anfani si ọkan). Àpẹẹrẹ kan nì yìí: + +- O yáni ni 100 Dai rẹ, [stablecoin](/stablecoins/)kan, sí ọja bíi Aave. +- O gba 100 Aave Dai (aDai), tó jẹ́ tóken tó ṣoju Dai tí o ti yáni. +- aDAI rẹ yoo pọ si to da lori awọn oṣuwọn ele ati pe o le rii iyoku owo rẹ dagba ninu woleeti rẹ. Ti o da lori [APR](/glossary/#apr), iyoku owo ninu woleeti rẹ yoo je nkan bi 100.1234 lẹhin awọn ọjọ diẹ tabi paapaa awon wakati! +- O le yọ iye Dai deede kan kuro to dọgba si iyoku owo aDai rẹ nigbakugba. + + + Wo àwọn ohun elo yiyanilowo dapps + + +#### Kò sí pipadanu awon tẹ́tẹ́ {#no-loss-lotteries} + +Awọn tẹ́tẹ́ tí kò le padanu bí PoolTogether jẹ́ igbadun àti ọ̀nà tuntun láti ṣàfipamọ̀ owó. + +- O rà ọgọ́run tikẹ́ẹ̀tì pẹ̀lú ọgọ́rùn tóken Dai. +- O gba ọgọ́rùn plDai tó ṣoju tikẹ́ẹ̀tì ọgọ́rùn rẹ. +- O gba ọgọ́rùn plDai tó n ṣoju tikẹ́ẹ̀tì ọgọ́rùn rẹ. +- Tí o ko ba segun, ọgọ́rùn ti owo plDai rẹ yóò yí padà sí idije ọsẹ tó ń bọ. +- O lè yọ iye owó Dai kan tó dọgba sí ìyoku owó plDai rẹ nígbàkúgbà. + +Ẹbun àkójọpọ̀ ni a ṣẹda nipasẹ gbogbo èrè tí a ṣe nipase yiyàni ni àwọn ìfipamọ tikẹ́ẹ̀tì, bíi àpẹẹrẹ yiyànilowó tó wà lókè. + + + Gbìyànjú PoolTogether + + + + +### Àwọn tọ́kẹ̀n paṣipaarọ́ {#swaps} + +Àwọn ẹgbẹ̀rún tókìn wà lórí Ethereum. Àwọn paṣipaarọ alàílakoso (DEXs) jẹ́ kí o lè ṣe paṣipaarọ́ orísiríṣi tókìn nígbàkígbà tí o bá fẹ́. O kò ní fi iṣakoso àwọn ohun-ini rẹ sílẹ̀. Eyi dà bíi lílo paṣipaarọ́ owó nígbà tí o bá ṣàbẹwò sí orílẹ̀-èdè míì. Ṣùgbọ́n ẹ̀yá DeFi kò ní tipa. Àwọn ọja wà ní gbogbo wákàtí 24/7, 365 ọjọ́ ní ọdún, àti imọ-ẹrọ náà sedánilojú pé ẹnikan yoo wa tó máa gba ìṣòwò náà. + +Fún àpẹrẹ, tí o bá fẹ́ lo PoolTogether tẹ́tẹ́ tí kòsí ìpàdánù (ta ṣe àlàyé rẹ lókè), iwọ yoo nílò tókìn kan bíi Dai tàbí USDC. Àwọn DEX wọ̀nyí jẹ́ kí o lè paarọ́ ETH rẹ fún àwọn tókìn wọ̀nyẹn àti pada lẹ́yìn tí o bá parí. + + + Wo awon paṣipaarọ́ tókìn + + + + +### Ìṣòwò tó ní ìlósíwájú {#trading} + +Àwọn aṣàyàn ìlósíwájú diẹ sii wà fún àwọn oniṣòwò tó fẹ́ iṣakoso diẹ sii. Àwọn àṣẹ ìdiwọ̀n, àwọn ayeraye, ìṣòwò àlá àti diẹ sii, gbogbo wọn ṣeé ṣe. Pẹ̀lú ìṣòwò alàílakoso, o ní ìwọ̀le sí owo agbaye, ọja kò kin wa ni titi, àti pé o máa ní iṣakoso gbogbo ohun ini rẹ. + +Nígbà tí o bá lo paṣipaarọ́ alakoso, o ní láti fi àwọn ohun-ini rẹ pamọ́ ṣáájú ìṣòwò náà kí o sì gbẹ́kẹ̀lé wọn láti tọ́jú wọn. Lákòókò tí àwọn ohun-ini rẹ bá wà ní ipamọ, wọn wà ninu ewu nitori pé àwọn paṣipaarọ́ alakoso jẹ́ àwọn ibi tó fani mọ́ra fún àwọn olosa. + + + Wo àwọn dapps ìṣòwò + + + + +### Ṣe ìdàgbàsókè àpò ìṣòwò rẹ {#investing} + +Àwọn ọja iṣakoso owó wà lórí Ethereum tí yóò gbìmọ̀ láti se idagbasoke àpọ̀ idokowo rẹ tí ó dá lori ìlànà tí o fẹ́. Eyi jẹ aifọwọyi, o si kale fun gbogbo eniyan, ati pe ko nilo oluṣakoso eniyan to n gba lara awọn ere rẹ. + +Àpẹẹrẹ tí ó dára ni [DeFi Pulse Index fund (DPI)](https://defipulse.com/blog/defi-pulse-index/). Eyi jẹ́ ìṣòwò tí ó ṣe ìbámu àtọkànwá láìsí ìṣàkóso láti jẹ́ kí àpò ìdókòwò rẹ máa ní àwọn tókìn DeFi tó ga jùlọ ní àkọsílẹ̀ ọjà. O kò ní ní láti ṣakoso àwọn ìṣètò kankan, àti pé o lè yọkúrò nínú ìṣòwò náà nígbàkígbà tí o bá fẹ́. + + + Wo àwọn ìdoko-owo dapps + + + + +### Pèsè owó fún àwọn èrò rẹ {#crowdfunding} + +Ethereum jẹ́ pẹpẹ tó péye fún àkójọpọ̀ owó: + +- Awọn to fe gbé owó sile le wá láti ibikíbi – Ethereum àti àwọn tókìn rẹ̀ ṣii si ẹnikẹni, nibikibi ni agbaye. +- O jẹ kedere, nítorí náà, àwọn tó ń ṣe ìkówójọ le jẹ́rìí iye owó tí a ti kó jọ. O le paapaa tọpinpin bi a ṣe n na owo naa to ba ya. +- Awọn akówójọ le ṣeto awọn idapada aifọwọyi ti, fun apẹẹrẹ, akoko ipari kan ba wa ati pe a ko ri iye to kere julọ ninu iseto. + + + Wo dapps akówójọ + + +#### Ìkówójọ tí àwùjọ {#quadratic-funding} + +Ethereum jẹ́ sọfitiwia orisun to si sile, ọpọlọpọ iṣẹ́ lo ti di sise nipasẹ owo awujo. Eyi ti yori sí ìdàgbàsókè ti àwòṣe ìkówójọ tuntun tó lárinrin: ìkówójọ tí àwùjọ. This has the potential to improve the way we fund all types of public goods in the future. + +Quadratic funding makes sure that the projects that receive the most funding are those with the most unique demand. In other words, projects that stand to improve the lives of the most people. Eyi ni bí ó ṣe ń ṣiṣẹ́: + +1. Wà tó ní ìbámu pẹ̀lú owó tí wọ́n fi tọrẹ. +2. Ìyípo ìkówójọ àwùjọ kan bẹ̀rẹ̀. +3. Àwọn ènìyàn lè fi àkọsílẹ̀ wọn hàn fún ìse agbese kan nípa fífi owó ṣe ìrànwọ́. +4. Ní kete tí ìyipo bá ti pari, adágún owó tó wà ní ìbámu yóò di pínpín sí àwọn iṣẹ́ àgbàṣe. Àwọn tó ní ìbéèrè alailẹgbẹ jùlọ ni wọ́n máa gba iye tó ga jù lọ nínú àkójọpọ̀ tó báamu. + +Èyí túmọ̀ sí pé Ètò A pẹ̀lú ìtọrẹ ọgọ́rùn ti o je ọ̀kan dọ́là lè gba ìdáwọ́jo tó pọ̀ jù lọ ju Ètò B pẹ̀lú ìtọrẹ kan ṣoṣo ti ẹgbàarùn-ún dọ́là lọ (o da lori ìwọn àkójọpọ̀ tó báamu). + + + Díẹ̀ síi lórí Ìkówójọ àwùjọ + + + + +### Ìbánigbófò {#insurance} + +Ìbánigbófò aláìlákóso ní ìlépa láti jẹ́ kí ìbánigbófò kéré sí i, yára sí i ní ìsanwó, àti kó jẹ́ kedere sí i. Pẹ̀lú adaṣe diẹ sii, owó sísan jẹ́ àdínkù diẹ sii àti awọn isanwo-jade jẹ́ kíákíá. Àwọn data tí a lo láti pinnu lori ìbéèrè rẹ̀ jẹ́ kedere patapata. + +Àwọn ọja Ethereum, bíi gbogbo sọ́fitiwia, lè ní àwọn aṣiṣe àti ìlòkúlò. Ní báyìí, púpọ̀ nínú àwọn ọja ìbánigbófò nínú ààyè náà fojúsí ìdáàbòbò fún àwọn olùmúlò lọ́wọ́ sísọ owó wọn nù. Síbẹ̀sibẹ̀, àwọn iṣẹ́ àkànṣe wa tó bẹ̀rẹ̀ láti kọ ààbò fún gbogbo ohun tí ìgbésí-ayé lè ju sí wa. Àpẹẹrẹ tó dára fún eyi ni ààbò Irugbin Etherisc tó ní ero láti[láti dáàbò bo àwọn àgbẹ̀ kéékèèké ní Kenya kúrò lọ́wọ́ ọ̀gbẹlẹ̀ àti omíyalé](https://blog.etherisc.com/etherisc-teams-up-with-chainlink-to-deliver-crop-insurance-in-kenya-137e433c29dc). Ìbánigbófò aláìlákóso lè pese ààbò olówó poku fún àwọn agbe, tí wọ́n máa n saba rí ìṣòro nipa pé wọn kò ní owó fún ìbánigbófò tí ìbílẹ̀. + + + Wo dapps ìbánigbófò + + + + +### Àwọn olùṣàkóso àkójọpọ̀ àti àpò ìṣòwò {#aggregators} + +Pẹ̀lú púpọ̀ tí ń lọ, iwọ yoo nílò ọ̀nà láti tọpinpin gbogbo àwọn ìdókòwò, owó tí o yá àti àwọn ìṣòwò rẹ. Àwọn ọja púpọ̀ ló wà tí ó ń jẹ́ kí o lè ṣàkóso gbogbo DeFi rẹ láti ibi kan ṣoṣo. Èyí ni ẹ̀wà ìṣètò tí ó ṣí sílẹ̀ ti DeFi. Awọn ẹgbẹ le kọ awọn atọkun jade níbi tí o ti lè rii àwọn owo re yoku lori gbogbo àwọn ọja, àti pé o tún lè lo àwọn ẹya wọn. O lè rí i pé èyí wúlò bí o ṣe ń ṣàwárí DeFi siwaju síi. + + + Wo dapps àpò ìṣòwò + + + + +## Báwo ni DeFi ṣe ń ṣiṣẹ́? {#how-defi-works} + +DeFi n lo àwọn owó crypto àti àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n láti pèsè àwọn iṣẹ́ tí kò nílò àwọn alárinà. Ni ètò ìṣúná aye ode oni, awọn ile-iṣẹ owo ṣiṣẹ bi awọn onídùúró ti awọn idunadura. Èyí ń fún àwọn ilé-iṣẹ́ wọ̀nyí ní agbára ńlá torí pé owó rẹ̀ ń gba ọ̀dọ̀ wọn kọjá. Pẹlupẹlu bilionu awọn eniyan kaakiri agbaye ko le wọle si akanti banki kan lasan. + +Nínú DeFi, àdéhùn ọlọ́gbọ́n rọ́pò ilé-iṣẹ́ ìṣúná nínú ìdókòwò. Adehun ọlọgbọn jẹ iru akanti Ethereum ti o le mu awọn owo dani ati pe o le se afiranṣẹ/agbapada wọn to da lori awọn ipo kan. Ko si ẹnikeni ti o le paarọ adehun ọlọgbọn yẹn nigbati o ba wa laaye - yoo ṣiṣẹ nigbagbogbo bi eto. + +Iwé àdéhùn tí a ṣeto láti fi owó aláwánsí tàbí owó àpò lè je siṣeto láti fi owó ranṣẹ́ láti Àkanti A sí Àkanti B ní gbogbo ọjọ́ Jímọ̀. Àti pé yóò ṣe iyẹn nikan níwọn ìgbà tí Àkanti A bá ní àwọn owó tí a béèrè. Kò sẹ́ni tó lè yí ìwé àdéhùn náà padà kí ó si safikún Àkanti C gẹ́gẹ́ bí olùgbà láti ji owó. + +Àwọn àdéhùn náà tún jẹ́ gbangba fún ẹnikẹ́ni láti ṣàyẹ̀wò àti ṣàyẹ̀wò àkáǹtì. Eyi túmọ̀ sí pé àwọn àdéhùn tí kò dára máa ń wáyé labẹ́ ayewo finifini àwùjọ ní kíákíá. + +Eyi túmọ̀ sí pé ní báyìí, ó ṣeé ṣe kó ní láti ní ìgbàgbọ́ nínú àwọn ọmọ ẹgbẹ́ onímọ̀-èrò ti àwùjọ Ethereum tí wọn lè kà kóòdù. Awujo orisun orisun gbangba ṣe iranlọwọ lati jẹ ki awọn olupilẹṣẹ wa ni ayẹwo, ṣugbọn inilo yii yoo dinku to ba pelu akoko bi awọn adehun ologbon ṣe n rọrun lati ka ati awọn ọna miiran lati jẹrisii pe igbẹkẹle koodu ni idagbasoke. + +## Ethereum ati DeFi {#ethereum-and-defi} + +Ethereum jẹ́ ipilẹ tó péye fún DeFi fún ọ̀pọ̀ àwọn ìdí: + +- Kò sí ẹnì kan tó ní Ethereum tàbí àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n tó n gbé lórí rẹ̀ – èyí ń fún gbogbo ènìyàn ní àǹfààní láti lo DeFi. Eyi tún túmọ̀ sí pé kò sí ẹnì kan tó lè yí àwọn òfin padà fún ọ. +- Gbogbo awọn ọja DeFi sọ èdè kanna ni ẹ́yìn àwọn ìṣẹ̀lẹ̀: Ethereum. Eyi túmọ̀ sí pé púpọ̀ nínú àwọn ọja náà ń ṣiṣẹ́ pọ̀ láìsí iyonu. O lè yá àwọn tóken ní pẹpẹ kan ki o si paaro tóken tó n jẹ́ èrè naa lorí ọjà míìran lorí ohun elo míìran patapata. Eyi dà bíi wipe o ni anfani lati gba awon aami iṣootọ ni banki rẹ. +- Àwọn tóken àti owo crypto je kiko sinu Ethereum, ajopin iwe owo - to n topinpin awọn idunadura ati ohun-ini jẹ iru nkan Ethereum. +- Ethereum ngbanilaaye ominira ti owo ni kikun - ọpọlọpọ awọn ọja kii yoo gba akoso awọn owo rẹ, ti yoo jeki o wa ni iṣakoso. + +O lè ro DeFi gege bi àwọn ìpele: + +1. Blockchain náà – Ethereum ní ìtàn ìdunadura àti ipo àwọn àkanti. +2. Àwọn ohun-ini – [ETH](/eth/) àti àwọn tokin míìran (àwọn owó). +3. Àwọn ìlànà náà – [àdéhùn ọlọ́gbọ́n](/glossary/#smart-contract) tó pèsè iṣẹ́ ṣíṣe, fún àpẹẹrẹ, iṣẹ́ kan tó fúnni láàyè fún yíyani ní àwọn ohun-ini alàílakoso. +4. [Àwọn ohun èlò náà](/dapps/) – àwọn ọjà tí àwa ń lò láti ṣètò àti wọlé sí àwọn ìlànà náà. + +Àkíyèsí: púpọ̀ nínú DeFi ń lò[ìdiwọ̀n ERC-20](/glossary/#erc-20). Àwọn ohun èlò nínú DeFi máa ń lò ẹ̀yà fún ETH tó ń jẹ́ Ẹ̀yà Ether (WETH). [Kọ díẹ̀ sí nípa ẹ̀yà ether](/wrapped-eth). + +## Kọ́ DeFi {#build-defi} + +DeFi jẹ́ ètò orísun tó ṣí sílẹ̀. Àwọn ìlànà DeFi àti àwọn ohun èlò gbogbo wà ní ṣíṣí fún ọ láti ṣàyẹ̀wò, yàá, àti láti ṣe ìsọdọ̀tun síi. Nítorí akopọ ti ìpele yìí (gbogbo wọn sajopin ipile blockchain kan naa àti àwọn ohun-ini), àwọn ìlànà lè jẹ́ idapọ̀ àti kí wọ́n báramu láti ṣí àwọn ànfààní àpapọ̀ alàílẹ̀gbẹ́. + + + Síwájú síi lórí kíkọ́ dapps + + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +### Dátà DeFi {#defi-data} + +- [DeFi Prime](https://defiprime.com/) +- [DeFi Llama](https://defillama.com/) + +### Àwọn àrọko DeFi {#defi-articles} + +- [Ìtọ́sọ́nà fún àwọn alákọbẹ̀rẹ̀ sí DeFi](https://blog.coinbase.com/a-beginners-guide-to-decentralized-finance-defi-574c68ff43c4) – _Sid Coelho-Prabhu, Ọjọ́ kẹfà nínú oṣù kíní, ọdún 2020_ + +### Videos {#videos} + +- [Finematics - ẹ̀kọ́ ìsúná aláìlákóso](https://finematics.com/) – _Àwọn fídíò lórí DeFi_ +- [Alàtakò](https://www.youtube.com/playlist?list=PLaDcID4s1KronHMKojfjwiHL0DdQEPDcq) - _Àwọn ìpìlẹ̀ DeFi: Gbogbo ohun tí o nílò láti mọ̀ láti bẹ̀rẹ̀ nínú àyíká yìí tí ó máa ń yani lénu nígbà míràn._ +- [Crypto Bọ́ọ̀dù funfun](https://youtu.be/17QRFlml4pA) _Kí ni DeFi?_ + +### Àwọn àwùjọ {#communities} + +- [Olùpín Discord DeFi Llama](https://discord.defillama.com/) +- [Olùpín Discord DeFi Pulse](https://discord.gg/Gx4TCTk) diff --git a/public/content/translations/yo/desci/index.md b/public/content/translations/yo/desci/index.md new file mode 100644 index 00000000000..ccf85f6630d --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/desci/index.md @@ -0,0 +1,138 @@ +--- +title: Ìmọ̀ sáyẹ́ǹsì alailakoso (DeSci) +description: Akopọ ti imo sayensi alailakoso lori Ethereum +lang: yo +template: use-cases +emoji: ":microscope:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/future_transparent.png +alt: "" +summaryPoint1: Àṣàyàn tó ṣí sílẹ̀ ti àgbáyé sí ètò sáyẹ́ǹsì lọ́wọ́lọ́wọ́. +summaryPoint2: Imọ-ẹrọ ti o jẹ ki awọn onimọ-jinlẹ kowojo, ṣe awọn idanwo, pin data, pin awọn oye, ati diẹ sii. +summaryPoint3: Àwọn nǹkan tí wọ́n kọ́ sorí ètò ìmọ̀ sáyẹ́ǹsì tí ó ṣí sílẹ̀. +--- + +## Kini imọ sayensi alailakoso (DeSci)? {#what-is-desci} + +Imọ sayensi alailakoso (DeSci) jẹ agbeka kan ti o ni ero lati kọ awọn amayederun ti gbogbo eniyan fun igbeowosile, ṣiṣẹda, atunyẹwo, kirẹditi, titoju, ati itankale imọ-jinlẹ ni ododo ati ni deede ni lilo akopọ [Web3](/glossary/#web3). + +DeSci ni ero lati ṣẹda ayika nibiti awọn onimo ijinlẹ sayensi ti ni iyanju lati pin iwadii wọn ni gbangba ati gba kirẹditi fun iṣẹ wọn lakoko gbigba ẹnikẹni laaye lati wọle ati ṣe lowosi si iwadii ni irọrun. DeSci ṣiṣẹ lori ero pe imọ-ijinlẹ sayensi yẹ ki o wa fun gbogbo eniyan ati pe ilana ti iwadii ijinle sayensi yẹ ki o han gbangba. DeSci n ṣẹda alailakoso ati pin kakiri awoṣe iwadi ijinle sayensi, ṣiṣe ni itako ifofinde sii ati iṣakoso nipasẹ awon alase aringbungbun. DeSci nireti lati ṣẹda agbegbe nibiti awọn imọran tuntun ati aiṣedeede le gbilẹ nipasẹ iraye si ipinfunni si igbeowosile, awọn irinṣẹ imọ-jinlẹ, ati awọn ikanni ibaraẹnisọrọ. + +Sayensi alailakoso fi aaye gba awọn orisun igbeowosile oniruuru diẹ sii (lati [DAOs](/glossary/#dao), [ awọn ebun akojopo](https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2003531) si ikowojo awujo ati diẹ sii), data wiwọle diẹ sii ati awọn ọna, ati nipa ipese awọn iwuri fun atunda. + +### Juan Benet - Ikoworin DeSci naa + + + +## Bawo ni DeSci ṣe se ilọsiwaju sayensi {#desci-improves-science} + +Atokọ ti ko pe ti awọn iṣoro pataki ni sayensi ati bii sayensi alailakoso ṣe le se iranwọ lati koju awọn ọran wọnyi + +| **Sayensi alailakoso** | **Syensi ibile** | +| --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| Pinpin owo jẹ **je idabaa nipase gbogbo eniyan ** pelu lilo awọn ilana bii awọn idawojo awujo tabi awọn DAO. | **Awon egbe alailakoso** kekere, ṣakoso pinpin awọn owo. | +| O ṣe ifowosowopo pẹlu awọn akẹgbẹ lati **gbogbo agbala aye** ninu awọn ẹgbẹ ti o ni agbara. | Awọn ajọ igbeowosile ati awọn ile-iṣẹ ile **diwon** awọn ifowosowopo rẹ. | +| Awọn ipinnu inawo ni a ṣe lori ayelujara ati ni**kedere**. Awọn ọna igbeowosile titun ni a n ṣawari. | Awọn ipinnu igbeowosile ni a ṣe pẹlu akoko iyipada gigun ati **akoyawo to lopin**. Awọn ilana igbeowosile diẹ wa. | +| Pipin awọn iṣẹ yàrá iwadii jẹ irọrun ati kedere diẹ sii nipa imo-ero [Web3](/glossary/#web3). | Pipin awọn ohun elo yàrá iwadii jẹ **ilọra ati iruju**igbagbogbo. | +| **Awoṣe tuntun fun titẹjade** le je idagbasoke ti o lo awọn ipilẹṣẹ Web3 fun igbẹkẹle, akoyawo ati iraye si gbogbo agbaye. | O ṣe atẹjade nipasẹ awọn ipa ọna ti a ti iṣeto nigbagbogbo ti a mo si**aiṣedeede, ojuṣaaju ati ilokulo**. | +| O le **jere awọn toekn ati okiki fun ṣiṣe atunyẹwo ẹlẹgbẹ**. | **Iṣẹ atunyẹwo ẹlẹgbẹ rẹ ko ni sanwo**, ti o ni anfaani fun awọn olutẹjade ti elere. | +| **O ni ohun-ini ọgbọn (IP) ** o ṣe ipilẹṣẹ ati pinpin ni ibamu si awọn ofin ti o han gbangba. | **Ile-iṣẹ ile rẹ ni IP** ti o ṣe ipilẹṣẹ rẹ. Wiwọle si IP ko ṣe kedere. | +| **Pinpin gbogbo iwadii naa**, pẹlu data lati awọn akitiyan ti ko ni aṣeyọri, nipa nini gbogbo awọn igbesẹ lori ise ori ero. | **Ojusaaju atẹjade** tumọ si pe o ṣeese ki awọn oniwadii pin awọn idanwo ti o ni awọn abajade aṣeyọri. | + +## Ethereum ati DeSci {#ethereum-and-desci} + +Eto sayensi alailakoso yoo nilo aabo to lagbara, owo kekere ati awọn idiyele idunadura kekere, ati ayika to loro fun idagbasoke ohun elo. Ethereum n pese ohun gbogbo ti o nilo fun kikọ imọ-ẹrọ sayensi alailakoso. + +## Awon isele lilo DeSci {#use-cases} + +DeSci n ṣe agbero eto irinse sayensi si inu ile-ẹkọ giga ti aṣa sinu agbaye digita. Ni isalẹ ni iṣapẹẹrẹ ti awọn isele lilo ti Web3 le fun awujo sayensi. + +### Titẹjade {#publishing} + +Titẹjade sayensi jẹ iṣoro olokiki nitori pe o jẹ iṣakoso nipasẹ awọn ile atẹjade ti o gbarale iṣẹ ọfẹ lati ọdọ awọn onimọ-jinlẹ sayensi, awọn aṣayẹwo, ati awọn olootu lati ṣe agbekalẹ awọn iwe ṣugbọn lẹhinna gba awọn owo atẹjade to ga. Àwọn aráàlú, tí wọ́n sábà máa ń sanwó fún iṣẹ́ náà lọ́nà ti ki se tààrà àti iye owó tí wọ́n ń ná sórí ìtẹ̀wé nípasẹ̀ owó orí, kì í sábà rí iṣẹ́ kan náà láìsan owó fún atẹ̀wé náà lẹ́ẹ̀kan sí i. Lapapọ awọn idiyele fun titẹjade awọn iwe imọ-jinlẹ kọọkan nigbagbogbo jẹ awọn eeka marun ($ USD), ti o ba gbogbo imọran ti imọ-jinlẹ jẹ bi [didara gbogbo eniyan](/glossary/#public-goods) nigbati o n ṣe awọn ere nla fun ẹgbẹ kekere ti awọn olutẹjade. + +Pepe ofẹ ati iraayesi gbogbogbo si wa ni irisi awọn olupin ti a ti tẹ tẹlẹ, [bi ArXiv](https://arxiv.org/). Bibẹẹkọ, awọn pepe wọnyi ko ni iṣakoso didara, [awọn ilana anti-sybil](/glossary/#anti-sybil), ati pe ko ṣe atẹle awọn metiriki ipele-iroyin ni gbogbogbo, afipamo pe wọn maa n lo lati ṣe ikede iṣẹ nikan ṣaaju ifisilẹ si atẹjade ibile kan. SciHub tun jẹ ki awọn iwe ti a tẹjade ni ọfẹ lati wọle si, ṣugbọn kii ṣe labẹ ofin, ati pe lẹhin ti awọn olutẹjade ti gba isanwo wọn tẹlẹ ti wọn we iṣẹ naa ni awọn ofin aṣẹ-lori to muna. Eyi fi alafo to ṣe pataki silẹ fun awọn iwe imọ-jinlẹ iraye si ati data pẹlu ẹrọ isọdi ti ofin ati awoṣe iwuri. Awọn irinṣẹ fun kikọ iru eto kan wa ni Web3. + +### Àtúnbi àti àtúnda {#reproducibility-and-replicability} + +Àtúnbi àti àtúnda ni awọn ipilẹ ti didara ijinle sayensi awari. + +- Awọn abajade atunṣe le ṣee ṣe ni igba pupọ ni ọna kan nipasẹ ẹgbẹ kanna ni lilo ilana kanna. +- Awọn abajade atunṣe le ṣee ṣe nipasẹ ẹgbẹ ti o yatọ ni lilo iṣeto idanwo kanna. + +Tuntun Web3-abinibi irinṣẹ le rii daju wipe àtúnbi àti àtúnda ni ipilẹ ti awari. A le ṣe imọ-jinlẹ didara sinu aṣọ imọ-ẹrọ ti ile-ẹkọ giga. Web3 nfunni ni agbara lati ṣẹda [awọn ijẹrisi](/glossary/#attestation)fun eya itupalẹ kọọkan: data aise, ẹrọ iṣiro, ati abajade ohun elo. Ẹwa ti awọn eto ifọhunsokan ni pe nigba ti a ṣẹda nẹtiwọọki ti o ni igbẹkẹle fun titọju awọn eya wọnyi, alabaṣe nẹtiwọọki kọọkan le ni ojuse fun ẹda iṣiro naa ati ijẹrisi abajade kọọkan. + +### Gbigbeowosile {#funding} + +Awoṣe idiwon lọwọlọwọ fun imọ-ẹrọ igbeowosile ni pe awọn eniyan kọọkan tabi awọn ẹgbẹ ti awọn onimọ-jinlẹ ṣe awọn ohun elo kikọ si ile-iṣẹ igbeowosile kan. Igbimọ kekere ti awọn eniyan ti o ni igbẹkẹle fun awon iwe oludije ni maaku, lẹhinna ṣe ifọrọwanilẹnuwo awọn oludije ṣaaju fifun awọn owo si ipin kekere ti awọn oludije. Yato si ṣiṣẹda awọn ona idiwo ti o yorisi nigbakan **awọn ọdun ti idaduro**akoko laarin wiwa fun ati gbigba ẹbun, awoṣe yii ni a mọ lati jẹ gaan **jẹ ipalara si awọn aiṣedeede, awọn anfani ara ẹni ati iṣelu** ti awotẹlẹ nronu. + +Awọn iwadii ti fihan pe awọn panẹli atunyẹwo ifunni lowo ṣe iṣẹ ti ko dara ti yiyan awọn igbero ti o ga julọ bi awọn igbero kanna ti a fun si awọn panẹli oriṣiriṣi ni awọn abajade ti o yatọ pupọ. Bi igbeowosile ti di ohun to sowon diẹ sii, o ti di egbe kekere ti awọn oniwadi agba diẹ pẹlu awọn iṣẹ akanṣe ti ibile olọgbọn diẹ sii. Ipa naa ti ṣẹda ala-ilẹ igbeowo-ifigagbaga-giga, awọn iyanju aiṣedeede ti o nfa ati isọdọtun dina. + +Web3 ni agbara lati ṣe idalọwọduro awoṣe igbeowosile fifọ yii nipa ṣiṣe idanwo pẹlu oriṣiriṣi awọn awoṣe iwuri ti o dagbasoke nipasẹ DAO ati Web3 ni gbooro. <0>Igbeowosile awọn ọja ti gbogbo eniyan pada sẹhin , <1> igbeowosile kuadiratiki, <2>DAO isejoba ati <3>tokenized ẹya imoriyajẹ diẹ ninu awọn irinṣẹ Web3 ti o le ṣe iyipada igbeowo imọ-jinlẹ. + +### IP nini ati idagbasoke {#ip-ownership} + +Ohun-ini ọgbọn (IP) jẹ iṣoro nla ni imọ-jinlẹ ibile: lati di ni awọn ile-ẹkọ giga tabi a ko lo ninu imọ-ẹrọ imọ-ẹrọ, lati jẹ olokiki pupọ lati ni idiyele. Sibẹsibẹ, nini awọn ohun-ini digita (gẹgẹbi data imọ-jinlẹ tabi awọn nkan) jẹ nkan ti Web3 ṣe daradara ni lilo [awọn ami-ami ti kii ṣe fungible (NFTs)](/glossary/#nft). + +Ni ọna kanna ti awọn NFT le ṣe owo-wiwọle fun awọn iṣowo iwaju pada si olupilẹṣẹ atilẹba, o le fi idi awọn ẹwọn idawọle iye sihin lati san awọn oniwadi, awọn ẹgbẹ iṣakoso (bii awọn DAO), tabi paapaa awọn koko-ọrọ ti a gba data wọn. + +[IP-NFTs](https://medium.com/molecule-blog/ip-nfts-for-researchers-a-new-biomedical-funding-paradigm-91312d8d92e6) tun le ṣiṣẹ bi a Bọtini si ibi ipamọ data aipin ti awọn adanwo iwadii ti n ṣe, ati pulọọgi sinu NFT ati [DeFi](/glossary/#defi) eto inawo (lati ipin si awọn adagun awin ati igbelewọn iye). O tun ngbanilaaye awọn ile-iṣẹ abinibi lori ero bii DAO bii [VitaDAO](https://www.vitadao.com/) lati ṣe iwadii taara lori ero. Idasile ti [awon token "soulbound"](https://vitalik.eth.limo/general/2022/01/26/soulbound.html) ti koṣe gbe le tun ṣe ipa pataki ninu DeSci nipa gbigba awọn ẹni-kọọkan laaye lati ṣe afihan iriri wọn ati awọn iwe-ẹri ti o sopọ mọ adirẹsi Ethereum wọn. + +### Ipamọ data, wiwọle ati ipilese ero {#data-storage} + +Awọn data imọ-jinlẹ le jẹ ki iraye si lọpọlọpọ ni lilo awọn ilana Web3, ati ibi ipamọ pinpin n jẹ ki iwadii ye awọn iṣẹlẹ ajalu. + +Ibẹrẹ gbọdọ jẹ eto ti o wa nipasẹ eyikeyi idamo isọdọtun ti o mu awọn iwe-ẹri ijẹrisi to dara. Eyi ngbanilaaye data ifura lati ṣe atunṣe ni aabo nipasẹ awọn ẹgbẹ ti o ni igbẹkẹle, muu ṣiṣẹ apọju ati ilodi si ihamon, ẹda awọn abajade, ati paapaa agbara fun awọn ẹgbẹ pupọ lati ṣe ifowosowopo ati ṣafikun data tuntun si dataset. Awọn ọna iširo ipamọ bi [ Iṣiro-si-data](https://7wdata.be/predictive-analytics/compute-to-data-using-blockchain-to-decentralize-data-science-and-ai-with-the-ocean-protocol) pese awọn ọna iraye si omiiran si ẹda data aise, ṣiṣẹda Awọn Ayika Iwadi Gbẹkẹle fun data ifura julọ. Awọn Ayika Iwadi IGbẹkẹle ti jẹ [ti a tọka nipasẹ NHS](https://medium.com/weavechain/whats-in-store-for-the-future-of-healthcare-data-b6398745fbbb) bi ojuutu ti nkọju si ọjọ iwaju si aṣiri data ati ifowosowopo nipasẹ ṣiṣẹda ilolupo nibiti awọn oniwadi le ṣiṣẹ ni aabo pẹlu data lori aaye nipa lilo awọn agbegbe idiwọn fun koodu pinpin ati awọn iṣe. + +Awọn ojutu data Web3 to rorun ṣe atilẹyin awọn oju iṣẹlẹ loke ati pese ipilẹ fun Imọ-jinlẹ Ṣii nitootọ, nibiti awọn oniwadi le ṣẹda awọn ẹru ti gbogbo eniyan laisi awọn igbanilaaye iwọle tabi awọn idiyele. Awọn ojutu data gbangba Web3 gẹgẹbi IPFS, Arweave ati Filecoin jẹ iṣapeye fun isọdọtun. dClimate, fun apẹẹrẹ, n pese iraye si gbogbo agbaye si oju-ọjọ ati data oju ojo, pẹlu lati awọn ibudo oju ojo ati awọn awoṣe oju-ọjọ asọtẹlẹ. + +## Lọ́wọ́ si {#get-involved} + +Ṣawari awọn iṣẹ akanṣe ki o darapọ mọ awujo DeSci. + +- [DeSci.Global: awọn iṣẹlẹ agbaye ati kalẹnda ipade](https://desci.global) +- [Blockchain fun Telegram Sayensi](https://t.me/BlockchainForScience) +- [Molecule: Ṣe inawo ati gba owo fun awọn iṣẹ akanṣe iwadi rẹ](https://www.molecule.xyz/) +- [VitaDAO: gba igbeowosile nipasẹ awọn adehun iwadii onigbọwọ fun iwadii igba pipe](https://www.vitadao.com/) +- [ResearchHub: firanṣẹ abajade ijinle sayensi kan ki o ṣe ibaraẹnisọrọ pẹlu awọn ẹlẹgbẹ](https://www.researchhub.com/) +- [LabDAO: ka puroteni sinu silico](https://alphafodl.vercel.app/) +- [dClimate API: data ibeere oju-ọjọ ti a gba nipasẹ agbegbe alailakoso](https://api.dclimate.net/) +- [Ajo DeSci: Ohun elo kiko irinse atejade DeSci](https://descifoundation.org/) +- [Aye DeSci: Ile itaja kan fun awon olumulo lati wo, ni ibasepo pelu sayensi alailakoso](https://desci.world) +- [OceanDAO: DAO ṣe iṣakoso igbeowosile fun sayensi to ni ibatan pelu data](https://oceanprotocol.com/) +- [Opscientia: àwọn ìtòlẹ́sẹẹsẹ iṣẹ́ sayensi alailakoso ti gbangba](https://opsci.io/research/) +- [Bio.xyz: gba owo fun ise akanse desci tabi biotech DAO rẹ](https://www.bio.xyz/) +- [Ilana Fleming: ọrọ-aje data orisun-gbngba ti o n sagbara fun iwadii biomedical ifowosowopo](http://flemingprotocol.io/) +- [Ile-ise Inference Institute](https://www.activeinference.org/) +- [IdeaMarkets: mimuse igbẹkẹle sayensi alailakoso](https://ideamarket.io/) +- [Awon yara iwadii DeSci](https://www.desci.com/) +- [ValleyDAO: awujo agbaye to je gbangba ti n funni ni owo ati atilẹyin itumọ fun iwadii isedale sintetiki](https://www.valleydao.bio) +- [Cerebrum DAO: awon ojutu itoju ati orisun lati ṣe ilọsiwaju ilera ọpọlọ ati ṣe idena ìbàjẹ́ ọpọlọ](https://www.cerebrumdao.com/) +- [CryoDAO: igbeowosile fun iwadii moonshot ni papacryopreservation](https://www.cryodao.org) + +A gba awọn abaa fun awọn iṣẹ akanṣe tuntun lati ṣe atokọ - jọwọ wo [ilana akojọ](/contributing/adding-desci-projects/)wa lati bẹrẹ! + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +- [DeSci Wiki by Jocelynn Pearl and Ultrarare](https://docs.google.com/document/d/1aQC6zn-eXflSmpts0XGE7CawbUEHwnL6o-OFXO52PTc/edit#) +- [A guide to decentralized biotech by Jocelynn Pearl for a16z future](https://future.a16z.com/a-guide-to-decentralized-biotech/) +- [The case for DeSci](https://gitcoin.co/blog/desci-the-case-for-decentralised-science/) +- [Guide to DeSci](https://future.com/what-is-decentralized-science-aka-desci/) +- [Decentralized science resources](https://www.vincentweisser.com/decentralized-science) +- [Molecule’s Biopharma IP-NFTs - A Technical Description](https://www.molecule.xyz/blog/molecules-biopharma-ip-nfts-a-technical-description) +- [Building Trustless Systems of Science by Jon Starr](https://medium.com/@jringo/building-systems-of-trustless-science-1cd2d072f673) +- [Paul Kohlhaas - DeSci: The Future of Decentralized Science (podcast)](https://anchor.fm/andrew-steinwold/episodes/Paul-Kohlhaas---DeSci-The-Future-of-Decentralized-Science---Zima-Red-ep-117-e1h683a) +- [An Active Inference Ontology for Decentralized Science: from Situated Sensemaking to the Epistemic Commons](https://zenodo.org/record/6320575) +- [DeSci: The Future of Research by Samuel Akinosho](https://lucidsamuel.medium.com/desci-the-future-of-research-b76cfc88c8ec) +- [Science Funding (Epilogue: DeSci and new crypto primitives) by Nadia](https://nadia.xyz/science-funding) +- [Decentralisation is Disrupting Drug Development](https://medium.com/id-theory/decentralisation-is-disrupting-drug-development-28b5ba5d447f) +- [What Is DeSci – Decentralized Science?](​https://usadailytimes.com/2022/09/12/what-is-desci-decentralized-science/) + +### Videos {#videos} + +- [What's Decentralized Science?](https://www.youtube.com/watch?v=-DeMklVWNdA) +- [Conversation between Vitalik Buterin and the scientist Aubrey de Grey about the intersection of longevity research and crypto](https://www.youtube.com/watch?v=x9TSJK1widA) +- [Scientific Publishing Is Broken. Can Web3 Fix It?](https://www.youtube.com/watch?v=WkvzYgCvWj8) +- [Juan Benet - DeSci, Independent Labs, & Large Scale Data Science](https://www.youtube.com/watch?v=zkXM9H90g_E) +- [Sebastian Brunemeier - How DeSci Can Transform Biomedical Research & Venture Capital](https://www.youtube.com/watch?v=qB4Tc3FcVbM) +- [Paige Donner - Tooling Open Science with Web3 & The Blockchain](https://www.youtube.com/watch?v=nC-2QWQ-lgw&t=17s) diff --git a/public/content/translations/yo/guides/how-to-create-an-ethereum-account/index.md b/public/content/translations/yo/guides/how-to-create-an-ethereum-account/index.md new file mode 100644 index 00000000000..810ad1d2d9a --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/guides/how-to-create-an-ethereum-account/index.md @@ -0,0 +1,73 @@ +--- +title: Bí a ṣe lè "ṣẹ̀dá" àkántì Ethereum kan +description: Ìgbésẹ̀ lọ́kọ̀ọ̀kan lórí ìtọ́sọ́nà ìṣẹ̀dá àkọọ́lẹ̀ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù pẹ̀lú lílo àpamọ́wọ́. +lang: yo +--- + +# Bí o ṣe lè ṣẹ̀dá àkántì Ethereum kan + +**Ẹnikẹ́ni lè ṣẹ̀dá àkọọ́lẹ̀ Ethereum l'ọ̀fẹ́. ** O kàn ní láti fi ohun èlò ìfowópamọ́ kírípítò sórí ẹ̀rọ̀ rẹ. Ìṣẹ̀dá àwọn àpamọ́wọ́ àti Ìṣakóso àkọọ́lẹ̀ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù rẹ. Wọ́n lè fi ìnáwó ránṣẹ́, ṣàyẹ̀wò owó rẹ, kí wọ́n sì so ọ́ pọ̀ mọ́ àwọn ohun èlò mìíràn tí wọ́n kọ sórí Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù. + +Pẹ̀lú àpamọ́wọ́ kan o tún le wọlé sí èyíkèyí pàṣípààrọ̀ tọ́kẹ̀n, àwọn eré, àwọn ọjà [NFT](/glossary/#nft) lẹ́sẹ̀kẹsẹ̀. Kò sí ìdí fún ìforúkọsílẹ̀ ẹyọ kọ̀ọ̀kan, àkọọ́lẹ̀ kan ni a pín fún gbogbo àwọn ohun èlò tí a kọ sórí Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù. + +## Ìgbésẹ̀ 1: Yan àpamọ́wọ́ kan + +Àpamọ́wọ́ jẹ́ ohun èlò tí ó ń ràn ọ́ lọ́wọ́ láti ṣakoso àkáǹtì Ethereum rẹ. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àpò owó ló wà láti yàn nínú wọn: orí ẹ̀rọ alágbèéká, orí kọ̀ǹpútà alágbèéká, tàbí àwọn àfikún ìwífún aṣàwákiri pàápàá. + + + + Àtòjọ àwọn wọ́lẹ́ẹ́tì + + +Tí o bá ṣẹ̀ṣẹ̀ dé sí Kírípítò, o le yan aṣẹ̀yàn "Kiripito tuntun" ní orí pápá "wa àpamọ́wọ́" láti ṣe ìdánimọ̀ àwọn àpamọ́wọ́ tí ó máa kó gbogbo ẹ̀yà tí o wúlò fún ẹni tí ó ṣẹ̀ṣẹ̀ bẹ̀rẹ̀. + +![Aṣayan aṣẹ́ lórí ojúewé 'wá àpamọ́wọ́](./wallet-box.png) + +Àwọn aṣẹ̀yàn prófáìlì mìíràn tún wà láti ṣe àbójútó àwọn àìní rẹ. Àpẹẹrẹ àwọn àpamọ́ owó tí wọ́n sábà máa ń lò nìwọ̀nyí - ó yẹ kí o ṣe ìwádìí tìrẹ kí o tó fọkàn tán ètò èyíkéyìí. + +## Igbesẹ 2: Ṣe igbasilẹ ohun elo apamọwọ ki o fi sori ẹrọ rẹ + +Lọgan ti o ba ti pinnu lori apamọwọ kan pato, lọ si oju opo wẹẹbu ojulowo wọn tabi itaja ohun elo, ṣe igbasilẹ ki o si fi si ori ẹrọ rẹ. Gbogbo wọn ló yẹ kó wà lọ̀fẹ́. + +## Igbesẹ 3: Ṣí ohun èlò náà kí o ṣẹ̀dá àkọọ́lẹ̀ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù rẹ + +Ní ìgbà àkọ́kọ́ tí o bà ṣí àpamọ́wọ́ tuntun rẹ ó le bèèrè lọ́wọ́ rẹ̀ẹ láti yàn láàrin ṣìṣẹ̀dá àkọọ́lẹ̀ tuntun tàbí gbígbé ọ̀kan tí ó wà tẹ́lẹ̀ wọlé. Tẹ̀ sórí ìsẹ̀dá àkọọ́lẹ̀ tuntun. **Èyí ni ìgbesẹ̀ nígbà tí àpamọ́wọ́ sọ́fítíwià ń ṣe àkọọ́lẹ̀ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù rẹ** + +## Ìgbésẹ̀ 4: Fi gbolohun olùgbàpadà rẹ pamọ́ + +Díẹ̀ nínú àwọn ohun èlò yóò bèèrè fún ọ láti kọ àṣírí pamọ́ "gbolohun olùgbàpadà" (nígbà míì wọ́n ń pè ní "gbólóhùn irugbin" tàbí "mnemonic"). Fí fi àwọn gbólóhùn yíì pamọ́ ṣe pàtàkì gidi gan! Èyí ni à ń lò láti ṣe àkọọ́lẹ̀ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù rẹ àti pé o le lòó láti fi àwọn ìṣòwò ránṣẹ́. + +**Ẹnikẹ́ni tó bá mọ gbólóhùn náà lè wà ní àkóso gbogbo owó rẹ.** Má ṣe sọ èyí fún ẹnikẹ́ni. Ọ̀rọ̀ yìí gbọ́dọ̀ ní ọ̀rọ̀ méjìlá sí mẹ́rìnlélógún tí wọ́n dá sílẹ̀ lóòrèkóòrè (ọ̀nà tí wọ́n gbà tòó ọ̀rọ̀ náà ṣe pàtàkì). + +
+ +
Ṣé àpamọ́wọ́ ti wà ní orí ẹ̀rọ àgbéká rẹ?
Kọ́ bí o ṣe le lòó.
+ + Bí o ṣe lè lo wọ́lẹ́ẹ́tì kan + + +
+ +Ṣé o fẹ́ mọ àwọn ìtọ́sọ́nà míì? Ṣàyẹ̀wò àwọn: [ìtọ́nisọ́nà ìgbésẹ̀ lọ́kọ̀ọ̀kan](/guides/) wa + +## Awon ibere gbogbo ìgbà + +### Ṣé ìkan náà ni àpamọ́ owó mi àti àkáǹtì Ethereum mi? + +Rara. Àpamọ́wọ́ jẹ́ ohun èlò ìṣàkóso tí ó ń ràn ọ́ lọ́wọ́ láti ṣètò àwọn àkáǹtì. Àpamọ́wọ́ ẹyọ ọ̀kan le wọlé sí àwọn àkọọ́lẹ̀ púpọ̀, àti pé àkọọ́lẹ̀ kan le gba àwọn àpamọ́wọ́ púpọ̀. Ọ̀rọ̀ olùgbàpadà ni a ń lò láti ṣẹ̀dá àwọn àkọọ́lẹ̀ àti fún àṣẹ fún ohun èlò àpamọ́wọ́ láti ṣakoso àwọn ohun ìní. + +### Ṣé mo lè fi Bitcoin ránṣẹ́ sí adirẹsi Ethereum, tàbí ether sí adirẹsi Bitcoin? + +Rárá o, o ò lè ṣe bẹ́ẹ̀. Bitcoin àti ether wà lórí àwọn nẹ́tíwọ́ọ̀kì ọ̀tọ̀tọ̀ méjì (ie àwọn blockchains ọ̀tọ̀tọ̀), ọ̀kọ̀ọ̀kan pẹ̀lu ìwé-ìpamọ́ tirẹ̀ àti àwọn ọ́nà àdírẹ́sì tirẹ̀. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ìgbìyànjú ló ti wà láti ṣe afárá àwọn nẹ́tíwọ̀ọ̀kì oríṣi méjì, nínú èyítí ọ̀kan tí ó ń ṣiṣẹ́ lọ́wọ́lọ́wọ́ ni [Wrapped BTC tàbí WBTC](https://www.bitcoin.com/get-started/what-is-wbtc/). Èyí kìí ṣe ìfọwọ́sí, nítorí WBTC jẹ́ ojútùú ti olùbánifipamọ́ (ìtumọ̀ pé ẹgbẹ́ kan tí àwọn ànìyàn kan ṣàkóso àwọn iṣẹ́ pàtàkì) àti pé a pèsè rẹ níbí fún àwọn àlàyé nìkan ni. + +### Tí mo bá ní àdírẹ́sì ETH kan, ṣé mo ní adirẹsi kan náà lórí àwọn blockchains míràn? + +O le lo [àdírẹ́sì](/glossary/#address) kan náà lórí gbogbo àwọn blockchains tí o ń lo irú sọ́fítíwià ìpìlẹ̀ sí Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù (tí a mọ̀ bíi 'ibamu-EVM'). [Àtòjọ](https://chainlist.org/) yìí yóò fi hàn ọ́ àwọn blockchain tí o lè lò pẹ̀lú àdírẹ́sì kan náà. Díẹ̀ nínú àwọn blockchain, bí Bitcoin, ṣe ìmúse ìṣètò sí nẹ́tíwọ̀ọ̀kì tí ó yàtò pátápátá àti wípé o yóò nílò àdírẹ́ẹ̀sì tó yàtọ̀ pẹ̀lú ọ̀nà tó yàtọ̀. Tí o bá ní àpamọ́wọ́ àdéhùn ọlọ́gbọ́n kan, ó yẹ kí o ṣ'àyẹ̀wò ojú òpó wẹ́ẹ̀bù rẹ fún irú àwọn blockchain tí ó ṣe àtìlẹ́yìn fún nítorí ní gbogbo ìgbà, wọ́n má ń ní ààlà tí ó mọ níwòn ṣùgbón ààbò kíkún. + +### Ǹjẹ́ níní àpamọ́wọ́ tèmi lọ́wọ́ á dáàbò bò mí ju pé kí n kó owó mi sórí àpamọ́wọ́ tí àwọ́n pàsípáàrọ̀? + +Tó o bá ní àpamọ́wọ́ tìrẹ, ìyẹn á jẹ́ kó o lè dáàbò bo àwọn ohun ìní rẹ. Ó ṣeni láàánú pé ọ̀pọ̀ àwọn ilé ìfowópamọ́ tó ti kùnà ti pàdánù owó àwọn oníbàárà wọn. Níní àpamọ́wọ́ kan (pẹ̀lú ọ̀rọ̀ gbólóhùn olùràpadà) mú ewu tó so mọ́ ìṣègbẹ́kẹ̀lé àwọn ẹgbẹ́ kan láti tọ́jú àwọn ohun ìní rẹ. Àmọ́, o ní láti dáàbò bò ó fúnra rẹ, kí o sì yẹra fún àwọn ète ìtànjẹ, bíbuwọ́lu ìṣòwò láìsí ìdí tàbí ṣíṣí ọ̀rọ̀ gbólóhùn olùràpadà sílẹ̀, lílọ sí àwọn ìkànnì ayédèrú àti àwọn ewu ààbò ara ẹni mìíràn. Àwọn ewu àti àǹfààní tó wà nínú rẹ̀ yàtọ̀ síra. + +### Bí mo bá pàdánù fóònù mi/àpamọ́wọ́ alágbèéká mi, ṣé mo ní láti tún lo ẹ̀rọ àpamọ́wọ́ kan náà láti gba owó tí mo pàdánù padà? + +Rárá, o lè lo àpamọ́wọ́ míì. Níwọ̀n ìgbà tóo bá ti ní gbólóhùn ìkọ̀kọ̀ náà o lè tẹ̀ ẹ́ sínú ọ̀pọ̀lọpọ̀ àpamọ́ owó wọn yóò sì dá àkáǹtì rẹ padà. Ṣọ́ra tí o bá nílò láti ṣe èyí: ó dára jùlọ láti ríi dájú pé o kò ní àsopọ̀ sí orí íńtánẹ̀ẹ̀tì nígbàtí o bá ń gba àpamọ́wọ́ rẹ padà kí gbólóhùn ọ̀rọ̀ olùgbàpadà rẹ má ba ṣí sílẹ̀ láìròtẹ́lẹ̀. Ó sábà máa ń ṣòro láti gba owó tó bá sọnù padà láìsí gbólóhùn olùgbàpadà náà. diff --git a/public/content/translations/yo/guides/how-to-id-scam-tokens/index.md b/public/content/translations/yo/guides/how-to-id-scam-tokens/index.md new file mode 100644 index 00000000000..f1731daafd8 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/guides/how-to-id-scam-tokens/index.md @@ -0,0 +1,97 @@ +--- +title: Bí o ṣe le mọ àwọn àmi ẹ̀tàn +description: Mímọ̀ nípa àwọn àmì ẹ̀tàn, bí wọ́n ṣe ń mú kí ara wọn jẹ́ ògidì, àti bí a ṣe lè yẹra fún wọn. +lang: yo +--- + +# Bí o ṣe le mọ àwọn àmi ẹ̀tàn {#identify-scam-tokens} + +Ọ̀kan lára àwọn ohun tí wọ́n sábà máa ń lò Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù fún ni kí ẹgbẹ́ kan ṣẹ̀dá tọ́kẹ̀n kan tí o ṣe é tà, èyí tó dàbí owó tiwọn. Àwọn tọ́kẹ̀n yìí má ń tẹ̀lé àwọn ìlànà, [ERC 20](/developers/docs/standards/tokens/erc-20/). Àmọ́ ṣá o, níbikíbi tí òfin bá ti fàyè gba àwọn nǹkan tó níye lórí, àwọn ọ̀daràn tó máa ń gbìyànjú láti jí nǹkan tó níye lórí náà máa ń wà. + +Ọ̀nà méjì ni wọ́n lè gbà láti tàn ẹ́ jẹ: + +- **Títa ẹ̀dà owó àmi ẹ̀tàn kan fún ọ**, èyí tó lè dà bí tọ́kẹ̀n tó jẹ́ ògidì, ṣùgbọ́n tí àwọn oní jìbìtì ṣe, tí kò sì níye lórí rárá. +- **Títan ni jẹ láti buwọ́lu àwọn àdéhùn tí ó jẹ́ ayédèrú ìṣòwò**, lọ́pọ̀ ìgbà nípa dídarí rẹ lọ síbi ohun elo tiwon. Wọ́n lè gbìyànjú láti mú kí o fún àwọn àdéhùn wọn ní owó òòyà lórí àwọn tọ́kẹ̀n ERC-20 rẹ, èyí tí yóò tú àṣírí àwọn ìsọfúnni rẹ tó ṣe kókó, tí yóò fún wọn ní ààyè sí àwọn ohun ìní rẹ, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ. Àwọn ojúewé oníṣe wọ̀nyí lè jẹ́ àdàkọ tí ó fẹ̀ẹ́ fara pẹ́ ti àwọn ojúewé tí ó jẹ́ ògidì, ṣùgbọ́n pẹ̀lú àwọn ẹ̀tàn tí ó pamọ́. + +Láti ṣe àpèjúwe àwọn àmì ẹ̀tàn yìí, a yóò wo àpẹrẹ kan: [`wARB`](https://etherscan.io/token/0xb047c8032b99841713b8e3872f06cf32beb27b82). Tọ́kẹ̀n yìí ń gbìyànjú láti dàbí àmì [`ARB`](https://etherscan.io/address/0xb50721bcf8d664c30412cfbc6cf7a15145234ad1) tí ó jẹ́ ògidì. + + + +Arbitrum jẹ́ àgbájọ tí ó ń ṣe àgbékalẹ̀ àti ìṣàkóso àwọn ohun èlò optimistic rollup. Ní àkọ́kọ́, wọ́n ṣ'èdá Arbitrum gẹ́gẹ́ bíi ilé iṣé tí kìí ṣe fún èrè, sùgbọ́n lẹ́hìn náà gbé ìgbésẹ láti jẹ́ aláìní ìṣàkóso. Gẹ́gẹ́ bíi ara ètò náà, wọ́n ṣe àgbéjáde tọ́kẹ̀n ìṣàkóso tí o ṣe ṣòwò. + + + + + +Ìṣe kan wà ní Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù tí ó jẹ́ pé tí ohun ìní kan kò bá bá ìlànà ERC-20 mú, a ṣ'èdá ẹ̀dà irú àmì náà "àfiwé" pẹ̀lú tí orúkọ wọ́n bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú "w". Nítorí náà, fún àpẹrẹ, a ní wBTC fún Bitcoin àti wETH fún Ether. + +Kò ní ìtumọ̀ láti ṣ'èdá ẹ̀dà tọ́kẹ̀n ERC-20 tí ó ti wà ní orí Ethereum, sùgbọ́n àwọn oní jìbìtì gbéra le ìfarajọ àmì ti ògidì dípò òtítọ́ tí ó wa níbẹ̀. + + + +## Báwo ni àwọn tọ́kẹ̀n ẹ̀tàn ṣe ń ṣiṣẹ́? {#how-do-scam-tokens-work} + +Gbogbo ohun tí Ethereum wà fún ni aláìní ìṣàkóso. Èyí túmò sí pé kò sí aláṣẹ àárín gbùngbùn tí o le gba àwọn òhun ìní rẹ tàbí ṣe ìdíwọ́ fún ọ láti ṣe àgbéjáde àdéhùn ọlọ́gbọ́n. Àmọ́ ó túmọ sí pé àwọn oní jìbìtì le ṣe àgbéjáde àdéhùn ọlọ́gbọ́n tó wù wọ́n. + + + +Àdéhùn ọlọ́gbọ́n jẹ́ àwọn ètò tí ó n ṣiṣẹ́ ní orí ẹ̀rọ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù. Fún àpẹrẹ, gbogbo tọ́kẹ̀n ERC-20 tí a ṣe ní àdéhùn ọlọ́gbọ́n. + + + +Ni pato, Arbitrum gbe adehun kan ti o lo aami `ARB`. Ṣugbọn iyẹn ko da awọn eniyan miiran duro lati tun gbe adehun ti o lo aami kanna gangan, tabi ọkan ti o jọra. Ẹnikẹ́ni tó bá kọ ìwé àdéhùn náà ló máa pinnu ohun tí ìwé àdéhùn náà máa ṣe. + +## Kò dà bí Ojúlówó {#appearing-legitimate} + +Àwọn ẹ̀tàn bíi mélòó kan wà tí àwọn tó ń ṣe ayédèrú tọ́kẹ̀n máa ń lò láti farahàn bíi Ojúlówó. + +- **Orúkọ àti àmì ti ojúlówó**. Gẹ́gẹ́ bí a ṣe ti sọ tẹ́lẹ̀, àwọn àdéhùn ERC-20 le ní àmì àti orúkọ kannáà bí àwọn àdéhùn ERC-20 mìíràn. O ò le gbẹ́kẹ̀lé àwọn ọ̀nà yìí fún ààbò. + +- **Oní ǹkán lọnà òtítọ́**. Àwọn àmì ẹ̀tàn nígbàgbogbo má ń ṣe ìfiránṣẹ́ àwọn iye owó tó pọ̀ sínú àdírẹ́ẹ̀sì tí ó dàbí ojúlówó oníhun àwọn tọ́kẹ̀n ojúlówó. + + Fún àpẹrẹ, ẹ jẹ ká tún wo `wARB` lẹ́ẹ̀kansi. [Ó fẹ́rẹ̀ tó 16% àwọn tọ́kẹ̀n yìí](https://etherscan.io/token/0xb047c8032b99841713b8e3872f06cf32beb27b82?a=0x1c8db745abe3c8162119b9ef2c13864cd1fdd72f) tí ó wà nínú àwọn àdírẹ́ẹ̀sì tí ìdánimọ̀ wọn jẹ́ [Arbitrum Foundation: Deployer](https://etherscan.io/address/0x1c8db745abe3c8162119b9ef2c13864cd1fdd72f) tí ó farahàn sí gbogbo èèyàn. Èyí _kìí ṣe_ àdírẹ́ẹ̀sì èké, kódà, ó jẹ̀ àdírẹ́ẹ̀sì tí ó lo àdéhùn ARB tòótọ́ [lórí ẹ̀rọ Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù](https://etherscan.io/tx/0x242b50ab4fe9896cb0439cfe6e2321d23feede7eeceb31aa2dbb46fc06ed2670). + + Nítorí pé iye owó ti àdírẹ́ẹ̀sì ERC-20 jẹ́ ọ̀kan lára ìpamọ́ àdéhùn ERC-20, ó lè jẹ́ èyíkèyí tí àdéhùn náà bá sọ pé ó jẹ́. Ó tún ṣeé ṣe fún àdéhùn láti dènà ìfowóránṣẹ́ láti máà jẹ́ kí àwọn ojúlówó olùmúlò baà lè má kó àwọn ayédèrú tọ́kẹ̀n wọ̀nyẹn kúrò. + +- **Ìfowóránṣẹ́ ojúlówó: **. _Àwọn oní ńkan tó jẹ́ ojúlówó kò ní sanwó láti fi tọ́kẹ̀n ẹ̀tàn ránṣẹ́ sí àwọn ẹlòmíràn, nítorí náà, bí wọ́n bá fi owó ránṣẹ́, ó ní láti jẹ́ èyí tó tó jẹ́ ojúlówó àbí?_**bẹ́ẹ̀ kọ́**. `Àwọn ìsẹ̀lẹ̀ ìfiránsẹ́` ni a ṣe nípasẹ̀ àdéhùn ERC-20. Ẹni tó ń tanni jẹ lè kọ ìwé àdéhùn náà lọ́nà tó máa mú kó ṣe irú nǹkan bẹ́ẹ̀. + +## Àwọn ìkànnì ayédèrú {#websites} + +Àwọn oníjìbìtì tún lè ṣe àwọn ìkànnì orí Íńtánẹ́ẹ̀tì tó dáńgájíá gan-an, nígbà míì wọ́n lè ṣe àdàkọ ojúlówó ìkànnì pẹ̀lú àwọn àdàkọ UI tó fara jọra, àmọ́ wọ́n máa ń lo àwọn ọgbọ́n ẹ̀wẹ́ tí kò farahàn. Àpẹẹrẹ lè jẹ àwọn ojú ọ̀nà ìtọ́kasí ti orí Íńtánẹ́ẹ̀tì tí ó farajọ ojúlówó sùgbọ́n tí ó ń gbé àwọn olùṣàmúlò lọ sí ojú-ewé ẹ̀tàn mìíràn, tàbí àwọn ìkànnì tí kò tọ̀nà tí ó ń darí olùṣàmúlò láti fi àwọn bọ́tìnì ìpamó wọn hàn tàbí tí ó ń rán owó lọ sí àdírẹ́sì oní jìbìtì. + +Ohun tó dára jù lọ láti yẹra fún èyí ni láti farabalẹ̀ ṣàyẹ̀wò URL fún àwọ ìkànnì tí o lọ, kí o sì fi àwọn àdírẹ́ẹ̀sì fún àwọn ìkànnì tí o mọ̀ pé ó jẹ́ ojúlówó sínú àwọn àlàfo rẹ. Lẹ́yìn náà, o lè wọlé sí ojúlé ojúlówó náà nípasẹ̀ àwọn àlàfo rẹ láìṣe àṣìṣe tàbí gbígbára lé àwọn ọ̀nà ìtọ́kasí ìta. + +## Báwo lo ṣe lè dáàbò bo ara rẹ? {#protect-yourself} + +1. **Ṣàyẹ̀wò àdírẹ́sì àdéhùn náà**. Àwọn tọ́kẹ̀n ojúlówó wá látọ̀dọ̀ àwọn àjọ ojúlówó o sì lè rí àwọn àdírẹ́sì àdéhùn náà lórí ìkànnì àjọ náà. Fún àpẹẹrẹ, [fún `ARB` o le wo àwọn àdírẹ́sì tí ó tọ́ níbí](https://docs.arbitrum.foundation/deployment-addresses#token). + +2. **Àwọn tọ́kẹ̀n gidi ní owó tí wọ́n ń ná**. Ọ̀nà mìíràn ni láti wo ìwọ̀n owó lórí [Uniswap](https://uniswap.org/), ọ̀kàn nínú àwọn ìlànà pàsípààrọ̀ tọ́kẹ̀n tí ó wọ́pọ̀ jùlọ. Ìlànà yìí ń ṣiṣẹ́ nípa lílo adágún owó fún ìṣòwò, nínú èyí tí àwọn olùdókòòwò fi àwọn tọ́kẹ̀n wọn sínú ní ìrètí fún èrè láti ìdíyelé ìṣòwò. + +Àwọn tọ́kẹ̀n èké sábà máa ń ní owó kékeré, bí ó bá ní rárá, nítorí pé àwọn oníjìbìtì kì í fẹ́ fi àwọn ohun ìní gidi wewu. Fun apẹẹrẹ, adágún `ARB`/`ETH `Uniswap ní bíi mílíọ̀nù kan dọ́là ([wòó níbí fún iye tó jẹ́ lọ́wọ́lọ́wọ́](https://info.uniswap.org/#/pools/0x755e5a186f0469583bd2e80d1216e02ab88ec6ca)) àtipé rírà àti títà iye kékeré kò le yí iye owó padà: + +![Ríra tọ́kẹ̀n òtítọ́](./uniswap-real.png) + +Sùgbọ́n nígbàtí o bá gbìyànjú láti ra tọ́kẹ̀n ẹ̀tàn `wARB`, kódà ìṣòwò kékeré kan yóò yí iye owó padà ní ìdá àádọ́rùn-ún – 90%: + +![Ríra tọ́kẹ̀n ayédèrú](./uniswap-scam.png) + +Èyí tún jẹ́ ẹ̀rí mìíràn tó fi hàn pé kò ṣeé ṣe kí `wARB`jẹ́ tọ́kẹ̀n ti ojúlówó. + +3. **Wo inú Etherscan**. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ tọ́kẹ̀n ayédèrú ni a ti mọ̀ tí àwọn ará àwùjọ ti ròyìn wọn. Irú àwọn tọ́kẹ̀n bẹ́ẹ̀ ni a [fi àmì sí nínú Etherscan](https://info.etherscan.com/etherscan-token-reputation/). Lóòótọ́ Etherscan kìí ṣe orísun àṣẹ ti òtítọ́ (ó jẹ́ ìṣẹ̀dá tí àwọn nẹ́tíwọ̀ọ̀kì tí kò ní àkóso pé kò le sí orísun apàṣẹ fún ìfúnni ní ojúlówó), àwọn tọ́kẹ̀n tí Etherscan ṣe ìdánimọ̀ bí ayédèrú ṣe é ṣe kò jẹ́ ayédèrú. + + ![Ayédèrú tọ́kẹ̀n ní orí Etherscan](./etherscan-scam.png) + +## Conclusion {#conclusion} + +Níwòn ìgbà tí iye bá wà ní àgbáyé, àwọn oní jìbìtì yóò wà tí yóò gbìyànjú láti jalè iye náà fún ara wọn. Àti pé, ní àgbáyé tí kò ní àkóso àárín gbùngbùn, kò sí ẹnikẹ́ni láti dáàbòbo ìwọ àyàfi ara rẹ. A nírètí wípé óò rántí àwọn kókó wọ̀nyí láti ràn ọ́ lọ́wọ́ láti dá àwọn ojúlówó tọ́kẹ̀n yàtọ̀ sí àwọn ayédèrú: + +- Àwọn tọ́kẹ̀n ayédèrú ṣe bí àwọn tọ́kẹ̀n tòótọ, wọn le lo orúkọ kannáà, àmì ìdánimọ̀ kànnà, àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ. +- Àwọn tọ́kẹ̀n ayédèrú _kò le_ lo àdírẹ́ẹ̀sì àdéhùn kannáà. +- Orísun tó dára jùlọ fún tọ́kẹ̀n tí o jẹ́ ojúlówó ní ìkànnì àgbájọ tí o ṣe tọ́kẹ̀n náà. +- Tí o bá kùnà ìyẹn, o le lo ohun èlò gbajúgbajà, tí o ṣe f'ọkàn tán bíi [Uniswap](https://app.uniswap.org/#/swap) àti [Etherscan](https://etherscan.io/). diff --git a/public/content/translations/yo/guides/how-to-revoke-token-access/index.md b/public/content/translations/yo/guides/how-to-revoke-token-access/index.md new file mode 100644 index 00000000000..008c3f9fbf0 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/guides/how-to-revoke-token-access/index.md @@ -0,0 +1,73 @@ +--- +title: Bí o ṣe lè fagilé ìráàyèsí ti àdéhùn ọlọgbọ́n sí àwọn owo crypto rẹ +description: Ìtọ́sọ́nà kan lórí yíyọ ìráyèsí tọ́kẹ̀n àdéhùn ọlọ́gbọ́n onílòkulò +lang: yo +--- + +# Bí o ṣe lè fagilé ìráàyèsí ti àdéhùn ọlọgbọ́n sí àwọn owo crypto rẹ + +Itọsọna yii yoo kọ ọ bi o ṣe le wo atokọ ti gbogbo [awọn iwe adehun](/glossary/#smart-contract) ti o ti gba laaye lati wọle si awọn owo rẹ ati bi o ṣe le fagile wọn. + +Nígbà míì àwọn olùdàgbà tí wọ́n ní èrò búburú máa ń kọ àwọn ẹnubodè ẹ̀yìn sínú àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n tí wọ́n máa ń jẹ́ kí wọ́n lè wọlé sí owó àwọn oníṣe tí kò mọ̀ tí wọ́n bá ń bá àdéhùn ọlọ́gbọ́n náà lò. Ohun tí ó sábà máa ń ṣẹlẹ̀ ni wípé irú àwọn pẹpẹ bẹ́ẹ̀ máa ń béèrè fún ààyè láti ná **àìmọye àwọn tọ́kẹ̀n** ní ìsapá láti fi àpò kékeré ti [gáàsì](/glossary/#gas) pamọ́ ní ọjọ́ iwájú, ṣùgbọ́n èyí máa ń wá pẹ̀lú ewu tó pọ̀ sí i. + +Lọgan ti pẹpẹ kan ba ni awọn ẹtọ wiwọle ailopin si tọ́kẹ̀n kan lori [awọn woleeti](/glossary/#wallet) rẹ, wọn le lo gbogbo awọn tọ́kẹ̀n wọnyẹn paapaa ti o ba ti yọ owo rẹ kuro lati pẹpẹ wọn sinu woleeti rẹ. Àwọn òṣìṣẹ́ burúkú ṣì lè wọlé sí owó rẹ kí wọ́n sì yọ wọ́n sínú woleeti wọn láìsí àbájáde ìmúbọ̀sípò fún ọ. + +Àwọn ààbò kan ṣoṣo ni láti yẹra fún lílo àwọn iṣẹ́ tuntun tí a kò tíì dán wò, fọwọ́ sí èyí tí o nílò nìkan, tàbí kí o máa dáwọ́ wíwọlé padà déédéé. Báwo lo ṣe ń ṣe é? + +## Igbesẹ 1: Lo àwọn irinṣẹ́ àǹfààní ìgbàpadà ìráyèsí + +Ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìkànnì ló jẹ́ kí o wo àti fagídí àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n tí ó so mọ́ adirẹsi rẹ. Lọ si oju opo wẹẹbu ki o so apamọwọ rẹ pọ: + +- [Ethallowance](https://ethallowance.com/)(Ethereum) +- [Etherscan](https://etherscan.io/tokenapprovalchecker)(Ethereum) +- [Cointool](https://cointool.app/approve/eth) (onírúurú nẹtiwọki) +- [fífagi lée](https://revoke.cash/) (onírúurú nẹtiwọki) +- [Unrekt](https://app.unrekt.net/) (onírúurú nẹtiwọki) +- [EverRevoke](https://everrise.com/everrevoke/) (onírúurú nẹtiwọki) + +## Igbesẹ 2: So wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ pọ̀ + +Lọ́gán tí o bá ti wà lórí wẹ́ẹ̀bù náà tẹ̀ s’orí “Ṣe isopọ̀ wọ́lẹ́ẹ́tì”. Ojú-ìkànnì náà yóò sọ fún ọ láti so wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ pọ̀. + +Rii daju pe o lo nẹtiwọọki kanna ninu woleeti rẹ ati oju opo wẹẹbu rẹ. Ìwọ yóò kàn rí àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n nìkan tí ó ní ìbátan sí nẹtiwọọki tí o yàn. Fún àpẹẹrẹ, tí o bá sopọ̀ sí ẹ̀rọ Ethereum, ìwọ yóò rí àwọn àdéhùn Ethereum nìkàn, kìí ṣe àwọn àdéhùn láti àwọn ẹ̀rọ mìíràn bíi Polygon. + +## Igbesẹ 3: Yan àdéhùn ọlọ́gbọ́n tí o fẹ́ fagilé + +Ó yẹ kí o rí gbogbo àwọn àdéhùn tí o gbà láàyè wíwọlé sí àwọn àmì rẹ̀ àti ààlà ìnáwó wọn. Wa ọ̀kan tí o wù ọ́ láti fagilé. + +Tí o kò bá mọ èyí tí o f yàn, o le fagilé gbogbo wọn. Ko le dá wàhálà kankan sílẹ̀ fún ọ, ṣùgbón wàá ní láti ṣe igbani láàyè tuntun nígbà mìíràn tí o bá fẹ lo èyíkéyìí àwọn àdéhùn yìí. + +## Ìgbésẹ kẹrin: ṣe ìgbàpadà ìgbà láàyè sí àwọn owó rẹ + +Lọ́gán tí o bá ti tė sórí fagilé, ó yẹ kí o rí àwọn àbá ìṣòwò tuntun nínú wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ. Ó yẹ kí o ní ìrètí èyí. Wàá ní láti san ọ̀yà fún fí fagilé kí ó tó lọ. Ní ìbámu pẹlú nẹtiwọọki èyí le gbà láti iṣẹ́jú kan sí ọ̀pọ̀lọpọ̀ iṣẹ́jú láti ṣe é ṣe. + +A gbà ọ níyànjú láti ṣe àtúnṣe sí ẹ̀rọ ìfagilé rẹ lẹ́yìn ìṣẹ́jú díẹ̀, kó o sì tún so wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ mọ́ ọn láti fi ṣàyẹ̀wò bóyá àdéhùn tí a ti fagi lé náà ti parẹ́ kúrò nínú àkọsílẹ̀. + +A gbà ọ́ níyànjú pé kí o má ṣe gba àwọn iṣẹ́ àkànṣe láàyè láti wọlé sí àwọn tọ́kẹ̀n rẹ lálàì lópin àti fagilé gbogbo àwọn ìgbaniláàyè fún ìwọlé tọ́kẹ̀n nígbàgbogbo. Yíyọ ìgbà láàyè sí àwọn tọ́kẹ̀n kò gbọdọ̀ yọrí sí ìpàdánù àwọn owó rẹ, pàtàkì jùlọ tí o bá ló ọkàn nínú àwọn ohun èlò tí a kà sílẹ lókè. + +
+ + +
Ṣe o f mọ̀ síi?
+ + Wo àwọn ìtọ́sọ́nà wa mìíràn + + + +## Awon ibere gbogbo ìgbà + +### Ṣé yíyọ ìgbaniláàyè fún tọ́kẹ̀n tún mú ìfòpin sí ìdókòwò, dídá owó jọ, yíyá ni lówó, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ? + +Rárá, kò ní ní ipa lórí èyíkéyìí àwọn ìlànà [DeFi](/glossary/#defi). O ma wà ní àwọn ipò rẹ wàá sí má gba àwọn èrè àti bẹ́ẹ̀bẹ́ẹ̀ lọ. + +### Ṣe yíyọ wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ kúrò lórí iṣẹ àkànṣe jẹ́ nkan náà yíyọ ìgbanilááyè láti lo owó mi? + +Rárá o, bí o bá yọ wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ kúrò nínú iṣẹ́ àkànṣe náà, ṣùgbọ́n o ti fún wọn ní àyè fún tọ́kẹ̀n, wọ́n ṣì lè lo àwọn tọ́kẹ̀n náà. O nilo lati fagile awọn ọna wọnyii. + +### Ìgbà wo ni àṣẹ fún àdéhùn náà yóò dópin? + +Kò sí ọjọ́ tí àwọn ìwé àṣẹ tí wọ́n fúnni ní àdéhùn máa ń dópin. Tó o bá fún àwọn àdéhùn láṣẹ, wọ́n lè máa lò ó, kódà lẹ́yìn ọ̀pọ̀ ọdún tí wọ́n ti fún wọn. + +### Kí ló dé tí àwọn iṣẹ́-àkànṣe fi ń ṣètò tọ́kẹ̀n tí kò ní ààlà? + +Awọn iṣẹ akanṣe nigbagbogbo ṣe eyi lati mu adinku ba iye awọn ibeere ti o nilo, itumo nipe olumulo nikan ni lati fọwọsi lẹẹkan ati san owo idunadura nikan lẹẹkan. Bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé ó rọrùn, èyí lè jẹ́ ewu fún àwọn onímulo láti fọwọ́ sí i láìronújinlẹ̀, lórí àwọn ìkànnì tí a kò fi ìgbà hàn tàbí tí a kò ṣàyẹ̀wò. Diẹ ninu awọn woleeti gba ọ laaye lati fi ọwọ ṣe idiwọn iye awọn token ti a fọwọsi lati ṣe idiwọn eewu rẹ. Wá ìsọfúnni síwájú sí i lọ́dọ̀ ẹni tó ń pèsè wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ. diff --git a/public/content/translations/yo/guides/how-to-swap-tokens/index.md b/public/content/translations/yo/guides/how-to-swap-tokens/index.md new file mode 100644 index 00000000000..5bbaf0f00dd --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/guides/how-to-swap-tokens/index.md @@ -0,0 +1,67 @@ +--- +title: Bí o ṣe lè ṣe pàṣípààrọ̀ àwọn owó ìgbàlódé +description: Itọsọna lọ́ri bí o ṣe le páárọ áwọn token ló̩ri Ethereum. +lang: yo +--- + +# Bí o ṣe lè ṣe pàṣípààrọ̀ àwọn owó ìgbàlódé + +Ṣe o ni ìrẹwẹsi látí wá páṣípáárọ tí o sè àtòjọ gbogbo àwọn tọ́kẹ̀n áyànfẹ rẹ bi? O lè páárọ pùpọ júlọ nínù àwón tọ́kẹ̀n nípá lílo [decentrelized exchanges](/glossary/#dex). + +Páṣípáárọ tọ́kẹ̀n pẹlù páṣípáárọ áwọn ohùn-íní oriṣi mèjí tí o wá lorí nẹtíwọọkí Ethereum, fùn ápẹẹrẹ pípáárọ ẸTH fùn DÁI (an[ERC-20](/glossary/#erc-20) token). Ìláná náà yára gan o tùn jẹ olọwọ pókù. Ìwọ yoo ní látí nílo wọ́lẹ́ẹ́tì crypto látí páárọ àwón tọ́kẹ̀n. + +**Pátákí ṣáájù:** + +- ní [wọ́lẹ́ẹ́tì crypto](/glossary/#wallet), o le tẹle ìkẹkọ yí: [Bí o ṣe lè: "Forùkọ́sílẹ" fún àkántí Ẹthereum](/guides/how-to-create-an-ethereum-account/) +- fí owo sí wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ + +## 1. So wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ mọ́ pasípààrọ̀ aláìlákóso (DEX) tí o yan + +Diẹ nínù áwọn gbájùmo pàṣípààrọ̀ ni: + +- [Uniswap](https://app.uniswap.org/#/swap) +- [Sushiswap](https://www.sushi.com/swap) +- [1Inch](https://app.1inch.io/#/1/unified/swap/ETH/DAI) +- [Curve](https://curve.fi/#/ethereum/swap) + +Ṣó yanilẹ́nu ni? Kọ ẹkọ síì nípá kíní [ìṣúná aláìlákóso (DeFi)](/defi/) jẹ átí bí írù áwọn pásípáárọ tuntun yí ṣè n sísẹ. + +## 2. Yan àwọn tọ́kẹ̀n méjì tí o fẹ́ láti pààrọ̀ wọn + +Fùn àpẹẹrẹ, ETH àti DAI. Rí i dájú pé o ní owó nínú ọ̀kan lára àwọn tọ́kẹ̀n méjì náà. ![Àjọṣe àpapọ̀ fún pàsípáàrọ̀](./swap1.png) + +## 3. Tẹ iye awọn tọ́kẹ̀n ti o fẹ lati ṣowo ki o si tẹ paṣipaarọ + +Pàsípáàrọ̀ náà yóò ṣírò iye tọ́kẹ̀n tó o máa gbà. + +![Àjọṣe àpapọ̀ fún pàsípáàrọ̀](./swap2.png) + +## 4. Ṣe ìdánilójú ìdúnàádúrà náà + +Ṣàgbéyẹ̀wò kúlẹ̀kúlẹ̀ ìdúnàádúrà náà. Ṣàyẹ̀wò iye owó paṣipaarọ àti àwọn owó míì kó o lè yẹra fún àwọn ohun tí o le ṣẹlẹ̀. + +![Àjọṣe àpapọ̀ fún àtúnyẹ̀wò ìdúnàádúrà náà](./swap3.png) + +## 5. Duro fun ki ìdúnàádúrà lati wa ni sise + +O lè wo ìlọsíwájú ti ìdúnàádúrà lórí èyíkéyìí aṣàwárí blockchain. Ìgbésẹ̀ yìí kò gbọ́dọ̀ ju ìṣẹ́jú mẹ́wàá lọ. + +Ìwọ yóò gba àwọn tọ́kẹ̀n tí a ṣe pàṣípààrọ̀ wọn láìfọwọ́yí nínú wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ ní kété tí a bá ṣe ìlànà ìdúnàádúrà náà. +
+ + +
Ṣe o f mọ̀ síi?
+ + Wo àwọn ìtọ́sọ́nà wa mìíràn + + + +## Awon ibere gbogbo ìgbà + +### Ṣé mo lè fi ETH ṣe pàṣípààrọ̀ BTC láti inú wọ́lẹ́ẹ́tì mi? + +Rárá o, o le ṣe pàṣípààrọ̀ àwọn tọ́kẹ̀n tí ó jẹ́ àbínibí fún nẹtiwọọki Ethereum, bíi tọ́kẹ̀n ETH, ERC-20 tàbí NFTs. O le ṣe paṣipaarọ awọn ẹ̀dà "ti a fi sinu" ti Bitcoin ti o ngbe lori Ethereum. + +### Kí ni ìyàtọ̀ iye ọjà? + +Ó jẹ́ ìyàtọ̀ tó wà láàárín iye tí o retí kí òṣùwọ̀n pàṣípààrọ̀ jẹ́ àti iye tó jẹ́ gangan. diff --git a/public/content/translations/yo/guides/how-to-use-a-bridge/index.md b/public/content/translations/yo/guides/how-to-use-a-bridge/index.md new file mode 100644 index 00000000000..11f1cdbb2bc --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/guides/how-to-use-a-bridge/index.md @@ -0,0 +1,70 @@ +--- +title: Bí o ṣe lè so owó ìgbàlódé mọ́ ìpele kejì +description: Ìlànà tí o ń ṣalaye bi a ti n gbe àwọn tọ́kẹ̀n látí Ethereum si ipele 2 pẹ̀lú lilo afára. +lang: yo +--- + +# Bí o ṣe lè so owó ìgbàlódé mọ́ ìpele kejì + +Tí ọpọlọpọ súkéérefákééré bá wá lorí Ethereum, ó lè náni lówó gan-an. Ojùtù kan sí éyí ní látí ṣẹdá "áwón ipele" tuntun, to tumo si áwón nẹtíwọọkí òríṣíríṣí éyítí o n ṣíṣẹ ní áwọn ọna kanna bíi Ethereum fùnráráré. Áwọn wọnyí tí á npé ní Ipele 2s ṣẹ íranlọwọ látí dínkù ìfùnpọ átí íyé owo lorí Ethereum nípásẹ sísẹ áwọn ídùnádùrá ní owo kékéré, átí nípá títọjù ábájádé tí áwọn wọnyí níkan lorí Ethereum ní gbogbo ígbá. Bí èléyí, àwọn ipele 2s yíì jẹ kí á ṣé ìdùnádùrá pélù ìyárá tí o pọ sí àtí àwọn ìdíyélè to díńkù. Ọpọlọpọ áwọn ísé àkánṣé crypto olokíkí ń lọ sí ipele 2s nítorí àwọn àǹfààní wọnyí. Ọná tí o rọ́rùn jùlọ làtí gbé àwó̩n tọ́kẹ̀n látí Ẹthereum sí ipele 2 ni láti lo àfárá kan. + +**Pátákí ṣáájù:** + +- ní wọ́lẹ́ẹ́tì crypto, o lè tẹ̀lé ìkẹ́kọ̀ọ́ yìí:[ Bí o ṣe lè: "Forùkọ́sílẹ" fún àkántì Ẹthereum](/guides/how-to-create-an-ethereum-account/) +- fí owo sí wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ + +## 1. Pinnu nẹ́tíwọọkìí ipele 2 wo ni o fé látí lo + +O lé kọ́ èkọ́ sìí nìpá àwọ́n ìsé àkánṣé ọrìsírìsí àtí àwọn ọná àsopọ́ pàtákí lórí [ojú-ìwé ipele 2](/layer-2/). + +## 2. Ló sí àfárá tí o yán + +Àwón gbájúmó̩ ipele 2s ni: + +- [Afárá Arbitrum](https://bridge.arbitrum.io/?l2ChainId=42161) +- [Afárá Optimism](https://app.optimism.io/bridge/deposit) +- [Afárá network Boba](https://gateway.boba.network/) + +## 3. Sopọ́ sí afárá pélù wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ + +Ríi dájú pé wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ ní ìsopò mó nẹ́tíwọọkí Mainnet Ethereum. Tí kí bá ṣé bé, òjú òpó wẹẹbú yo tọ́ ọ láífọ̀wọ́yí látí yí àwọn nẹ́tíwókí pàdá. + +![Atọkùn to wọpọ fún isopọ awon token](./bridge1.png) + +## 4. Sọ́ pátó ìyé kí o ṣí gbé àwọn òwó nàá + +Ṣe atunyẹwo iye tí waa gba pádà lori nẹtiwọọki ipele 2 ati owó iṣẹ́ látí dena ìyàlẹnu ti o ko lero. + +![Atọkùn to wọpọ fún isopọ awon token](./bridge2.png) + +## 5. Ṣaridaju idunadura naa ninu wọlẹẹti rẹ + +Ìwọ yóò ní láti san owó kan ní ìrísí ETH fún síṣe ìdúnàádúrà náà. + +![Atọkùn to wọpọ fún isopọ awon token](./bridge3.png) + +## 6. Dúró fún owó rẹ láti di gbígbé + +Ìlànà yii kò gbọ́dọ̀ gbà ju ìṣẹ́jú mẹ́wàá lọ. + +## 7. Fi nẹtiwọọki ipele 2 ti o yan sí wọlẹẹti rẹ (kò pọn dandan) + +O le lò [chainlist.org](http://chainlist.org) látí wa alaye nẹtiwọọki RPC. Lọ́gán tí nẹtiwọọki na bati wa ni afimọ ti idunadura si ti parí, wàá ri àwọn token naa ninu wọlẹẹti rẹ. +
+ + +
Ṣe o f mọ̀ síi?
+ + Wo àwọn ìtọ́sọ́nà wa mìíràn + + + +## Awon ibere gbogbo ìgbà + +### Tí mo ba ní owó nínú pàsípáárọ kan ńko? + +O lè ní anfaani látí ṣe iyọkuro sí àwọn ipele 2 ni táàra látí ori pàsípaarọ. Wo abala "Gbe sí ipele 2" ti[oju-iwe Ipele 2](/layer-2/) wa fún alaye si. + +### Ńjẹ mo le pada sí Ethereum mainnet lẹyin ìgbà ti mo so token mi mọ L2? + +Bẹ́ẹ̀ni, o le máa gbe owó rẹ pada sí mainnet pẹ̀lú lilo afara kan naa. diff --git a/public/content/translations/yo/guides/how-to-use-a-wallet/index.md b/public/content/translations/yo/guides/how-to-use-a-wallet/index.md new file mode 100644 index 00000000000..85ffb8c4b05 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/guides/how-to-use-a-wallet/index.md @@ -0,0 +1,88 @@ +--- +title: Bí o ṣe lè lo wọ́lẹ́ẹ́tì kan +description: Itọsọna kan ti n ṣalaye bi o ṣe le firanṣẹ, gba awọn token ati sopọ si awọn iṣẹ akanṣe web3. +lang: yo +--- + +# Bí o ṣe lè lo wọ́lẹ́ẹ́tì kan + +Kọ ẹkọ bi o ṣe le ṣiṣẹ gbogbo awọn iṣẹ ipilẹ ti woleeti kan. Bí o kò bá tí ní ìkan tẹ́lẹ̀, yẹ ìkànnì wa lóri [Bí o ṣe lè ṣẹ̀dá àkántì Ethereum kan wò](/guides/how-to-create-an-ethereum-account/). + +## Ṣí wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ + +O yẹ kó o rí dáṣíbọ́ọ̀dù kan tó ṣe àfihàn iye owó rẹ, tó sì ní àwọn bọ́tìnì láti ṣe ìfiránṣẹ́ àti láti gba owó. + +## Gba owó cryptocurrency + +Ṣé o fẹ́ gba owó crypto sínú wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ? + +Àkántì Ethereum kọ̀ọ̀kan ní àdírẹ́sì tirẹ̀ tí ó jẹ́ àwọn nọ́ńbà àti lẹ́tà tí ó tò ni tẹ̀lé ǹ tẹ̀lé. Àdírẹ́sì náà dà bí nọ́ńbà àkáǹtì ilé ìfowópamọ́. Àwọn àdírẹ́sì Ethereum yóò máa bẹ̀rẹ̀ pẹ̀lú “0x” ní gbogbo ìgbà. O le pín àdírẹ́sì yìí pẹ̀lú ẹnikẹ́ni: kò so sí ewu láti ṣe bẹ́ẹ̀. + +Bíi ti àdírẹ́sì ilé rẹ ni àdírẹ́sì Ẹ̀tẹ́ríọ̀mù rẹ ṣe rí: o ní láti sọ ó fún àwọn èèyàn kí wọ́n lè rí ọ. O lè ṣe èyí láìséwu, nítorí pé o ṣì lè fi kọ́kọ́rọ́ mìíràn tí ìwọ nìkan lè lò láti ti ilẹ̀kùn rẹ kí ẹnikẹ́ni má bàa wọlé, kódà bí wọ́n bá tiẹ̀ mọ ibi tó o ń gbé. + +O ní láti fún ẹnikẹ́ni tó bá fẹ́ fi owó ránṣẹ́ sí ọ ní àdírẹ́sì rẹ. Ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ohun èlò wọ́lẹ́ẹ́tì ló jẹ́ kí o ṣe àdàkọ adirẹsi rẹ tàbí kí o fi kóòdì QR hàn fún lílò tó rọrùn. Yẹra fún títẹ èyíkèyí adirẹsi Ethereum rẹ pẹ̀lú ọwọ́. Èyí lè mú àṣìṣe wá nígbà tí o bá ń kọ ọ́ sílẹ̀, kí o sì pàdánù owó. + +Àwọn ohun èlò orísirísi le yàtọ̀ síra tàbí lo èdè tí ó yàtọ̀, sùgbọ́n wọ́n yẹ kí wọ́n mú ọ gba ìlànà tí ó jọra tí o bá ń gbìyànjú láti fi owó ránṣẹ́. + +1. Sí ohùn èlò wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ. +2. Tẹ sórí "Gbà" (tabi ọ̀rọ̀ mìíràn tí o súnmọ́). +3. Ṣe àdàkọ àdírẹ́ẹ̀sì Ethereum rẹ. +4. Pèsè àdírẹ́ẹ̀sì Ethereum rẹ fún ẹni tí ó fẹ́ ṣe ìfiránṣẹ́. + +## Fi owó crypto ránṣẹ́ + +Ṣé o fẹ́ fi ETH ránṣẹ́ sí wọ́lẹ́ẹ́tì mìíràn? + +1. Sí ohùn èlò wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ. +2. Gba àdírẹ́ẹ̀sì olùgbà kí o sì ri dájú wípé o wà ní ìsopọ̀ pẹ̀lú nẹ́tíwọ̀ọ̀kì kannáà bíi ti olùgbà rẹ. +3. Tẹ àdírẹ́ẹ̀sì olùgbà tàbí kí o fi kámẹ́rà rẹ ṣàyẹ̀wò kóòdì QR kó o má bàa máa fi ọwọ́ kọ àdírẹ́sì náà. +4. Tẹ sórí bọ́tìnì “fi ránṣẹ́” nínú wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ (tabi ọ̀rọ̀ mìíràn tí o súnmọ́). + +![Ṣe ifiranṣẹ aaye fun adirẹsi crypto](./send.png) +
+ +5. Ọ̀pọ̀lopọ̀ àwọn ohun ìní, bíi DAI tàbí USDC, wà lórí àwọn nẹ́tíwọ̀ọ̀kì púpọ̀. Nígbà tí o bá ń fi àwọn owó kírípítò ránṣẹ́, rí i dájú pé ẹni tó ń gbà á ń lo nẹ́tíwọ̀ọ̀kì kan náà bíi èyí tí ìwọ náà ń lò, níwọ̀n ìgbà tójẹ́pé àwọn èyí kì í ṣe èyí tí a lè pààrọ̀. +6. Ríi dájú wípé àpamọ́wọ́ rẹ ní owó tí ó tó fún owó ìdúnàdúrà, èyítí ó le yàtọ pẹ̀lú ipò nẹ́tíwọ̀ọ̀kì. Púpọ̀ àwọn wọ́lẹ́ẹ́tì yóò ṣàfikún owó ìdábàá sí owó ìdúnàdúrà láìfọwọ́yí èyítí o le jẹ́ẹ̀rísí lẹ́yìn náà. +7. Ní kété tó bá ti ṣe ìfiránṣẹ́ ìṣòwò rẹ, Iye kírípítò tí o ba èyí tí ó firánṣẹ́ mu yóò farahàn nínú àkántì olùgbà náà. Èyí le gba níbikíbi láti iṣẹ́jú àáyá sí iṣẹ́jú díẹ̀ èyí tí o dá l'órí ipò nẹ́tíwọ̀ọ̀kì l'àkókò náà. + +## Ìsopọ̀ sí àwọn iṣẹ́ àkànṣe + +Àdírẹ́ẹ̀sì rẹ yóò jẹ́ bákan náà ní gbogbo iṣẹ́ àkànṣe Ethereum. O kò nílò láti forúkọsílẹ̀ ní ọ̀kọ̀ọ̀kan lórí èyíkèyí iṣẹ́ àkànṣe. Ní kété tí o bá tí ní wọ́lẹ́ẹ́tì kan, o lè so mọ́ èyíkéyìí iṣẹ́ àkànṣe Ethereum láì ṣàfikún ìsọfúnni kankan. Kò nílò àwọn àdírẹ́ẹ̀sì ímeèlì tàbí àwọn ìsọfúnni mìíràn tó jẹ́ ti ara ẹni. + +1. 1. Lọ sí ìkànnì èyíkéyìí iṣẹ́ àkànṣe. +2. Tí ojú-ewé wẹ́ẹ̀bù náà bá jẹ́ èyí tí ń ṣ’àpéjúwe ti iṣẹ́ náà, ó yẹ kí o ní àǹfàní láti tẹ bọ́tìnì "Ṣí ohun-èlò náà" lórí i rẹ̀ nínú àkójọ àsàyàn èyítí yóò gbé ọ sí orí wẹ́ẹ̀bù gangan. +3. Lọ́gán tí o bá ti wà ní orí ohun èlò náà tẹ̀ s’orí “Ìsopò”. + +![Bọtini ti o fun olumulo laaye lati sopọ si oju opo wẹẹbu pẹlu woleeti kan](./connect1.png) + +4. Yan wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ láti inú àwọn àsàyàn tí a ti pèsè kalẹ̀. Bí o kò bá rí wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ, ó lè wà ní ìsàlẹ̀ àṣàyàn “WalletConnect”. + +![Yan lati inu akojọ awọn woleeti ti o le sopọ pẹlu](./connect2.png) + +5. Buwọ́lu ìbéèrè ifọwọ́sí tó wà nínú wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ láti ṣètò ìsopọ̀ náà. **Buwọ́lu ìsọfúnni yìí kò ní nílò ìnáwó ETH kankan**. +6. Òhun nìyẹn! Bẹ̀rẹ̀ sí ní lo ohun èlò náà. O le rí díẹ̀ nínú àwọn iṣẹ́ àkànṣe tó wúni lórí[ojú-ewè Dapps wa](/dapps/#explore).
+ + +
Ṣe o f mọ̀ síi?
+ + Wo àwọn ìtọ́sọ́nà wa mìíràn + + + +## Awon ibere gbogbo ìgbà + +### Tí mo bá ní àdírẹ́sì ETH kan, ṣé mo ní adirẹsi kan náà lórí àwọn blockchains míràn? + +O le lo àdírẹ́ẹ̀sì kannáà lórí gbogbo àwọn blockchain tí o ní ìbámu pèlú EVM (tí o bá ní irú wọ́lẹ́ẹ́tì pẹ̀lú ọ̀rọ̀ gbolohun olùgbàpadà). [Àtòjọ](https://chainlist.org/) yìí yóò fi hàn ọ́ àwọn blockchain tí o lè lò pẹ̀lú àdírẹ́sì kan náà. Díẹ̀ nínú àwọn blockchain, bí Bitcoin, ṣe ìmúse ìṣètò sí nẹ́tíwọ̀ọ̀kì tí ó yàtò pátápátá àti wípé o yóò nílò àdírẹ́ẹ̀sì tó yàtọ̀ pẹ̀lú ọ̀nà tó yàtọ̀. Tí o bá ní wọ́lẹ́ẹ́tì àdéhùn ọlọ́gbọ́n, ó yẹ kí o ṣàyẹ̀wò ojú òpó wẹ́ẹ̀bù ọjà rẹ̀ fún àlàyé díẹ̀ síi lórí blockchain wo ló ní àtìlẹ́yìn. + +### Ṣé mo lè lo àdírẹ́ẹ̀sì kan náà lórí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀rọ? + +Bẹ́ẹ̀ ni, o lè lo àdírẹ́sì kan náà lórí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀rọ. Àwọn wọ́lẹ́ẹ́tì jẹ́ pẹpẹ lásán láti ṣ’àfihàn iye owó àti láti ṣe kàràkàtà, àkántì rẹ kò sí nínú wọ́lẹ́ẹ́tì náà, ṣùgbọ́n ó wà lórí blockchain. + +### Mi kò tí rí owó crypto náà gbà, níbo ni mo ti lè ṣayẹwo ipò ìdúnàádúrà? + +O le lo àwọn [aṣàwárí búlọ̀kù](/developers/docs/data-and-analytics/block-explorers/) láti rí ipò ìdúnàádúrà ní ojú ẹsẹ̀. Gbogbo ohun tí o ní láti ṣe ni láti wá àdírẹ́sì wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ tàbí ìdánimọ̀ ìdúnàádúrà náà. + +### Ṣé mo lè fagi lé ìdúnàádúrà tàbí kí n dá ìdúnàádúrà padà? + +Rárá o, tí o bá ti fọwọ́ sí ìdúnàádúrà kan, o kò lè fagilé ìdúnàádúrà náà. diff --git a/public/content/translations/yo/guides/index.md b/public/content/translations/yo/guides/index.md new file mode 100644 index 00000000000..273fc73d227 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/guides/index.md @@ -0,0 +1,27 @@ +--- +title: Àwọn ìtọ́nisọ́nà Ethereum +description: Àkójọ àwọn ìtọ́sọ́nà tí ó wúlò tí ó ń ṣàlàyé àwọn ìpìlẹ̀ lílo Ethereum fún àwọn tó ṣẹ̀ṣẹ̀ bẹ̀rẹ̀. +lang: yo +--- + +# Àwọn ìtọ́nisọ́nà Ethereum + +Ṣé o fẹ́ bẹ̀rẹ̀ ìrìn àjò Ethereum rẹ? Àwọn ìwé ìtọ́nisọ́nà yìí á ràn ẹ́ lọ́wọ́ láti mọ bí o ṣe lè bẹ̀rẹ̀, á sì mú kó rọrùn fún ẹ láti mọ bí o ṣe lè lo ẹ̀rọ ìgbàlódé yìí. + +## Ṣẹ̀ṣẹ̀ bẹ̀rẹ̀ + +1. [Báwo ni a ṣe lè "ṣẹ̀dá" àkántì Ethereum](/guides/how-to-create-an-ethereum-account/) - Ẹnikẹ́ni le ṣẹ̀dá wọ́lẹ́ẹ́tì kan sílẹ̀ lọ́fẹ̀ẹ́. Ìwé ìtọ́nisọ́nà yìí á jẹ́ kí o mọ ibi tí o ti lè bẹ̀rẹ̀. + +2. [How to use a wallet](/guides/how-to-use-a-wallet/) - Learn how to send and receive tokens in your wallet and how to connect wallet to projects. + +## Àwọn ohun tó ṣe pàtàkì nípa ààbò + +1. [Báwo ni o ṣe le fagilé ìgbà láàyè àdéhùn ọlọ́gbọ́n sí owó crypto rẹ](/guides/how-to-revoke-token-access/) - tí o bá ṣàdédé rí ìdúnàádúrà kan tí o kò béèrè fún nínú wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ, ìtọ́sọ́nà yìí yóò kọ́ ọ bí o ṣe le dènà irú rẹ̀ láti má ṣẹlẹ̀ mọ́. + +2. [Báwo ní a ṣe le ṣe ìdánimọ̀ àwọn tọ́kẹ̀n ayédèrú](/guides/how-to-id-scam-tokens/) — kíni àwọn tọ́kẹ̀n ayédèrú, báwo ní wọ́n ṣe le jẹ́ kí ara wọn dàbí ojúlówó, àti pé báwo ní a ṣe e le ṣe ìdánimọ̀ wọn làti dáàbò bo ara rẹ àti dènà kíkó sí páńpẹ́ ẹ̀tàn. + +## Lílo Ethereum + +1. [Bí o ṣe lè so àwọn tọ́kẹ̀n mọ́ ipele 2](/guides/how-to-use-a-bridge/) - Ǹjẹ́ ìdúnàádúrà Ethereum wọ́n jù? Ṣẹ́ o ń rò bíbọ́ sí ojútùú ìgbélọsókè Ethereum tí à ń pè ní ipele 2s. + +2. [Bá a ṣe ń pààrọ̀ àwọn tọ́kẹ̀n](/guides/how-to-swap-tokens/) - Ṣé o fẹ́ pààrọ̀ àwọn tọ́kẹ̀n rẹ fún òmíràn? Ìwé atọ́nà yìí á jẹ́ kí o mọ bí o ṣe lè ṣe é. diff --git a/public/content/translations/yo/nft/index.md b/public/content/translations/yo/nft/index.md new file mode 100644 index 00000000000..31715f84735 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/nft/index.md @@ -0,0 +1,114 @@ +--- +title: Àwọn ààmì ohun tí a fi ń ṣe ọ̀ṣọ́ (NFT) +description: Àkópọ̀ ti NFTs lórí Ethereum +lang: yo +template: use-cases +emoji: ":frame_with_picture:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/infrastructure_transparent.png +alt: Àmì ìdánimọ́ Eth tí a fi hàn nípasẹ̀ hologram. +summaryPoint1: Ọ̀nà kan láti ṣojú fún ohunkóhun tó ṣàrà ọ̀tọ̀ bí ohun ìní tí ó dá lórí Ethereum. +summaryPoint2: Àwọn NFT ń fún àwọn ẹlẹ́dàá àkóónú ní agbára díẹ̀ síi ju ti tẹ́lẹ̀ lọ. +summaryPoint3: Rírólágbára nípasẹ̀ àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n lórí blockchain Ethereum. +--- + +## Kí ni àwọn NFTs? {#what-are-nfts} + +NFTs jẹ́ àwọn ààmì tó jẹ́ **aláìlẹ́gbẹ́ kọọkan**. NFT kọ̀ọ̀kan ní àwọn ohun-ìní tó yàtọ̀ (tí kìí ṣe owó) àti pé ó ṣọ̀wọ́n. Èyí yàtọ̀ sí àwọn ààmì bíi [ETH](/glossary/#ether) tàbí àwọn ààmì mìíràn tó dá lórí Ethereum bíi USDC níbi tí gbogbo ààmì jẹ́ kan náà, tí wọ́n ní àbùdá kan náà ('fungible'). O kò bìkítà nípa irú owó dọ́là wo ní pàtó (tàbí ETH) tí o ní nínú wọ́lẹ́ẹ́tì rẹ, nítorí pé gbogbo wọn jọ ara wọn, iye wọn sì jẹ́ kan náà. Síbẹ̀síbẹ̀, o _do_ bìkítà irú NFT kan pàtó tí o ní, nítorí gbogbo wọn ní àwọn àbùdá ara ẹni tó jẹ́ kí wọ́n yàtọ̀ sí àwọn mìíràn (‘tí kìí ṣe fungible'). + +Àrà ọ̀tọ̀ tí NFT kọ̀ọ̀kan ń gbanilááyè ìsàmìsí àwọn nǹkan bíi iṣẹ́ ọnà, àwọn ìkójọpọ̀, tàbí àwọn ohun ìní gidi pàápàá, níbi tí NFT aláìlẹ́gbẹ́ kan pàtó ti ń ṣojú fún ayé gidi àrà ọ̀tọ̀ kan pàtó tàbí ohun èlò orí ẹ̀rọ. Níní ohun ìní ni a lè ṣe àrídájú rẹ̀ ní gbangba lórí Ethereum [blockchain](/glossary/#blockchain). + + + +## Íńtánẹ́ẹ̀tì ti àwọn ohun-ìní {#internet-of-assets} + +Àwọn NFT àti Ethereum yanjú díẹ̀ nínú àwọn ìṣòro tó wà lórí íńtánẹ́ẹ̀tì lónìí. Bí ohun gbogbo ṣe di dígítá díẹ̀ síi, ìnílò wà láti ṣẹ̀dá àwọn àbùdá ti àwọn ohun ti ara bíi àìtó, aláìlẹ́gbẹ́, ati ẹ̀rí ohun-ìní ní ọ̀nà tí kìí ṣe ìṣàkóso nípasẹ̀ àjọ àárín gbùngbùn kan. Fún àpẹrẹ, pẹ̀lú NFTs, o le ní fáìlì orin mp3 ní gbogbo àwọn ohun èlò ẹ̀rọ tó dá lórí Ethereum tí kò sì so mọ́ ohun èlò orin kan pàtó ti ilé-iṣẹ́ kan bí Spotify tàbí Apple Music. O lè ní àkọọ́lẹ̀ àjọlò orí ayélujára tí o lè tà tàbí pààrọ̀, ṣùgbọ́n **kò lè jẹ́ gbígba kúrò lọ́wọ́ rẹ** nípasẹ̀ olùpèsè pẹpẹ ètò àjọlò kan. + +Èyí ni bí íńtánẹ́ẹ̀tì ti NFTs ṣe rí ní àfiwé sí íńtánẹ́ẹ̀tì ti ọ̀pọ̀lọpọ̀ wa ń lò lónìí... + +### Ìfiwéra {#nft-comparison} + +| Íńtánẹ́ẹ̀tì NFT | Íńtánẹ́ẹ̀tì lónìí | +| ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- | +| **O ní àwọn ohun ìní rẹ!** Ìwọ nìkan ni o lè tà wọ́n tàbí kí o pààrọ̀ wọn. | **O yá ohun ìní kan** lọ́wọ́ àjọ kan, wọ́n sì lè gbà á lọ́wọ́ rẹ. | +| Àwọn NFT jẹ́ **aláìlẹ́gbẹ́ dígítà **, kò sí àwọn NFT méjì tó jẹ́ ìkan náà. | **Àdàkọ kan kì í sábà ṣeé dá yàtọ̀** sí ti ojúlówó. | +| Oní NFT wà ní ìpamọ́ lórí blockchain fún ẹnikẹ́ni láti **jẹ́rìísi ní gbangba**. | Ìráàyèsí sí àwọn àkọsílẹ̀ nípa ẹni tó ni àwọn ohun dígítà jẹ́ **ìṣàkóso nípasẹ̀ àwọn ilé-isẹ́** – o gbọ́dọ̀ gba ọ̀rọ̀ wọn gbọ́. | +| Àwọn NFT jẹ́ àwọn [àdéhùn ọlọ́gbọ́n](/glossary/#smart-contract) lórí Ethereum. Èyí túmọ̀ sí pé wọ́n **lè lo pẹ̀lú ìrọ̀rùn nínú àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n** àti ohun èlò ẹ̀rọ mìíràn lórí Ethereum! | Àwọn ilé-iṣẹ́ tó ní àwọn ohun dígítà sábà máa ń **máa nílò ohun ìní "ọgbà tó ní ògiri" tiwọn**. | +| Àwọn ẹlẹ́dàá **àkóónú lè ta iṣẹ́ wọn níbikíbi**wọ́n sì lè ráàyèsí ọjà àgbáyé. | Àwọn ẹlẹ́dàá gbára lé àwọn nǹkan àti pínpín àwọn ìkànnì tí wọ́n ń lò. Àwọn nǹkan wọ̀nyí sábà máa ń wà lábẹ́ àwọn ìlànà lílò àti àwọn **ààlà nípa àgbègbè**. | +| Àwọn olùdásílẹ̀ NFT **lè ní ẹ̀tọ́ ìní** lórí iṣẹ́ wọn, kí wọ́n sì ṣètò owó ẹ̀tọ́ ní tààràtà sínú àdéhùn NFT. | Àwọn ìkànnì, bíi orin **àwọn iṣẹ́ ìgbóhùnsáfẹ́fẹ́, ni ó ń gba èyí tó pọ̀ jù nínú èrè tí wọ́n ń rí nínú ọjà tí wọ́n tà**. | + +## Kí ni a ń lo NFTs fún? {#nft-use-cases} + +NFTs ni a ń lò fún ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn nǹkan, tó pẹ̀lú: + +- ṣíṣe ìjẹ́rìísí pé o lọ síbi ayẹyẹ kan +- fi hàn pé o ti parí ìdánilẹ́kọ̀ọ́ kan +- àwọn ohun tí a lè ní fún eré ìdárayá +- iṣẹ́ ọnà orí ẹ̀rọ +- fífi àwọn ohun ìní gidi ṣe ààmì +- fífi ẹ̀rí ìdánimọ̀ rẹ hàn lórí ayélujára +- ríráàyèsí àkóónú +- jíjá tíkẹ́ẹ̀tì +- àwọn orúkọ ìkànnì orí ayélujára aláìlákóso +- ohun ìṣèdúró nínú [ètò ìnáwó aláìlákóso](/glossary/#defi) + +Bóyá o jẹ́ oníṣẹ́ ọnà tó fẹ́ pín iṣẹ́ rẹ̀ nípa lílo NFTs, láì pàdánù àkóso àti fífi èrè rẹ rúbọ fún àwọn alárinà. O lè ṣẹ̀dá àdéhùn tuntun àti pàtó nọ́mbà àwọn NFT, àwọn àbùdá wọn àti ọ̀nà àsopọ̀ sí díẹ̀ nínú àwọn iṣẹ́ ọ̀nà pàtó. Gẹ́gẹ́ bíi oníṣẹ́ ọnà, **o lè ṣètò sínú àdéhùn ọlọ́gbọ́n àwọn owó-orí** tó yẹ kí o san (fún àpẹẹrẹ gbígbé 5% ti owó títà fún oní àdéhùn ní gbogbo ìgbà tí a bá gbé NFT kan). O tún lè fìdí rẹ múlẹ̀ pé o sẹ̀dá NFTs náà nítorí pé o ni [wọ́lẹ́ẹ́tì](/glossary/#wallet) tó mú àdéhùn náà ṣiṣẹ́. Àwọn oníbàárà rẹ lè fi hàn pé àwọn ní **ojúlówó NFT** kan láti inú àkójọpọ̀ rẹ nítorí pé [àdírẹ́sì](/glossary/#address) wọ́lẹ́ẹ́tì wọn ní nǹkan ṣe pẹ̀lú àmì kan nínú àdéhùn ọlọ́gbọ́n rẹ. Wọ́n lè lò ó káàkiri àyíká Ethereum, ní ìdánilójú nínú ojúlówó rẹ̀. + + +
Ṣàwárí, rà tàbí ṣẹ̀dá iṣẹ́ ọnà NFT tìrẹ / àwọn ìkójọpọ̀...
+ + Ṣàwárí iṣẹ́ ọnà NFT + + + +Tàbí dábàá tíkẹ́ẹ́tì kan sí ìṣẹ̀lẹ̀ eré ìdárayá kan. Gẹ́gẹ́ bíi tí **olùṣètò ìṣẹ̀lẹ̀ kan ṣe lè yan iye tíkẹ́ẹ́tì tí yóò ta**, ẹlẹ́dàá NFT lè pinnu iye ẹ̀dà rẹ̀ tó wà. Nígbà mìíràn, ẹ̀dà rẹ̀ gan-an ni, irú bíi tíkẹ́ètì Gbígbàwọlé Gbogbogbò 5000. Nígbà mìíràn, wọ́n máa ń tẹ ọ̀pọ̀lọpọ̀ tí wọ́n jọra gan-an, ṣùgbọ́n tí wọ́n yàtọ̀ díẹ̀ síra, irú bí tíkẹ́ètì pẹ̀lú ìjókòó tí a yàn. A lè rà wọ́n kí a sì tà wọ́n ní ẹlẹ́gbẹ́-sí-ẹgbẹ́ láì san owó fún àwọn alákóso tíkẹ́ẹ́tì àti oníbàárà nígbà gbogbo pẹ̀lú ìdánilójú ti ojúlówó tíkẹ́ẹ́tì náà nípa ṣíṣe àyẹ̀wò àdírẹ́sì àdéhùn náà. + +Lórí ethereum.org, **a máa ń lo NFTs láti fi hàn pé àwọn ènìyàn ti ṣàfikún tó ní ìtumọ̀** sí ibi ìpamọ́ Github wa (ṣètò ìkànnì náà, kọ tàbí ṣàtúnṣe àpilẹ̀kọ kan...), túmọ̀ àkóónú wa, tàbí kí wọ́n lọ síbi ìpè àwùjọ wa, a sì ní tún ti ní orúkọ ìkànnì NFT wa. Tí o bá ṣe lọ́wọ́sí ethereum.org, o lè béèrè [POAP](/glossary/#poap) NFT kan. Díẹ̀ nínú àwọn ìpàdé crypto ti lo àwọn POAP gẹ́gẹ́ bíi tíkẹ́ẹ́tì. [Díẹ̀ síi lórí ìlọ́wọ́sí](/contributing/#poap). + +![ethereum.org POAP](./poap.png) + +Ojú òpó wẹ́ẹ̀bù yìí tún ní orúkọ ìkànnì mìíràn tí NFTs ró lágbára, **ehereum.eth**. Àdírẹ́sì `.org` wà ní ìṣàkóso olùpèsè ètò orúkọ ìkànnì (DNS) kan, nígbà tí a forúkọ ethereum`.eth`sílẹ̀ lórí Ethereum nípasẹ̀ Iṣẹ́ Orúkọ Ethereum (ENS). Àwa la sì ní tí a sì ń ṣàkóso rẹ̀. [Ṣàyẹ̀wò àkọsílẹ̀ ètò ENS wa](https://app.ens.domains/name/ethereum.eth) + +[Díẹ̀ si nípa ETH](https://app.ens.domains) + + + +## Báwo ni NFTs ṣe ń ṣiṣẹ́? {#how-nfts-work} + +NFTs, like any digital items on the Ethereum blockchain, are created through a special Ethereum based computer program called a "smart contract". Àwọn àdéhùn wọ̀nyí máa ń tẹ̀ lé àwọn ìlànà kan, bíi [ERC-721](/glossary/#erc-721) tàbí [ERC-1155](/glossary/#erc-1155), èyí tó ń pinnu ohun tí àdéhùn náà lè ṣe. + +Àdéhùn ọlọ́gbọ́n NFT lè ṣe àwọn nǹkan pàtàkì díẹ̀: + +- **Ṣẹ̀dá àwọn NFT: ** Ó lè ṣe àwọn NFT tuntun. +- **Fífúnni ní olóhun ìní:** Ó tọpinpin ẹni tó ni àwọn NFT wo nípa síso wọ́n pọ̀ pẹ̀lú àwọn àdírẹ́sì Ethereum kan pàtó. +- **Fún NFT kọ̀ọ̀kan ní ìdánimọ̀ kan:** NFT kọ̀ọ̀kan ní nọ́mbà tó jẹ́ kó jẹ́ aláìlẹ́gbẹ́. Ní àfikún, àwọn àlàyé kan máa ń sábà wà (metadata) tó so mọ́ ọn, tó ń ṣàpèjúwe ohun tí NFT dúró fún. + +Nígbàtí ẹnìkan bá "ṣẹ̀dá" tàbí "tẹ" NFT kan, wọ́n ń sọ fún àdéhùn ọlọ́gbọ́n láti fún wọn ní ìní NFT kan pàtó. Àlàyé yìí ni a fi pamọ́ lọ́nà tó ní ààbò àti ní gbangba nínú blockchain. + +Síwájú síi, ẹlẹ́dàá ti àdéhùn náà lè ṣàfikún àwọn òfin. Wọ́n lè dín iye àwọn NFT kan tó lè ṣeé ṣe kù tàbí pinnu pé ó yẹ kí àwọn gba owó-orí kékeré nígbàkúùgbà tí NFT náà bá pààrọ̀ ọwọ́. + +### Ààbò NFT {#nft-security} + +Ààbò Ethereum wá láti [ẹ̀rí ìdókòwò](/glossary/#pos). A ṣètò náà láti ṣe ìdíwọ́ ní ọ̀nà ọrọ̀-ajẹ́ fún àwọn iṣẹ́ tó ní ìpalára, mímú Ethereum ní ìdánilójú aláìlefọwọ́bà. Èyí ni ohun tó mu kí àwọn NFT lè ṣeé ṣe. Ní kété tí [búlọ́ọ́kù](/glossary/#block) tó ní ìdúnàádúrà NFT rẹ ti [parí](/glossary/#finality) yóò ná olùkolù ní mílíọ̀nù ETH láti yi padà. Ẹnikẹ́ni tó bá ń lo ẹ̀rọ Ethereum yóò ní àǹfààní lẹ́sẹkẹ́sẹ láti rí ìfọwọ́yí àìsòótọ́ pẹ̀lú NFT kan, a ó sì fìyà jẹ ẹni náà, a ó sì lé e kúrò. + +Àwọn ọ̀ràn ààbò tó jọmọ́ àwọn NFT nígbà gbogbo ní ìbátan sí àwọn ìtànjẹ àṣírí ara rẹ, àwọn àìlágbára àdéhùn ọlọ́gbọ́n tàbí àwọn àṣìṣe olùṣàmúlò (gẹ́gẹ́ bíi ṣíṣafihàn àwọn kọ́kọ́rọ́ ikọ̀kọ̀ láìròtẹ́lẹ̀), ṣíṣe ààbò tó dára ti wọ́lẹ́ẹ́tì ní pàtàkì fún àwọn oní NFT. + + + Díẹ̀ síi lórí ààbò + + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +- [Ìtọ́sọ́nà ẹni tó ṣẹ̀ṣẹ̀ bẹ̀rẹ̀ nínú NFTs](https://linda.mirror.xyz/df649d61efb92c910464a4e74ae213c4cab150b9cbcc4b7fb6090fc77881a95d) – _Linda Xie, Oṣù kíní Ọdún 2020_ +- [Alépa EtherscanNFT](https://etherscan.io/nft-top-contracts) +- [Ìdíwọ̀n àmì ERC-721](/developers/docs/standards/tokens/erc-721/) +- [Ìdíwọ̀n àmì ERC-1155](/developers/docs/standards/tokens/erc-1155/) +- [Àwọn Ohun Èlò Olókìkí àti Irinṣẹ́ NFT](https://www.ethereum-ecosystem.com/blockchains/ethereum/nfts) + +## Àwọn ohun èlò Mìíràn {#other-resources} + +- [Àyẹ̀wò NFT](https://nftscan.com/) + + + + diff --git a/public/content/translations/yo/refi/index.md b/public/content/translations/yo/refi/index.md new file mode 100644 index 00000000000..8ee02a78ca4 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/refi/index.md @@ -0,0 +1,81 @@ +--- +title: Isuna Isọdọtun (ReFi) +description: Akopọ ti ReFi ati awọn isele lilo rẹ lọwọlọwọ. +lang: yo +template: use-cases +emoji: ":recycle:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/future_transparent.png +alt: "" +summaryPoint1: Ètò ọrọ̀-ajé mìíràn tí a ṣe lórí àwọn ìlànà ìsọdọ̀tun +summaryPoint2: Igbiyanju lati fun Ethereum lagbara lati yanju awọn rogbodiyan isakoso ipele agbaye bi iyipada oju-ọjọ +summaryPoint3: Irinse kan lati ṣe iwọn awọn ohun-ini anfaani ayika bi awọn kirẹditi erogba ti a ṣayẹwo +--- + +## Kini ReFi? {#what-is-refi} + +**Isuna isọdọtun** jẹ eto awọn irinṣẹ ati awọn imọran ti a ṣe sori [awon blockchain](/glossary/#blockchain), ti o ni ero lati ṣẹda awọn ọrọ-aje eyiti o jẹ isọdọtun, dipo yiyọkuro tabi ilokulo. Nikẹhin, awọn ọna ṣiṣe iyọkuro dinku awọn ohun elo to wa ati ya lulẹ̀; laisi awọn ilana isodotun, wọn ko ni idurosinisin. ReFi ṣiṣẹ lori arosinu pe isẹda ti iye owo gbọdọ je yiyo kuro lara wiwa ti ko lagbero ti awon alumoni lati aye ati agbegbe wa. + +Dipo, ReFi ni ero lati yanju ayika, agbegbe, tabi awọn iṣoro awujọ nipa ṣiṣẹda awọn iyipo isọdọtun. Awọn eto wọnyi ṣẹda iniyelori fun awọn olukopa nigbakanna nigbati o de n se anfaani fun awọn ayika ati awujo. + +Ọ̀kan lára àwọn ìpìlẹ̀ ReFi ni èròǹgbà nípa ètò ọrọ̀ ajé isodotun tí John Fullerton ti Capital Institute ṣe aṣáájú ọ̀nà. O dabaa [awọn ipilẹ ti o ni asopọ mẹjọ](https://capitalinstitute.org/8-principles-regenerative-economy/) ti o wa labẹ ilera eto: + +![Àwọn ilànà mẹ́jọ tó wonu ara won](refi-regenerative-economy-diagram.png) + +Awọn iṣẹ akanṣe ReFi mọ awọn ipilẹ wọnyi nipa lilo [awọn adehun ologbon](/glossary/#smart-contract) ati awon ohun elo [isuna alailakoso(DeFi)](/glossary/#defi) lati ṣe iwuri awọn ihuwasi isọdọtun, fun apẹẹrẹ mimu-pada sipo ayika eda ti o bajẹ, ati dẹrọ ifowosowopo iwọn nla lori awọn ọran agbaye gẹgẹbi iyipada oju-ọjọ ati ipadanu ipinsiyeleyele. + +ReFi tun ṣe agbekọja pẹlu [alailakoso imọ-jinlẹ (DeSci)](/desci/), eyiti o lo Ethereum bi pẹpẹ lati ṣe inawo, ṣẹda, atunyẹwo, kirẹditi, fipamọ, ati apinkiri imọ-jinlẹ. Awọn irinṣẹ DeSci le di iwulo fun idagbasoke awọn iṣedede to se jerii si ati awọn iṣe fun imuse ati abojuto awọn iṣẹ isọdọtun bii gbigbin awọn igi, yiyọ ike kuro ninu okun, tabi mimu-pada sipo ayika. + + + +## Siso awon kirediti erogba di token {#tokenization-of-carbon-credits} + +**[Ọja erogba atinuwa (VCM)](https://climatefocus.com/so-what-voluntary-carbon-market-exactly/)** jẹ ẹrọ fun igbeowosile awọn iṣẹ akanṣe ti o ṣe idaniloju ipa rere lori awọn itujade erogba, boya idinku awọn itujade ti nlọ lọwọ, tabi yiyọ awọn eefin to ti jade tẹlẹ si awosanma. Awọn iṣẹ akanṣe wọnyi gba dukia ti a pe ni “awọn kirẹditi erogba” lẹhin ti wọn ti jẹriisi, eyiti wọn le ta fun awọn eniyan kọọkan ati awọn ajọ ti o fẹ lati ṣe atilẹyin iṣe oju-ọjọ. + +Ni afikun si VCM, ọpọlọpọ awọn ọja erogba ti ijọba-palaṣẹ tun wa ('awọn ọja ifaramọ') ti o ṣe ifọkansi lati fi idi idiyele erogba kan mulẹ nipasẹ awọn ofin tabi ilana laarin agbegbe kan pato (fun apẹẹrẹ orilẹ-ede tabi agbegbe), iṣakoso ipese awọn iyọọda ti yoo je pinpin. Awọn ọja ifaramọ ṣe iwuri fun awọn apanirun laarin agbegbe wọn lati dinku itujade, ṣugbọn wọn ko lagbara lati yọ awọn eefin ti o ti jade tẹlẹ. + +Pelu idagbasoke rẹ ni awọn ọdun aipẹ, VCM tẹsiwaju lati jiya lowo ọpọlọpọ awọn ọran: + +1. Owo ti a pin si ona pupọ +2. Awọn ilana idunadura to diju +3. Awọn idiyele giga +4. Iyara isowo to lọra pupọ +5. Aini imu gbooro + +Gbigbe VCM lọ si **ọja erogba digita (DCM)** ti o da lori blockchain le jẹ anfaani lati ṣe igbesoke imọ-ẹrọ ti o wa fun ijẹrisi, idunadura ati jijẹ awọn kirẹditi erogba. Blockchains ngbanilaaye fun data ijẹrisi ni gbangba, iraye si fun ọpọlọpọ awọn olumulo, ati owo diẹ sii. + +Awọn iṣẹ akanṣe ReFi lo imọ-ẹrọ blockchain lati dinku ọpọlọpọ awọn iṣoro ti ọja ibile: + +- **Owo wa ni owo awon akojopo die kan** ti o le wa fun isowo nipasẹ ẹnikẹni. Awọn ajo nla ati awọn olumulo kọọkan le lo awọn akojopo wọnyi laisi awọn awakiri afọwọṣe fun awọn olutaja/oluraja, awọn idiyele ikopa, tabi iforukọsilẹ ṣaaju. +- **Gbogbo awọn idunadura ti wa ni igbasilẹ lori awọn blockchains ti gbogbo eniyan**. Ọna ti kirẹditi erogba kọọkan gba nitori iṣẹ ṣiṣe iṣowo jẹ itọpa lailai ni kete ti o ti jẹ ki o wa ninu DCM. +- **Iyara idunadura to fere jẹ lẹsẹkẹsẹ**. Nini awọn iye erogba kirediti nla nipasẹ awọn ọja le gba awọn ọjọ tabi awọn ọsẹ, ṣugbọn eyi le ṣee ṣe ni iṣẹju-aaya diẹ ninu DCM. +- **Iṣẹ ṣiṣe iṣowo waye laisi awọn agbedemeji**, eyiti o n gba awọn idiyele giga. Awọn kirẹditi erogba digita ṣe aṣoju idinku idiyele pataki ni akawe si awọn kirẹditi ibile. +- **DCM jẹ eyi to le gbooro** ati pe o le koju awọn ibeere ti awọn eniyan kọọkan ati awọn ọpọlọpọ ile-iṣẹ ni awon orilẹ-ede bakanna. + +### Awọn eya pataki ti DCM {#key-components-dcm} + +Awọn eroja pataki mẹrin ni o ṣe oju-aye lọwọlọwọ ti DCM: + +1. Awọn iforukọsilẹ gẹgẹbi [Verra](https://verra.org/project/vcs-program/registry-system/) ati [Gold Standard](https://www.goldstandard.org/) rii daju pe awọn iṣẹ akanṣe to n ṣẹda awọn kirẹditi erogba jẹ igbẹkẹle. Wọn tun ṣiṣẹ awọn apoti data ninu eyiti awọn kirẹditi erogba digita ti bẹrẹ ati pe o le gbe tabi lo tan (ti fẹyìntì). + +Igbi tuntun ti awọn iṣẹ akanṣe tuntun wa ti a kọ sori awọn blockchains ti o ngbiyanju lati da awọn alaṣẹ ru ni eka yii. + +2. Awọn afara erogba, A.k.a. awon oni token, pese imo ero lati soju tabi gbe erogba kirediti lati awon iwe akosile ibile sinu DCM. Awọn apẹẹrẹ akiyesi pẹlu [Ilana Toucan](https://toucan.earth/),[C3](https://c3.app/), ati [ Moss.Earth](https://moss.earth/). +3. Awọn iṣẹ iṣọpọ nfunni ni iyago fun erogba ati/tabi awọn kirẹditi yiyọ kuro fun awọn olumulo ipari ki wọn le beere anfani ayika ti kirẹditi kan ati satilẹyin wọn fun iṣe oju-ọjọ pẹlu agbaye. + +Diẹ ninu awon bii [Klima Infinity](https://www.klimadao.finance/infinity) ati [Senken](https://senken.io/) nfunni ni ọpọlọpọ awọn iṣẹ akanṣe ti o je dagbasoke nipasẹ awọn ẹgbẹ kẹta ati ti a fun ni labẹ awọn iṣedede ti iṣeto bi Verra; awọn miiran bii [Nori](https://nori.com/) nikan nfunni ni awọn iṣẹ akanṣe kan ti o je dagbasoke labẹ idiwon kirẹditi erogba tiwọn, eyiti wọn funni ati fun eyiti wọn ni aaye ọja iyasọtọ tiwọn. + +4. Awọn nnkan abẹlẹ ati awọn amayederun ti o dẹrọ igbelosoke ti ipa ati ijafafa ti gbogbo oukn ipese ọja erogba. [KlimaDAO](http://klimadao.finance/) n pese owo bi ire ti gbogbo eniyan (n gba ẹnikẹni laaye lati ra tabi ta awọn kirẹditi erogba ni idiyele to se kedere), ṣe iwuri iṣelọpọ ni ppuọsi ti awọn ọja erogba ati awọn ifẹhinti pẹlu awọn ere, ati pese ohun elo ibaraenisepo ore-olumulo lati wọle si data nipa, bi daradara bi gbigba ati ifehinti, awon orisirisi ti kirediti erogba to di token. + +## ReFi tayo awọn ọja erogba {#refi-beyond} + +Botilẹjẹpe lọwọlọwọ ìtẹnumọ́ to lagbara lori awọn ọja erogba ni gbogbogbo ati yiyi VCM si DCM ni pataki laarin aaye naa, ọrọ naa “ReFi” ko ni opin si erogba. Awọn ohun-ini ayika miiran ti o kọja awọn kirediti erogba le ni idagbasoke ati siso di token, eyiti yoo tumọ si awọn ohun tita odi miiran tun le ṣe idiyele laarin awọn ipele ipilẹ ti awọn eto oro-aje ojo iwaju. Pẹlupẹlu, abala isọdọtun ti awoṣe eto-ọrọ aje yii le ṣee lo si awọn agbegbe miiran, gẹgẹbi igbeowosile ti awọn oja gbogbogbo nipasẹ awon pepe igbeowosile akojopo kuadiratiki bi [Gitcoin](https://gitcoin.co/). Awọn ile-iṣẹ ti a kọ lori imọran ikopa gbangba ati pinpin awọn ohun ini fun gbogbo eniyan ni agbara lati fi owo kun awọn iṣẹ akanṣe sọfitiwia orisun gbangba, ati eto ẹkọ, ayika, ati awọn iṣẹ akanṣe awujo. + +Nipa yiyi idari ti owo kuro lati awọn iṣe yiyokuro si ṣiṣan isọdọtun, awọn iṣẹ akanṣe ati awọn ile-iṣẹ ti o pese awọn anfaani awujọ, ayika, tabi agbegbe-ati eyiti o le kuna lati ṣaṣeyọri igbeowosile ni isuna ibile-le lọ kuro ni ilẹ ati ṣe ipilẹṣẹ awọn ohun tita rere fun awujọ ati siwaju sii ni yarayara ati irọrun. Iyipada si awoṣe igbeowosile yii tun ṣi ilẹkun si awọn eto-ọrọ-aje alapapo diẹ sii, nibiti awọn eniyan ti gbogbo awọn ìsọfúnni nípa àwọn ènìyàn le di olukopa lọwọ to n sise ju awọn oluworan to palolo lasan. ReFi nfunni ni iran Ethereum gẹgẹbi ọna ṣiṣe fun ṣiṣakoṣo iṣe lori awọn ipenija ayeraye ti o dojukọ eya wa ati gbogbo igbesi aye ni agbaye wa-gẹgẹbi ipele ipilẹ ti apẹrẹ eto-aje tuntun kan, to jeki ọjọ iwaju to ni ifisi ati alagbero tunbo wa fun awọn ọgọrun ọdun to mbọ. + +## Afikun kika lori ReFi + +- [Kopọ ipele giga ti awọn owo erogba ati aye wọn ninu oro-aje](https://www.klimadao.finance/blog/the-vision-of-a-carbon-currency) +- [Ile-iṣẹ fun Ọjọ iwaju, aramada ti n ṣe afihan ipa ti owo to ni atilẹyin erogba ninu idoju ija ko ayipada oju-ọjọ](https://en.wikipedia.org/wiki/The_Ministry_for_the_Future) +- [Ijabọ alaye nipasẹ Iṣẹ-ṣiṣe fun Iwọn Awọn ọja Erogba atinuwa](https://www.iif.com/Portals/1/Files/TSVCM_Report.pdf) +- [Kevin Owocki ati Evan Miyazono's Iwole Iwé atọ́ka CoinMarketCap lori ReFi ti Kevin Owocki ati Evan Miyazono](https://coinmarketcap.com/alexandria/glossary/regenerative-finance-refi) diff --git a/public/content/translations/yo/smart-contracts/index.md b/public/content/translations/yo/smart-contracts/index.md new file mode 100644 index 00000000000..c96c935b324 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/smart-contracts/index.md @@ -0,0 +1,82 @@ +--- +title: Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n +description: Ìfihàn tí kìí ṣe ìmọ̀-ẹ̀rọ sí àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n +lang: yo +--- + +# Ìfilọ́lẹ̀ sí àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n {#introduction-to-smart-contracts} + +Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n jẹ́ àwọn búlọ́ọ́kù kíkọ́ ìpìlẹ̀ ohun èlò Ethereum. Wọn jẹ awọn eto kọnputa ti a fipamọ sori [blockchain](/glossary/#blockchain) ti o tẹle ọgbọn “ti o ba jẹ eyi leyin naa iyẹn”, ati pe o ni idaniloju lati ṣiṣẹ ni ibamu pelu awọn ofin ti asọye nipasẹ koodu rẹ, eyiti ko le yipada ni kete ti won ba ṣẹda re. + +Nick Szabo seda ọrọ naa "adehun ọlọgbọn". Ní 1994, ó kọ [ìfilọ̀sí èrò](https://www.fon.hum.uva.nl/rob/Courses/InformationInSpeech/CDROM/Literature/LOTwinterschool2006/szabo.best.vwh.net/smart.contracts.html), àti ní 1996 ó kọ [ìwádìí nípa ohun tí àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n lè ṣe](https://www.fon.hum.uva.nl/rob/Courses/InformationInSpeech/CDROM/Literature/LOTwinterschool2006/szabo.best.vwh.net/smart_contracts_2.html). + +Szabo fojú inú wo ìpàtẹ orí ayélujára níbití àwọn ìlànà àdáṣe, [ààbò nípasẹ̀ cryptography](/glossary/#cryptography) jẹ́ kí ìdúnàdúrà àti àwọn ìṣòwò le ṣeé ṣe láìsí àwọn alágbàtà tí a le gbẹ́kẹ̀lé. Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n lórí Ethereum gbé ìran yìí sí ṣíṣe. + +Wo bí Finematics ṣe ṣàlàyé àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n: + + + +## Ìgbẹ́kẹ̀lé nínú àwọn àdéhùn àbáláyé {#trust-and-contracts} + +Ọ̀kan nínù àwọn ìṣòro ńlá pẹ̀lú àdéhùn ìbílẹ̀ ní ìlò fún àwọn ènìyàn tí a le gbẹ́kẹ̀lé láti ṣe àrídópin sí àwọn àbájáde àdéhùn náà. + +Àpẹẹrẹ kan nìyí: + +Alice àti Bob ń fi kẹ̀kẹ́ sáré. Ká sọ pé Alice fi $10 ta tẹ́tẹ́ wípé òun ni yóò borí nínú ìdíje náà. Bob ní ìdánilójú pé òun ni yóò borí, ó sì gbà láti ṣe tẹ́tẹ́ náà. Níkẹyìn, Alice parí eré náà ṣáájú Bob, ó sì jẹ́ olùborí tó fojúhàn. Àmọ́ Bob kọ̀ láti san owó náà, ó sọ pé Alice ti ṣe òjóró. + +Àpẹẹrẹ òmùgọ̀ yìí jẹ́ ká rí ìṣòro tó wà nínú àdéhùn tí kò mọ́gbọ́n dání. Kódà, bí àwọn ipò tí ó wà nínú àdéhùn yìí bá di mímúṣẹ (ìyẹn ni pé ìwọ lo borí nínú ìdíje náà), o tún sí ní láti gbẹ́kẹ̀lé ẹnìkejì láti mú àdéhùn náà ṣẹ (ìyẹn ni pé èrè lórí tẹ́tẹ́ náà). + +## Ẹ̀rọ tó ń ta ọjà orí kọ̀ǹpútà {#vending-machine} + +Àpèjúwe tí ó rọrùn fún àdéhùn ọlọ́gbọ́n jẹ́ ẹ̀rọ ìtajà, èyí tí ó ń ṣiṣẹ́ bíi ti àdéhùn ọlọ́gbọ́n - àwọn ohun tí ó wọlé pàtó ń ṣe ìdánilójú àwọn ohun tí yóò jáde tí a ti pinnu ṣáájú. + +- O yan ọjà kan +- Ẹ̀rọ ìtajà náà ṣàfihàn iye owó ọjà +- O san owó ọjà náà +- Ẹ̀rọ tó ń ta ọjà náà á rí i dájú pé o san iye owó òtítọ́ +- Ẹ̀rọ ìtajà yìí fún ọ ní ọjà rẹ + +Ẹ̀rọ tó ń ta ọjà yóò gbé ọjà rẹ jáde lẹ́yìn ìgbà tí gbogbo ohun tí wọ́n béèrè bá ti pé. Bí o kò bá yan ọjà kan tàbí fi owó tó tó, ẹ̀rọ ìtajà náà kò ní fún ọ ní ọjà rẹ. + +## Iṣẹ́ ṣíṣe aláìfọwọ́yí {#automation} + +Àǹfàní gbóògì ti àdéhùn ọlọ́gbọ́n ni wípé ó ṣe ìpinnu ṣíṣe kóòdù nígbàtí àwọn ipò kàn bá tí wà nílẹ̀. Kò sí ìdí láti dúró de ìgbà tí ẹ̀dá èèyàn kan bá wá túmọ̀ àbájáde èsì náà tàbí tí ó bá wa fi ọ̀rọ̀ wérọ̀ lórí rẹ̀. Èyí mùú kùrò ìsàmúlò àwọn alárinà tó ṣeé fọkàntán. + +Fún àpẹẹrẹ, o lè kọ ìwé àdéhùn ọlọ́gbọ́n kan tó ní owó ní escrow fún ọmọdé, gbígbà wọn láàyè láti yọ owó kúrò lẹ́hìn ọjọ́ kan pàtó. Tí wọ́n bá gbìyànjú láti yọ́kúrò ṣáájú ọjọ́ yẹn, àdéhùn ọlọ́gbọ́n kì yóò ṣiṣẹ́. Tàbí o lè kọ ìwé àdéhùn tí yóò fún ọ ní ẹ̀yà dígítà tí àkọlé ọkọ̀ ayọkẹlẹ kan nígbàtí o bá san owó fún oníṣòwò náà. + +## Àwọn àbájáde àsọtẹ́lẹ̀ {#predictability} + +Àwọn àdéhùn ìbílẹ̀ jẹ́ àìgbọ́yé nítorí pé wọ́n gbẹ́kẹ̀lé ènìyàn láti túmọ̀ àti ìmúṣe wọn. Fún àpẹẹrẹ, àwọn onídajọ́ méjì lè ṣe ìtumọ̀ àdéhùn ní ìyàtọ̀, èyí tó lè já sí àwọn ìpinnu àìṣedéédéé àti àwọn àbájáde àìdọ́gba. Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n yọ ṣí ṣeé ṣe yìí. Dípo, àwọn ìwé àdéhùn ọlọ́gbọ́n ṣiṣẹ́ ní pípé tó dá lórí àwọn ipò tí a kọ láàrín kóòdù àdéhùn náà. Ìtọ́kasí yìí túmọ̀ sí pé fún àwọn ipò kan náà, àdéhùn ọlọ́gbọ́n yóò gbé àbájáde kan náà jáde. + +## Àkọsílẹ̀ fún gbogbo ènìyàn {#public-record} + +Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n jẹ́ ìwúlò fún àwọn ìṣàyẹ̀wò àti ìtọpinpin. Láti ìgbà tí àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n Ethereum wà lórí blockchain ti gbogbo ènìyàn, ẹnikẹ́ni lè ṣe ìtọpinpin gbígbé dúkìá àti àlàyé mìíràn tó ní ìbátan lẹ́sẹkẹ́sẹ. Fún àpẹẹrẹ, o lè ṣàyẹ̀wò láti ríi pé ẹnikan fi owó ránṣẹ́ sí àdírẹ́sì rẹ. + +## Ìdáàbò bo àṣírí {#privacy-protection} + +Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n tún dáàbò bo àṣírí rẹ. Níwọ̀n ìgbà tí Ethereum jẹ́ nẹ́tíwọọkì apésọ (àwọn ìdúnàádúrà rẹ jẹ́ àsopọ̀ ní gbangba pẹ̀lú àdírẹ́sì cryptography aláìlẹ́gbẹ́, kìí ṣe ìdánimọ̀ rẹ), o lè dáàbò bo àṣírí rẹ lọ́wọ́ àwọn aláfojúsí. + +## Àwọn òfin tó hàn {#visible-terms} + +Lákòótán, bíi àwọn ìwé àdéhùn ìbílẹ̀, o lè ṣàyẹ̀wò kíni ó wà nínú àdéhùn ọlọ́gbọ́n ṣáájú kí o tó fọwọ́sí (tàbí bí bẹ́ẹ̀kọ ṣe àjọṣepọ̀ pẹ̀lú rẹ̀). Akóyawọ àdéhùn tó gbọngbọ́n ṣe ìṣèdúró pé ẹnikẹ́ni lè ṣàyẹ̀wò rẹ̀. + +## Àwọn ìṣẹ̀lẹ̀ lílo àdéhùn ọlọ́gbọ́n {#use-cases} + +Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n lè ṣe pàtàkì ohunkóhun tí àwọn ètò kọ̀ǹpútà lè ṣe. + +Wọ́n lè ṣe àwọn ìṣirò, ṣẹ̀dá owó, fi dátà pamọ́, ṣẹ̀dá [NFTs](/glossary/#nft), ṣàfiránṣẹ́ àwọn ìbáraẹnisọ̀rọ̀ àti pàápàá ṣàgbéjáde àwọn àwòrán. Èyí ni díẹ̀ nínú olókìkí, àwọn àpẹẹrẹ gidi-ayé: + +- [Stablecoins](/stablecoins/) +- [Ṣíṣẹ̀dá àti pínpín àwọn ohun-ìní dígítà aláìlẹ́gbẹ́](/nft/) +- [Àwọn pàṣípààrọ̀ owó gbangba àìfọwọ́yí](/get-eth/#dex) +- [Eré ìdárayá aláìlákóso](/dapps/?category=gaming#explore) +- [Ètò ìmúlò ìbánigbófò tó ń sanwó làìfọwọ́yí](https://etherisc.com/) +- [Ìdiwọ̀n tó jẹ́ kí ènìyàn ṣẹ̀dá àwọn owó àdáni tó ṣe é lò lórí gbogbo ẹ̀rọ](/developers/docs/standards/tokens/) + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +- [Bí Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n yóò ṣe yí Àgbáyé padà](https://www.youtube.com/watch?v=pA6CGuXEKtQ) +- [Àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n: Ìmọ̀-ẹ̀rọ Blockchain Tí Yóò Rọ́pò Àwọn Agbẹjọ́rò](https://blockgeeks.com/guides/smart-contracts/) +- [Àdéhùn ọlọ́gbọ́n fún àwọn olùpilẹ̀ṣẹ̀](/developers/docs/smart-contracts/) +- [Kọ́ bí a ṣe ń kọ àwọn àdéhùn ọlọ́gbọ́n](/developers/learning-tools/) +- [Mímọ Ethereum - Kí ni Àdéhùn Ọlọ́gbọ́n?](https://github.com/ethereumbook/ethereumbook/blob/develop/07smart-contracts-solidity.asciidoc#what-is-a-smart-contract) diff --git a/public/content/translations/yo/social-networks/index.md b/public/content/translations/yo/social-networks/index.md new file mode 100644 index 00000000000..e5a64d7e55d --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/social-networks/index.md @@ -0,0 +1,106 @@ +--- +title: Àwọn nẹ́tíwọọkì àwùjọ tí kò ní àkóso +description: Akopọ ti netiwooki awujo alailakoso lori Ethereum +lang: yo +template: use-cases +emoji: ":mega:" +sidebarDepth: 2 +image: /images/ethereum-learn.png +summaryPoint1: Àwọn pẹpẹ tó dá lórí Blockchain fún ìbáraẹniṣepọ̀ àwùjọ àti ìṣẹ̀dá àkóónú àti pínpín. +summaryPoint2: Awọn nẹtiwọọki ikanni ajolo alailakoso daabobo aṣiri olumulo ati mu aabo data pọ si. +summaryPoint3: Awọn token ati NFTs ṣẹda awọn ọna tuntun lati so akoonu di owo. +--- + +Awọn nẹtiwọki Awujọ mu ipa nla ninu awọn ibaraẹnisọrọ ojoojumọ wa ati awọn ibaraenisepo wa. Bí ó tilẹ̀ rí bẹ́ẹ̀, ìdarí àpapọ̀ lórí àwọn ìkànnì wọ̀nyí ti dá ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìṣòro sílẹ̀: ìpalára fún ìsọfúnni, ìdàrúdàpọ̀ àwọn ohun-èlò-ìsọfúnni, dídàrú àwọn ìkànnì, ìdálẹ́kọ̀ọ́, àti ìpalára fún ìpamọ́-ẹni jẹ́ díẹ̀ lára àwọn ọ̀nà tí àwọn ìkànnì àjọlò máa ń gbà yanjú ìṣòro. Lati dojuko awọn isoro wọnyi, awọn olupilẹṣẹ n kọ awọn nẹtiwọọki awujọ lori Ethereum. Awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso le ṣatunṣe ọpọlọpọ awọn iṣoro ti awọn ikanni nẹtiwọọki awujọ ibile ati imudara iriri gbogbogbo awọn olumulo. + +## Kini awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso? {#what-are-decentralized-social-networks} + +Awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso jẹ awọn pepe [to da lori blockchain](/glossary/#blockchain) to gba awọn olumulo laaye lati ṣe paṣipaarọ alaye ati se atẹjade ati pinpin akoonu si awọn olugbo. Nitoripe awọn ohun elo wọnyi nṣiṣẹ lori blockchain, wọn ni agbara lati wa ni alailakoso ati satako si ifofinde ati iṣakoso ti ko yẹ. + +Pupọ awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso wa bi awọn omiiran si awọn iṣẹ ikanni ajolo to fidi mule, bii Facebook, LinkedIn, Twitter, ati Medium. Ṣugbọn awọn nẹtiwọọki awujọ to ni agbara blockchain ni awọn ẹya kan to fi wọn siwaju awọn pepe awujọ ibile. + + + +### Bawo ni awọn nẹtiwọki awujọ alailakoso ṣe n ṣiṣẹ? {#decentralized-social-networks-overview} + +Awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso jẹ kilasi ti awọn [ohun elo alailakoso (dapps)](/dapps/)— awọn ohun elo tio ni agbara nipasẹ [awọn adehun ologbon](/glossary/#smart-contract) ti a fi ranṣẹ sori blockchain. Koodu adehun naa ṣiṣẹ bi ẹhin fun awọn ohun elo wọnyi ati ṣalaye ọgbọn iṣowo wọn. + +Awọn pepe ikanni ajolo ibile gbarale awọn apoti data lati tọju alaye olumulo, koodu eto, ati awọn iru data miiran. Ṣugbọn eyi ṣẹda awọn aaye kan-ti-ikuna ati ṣafihan eewu pataki. Fun apẹẹrẹ, awọn olupin Facebook je [aisini ori ayelujara](https://www.npr.org/2021/10/05/1043211171/facebook-instagram-whatsapp-outage-business-impact) fun awọn wakati ni Oṣu kẹwa ọdun 2021, to si ge awọn olumulo kuro lori pẹpẹ naa. + +Awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso wa lori nẹtiwọọki [ẹlẹgbẹ-si-ẹlẹgbẹ](/glossary/#peer-to-peer-network) ti o ni ẹgbẹẹgbẹrun awọn apa ni ayika agbaye. Paapaa ti awọn nodu kan ba kuna, nẹtiwọọki yoo ṣiṣẹ laini idena, to mu awọn ohun elo ni atako si awọn ikuna ati awọn mimuna lo. + +Lilo awọn eto ipamọ alailakoso bi [InterPlanetary File System (IPFS)](https://ipfs.io/), awọn nẹtiwọki awujọ ti a ṣe sori Ethereum le daabobo alaye olumulo lowo ilokulo ati lilo irira. Ko si ẹnikan ti yoo ta alaye ti ara ẹni rẹ si awọn olupolowo, bẹẹ ni awọn olosa yoo ni anfani lati ji awọn alaye aṣiri rẹ. + +Ọpọlọpọ awọn pepe awujọ to da lori blockchain ni awọn token abinibi to ro isodowo lagbara ni ti aisi ere ipolowo. Awọn olumulo le ra awọn token wọnyi lati wọle si awọn ẹya kan, pari awọn rira awon ohun elo inu re, tabi fun awọn olupilẹṣẹ akoonu ti won feran ni imọran. + +## Awọn anfaani ti awọn nẹtiwọki awujọ alailakoso {#benefits} + +1. Awọn nẹtiwọki awujọ alailakoso jẹ ki atako ifofinde ati pe o ṣi sile fun gbogbo eniyan. Eyi tumo si wipe **a ko le fofinde awon olumulo**, yo wọn kuro lori pẹpẹ, tabi fofinde wọn lona ti ko tọ. + +2. Awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso ti je **kiko sori awọn ero to dara to je orisun to si sile** ati je ki koodu orisun fun awọn ohun elo wa fun ayewo gbogbo eniyan. Nipa imukuro imuse ti awọn algoridimu to diju to wọpọ ni ikanni ajolo ibile, awọn nẹtiwọọki awujọ to da lori blockchain le mu awọn inifesi awọn olumulo ati awọn olupilẹṣẹ pepe barajo. + +3. Awọn nẹtiwọki awujọ alailakoso yọ "arin-ọkunrin" kuro. Awọn olupilẹṣẹ **akoonu ní níni taara lori akoonu** wọn, ati pe wọn ni ibasepo taara pẹlu awọn atele, ololufe, oluraja, ati ẹgbẹ miiran, laisi nkankan bikoṣe adehun ọlọgbọn laarin. + +4. Bi awọn dapps ti n ṣiṣẹ lori nẹtiwọọki Ethereum, eyiti o ni atilẹyin nipasẹ awọn nẹtiwọọki ti nodu ẹlẹgbẹ-si-ẹlẹgbẹ agbaye, awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso **ko ni ifaragba si akoko idaduro olupin** ati awọn mimuna lọ. + +5. Awọn pẹpẹ awujọ alailakoso n funni ni ilana **imudara isodowo** fun awọn olupilẹṣẹ akoonu nipasẹ [awọn token ohun ini alailegbe (NFTs)](/glossary/#nft), awọn sisanwo crypto ninu ohun elo, ati diẹ sii. + +6. Awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso fun awọn olumulo ni **ipele giga ti ikọkọ ati ailorukọ**. Fun apẹẹrẹ, ẹni kọọkan le wọle si nẹtiwọki awujọ to da lori Ethereum nipa lilo profaili [ENS](/glossary/#ens) tabi [woleeti](/glossary/#wallet)—laisi nini lati pin alaye idanimọ ti ara ẹni (PII), bi awọn orukọ, adirẹsi imeeli, ati bẹbẹ lọ. + +7. Awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso gbekele ibi ipamọ alailakoso, kii ṣe awọn apoti data to lakoso, eyiti o dara julọ fun aabo data olumulo. + +## Awọn nẹtiwọki awujọ alailakoso lori ethereum {#ethereum-social-networks} + +Nẹtiwọọki Ethereum ti di ohun elo ti won fẹ julọ fun awọn olupilẹṣẹ ti won n ṣẹda ikanni ajolo alailakoso nitori okiki ti awọn token rẹ ati ipilẹ olumulo nla rẹ. Eyi ni diẹ ninu awọn apẹẹrẹ ti awọn nẹtiwọọki awujọ to da lori Ethereum: + +### Mirror {#mirror} + +[Mirror](https://mirror.xyz/) jẹ pẹpẹ kikọ to ni agbara web3 to ni ifọkansi lati jẹ alailakoso ati ohun-ini olumulo. Awọn olumulo le ka ati kọ lọfẹ lori Mirror nipa sisopọ awọn woleeti wọn nirọrun. Awọn olumulo tun le gba kikọ ati ṣe alabapin si awọn onkọwe ayoo wọn. + +Awọn ifiweranṣẹ ti a tẹjade lori Mirror ti wa ni ipamọ patapata lori Arweave, pẹpẹ ibi-itọju alailakoso, ati pe o le je titejade bi [awọn token ohun ini alailegbe (NFTs)](/nft/) ti a mọ si Awọn NFT kikọ. Awọn NFT kikọ jẹ ọfẹ patapata fun awọn onkọwe lati ṣẹda, gbigba si n ṣẹlẹ lori Ethereum [L2](/glossary/#layer-2) — ṣiṣe awọn idunadura ni owo perete, iyara, ati ore ayika. + +### MINDS {#minds} + +[MINDS](https://www.minds.com/) jẹ ọkan ninu awọn nẹtiwọọki awujọ alailakoso ti a lo julọ. O ṣiṣẹ bi Facebook, o si ti ṣa awọn miliọnu awọn olumulo jọ. + +Awọn olumulo n lo $MIND to je token [ERC-20](/glossary/#erc-20) ti abinibi pepe lati sanwo fun awọn ohun kan. Awọn olumulo tun le gba awọn token $MIND nipasẹ titẹjade akoonu olokiki, idasi si ayika, ati tọka awọn miiran si pẹpẹ. + +## Lo awọn nẹtiwọki awujọ alailakoso {#use-decentralized-social-networks} + +- **[Status.im](https://status.im/)** - _Status jẹ ohun elo fifiranṣẹ to ni aabo to nlo orisun to ṣi sile, ilana ẹlẹgbẹ-si-ẹlẹgbẹ, ati siso nkan ti o kọ di aroko lati ibi kan si ekeji lati daabobo awọn ifiranṣẹ rẹ lọdọ awọn ẹgbẹ kẹta._ +- **[Mirror.xyz](https://mirror.xyz/)** - _Mirror jẹ pepe alailakoso, ti atejade to je ti olumulo ti a kọ lori Ethereum fun awọn olumulo lati ṣa awọn imọran jọ, sọ akoonu dowo, ati kọ awọn awujo to ni idiyele giga._ +- **[Lens Protocol](https://lens.xyz/)** - _Lens Protocol jẹ alapapo ati aworan atọka awujọ alailakoso to n ṣe iranlọwọ fun awọn olupilẹṣẹ lati je oni nnkan akoonu wọn nibikibi ti wọn lọ ninu ọgba digita ti intanẹẹti alailakoso._ +- **[Farcaster](https://farcaster.xyz/)** - _Farcaster jẹ nẹtiwọọki awujọ alailakoso ti o to. O jẹ ilana to ṣi sile to le ṣe atilẹyin ọpọlọpọ awọn onibaara, gẹgẹ bi imeeli._ + +## Awọn nẹtiwọki awujọ Web2 lori Ethereum {#web2-social-networks-and-ethereum} + +Awọn pepe awujọ abinibi [Web3](/glossary/#web3) kii ṣe awọn nikan lo n gbiyanju lati ṣafikun imọ-ẹrọ blockchain sinu ikanni ajọlo. Ọpọlọpọ awọn pepe to ni akoso tun n gbero lati se apapo Ethereum sinu ero wọn: + +### Reddit {#reddit} + +Reddit ni [awon Maaki Awujo to lokiki](https://cointelegraph.com/news/reddit-to-reportedly-tokenize-karma-points-and-onboard-500m-new-users), eyiti o jẹ awọn token ERC-20 ti awọn olumulo le gba nipasẹ fifiranṣẹ ojulowo akoonu ati idasi awọn awujo ori ayelujara (awọn subreddits). O le se irapada awọn token wonyi laarin subreddit lati gba awọn eto ati anfaani ara oto. Fun iṣẹ akanṣe yii, Reddit n ṣiṣẹ pẹlu Arbitrum, nẹtiwọki [ipele 2](/glossary/#layer-2)ti a ṣe lati ṣe imugbooro awọn idunadura Ethereum. + +Eto naa ti wa laaye bayii, pẹlu r/CryptoCurrency subreddit[ṣiṣiṣẹ ẹya Awọn maaki Awujo tire ti a pe ni “Moons”](https://www.reddit.com/r/CryptoCurrency/wiki/moons_wiki). Ni ibamu si apejuwe ile-ise, Moons “n fun awọn alatejade, awọn alasọye, ati awọn alabojuto ni ere fun awọn ilowosi wọn si subreddit naa.” Nitoripe awọn token wọnyi wa lori blockchain (awọn olumulo gba wọn ninu awọn woleeti), wọn jẹ olominira ti Reddit ati pe a ko le mu wọn lọ. + +Yato si lilo Awọn maaki Awujo lati ṣii awọn ẹya pataki, awọn olumulo le tun ṣowo wọn fun owo bébà lori awọn pasipaaro. Bakanaa, Awọn maaki Awujo ti olumulo kan ni sọ ipa wọn lori ilana ṣiṣe ipinnu laarin awujo. + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +### Awọn arokọ {#articles} + +- [Sise alailakoso ikanni ajọlo: Itọsọna kan si akopọ awujo Webs3 - Coinbasestack](https://www.coinbase.com/blog/decentralizing-social-media-a-guide-to-the-web3-social-stack) - _Coinbase Ventures_ +- [Awọn nẹtiwọọki Awujọ Jẹ Anfaani Alailakoso Nla To Kan](https://www.coindesk.com/tech/2021/01/22/social-networks-are-the-next-big-decentralization-opportunity/) — _Ben Goertzel_ +- [Web3 di ileri ti alailakoso, awọn nẹtiwọọki awujọ to ni agbara awujo mu](https://venturebeat.com/2022/02/26/web3-holds-the-promise-of-decentralized-community-powered-social-networks/) — _Sumit Ghosh_ +- [Akopọ Aaye Ikanni Ajolo Blockchain](https://www.gemini.com/cryptopedia/blockchain-social-media-decentralized-social-media) — _Gemini Cryptopedia_ +- [Bi Blockchain Ṣe Le Yanju Aṣiri Ikanni Ajolo](https://www.investopedia.com/news/ethereum-blockchain-social-media-privacy-problem-linkedin-indorse/) — _Prableen Bajpai_ +- [Alailakoso to pe fun Awọn Nẹtiwọọki Awujọ](https://www.varunsrinivasan.com/2022/01/11/sufficient-decentralization-for-social-networks) — _Varun Srinivasan_ + +### Videos {#videos} + +- [Alaye Ikanni Ajolo Alailakoso](https://www.youtube.com/watch?v=UdT2lpcGvcQ) — _Coinmarketcap_ +- [Deso Blockchain fẹ So Ikanni Ajolo di Alailakoso](https://www.youtube.com/watch?v=SG2HUiVp0rE) — _Bloomberg Technology_ +- [Ọjọ iwaju ti Ikanni Ajolo Alailakoso w/ Balaji Srinivasan, Vitalik Buterin, Juan Benet](https://www.youtube.com/watch?v=DTxE9KV3YrE) — _ETHGlobal_ + +### Àwọn àwùjọ {#communities} + +- [r/CryptoCurrency subreddit](https://www.reddit.com/r/CryptoCurrency/) diff --git a/public/content/translations/yo/staking/dvt/index.md b/public/content/translations/yo/staking/dvt/index.md new file mode 100644 index 00000000000..9bd57b3bdea --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/staking/dvt/index.md @@ -0,0 +1,91 @@ +--- +title: Ìmọ̀ ẹ̀rọ olùṣàyẹ̀wò onípínpín +description: Ìmọ̀ ẹ̀rọ olùṣàyẹ̀wò onípínpín jẹ ki iṣẹ pinpin ti olufọwọsi Ethereum nipasẹ awọn opolopo ẹgbẹ ṣeé ṣe. +lang: yo +--- + +# Ìmọ̀ ẹ̀rọ olùṣàyẹ̀wò onípínpín {#distributed-validator-technology} + +Imọ-ẹrọ olufọwọsi onipinpin (DVT) jẹ ọna si aabo olufọwọsi ti o tan kaakiri iṣakoso kokoro ati bibuwolu awọn ojuse kaakiri awọn ẹgbẹ pupọ, lati dinku awọn aaye ikuna ẹyọkan, ati fikun agbara olufọwọsi. + +O ṣe eyi nipasẹ **pipin kokoro ikọkọ** ti a lo lati ni daabo bo olufọwọsi **kaakiri ọpọlọpọ awọn kọnputa** ti a ṣeto si “iṣupọ”. Anfaani ti eyi ni pe o jẹ ki o ṣoro pupọ fun awọn ikọlu lati ni iraye si kokoro, nitori pe ko wa ni afipamo ni kikun lori ẹrọ kan ṣoṣo. O tun n gbanilaaye fun diẹ ninu awọn nodu lati kuro lori ayelujara, nitori wíwọlé pataki le ṣee ṣe nipasẹ ipin ti awọn ero inu iṣupọ kọọkan. Eyi dinku awọn aaye ikuna ẹyọkan latara nẹtiwọọki naa ati jẹ ki gbogbo olufọwọsi ṣeto diẹ sii. + +![Aworan to n ṣafihan bawo ni kokoro olufowosi ẹyọkan se je pinpin si awon ipin kokoro ati apinkiri si awon opolopo nodes pelu oriṣiriṣi eya ara.](./dvt-cluster.png) + +## Kini idi ti a fi nilo DVT? {#why-do-we-need-dvt} + +### Aabo {#security} + +Awọn olufọwọsi ṣe ipilẹṣẹ awọn orisii kokoro ikọkọ meji: awọn kokoro olufọwọsi fun ikopa ninu isokan ati awọn kokoro yiyọ kuro fun iraye si awọn owo. Lakoko ti awọn olufọwọsi le se aabo awọn kokoro yiyọ kuro si ibi ipamọ tutu, awọn kokoro ikọkọ olufọwọsi gbọdọ wa ni ori ayelujara nigbagbogbo. Ti kokoro ikọkọ olufọwọsi kan ba ti ohun ti ko pamo mo, olukọlu le ṣakoso olufọwọsi, ti o le ja si idinku tabi pipadanu ETH oludokowo naa. DVT le ṣe iranlọwọ lati din eewu yii ku. Eyi ni bii: + +Nipa lilo DVT, awọn oludokowo le kopa ninu idokowo lakoko titọju kokoro ikọkọ olufọwọsi ni ibi ipamọ tutu. Eyi jẹ aṣeyọri nipasẹ piparoko kokoro olufowosi kikun to je ojulowo ati lẹhinna pipin si awọn ipin pataki. Awọn ipin kokoro n gbe lori ayelujara, won si je pinpin si awọn nodu pupọ eyiti o jẹ ki iṣẹ pinpin ti olufọwọsi ṣiṣẹ. Eyi ṣee ṣe nitori awọn olufọwọsi Ethereum lo awọn ibuwọlu BLS ti o jẹ afikun, eyi tumo si pe kokoro ni kikun le je atunṣe nipasẹ sisọpọ awọn ẹya ara wọn. Eyi n gba oludokowo laaye lati tọju kokoro olufowosi, ojulowo to kun ni aabo kuro lori ayelujara. + +### Ko si oju kan ti ikuna {#no-single-point-of-failure} + +Nigbati olufọwọsi ba je pinpin kaakiri awọn opolopo adarí ẹ̀rọ ati awọn opolopo ero, o le koju ohun elo kọọkan ati awọn ikuna sọfitiwia laisi kikuro lori ayelujara. Ewu awọn ikuna tun le dinku nipa lilo ohun elo oniruuru ati awọn atunto sọfitiwia kaakiri awọn nodu inu iṣupọ kan. Agbara yii ko si fun awọn atunto olufọwọsi nodu kan - o wa lati ipele DVT naa. + +Ti ọkan ninu awọn eya ti ẹrọ kan ninu iṣupọ ko ba sise (fun apẹẹrẹ, ti awọn adarí ẹ̀rọ mẹrin ba wa ninu iṣupọ olufọwọsi ati pe ọkan lo onibara kan ni pato to ni asise ero), awọn miiran rii daju pe olufọwọsi naa n ṣiṣẹ. + +### Ifowosowopo {#decentralization} + +Iṣẹlẹ to dara julọ fun Ethereum ni lati ni ọpọlọpọ awọn olufọwọsi to n ṣiṣẹ ni ominira bi o ti ṣee ṣe to. Bibẹẹkọ, awọn olupese didokowo diẹ ti di olokiki pupọ ati akanti fun ipin pataki ti idokowo ETH lapapọ lori nẹtiwọọki naa. DVT le gba awọn adarí ẹ̀rọ laaye lati wa lakoko ti o n tọju sise alailakoso ti idokowo. Eyi jẹ nitori awọn kokoro fun olufọwọsi kọọkan je pinpin kaakiri ọpọlọpọ awọn ero ati pe yoo gba ikọlu pupọ fun olufọwọsi kan lati yipada si aida. + +Laisi DVT, o rọrun fun awọn olupese idokowo lati ṣe atilẹyin fun ọkan tabi meji awọn atunto onibara nikan fun gbogbo awọn olufọwọsi wọn, mimu ipa ti asise ero onibara kan ga. DVT le ṣee lo lati tan eewu naa kale opolopo awọn atunto onibara ati ohun elo oriṣiriṣi, ṣiṣẹda agbara nipasẹ oniruuru. + +**DVT n fun Ethereum ni awọn anfaani wọnyi:** + +1. **Alailakoso** ti ijẹrisi idokowo Ethereum +2. Ṣe idaniloju **ìwàláàyè** ti nẹtiwọọki naa +3. Ṣẹda olufọwọsi **ifarada àṣìṣe** +4. **Ìgbẹ́kẹ̀lé ti dín kù** iṣẹ olufọwọsi +5. **Idinku gige** ati awọn eewu àkókò aisi lori ayelujara +6. **Mimu oniruuru** (onibara, ibudo data, ipo, ilana, ati bẹbẹ lọ) dara si +7. **Imudara aabo** ti iṣakoso pataki olufọwọsi + +## Bawo ni DVT ṣe n ṣiṣẹ? {#how-does-dvt-work} + +Ojutu DVT kan ni awọn eya wọnyi: + +- **[Pinpin aṣiri Shamir](https://medium.com/@keylesstech/a-beginners-guide-to-shamir-s-secret-sharing-e864efbf3648)** - Lilo awọn olufọwọsi [awọn kokoro BLS](https://en.wikipedia.org/wiki/BLS_digital_signature). Olukuluku BLS "awon ipin kokoro" ("awon ipin kokoro") le ṣe kopo sinu kokoro apapo kan (ibuwọlu). Ni DVT, kokoro ikọkọ fun olufọwọsi jẹ ibuwọlu BLS apapọ ti adari ero kọọkan ninu iṣupọ. +- **[Eto ibuwọlu ààlà](https://medium.com/nethermind-eth/threshold-signature-schemes-36f40bc42aca)** - Ṣe ipinnu nọmba awọn ipin kokoro kọọkan ti o nilo fun awọn iṣẹ ibuwolu, fun apẹẹrẹ, 3 ninu 4. +- **[Ipilẹṣẹ kokoro onipinpin (DKG)](https://medium.com/toruslabs/what-distributed-key-generation-is-866adc79620)** - Ilana cryptographic ti o ṣe ipilẹṣẹ awọn ipin kokoro ati pe a lo lati pin kaakiri awọn ipin ti kokoro olufọwọsi to wa tẹlẹ tabi tuntun si awọn nodu inu iṣupọ kan. +- **[Iṣiro Egbe pupo (MPC) ](https://messari.io/report/applying-multiparty-computation-to-the-world-of-blockchains)** - Kokoro olufọwọsi ni kikun ti wa ni ipilẹṣẹ ni ikoko nipa lilo iṣiro ẹgbẹ pupọ. Kokoro kikun ni a ko mọ rara fun adari ero kọọkan—wọn mọ apakan tiwọn nikan (“ipin” wọn). +- **Consensus protocol** Ilana ifohunsokan yan nodu kan lati jẹ onimọran bulooku naa. Wọn pin bulọọku pẹlu awọn nodu miiran ninu iṣupọ, ti o ṣafikun awọn ipin kokoro wọn si ibuwọlu apapọ. Nigbati awọn ipin kokoro to to ba ti ni akojọpọ, a dabaa bulọoku naa lori Ethereum. + +Awọn olufọwọsi ti a pin kaakiri ni ifarada asise ti a ṣe sinu won ati pe o le ma ṣiṣẹ koda ti diẹ ninu awọn nodu kọọkan ba kuro lori ayelujara. Eyi tumọ si pe iṣupọ naa lagbara paapaa ti diẹ ninu awọn nodu inu rẹ ba yipada lati jẹ aida tabi ọlẹ. + +## Awon isele lilo DVT {#dvt-use-cases} + +DVT ni àwọn ìyọrísí pataki fun ile-iṣẹ idokowo gbigbooro: + +### Awon oludokowo aladase {#solo-stakers} + +DVT tun gba idokowo ti ko ni àbójútó nipasẹ gbigba ọ laaye lati pin kọkọrọ olufowosi re kaakiri awon nodu jíjìnnà lakoko ti o tọju kokoro kikun kuro lori ayelujara. Eyi tumọ si pe awọn oludokowo ko nilo dandan lati ṣeto fun ohun elo, lakoko pinpin awọn ipin kokoro le ṣe iranlọwọ lati fun wọn lagbara lati dojuko awon akolu to le waye. + +### Aba bi iṣẹ (saas) {#saas} + +Awọn adari ero (bii awọn akojopo idokowo ati awọn oludokowo ile-ise) ti won sakoso ọpọlọpọ awọn olufowosi le lo DVT lati din ewu wọn ku. Nipa pinpin awọn amayederu wọn, wọn le ṣafikun apọju si awọn iṣẹ wọn ati ayipada si orisirisi ohun elo ti wọn lo. + +DVT sajopin ojuse fun iṣakoso kokoro kaakiri awọn ọpọlọpọ nodu, to tumo si pe won le sajopin awon inawo ise miiran. DVT tun le din eewu iṣiṣẹ ku ati awọn idiyele ibanigbofo fun awọn olupese idokowo. + +### O ma ji awọn adagun {#staking-pools} + +Nitori awọn eto olufowosi idiwon, o pondandan fun awon olupese didokowo owo ati awon akojopo didokowo lati ni awon ipele orisirisi ti igbekele adari ero kan niwon igba ti awon ere ati ofo je ti awujo jakejado akojopo naa. Wọn tun wa gbẹkẹle awọn adari ero si lati daabobo awọn kokoro bibuwolu nitori, titi di bayi, ko si aṣayan miiran fun wọn. + +Paapaa botilẹjẹpe awọn akitiyan ti a ṣe lati tan eewu nipasẹ pinpin awọn idokowo kaakiri awọn adari ero pupọ ka, adari ero kọọkan tun ṣakoso idokowo pataki ni ominira. Gbigbekele adari ero kan mu eewu to lagbara dani ti wọn ba jẹ aiṣedeede, ni adojuko aisise, gba abode, tabi ṣe ilodisi. + +Nipa lilo DVT, igbẹkẹle ti a beere lowo awọn adari ero ti dinku pupọ. **Awọn akojopo le jẹ ki awọn adari ero di idokowo mu lai nilo abojuto awọn kokoro olufọwọṣi ** (nitori pe awon ipin kokoro nikan ni won n lo). O tun n gbanilaaye lati pin awon idokowo to ni isakoso laarin awọn adari ero diẹ sii (fun apẹẹrẹ, dipo nini adari ẹrọ kan ti n ṣakoso awọn olufọwọsi egberun kan, DVT n jẹ ki awọn olufọwọsi wọnyẹn ṣiṣẹ ni apapọ nipasẹ awọn opolopo adari ero). Awọn atunto adari ero oniruuru yoo rii daju pe ti adari ero kan ba ja lule, awọn miiran yoo tun ni anfaani lati jẹri. Eleyi yorisi afikun ati ipinya ti o n yori si iṣẹ to dara julọ ati idurosinsin, nigba mimu ere posi. + +Anfaani miiran lati dinku igbẹkẹle adari ero kan ni pe awọn akojopo idokowo le gba diẹ sii ti ilowosi adari ero ti ko nilo igbanilaaye. Nipa ṣiṣe eyi, awọn iṣẹ le se dinku eewu wọn ati atilẹyin alailakoso Ethereum nipa lilo awọn adari ero ti ko nilo igbanilaaye ati ti a satojo, fun apẹẹrẹ, nipa amupapo oludokowo kekeke diẹ sii pẹlu awọn oludokowo nla. + +## Awọn ifasilẹ to le waye ni ti lilo DVT {#potential-drawbacks-of-using-dvt} + +- **Awon eya afikun** - ṣisafihan nodu DVT kan ṣafikun eya miiran ti o le ṣee ko jẹ aṣiṣe tabi ipalara. Ọna kan lati dena eyi ni lati gbiyanju fun awọn imuse opolopo ti nodu DVT, to tumọ si pe ọpọlọpọ awọn onibaara DVT (bakanna bi awọn onibara pupọ se wa fun awon ipele ifohunsokan ati imusise). +- **Awọn ìdiyele ìṣiṣẹ́** - bi DVT ṣe n pin olufowosi laarin awọn ẹgbẹ pupọ, awọn nodu pupọ wa ti a nilo fun iṣẹ dipo nodu kan, eyiti to mu awọn idiyele ìṣiṣẹ́ wa. +- **Ó ṣeé ṣe kí àkókò ìdúró pọ̀ sí** - Niwọn igba ti DVT n lo ilana ifohunsokan kan lati ṣaṣeyọri ifohunsokan laarin awọn nodu pupọ to n mu olufowosi kan sise, o ṣeé ṣe ko mu àkókò ìdúró pọ̀ sí. + +## Further Reading {#further-reading} + +- [Awon eya ara ohun elo olufowosi to je pinpin ti Ethereum (ipele giga)](https://github.com/ethereum/distributed-validator-specs) +- [Awon eya ara ti imo-ero olufowosi to je pinpin ti Ethereum](https://github.com/ethereum/distributed-validator-specs/tree/dev/src/dvspec) +- [Ohun elo àfihàn ti pinpin asiri Shamir](https://iancoleman.io/shamir/) diff --git a/public/content/translations/yo/staking/pools/index.md b/public/content/translations/yo/staking/pools/index.md new file mode 100644 index 00000000000..997987d48a0 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/staking/pools/index.md @@ -0,0 +1,86 @@ +--- +title: Ìdókòwò alápapọ̀ +description: Isọniṣoki nípa bíbẹrẹ idokowò ETH alapapọ +lang: yo +template: staking +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/staking/leslie-pool.png +alt: Eránko Imado Lesli tí o ǹ luwẹ ninu puulu. +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Dokowò ki o sí jèrè pẹ̀lú iyekiye ETH nipasẹ bí gbimọpọ pèlú àwọn yòóku + - Fí ábálá to le sílẹ ki o fí iṣakoso iṣẹ siṣayẹwo fún àwọn ẹlẹgbẹ-kẹta + - Ní àwọn tọ́kẹ̀n idokowò ninu wọlẹẹti rẹ +--- + +## Kí ní didokowò alapapọ? {#what-are-staking-pools} + +Idokowò alapapọ ní ìlànà ibaṣepọ lati jẹ kí àwọn oni iye ETH kereje gbimọpọ lati ní ETH mejileelọgbọn tí wọn nilo làti ṣeto akojọpọ kókóró oluṣayẹwo. Iṣẹ́ ìdokowò apapọ ko ba ìlànà ìbílẹ̀ mu làárín ìlànà náà, ìdí ní yii ti ojutu fí wà lori ìlànà miirań láti kojú èyí. + +Àwọn idokowò pupọ ma ń ṣiṣẹ pọ pẹ̀lú lilo adehún ọlọgbọn, nibití owó lẹ di fifipamọ sí ori adehún ọlọgbọn, eyi tí yoo ṣakoso ati itọpinpin idokowò rẹ, bakan na fùn o ni tọ́kẹ̀n ti o ṣe deede iye owó rẹ. Àwọn àkójọpọ̀ mìíran le ma lo adehún ọlọgbọn ti wọn sí lo ìdúnàádúrà mìíràn dipo rẹ. + +## Kí ní idi lati dokowò pẹ̀lú àkójọpọ̀? {#why-stake-with-a-pool} + +Ní afikún si àwọn àǹfààní ti ati sọ tẹle ninu [ọ̀rọ̀-agbekale idokowò](/staking/), didokowò nipasẹ àkójọpọ̀ wa pẹ̀lú àwọn èrè ailẹgbẹ. + + + + + + + + + +## Àwọn nǹkan tó yẹ kó o ronú lé lórí {#what-to-consider} + +Ìdokowó alapapọ ko sí ní ìlànà Ẹ́tẹ́ríọ́mù, ṣùgbọ́n bi àwọn oluṣamulo se beere fun didokowò pẹ̀lú iye ti ko to ETH mejilelọgbọn, àwọn ọpọlọpọ ojutu si tí wa fún wọn. + +Àkójọpọ̀ kọọkan ati awọn irinṣẹ tabi awọn iwe adehun ọlọgbọn ti wọn lo ti a ti kọ nipasẹ awọn ẹgbẹ oriṣiriṣi, ati pe ọkọọkan wa pẹlu awọn anfani ati awọn ewu. Àwọn àkójọpọ̀ gba olúṣamulo láàye lati paarọ ETH fún tọ́kẹ̀n to ṣe deede ETH idokowò. Tọ́kẹ̀n wúlò nitori pe yoo je ki àwọn olúṣamulo paaro iyekiye ETH sì deede iye èrè tọ́kẹ̀n tí o kojọ nípaṣe didokowò tí o so mọ okunfa idokowò ETH(ati ni idakeji) lori pasiparo alailakoso botiwulẹ jẹ pẹ iye ETH idokowò gangan wa lorí ipele apapọ. Eyi túnmọ sí pe ipasípáàrọ sẹhin siwaju lati didokowò-ETH elèrè ati "ojulowo ETH" yara, rorún osí tún wa ní gbogbo iye ETH méjìlélọ́gbọ̀n. + +Àwọn tọ́kẹ̀n ìdokowó-ETH má ń ṣe bi katẹẹli níbítí iye ETH ìdokowò toba pọ yoo wa ní akoso àwọn ileṣe alakoso ààrin dípò ifọnka sí ọdọ gbogbo eniyan olominira. Eyi ṣẹda awọn ipo fun ìfòfinde tabi yiyo iwulo. Gbedẹkẹ didokowò gbọdọ jẹ lilo oluṣayẹwo lati ọdọ àwọn eniyán lori ẹrọ wọn ni igbakigba. + +[Díẹ̀ si lori ewu fifi tọ́kẹ̀n dokowò](https://notes.ethereum.org/@djrtwo/risks-of-lsd). + +Atọka ẹya ni a lo ni isalẹ yii lati ṣafihàn àwọn agbara tabi aipeye tí àkójọpọ̀ ìdókòwò tí a ṣàtòjọ lè ni. Lo abala yi gẹgẹ bí itọka fún bí a ṣe ṣàlàyé àwọn ẹya wonyi ti o ba fẹ mú àkójọpọ̀ lati darapọ mọ. + + + +## Ṣ'awarí àwọn àkójọpọ̀ idokowò {#explore-staking-pools} + +Àwọn aṣayàn pọ loriṣirṣi lati ran o lọwọ pẹ̀lú iṣeto rẹ. Lo àwọn olutọka òkè yi fún iranlọwọ ilo àwon irinṣẹ isale wọnyi. + + + + + +Jọ̀wọ́ ṣàkíyèsí pàtàkì yíyan iṣẹ́ tó mú [yiyatọ onibaara](/developers/docs/nodes-and-clients/client-diversity/) ni ọkunkundun, nitori pe yòó je ki ààbo nẹtiwọọki nipọn si, yòó si ṣe adinku ewu. Àwọn iṣẹ́ tí wọn ni ẹri kikere ilo onibàára ni itọkasi "execution client diversity" ati "consensus client diversity." + +Ní àbá irinṣẹ idokowò tí a padanu? Boju wo àwọn [ìlànà kikojọ ọja](/contributing/adding-staking-products/) lati mo bi wọn ba dangajia, ki o ṣi fa won kale fún àtúnyẹ̀wò. + +## Awon ibere gbogbo ìgbà {#faq} + + +Ní gbogbo igba, a ma ń fún àwọn oludokowò ni tọ́kẹ̀n idokowò ERC-20 èyí tó ṣe déédéé pẹ̀lú iye ETH tí wọn fi dokowò ati èrè. Ní lọkan pe àwọn àkójọpọ̀ yoo pin èrè idokowò fún àwọn oluṣamulo ni ìlànà otọọtọ, ṣùgbọ́n eleyii ni o wọpọ. + + + +Ni bayi! Igbesoke otún netiwọọki Shanghai/Capella ṣẹlẹ ní oṣu kẹrin odún 2023, tí o si mu ìlànà gbigba owo idokowo jade wa. Àwọn akanti olusayewo tí o ń ṣe atilẹyin fún àkójọpọ̀ idokowò tí ni agbara ati kuro ati yiyọ ETH sinu adiresi ti won ba fẹ bayii. Eyi fún o ni agbara lati gba ida idokowò ETH rẹ. Ṣayẹwo pẹ̀lú olupese rẹ lati mọ bí wọn ṣe ni atilẹyin fún ìlànà yi. + +Ní ọna mìíran, àwọn àkójọpọ̀ ti o gba lilo ERC-20 fún idokowò gba àwon oluṣamulo laaye lati dunadura tọ́kẹ̀n yii ni oja itagbangba, fún o laye lati ta ipo didokowò rẹ, ṣe ayọkuro lai ni lati yọ ETH gangan kuro nínu adehún idokowò. + +Díẹ̀ si lori yiyọ kuro idokowò + + + +Àwọn ibamu pọ lààrin aṣayan idokowò aladapọ ati pasiparọ alakoso ààrin, bi agbara lati dokowò pẹ̀lú iye ETH kekere ti wọn kopọ lati ṣeda àwọn oluṣayẹwo. + +Kò dà bi pasiparo ààrin, àwọn aṣayan idokowò alapapọ yooku ṣamulo adehún ọlọgbọn ati/tabi tọ́kẹ̀n idokowò, ti o saba ma ǹ je tọ́kẹ̀n ERC-20 ti o le ní ninu wọlẹẹti rẹ ati tita tabi rira bi eyikeyi tọ́kẹ̀n. Eyi jẹ ipele ominira ati ààbo nipasẹ fifún o ni akoso àwọn tọ́kẹ̀n rẹ, ṣùgbọ́n ko ni fún o ni akoso tààra lori onibàára oluṣayẹwo ti o ń jeri fún o lehin. + +Àwọn aṣayan idapọ mìí wa ni alailakoso ju àwọn iyoku lọ ti o ba jẹ tí nóòdu ti o ṣe atilẹyìn fún wọn. Lati ṣe igbelarugẹ ilera ati alailakoso netiwọọki, a gba àwọn oludokowò niyanju lati mú iṣẹ́ aladapọ tì o mu adarí ẹ̀rọ nóòdu alailakoso, ti ko nilo igbanilaaye ṣiṣẹ́. + + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +- [The Ethereum Staking Directory](https://www.staking.directory/) - _Eridian and Spacesider_ +- [Staking with Rocket Pool - Staking Overview](https://docs.rocketpool.net/guides/staking/overview.html) - _RocketPool docs_ +- [Staking Ethereum With Lido](https://help.lido.fi/en/collections/2947324-staking-ethereum-with-lido) - _Lido help docs_ diff --git a/public/content/translations/yo/staking/saas/index.md b/public/content/translations/yo/staking/saas/index.md new file mode 100644 index 00000000000..f71025f9e28 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/staking/saas/index.md @@ -0,0 +1,95 @@ +--- +title: Ìdókòwò gẹ́gẹ́ bíi iṣẹ́ kan +description: Isọniṣoki nípa bíbẹrẹ idokowò ETH alapapọ +lang: yo +template: staking +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/staking/leslie-saas.png +alt: Leslie, erinmindo to n fo ni awọsanma. +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Awọn adari ero nodu ẹgbẹ-kẹta n sakoso iṣẹ ti onibara olufọwọsi rẹ + - Aṣayan nla fun ẹnikẹni ti o ni 32 ETH ti ko ro lorun lati dojuko idiju imo-ero ti yoo ba pade nipase mimu nodu kan sise + - Din igbẹkẹle ku, ki o ṣetọju abojuto awọn kokoro yiyọ owo kuro +--- + +## Kini idokowo gege bi iṣẹ kan? {#what-is-staking-as-a-service} + +Idokowo gege bi iṣẹ kan ("Saas") duro fun ẹya kan ti awọn iṣẹ idokowo ti o fi 32 ETH dokowo fun olufowosi, ṣugbọn gbe awon ise nodu fun adari ero ẹnikẹta. Ilana maa n saba pelu itonisona nipa iseto akoko, pelu ipilese kokoro ati fifi owo si, leyin naa gbigbe awon kokoro wiwole re sori adari ero. Eyi gba iṣẹ naa laaye lati mu olufowosi rẹ sise fun o, nigbagbogbo fun owo sisan ni oṣooṣu. + +## Kini idi fun didokowo pẹlu iṣẹ kan? {#why-stake-with-a-service} + +Ilana Ethereum ko satilẹyin gbigbe ise idokowo fun elomiiran, nitorinaa awọn iṣẹ wọnyi ti je ipese lati yanju ibeere yii. Ti o ba ni 32 ETH fun idokowo, ṣugbọn ko ro e lorun lati sise pẹlu ohun elo, awọn iṣẹ SaaS gba ọ laaye lati gbe ise to le ju nibe fun elomiiran nigbati o ba n gba awon ere bulooku. + + + + + + + + + +## Àwọn nǹkan tó yẹ kó o ronú lé lórí {#what-to-consider} + +Iye awọn olupese SaaS n dagba si lati ṣe iranlọwọ fun ọ lati dokowo ETH re, ṣugbọn gbogbo wọn ni awọn anfaani ati eewu won. Gbogbo awọn aṣayan SaaS nilo awọn ero igbẹkẹle afikun ni akawe si idokowo ile. Awọn aṣayan SaaS le ni afikun koodu fun awọn onibara Ethereum ti ko wa ni ṣiṣi tabi se sayewo. SaaS tun ni ipa iparun lori alailakoso nẹtiwọọki. To da lori iṣeto, o le ma ṣakoso olufowosi rẹ - adari ero le ṣe alaisooto nipa lilo ETH rẹ. + +A lo awọn atọka abuda ni isalẹ lati ṣafihan awọn agbara to ga si awọn ailera ti olupese SaaS ti a satojo re le ni. Lo abala yii bi itọkasi fun bawo ni a ṣe ṣalaye awọn abuda wọnyi nigbati o n yan iṣẹ kan lati ṣe iranlọwọ pẹlu irin-ajo idokowo rẹ. + + + +## Ṣawari awọn olupese iṣẹ idokowo {#saas-providers} + +Ni isalẹ, a ni awọn olupese SaaS to wa. Lo awọn atọka to wa loke lati ṣe iranlọwọ fun ọ nipasẹ awọn iṣẹ wọnyi + + + +### Awọn olupese SaaS + + + +Jọwọ ṣakiyesi pataki ti atilẹyin[oniruuru onibaara](/developers/docs/nodes-and-clients/client-diversity/)bi o ṣe mu aabo nẹtiwọọki dara si, ati adinku eewu rẹ. Àwọn iṣẹ́ tí wọn ni ẹri kikere ilo onibàára ni itọkasi "execution client diversity" ati "consensus client diversity." + +### Awọn Olupilese Kokoro + + + +Ni aba kan fun olupese iṣẹ bi idokowo ti a padanu? Boju wo àwọn [ìlànà kikojọ ọja](/contributing/adding-staking-products/) lati mo bi wọn ba dangajia, ki o ṣi fa won kale fún àtúnyẹ̀wò. + +## Awon ibere gbogbo ìgbà {#faq} + + +Awọn eto yoo yatọ lati olupese-si-olupese, ṣugbọn o wọpọ pe wa ni itọsọna nipa iseto eyikeyi awọn kokoro iwole ti o nilo (ọkan fun 32 ETH kan), gbigbe awon eleyii sori olupese re lati gba won laaye lati se ifowosi fun o. Awọn kokoro iwole nikan ko funni ni eyikeyi agbara lati yọ owo kuro, gbigbe owo, tabi na owo rẹ. Sibẹsibẹ, wọn pese agbara lati dibo fun ifohunsokan, eyiti won ko ba ṣe daradara ni awọn ijiya ti aisi lori ayelujara ninu tabi gige. + + + +Beeni. Akanti kọọkan ni awon kokoro BLS iwoleati awon kokoro BLS yiyo owo kuro. Fun olufowosi lati jẹri si ipo ise, kopa ninu awọn igbimọ sync dabaa awọn bulọọku, awọn kokoro iwole gbọdọ je iraayesi nipasẹ onibaara olufowosi. Iwọnyi gbọdọ wa ni asopọ si Intanẹẹti ni ona kan, ati pe ti a kasi gege bii awon kokoro "gbigbona". Eyi jẹ ibeere fun olufọwọsi rẹ lati ni anfani lati jerii si, nitorinaa awọn kokoro ti a lo lati gbe tabi yo owo kuro wa ni iyasoto fun awọn idi aabo. + +Awọn kokoro yiyọ owo kuro BLS ni a lo lati fowosi ifiranṣẹ akoko kan to kede akanti ipele imusise wo ni awon ere idokowo ati awon owo to n jade gbodo lo si. Ni kete ti won ba ti kede ifiranṣẹ yii awon kokoroyiyọ owo kuro BLS ni a ko nilo mo. Dipo, iṣakoso awọn owo ti a yọ kuro ti je ise ti o gbe fun adirẹsi ti o pese titi lai. Eyi n gba ọ laaye lati ṣeto adirẹsi yiyọ owo kuro to wa ni aabo nipasẹ ibi ipamọ tutu tirẹ, to se adinku eewu si ọwọ olufowosi re, koda ti elomiiran ba ṣakoso awọn kokoro iwole olufọwọsi rẹ. + +Imudojuiwon awọn iwe-ẹri yiyọ owo kuro ni igbesẹ to se pataki lati mu ki awọn yiyọ owo kuro waye\*. Ilana yii pelu pipilese awon kokoro yiyo owo kuro nipa lilo ọrọ irugbin aránnilétí rẹ. + +Rii daju pe o fi oro irugbin yi pamo tabi iwọ ko ni le pilese awon kokoro yiyo owo kuro re nigbati akoko ba de. + + \ * Oludokowo to pese adirẹsi yiyọ owo kuro pẹlu owo ìfipamọ́ ibẹrẹ ko nilo lati ṣeto eyi. Ṣayẹwo pẹlu olupese SaaS rẹ fun atilẹyin nipa bawo ni o se le ṣeto olufọwọsi rẹ. + + + +Awọn owo iyọkuro ti idokowo ti wa ni imuse ni igbesoke Shanghai/Capella ni Oṣu kẹrin, odun 2023. Oludokowo nilo lati pese adirẹsi yiyọ owo kuro (ti ko ba je ipese lori iìfipamọ́ owo akọkọ), ati awọn sisan ere yoo bẹrẹ si ni je pinpin kaakiri laifowoyi lori ipilẹ igbakọọkan ni gbogbo ọjọ diẹ. + +Awọn olufowosi le tun jade kuro ni kikun bi olufowosi kan, eyiti yoo ṣii ETH wọn to ku fun yiyọ kuro. Awọn akanti to ti pese adirẹsi yiyọ owo kuro ti o ti pari ilana jijade kuro yoo gba gbogbo owo wọn to ku sinu adiresi yiyo owo kuro ti won pese nigba sisayewo olufowosi to n bo. + +Díẹ̀ si lori yiyọ kuro idokowò + + + +Nipa lilo olupese SaaS, o n gbe iṣẹ ti nodu rẹ fun ẹlomiran. Eyi wa pẹlu eewu iṣẹ ṣiṣe node ti ko dara, eyiti ko si ninu iṣakoso rẹ. Ninu iṣẹlẹ ti olufowosi rẹ je gige, owo yooku olufowosi re yoo gba ijiya won yoo si yo kuro ni tipatipa lati inu akojopo olufowosi. + +Lẹhin ipari ti gige/ilana jijade, awọn owo wọnyi ni yoo je gbigbe si adirẹsi yiyọ owo kuro ti a yan fun olufowosi naa. Eyi nilo pipese adirẹsi yiyọ owo kuro lati mu ṣiṣẹ. Eyi ti le je ipese ni afipamo owo akọkọ. Bi ko ba ri be, wa nilo lati lo awọn kokoro yiyọ owo kuro olufowosi lati buwolu ifiranṣẹ kan ti yoo safihan adirẹsi yiyọ owo kuro kan. Ti o ko ba pese adirẹsi yiyọ owo kuro, awọn owo yoo wa ni titiipa titi digba ti o ba pese re. + +Kan si olupese SaaS kọọkan fun awọn alaye diẹ sii lori eyikeyii awọn asayan idaniloju tabi ibanigbofo, ati fun awọn ilana lori bi o ṣe le pese adirẹsi yiyọ owo kuro. Ti o ba fẹ lati wa ni iṣakoso ni kikun ti iṣeto olufọwọsi rẹ, kọ ẹkọ diẹ sii nipa bi o ṣe le dase idokowo ETH re. + + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +- [The Ethereum Staking Directory](https://www.staking.directory/) - _Eridian and Spacesider_ +- [Evaluating Staking Services](https://www.attestant.io/posts/evaluating-staking-services/) - _Jim McDonald2020_ diff --git a/public/content/translations/yo/staking/solo/index.md b/public/content/translations/yo/staking/solo/index.md new file mode 100644 index 00000000000..089e07a163e --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/staking/solo/index.md @@ -0,0 +1,206 @@ +--- +title: Home stake your ETH +description: An overview of how to get started home staking your ETH +lang: yo +template: staking +emoji: ":money_with_wings:" +image: /images/staking/leslie-solo.png +alt: Leslie ẹfọ̀n lori eya komputa tirẹ. +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Gba awọn ere ti o pọju taara lati Ilana fun fifi olufọwọṣi rẹ ṣiṣẹ daradara ati wiwa lori ayelujara + - Ṣiṣe awọn ohun elo ile ati tikalararẹ fi kun aabo ati alailakoso ti nẹtiwọki Ethereum + - Yọ igbẹkẹle, ati ki o si ma fi iṣakoso ti awọn kokoro si awọn owo rẹ sile +--- + +## What is home staking? {#what-is-solo-staking} + +Home staking is the act of [running an Ethereum node](/run-a-node/) connected to the internet and depositing 32 ETH to activate a [validator](#faq), giving you the ability to participate directly in network consensus. + +**Home staking increases the decentralization of the Ethereum network**, making Ethereum more censorship-resistant and robust against attacks. Awọn ọna idokowo miiran le ma ṣe iranlọwọ fun nẹtiwọọki naa ni awọn ọna kanna. Home staking is the best staking option for securing Ethereum. + +Nodu Ethereum kan ni onibaara ipele mimusise, ati onibaara ipele ifohunsokan. Awọn onibaara wọnyi jẹ sofitiwia ti o ṣiṣẹ pọ, pẹlu eto ti o wulo ti awọn kokoro iwole, lati jẹrisi si awon idunadura ati bulooku, jẹrisi olori ilana naa, ijerisi akopo, ati awon bulooku idabaa. + +Home stakers are responsible for operating the hardware needed to run these clients. Idabaa gidi wa pe ki o lo ero to wa fun eyi nikan ti wa dari lati ile–eleyii je anfaani pataki si ilera netiwooki naa. + +A home staker receives rewards directly from the protocol for keeping their validator properly functioning and online. + +## Why stake home? {#why-stake-solo} + +Home staking comes with more responsibility but provides you with maximum control over your funds and staking setup. + + + + + + + +## Considerations before home staking {#considerations-before-staking-solo} + +As much as we wish that home staking was accessible and risk free to everyone, this is not reality. There are some practical and serious considerations to keep in mind before choosing to home stake your ETH. + + + +Nigbati o ba n dari nodu re, o ye ki o lo akoko die lati ko bi won se n lo sofitiwia ti o yan. Eyi pẹlu kika iwe ti o yẹ, ki o si wa pelu awọn ikanni ibaraẹnisọrọ ti awọn ẹgbẹ olupilese wọnyẹn. + +Bi o ba se loye sofitiwia ti o n sise pelu si ati bi ijeri sii idokowo se n sise, beeni eewu gege bi oludokowo a se dinku si, beeni a de se rorun si lati yanju isoro kankan to le waye gege bi adari ero nodu. + + + +Eto nodu nilo ipele itunu to loye nigbati o ba n ṣiṣẹ pẹlu awọn kọnputa, botilẹjẹpe awọn irinṣẹ tuntun n jeki eyi rọrun pupọ pelu akoko. Liloye atokun laini ase jẹ iranlọwọ, ṣugbọn ko pondandan mo bayii. + +O tun nilo eto ohun elo ti ipilẹ pupọ, ati oye ti awọn eya ero ti won dabaa to kere julọ. + + + +Gẹgẹ bi bawo ni awọn kokoro ikọkọ ṣe n daabo bo adirẹsi Ethereum rẹ, iwọ yoo nilo lati pilese awọn kokoro ni pato fun olufowosi rẹ. O gbọdọ loye bi o ṣe le tọju eyikeyi awọn ọrọ irugbin tabi daboo bo awọn kokoro ikoko ati aabo.{' '} + +Idena jibiti ati aabo Ethereum + + + +Ohun elo afojuri lẹẹkọọkan maa n kuna, aṣiṣe awọn asopọ nẹtiwọki tu sita, ati sọfitiwia onibaara lẹẹkọọkan nilo igbesoke. Itọju nodu jẹ eyiti to pondandan ati pe yoo nilo akiyesi rẹ nigbakugba. Iwọ yoo fẹ lati ni idaniloju pe o wa ni ifitonileti nipa eyikeyi awọn iṣagbega nẹtiwọọki ti ifojusọna, tabi awọn iṣagbega onibaara miiran to ṣe pataki. + + + +Awọn ere rẹ jẹ ibamu pelu akoko ti olufowosi rẹ wa lori ayelujara ati ijerisi ni daradara. Ijalule netiwooki mu awon ijiya dani to je iye awon olufowosi miiran ti ko si lori ayelujara lakoko kan naa, sugbon ko jasi gige kuro. Bandwith tun ṣe pataki, bi awọn ere ti dinku fun awọn ijerisi ti a ko ri gba ni akoko. Awọn ibeere yoo yatọ, ṣugbọn o kere ju 10 Mb/s oke ati isalẹ ni a ṣe dabaa. + + + +Yatọ si awọn ijiya ni aiṣedeede fun aisi lori ayelujara, gige je ijiya to lagbara fun awon ese buburu. Nipa imusise onibara kekere pẹlu awọn kokoro rẹ to kojọpọ lori ẹrọ kan soso ni leekan, eewu lati ge e dinku. Leyin iyen, gbogbo awọn oludokowo gbọdọ mo awọn ewu ti gige. + + Diẹ sii lori gige ati igbesi aye olufowosi + + + + + +## Bi o ṣe n ṣiṣẹ {#how-it-works} + + + +Lakoko ti o n ṣiṣẹ lọwọ, wa gba awon ere ETH, eyiti yoo j ifipamọ ni igba kọọkan sinu adirẹsi yiyọ owo kuro re. + +Ti o ba fẹ, o le jade gege bi olufowosi kan eyiti o yọ awon ibeere kuro nipa wiwa lori ayelujara, ati da eyikeyii ere siwaju sii duro. Owo re yoku yoo je gbigba kuro sinu adirẹsi yiyọ owo kuro ti o fi kale nigba iseto. + +[Díẹ̀ si lori yiyọ kuro idokowò](/staking/withdrawals/) + +## Bibẹrẹ lori Launchpad Idokowo {#get-started-on-the-staking-launchpad} + +Launchpad idokowo je ohun elo orisun gbangba ti yoo re ọ lowo lati di oludokowo. Yoo tọ e sona nipa yiyan awọn onibaara rẹ, pilese awon kokoro re ati fifi ETH sinu adehun afipamo idokowo. A pese atojo ayẹwo lati rii daju pe o ti se ohun gbogbo to ye ki o se lati seto olufowosi re lailewu. + + + +## Kini o ni lati ro pẹlu nodu ati awọn irinṣẹ iseto onibaara {#node-tool-considerations} + +There are a growing number of tools and services to help you home stake your ETH, but each come with different risks and benefits. + +A lo awọn atọka abuda ni isalẹ lati ṣafihan awọn agbara to ga tabi ailera ti irinṣẹ idokowo ti a ṣe akojọ le ni. Lo abala yi gẹgẹ bí itọka fún bí a ṣe ṣàlàyé àwọn abuda wonyi nigba ti o ba mú awon irinse re lati ran o lowo pelu irin ajo idokowo re. + + + +## Ṣawari nodu ati awọn irinṣẹ iṣeto onibaara {#node-and-client-tools} + +Àwọn aṣayàn pọ loriṣirṣi lati ran o lọwọ pẹ̀lú iṣeto rẹ. Lo àwọn olutọka òkè yi fún iranlọwọ ilo àwon irinṣẹ isale wọnyi. + + + +### Awọn irinṣẹ nodu + + + +Jọwọ ṣakiyesi pataki mimu[onibaara kekere](/developers/docs/nodes-and-clients/client-diversity/)bi o ṣe n mu idagbasoke ba aabo ti nẹtiwọọki, ati adinku eewu rẹ. Awọn irinṣẹ ti o gba ọ laaye lati ṣeto onibara kekere ni a tumọ si "onibaara pupo." + +### Awọn Olupilese Kokoro + +Awọn irinṣẹ wọnyi le ṣee lo bi asayan si [CLI Ifipamo Idokowo](https://github.com/ethereum/staking-deposit-cli/) lati se iranwo pelu ipilese kokoro. + + + +Ní àbá irinṣẹ idokowò tí a padanu? Boju wo àwọn [ìlànà kikojọ ọja](/contributing/adding-staking-products/) lati mo bi wọn ba dangajia, ki o ṣi fa won kale fún àtúnyẹ̀wò. + +## Explore home staking guides {#staking-guides} + + + +## Awon ibere gbogbo ìgbà {#faq} + +Iwọnyi jẹ diẹ ninu awọn ibeere ti o wọpọ julọ nipa idokowo ti o se pataki lati mo nipa. + + + +Olufowosi kan jẹ nkan aifojuri to n gbe lori ethereum, to si n kopa ninu ifohunsokan ti Ilana Ethereum. Awọn olufowosi ni aṣoju nipasẹ iye to ku, kokoro gbogbo eniyan, ati awọn abuda miiran. Onibara olufọwọsi jẹ sofitiwia to n ṣiṣẹ nipo olufowosi nipa didimu kokoro ikọkọ rẹ ati lilo. Onibaara olufọwọṣi kan ṣoṣo le mu ọpọlọpọ awọn kokoro meji dani, ṣiṣakoso ọpọlọpọ awọn olufowosi. + + + + +Kokoro onibeji kọọkan to ni nkan ṣe pẹlu olufọwọsi kan nilo 32ETH ni gerege lati le sise. Diẹ sii ETH ti o fi si awon kokoro onibeji kan ko ni se alekun ere, gege bi olufowosi kan ni opin si iyoku owo to se deedee 32 ETH. Eyi tumọ si pe idokowo je sise ninu awon alekun 32 ETH, okookan pelu awon kokoro onibeji re at iye owo to ku. + +Maṣe fipamo ju 32 ETH lo fun olufowosi kan. Ki yio mu awọn ere rẹ pọ si. Ti o ba ti ṣeto adiresi yiyọ owo kuro fun olufowosi naa, awọn owo ti o pọ ju 32 ETH lo ni yoo je yiyọkuro laifọwọyi si adirẹsi yii lakokoayewo olufowosito tẹle. + +If home staking seems too demanding for you, consider using a staking-as-a-service provider, or if you're working with less than 32 ETH, check out the staking pools. + + + +Kikuro lori ayelujara nigbati nẹtiwọọki ti n dara nigba ti o n pari kii yoo ja si ni gige kuro. Awon ijiya fun aisise yoo waye ti olufowosi re ko si lati jerisi okookan epoch ti a funni (okookan je iseju 6.4 ni gigun) sugbon eleyi yato si gige kuro. Awọn ijiya wọnyi kere die ju ere to ye ki o gba ti olufowosi ba wa lati jerisi, ati pe ipadanu le di gbigba pada pelu asiko to feere je iye kan ti wa fi pada sori ayelujara pada. + +Sakiyesi pe awọn ijiya fun aisise jẹ ibamu iye awọn olufowosi ti ko si lori ayelujara lakoko kanna. Ni awọn isele nibiti ipin nla ti nẹtiwọọki kosi lori ayelujara leekan, awọn ijiya fun ọkọọkan awọn olufọwọsi wọnyi yoo tobi ju nigbati olufọwọṣi kan ko si lori ayelujara. + +Ni awọn isele to gaju ti nẹtiwọọki ba dawo duro lati pari gege bi abajade ti diẹ sii ju idamẹta ti awon olufowosi kosi lori ayelujara, awon olumulo yoo jiya nkan ti a mo si ipeleke aisise, to je ipadanu ETH to ga lati awon akanti olufowosi ti kosi lori ayelujara. Eyi mu ki nẹtiwọki naa le wo ara re san nipa sisun ETH ti awon olufowosi ti won ko sise titi digba ti iyoku owo won ba de 16 ETH, nibi ti won a ti yo won kuro ninu akojopo olufowosi laifowoyi. Awọn olufowosi yoku to wa lori ayelujara yoo nikẹhin je ida meji ti meta netiwooki ohun pada, ti won se itenilorun ibeere fun opolopo ti won nilo leekan si lati pari ise naa. + + + +Ni kukuru, eyi ko le jẹ idaniloju ni kikun, ṣugbọn ti o ba ṣiṣẹ ninu igbagbọ to dara, ṣiṣe onibaara kekere ti o si se afipamo awon kokoro iwole sori ero kan leekan, eewu gige kuro sunmo odo fun o. + +Awọn ọna kan pato lo wa ti o le ja si gige kuro fun olufọwọsi ati yiyo kuro lori netiwooki. Ni akoko kikọ, awọn gige to ti waye ni o ti je nitori awon iseto ero ti ko ri ise se nibiti awon kokoro iwole ti je afipamo sori ero otooto leekan naa. Eyi le jasi idibo meji lati odo awon kokoro re laimo, to je ese gige kuro. + +Mimu onibaara olopo ero ṣiṣe (eyikeyi onibaara to je lilo nipasẹ meji ti idameta nẹtiwọọki) tun ni eewu gige kuro ni iṣẹlẹ pe onibaara yii ni asise ero kan to ja si iyasoto ise. Eyi le ja si iyasoto tó ní àbùkù kan ti o pari. Lati ṣatunṣe pada si ise ti a pinnu yoo nilo fifi ibo kaakirikale nipasẹ igbiyanju lati da bulooku to ti pari padàsẹ́yìn. Eyi tun jẹ ese ti gige kuro ati pe o le yago fun lasan nipa mimu onibaara kekere ṣiṣe dipo. + +Awọn asise ero deede ninu onibaara kekere ko ni pari lailai nitori naa ko ni ja si ibo kaakiri, yoo kan ja si awọn ijiya aisise, ki se gige kuro. + + + + + +Awọn onibaara kọọkan le yatọ diẹ ni ti iṣẹ ṣiṣe ati wiwo olumulo, bi ọkọọkan se n je didagbasoke nipasẹ awọn ẹgbẹ oriṣiriṣi nipa lilo oriṣiriṣi awọn ede siseto. Leyin iyen, ko si ọkan ninu wọn to "dara julọ." Gbogbo onibaara ise je sofitiwia to dara ju lo, ti won jo n sise pataki kan lati sopo ati bara sise pelu blockchain naa. + +Niwon igba ti gbogbo awọn onibaara iṣe pese iṣẹ ipilẹ kanna, o ṣe pataki pupọ pe ki o yanonibaara kekere, itumo ni pe eyikeyii onibaara ti won KO lo lọwọlọwọ nipasẹ ọpọlọpọ awọn olufowosi lori nẹtiwọọki. Èyí lè dà bí ohun tí kò ṣeé gbà gbọ́, ṣugbọn mimu awọn ọpọ onibara ṣiṣẹ fi ọ si ipo ewu gige kuro ni iṣẹlẹ ti asise ero kan ninu onibaara naa. Mimu onibaara kekere kan ṣiṣẹ n se adinku awọn eewu wọnyi. + +Kọ ẹkọ diẹ sii nipa idi ti iyatọ onibaara se jẹ pataki + + + +Biotilẹjẹpe olupin ikoko aifojuri (VPS) le ṣee lo bi rirọpo erọ ile, iraye si ni ti ara ati agbegbe ti onibaara olufowosi ṣe pataki. Awọn ojutu awọsanma alakoso bi Amazon Web Services tabi Digital Ocean gbani laaye irọrun lati ma ni ati imusise ero, laibikita fun isakoso nẹtiwọki naa. + +Bi awon onibaara olufowosi to n ṣiṣẹ lori ibi ipamọ awọsanma to ni akoso se n po si, beeni o se lewu to fun awọn olumulo wọnyi. Eyikeyi iṣẹlẹ to gbe awon olupese kuro lori ayelujara, boya ikọlu kan, awọn ibeere ilana, tabi aisi ina monamona/intaneeti, yoo jasi gbogbo onibaara olufowosi to gbekele olupin yii lati kuro lori ayelujara ni akoko kan naa. + +Awon ijiya aisi lori ayelujara jẹ ibamu si iye awọn miiran wo ni kosi lori ayelujara ni akoko kanna. Lilo VPS je ki eewu po si lopolopo to je wipe awon ijiya aisi lori ayelujara yoo tun po si, yoo si tun je ki eewu ipadanu akojopo owo tabi gige kuro pọ si ninu isele pe aisi ina ati intaneeti naa po to be. Lati din eewu rẹ ku, ati eewu si nẹtiwọọki naa, a gba awọn olumulo niyanju gidi lati gba ati dari ero ara wọn. + + + + +Eyikeyi yiyọ owo kuro lati Beacon Chain nilo awọn iwe-ẹri yiyọ owo kuro lati ṣeto. + +Awọn oludokowo tuntun ṣeto eyi ni akoko ti pilese kokoro ati ifowopamọ. Awọn oludokowo to wa tẹlẹ ti ko ti ṣeto eyi le ṣe igbesoke awọn kokoro wọn lati ṣatilẹyin fun iṣẹ yii. + +Ni kete ti o ba ṣeto awọn iwe-ẹri yiyọ owo kuro, awọn sisanwo ere (ikojọpọ ETH lori 32 ibere) yoo je pinpin lorekore si adirẹsi yiyọ owo kuro laifọwọyi. + +Lati ṣii ati gba gbogbo iyoku owo rẹ pada o gbọdọ pari ilana ti jijjade kuro gege bi olufowosi. + +Díẹ̀ si lori yiyọ kuro idokowò + + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +- [The Ethereum Staking Directory](https://www.staking.directory/) - _Eridian and Spacesider_ +- [Ethereum's Client Diversity Problem](https://hackernoon.com/ethereums-client-diversity-problem) - _@emmanuelawosika 2022_ +- [Helping Client Diversity](https://www.attestant.io/posts/helping-client-diversity/) - _Jim McDonald 2022_ +- [Client diversity on Ethereum's consensus layer](https://mirror.xyz/jmcook.eth/S7ONEka_0RgtKTZ3-dakPmAHQNPvuj15nh0YGKPFriA) - _jmcook.eth 2022_ +- [How To: Shop For Ethereum Validator Hardware](https://www.youtube.com/watch?v=C2wwu1IlhDc) - _EthStaker 2022_ +- [Step by Step: How to join the Ethereum 2.0 Testnet](https://kb.beaconcha.in/guides/tutorial-eth2-multiclient) - _Butta_ +- [Eth2 Slashing Prevention Tips](https://medium.com/prysmatic-labs/eth2-slashing-prevention-tips-f6faa5025f50) - _Raul Jordan 2020_ + + diff --git a/public/content/translations/yo/staking/withdrawals/index.md b/public/content/translations/yo/staking/withdrawals/index.md new file mode 100644 index 00000000000..6f741a62976 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/staking/withdrawals/index.md @@ -0,0 +1,218 @@ +--- +title: Àwọn àgbàjáde owó ìdókòwò +description: Oju-iwe to so nisoki ohun ti awọn iyọkuro owo idokowo jẹ, bawo ni wọn ṣe n ṣiṣẹ, ati ohun ti awọn oludokowo nilo lati ṣe lati gba awọn ere wọn +lang: yo +template: staking +image: /images/staking/leslie-withdrawal.png +alt: Leslie ẹfọ̀n naa pẹlu awọn ere idokowo rẹ +sidebarDepth: 2 +summaryPoints: + - Awọn igbesoke Shanghai/Capella to gbanilaaye awọn yiyọ owo kuro lori Ethereum + - Awọn adari ero olufowosi gbọdọ pese adirẹsi yiyọ owo kuro lati jẹ ki + - Awọn ereje pinpin laifowoyi ni gbogbo awọn ọjọ diẹ + - Awọn olufowosi ti wo kuro ninu idokowo ni kikun yoo gba iyoku owo wọn +--- + + +Awọn yiyọ owo kuro idokowo ti ṣiṣẹ pẹlu iṣagbega Shanghai/Capella eyiti o waye ni Oṣu kẹrin Ọjọ 12, Ọdun 2023. Diẹ sii nipa Shanghai/Capella + + +**Awon iyokuro owo idokowo** tokasi gbigbe ETH lati akanti olufowosi lori ipele ifohunsokan Ethereum (the Beacon Chain), si ipele imusise nibiti o ti le fi se idunadura. + +**Sisanwo ere ti iyoku owo to po** iye to ju 32 ETH ni yoo je fifiranse laifowoyi ati nigbagbogbo si adirẹsi iyọwo kuro kan to ni asopọ pelu olufowosi kọọkan, ni gbara ti olumulo ba ti pese re. Awọn olumulo tun le**jade kuro ninu idokowo patapata**, sis iyoku owo olufowosi won to wa ni kikun. + +## Awọn ere idokowo {#staking-rewards} + +Awọn sisan ere je siseto laifowoyi fun awon akanti olufowosi to n sise pelu iye to po ju ti iyoku owo ti 32 ETH. + +Iyoku owo eyikeyi ti o wa loke 32 ETH ti o gba nipasẹ awọn ere ko ṣe alabapin si oju owo, tabi mu iwuwo ti olufọwọsi yii pọ si lori nẹtiwọọki, ati pe a yọkuro laifọwọyi bi isanwo ere ni gbogbo awọn ọjọ diẹ. Yato si lati pese adirẹsi yiyọ kuro ni akoko kan, awọn ere wọnyi ko nilo eyikeyi iṣe lati ọdọ adari ero olufọwọsi. Eyi ni gbogbo ipilẹṣẹ lori ipele ipohunpo, nitorinaa ko si gaasi (owo idunadura) ti a nilo ni eyikeyi igbesẹ. + +### Bawo ni a ṣe de ibi? {#how-did-we-get-here} + +Ni awọn ọdun diẹ sẹhin Ethereum ti ṣe ọpọlọpọ awọn iṣagbega nẹtiwọọki ti o yipada si nẹtiwọọki ti o ni aabo nipasẹ ETH funrararẹ, dipo iwakusa to nilo agbara gidi bi o ti jẹ tẹlẹ. Kikopa ninu ipohunpo lori Ethereum ni bayi ni a mọ si "idokowo", bi awọn olukopa ti atinuwa ti ETH pa, gbe sinu "idokowo" fun agbara lati kopa ninu nẹtiwọki. Awọn olumulo ti o tẹle awọn ofin yoo gba ere, nigba awọn igbiyanju lati se iyanjẹ le mu ijiya dani. + +Lati ifilọlẹ ti adehun ifowonipamo dokowo ni Oṣu kọkanla ọdun 2020, diẹ ninu awọn aṣaaju-ọna Ethereum akikanju ti atinuwa ti awọn owo pa lati mu “awọn olufọwọsi” ṣiṣẹ, awọn akanti pataki ti o ni ẹtọ lati jẹri ni deede ati gbero awọn bulọọki, ni atẹle awọn ofin nẹtiwọọki. + +Ṣaaju iṣagbega Shanghai/Capella, o ko le lo tabi wọle si ETH rẹ ti o fi dokowo. Ṣugbọn ni bayi, o le wọle lati gba awọn ere rẹ laifọwọyi sinu akanti ti o yan, ati pe o tun le yọkuro ETH ti o fi dokowo nigbakugba ti o ba fẹ. + +### Bawo ni mo ṣe fe mura? {#how-do-i-prepare} + + + +### Àwọn àkíyèsí pàtàkì {#important-notices} + +Pipese adirẹsi yiyọ kuro jẹ igbesẹ ti o nilo fun eyikeyi akanti olufọwọsi ṣaaju ki o le yẹ lati yọ ETH re kuro lati iinu iyoku owo rẹ. + + + Akanti olufọwọsi kọọkan le ṣe iyasọtọ fun adirẹsi yiyọ kuro kan nikan, ni akoko kan. Ni kete ti o ba yan adirẹsi kan ti o fi silẹ si ipele ipohunpo, eyi ko le ṣe tunṣe tabi yipada lẹẹkansi. Ṣayẹwo nini ati deede lẹẹmeji ti adirẹsi ti o pese ṣaaju fifiranṣẹ. + + +Ko si ewu fun owo rẹ ni akoko yii fun kiko lati pese eyi, ka ba gba pe ọrọ iranileti / irugbin rẹ ti wa ni aabo ni nibiti kise ori ayelujara, ati pe ko ti ni ipalara ni eyikeyi ọna. Ikuna lati ṣafikun awọn iwe-ẹri yiyọ kuro yoo fi ETH silẹ ni titipa ninu akanti olufọwọsi bi o ti wa titi ti wa fi pese adirẹsi yiyọ kuro. + +## Jijade kuro ninu idokowo patapata {#exiting-staking-entirely} + +Pipese adirẹsi yiyọ kuro ni o nilo ṣaaju ki o to le gbe _eyikeyi_ owo jade kuro ninu iyoku owo akanti olufọwọsi. + +Awọn olumulo to n wa lati jade kuro ni idokowo patapata ati yọ iyoku owo won kuro ni kikun gbọdọ tun fowo si ati se agbejade ifiranṣẹ “ijade atinuwa” pẹlu awọn kokoro olufọwọsi eyiti yoo bẹrẹ ilana ti ijade kuro lati inu idokowo. Eyi ni a ṣe pẹlu onibaara olufọwọsi rẹ ati fi silẹ si nodu ipohunpo rẹ, ati pe ko nilo gaasi. + +Ilana ti olufọwọsi ti njade kuro ninu idokowo gba iye akoko oniyipada, to da lori iye awọn miiran to n jade ni akoko kanna. Ni kete ti o ti pari, ko ni je ojuse akanti yii mo lati ṣiṣe awọn iṣẹ nẹtiwọọki olufọwọsi, ko ni ẹtọ fun awọn ere mo, ati pe ko si ni “ETH” wọn mọ ninu "idokowo". Ni akoko yii akanti naa yoo je isamisi bi “yiyọkuro” ni kikun. + +Ni kete ti won ti ṣe ifihan akanti kan bi “yiyọkuro”, ati pe awọn iwe-ẹri yiyọ kuro ti je pipese, ko si nkankan diẹ sii ti olumulo nilo lati ṣe ju ki won duro lo. Awọn akanti jẹ laifọwọyi ati gbigba nigbagbogbo nipasẹ awọn oludamoran bulooku fun awọn owo ti o yẹ fun gbigba jade, ati pe iyoku owo akanti rẹ yoo je gbigbe ni kikun (ti a tun mọ bi “iyọkuro ni kikun”) lakokoayewo to nbọ. + +## Nigbawo ni awọn yiyọ kuro idokowo di ṣiṣẹ? {#when} + +Awon iyọkuro owo idokowo ti wa laaye! Iṣẹ ṣiṣe yiyọ owo kuro ni a mu ṣiṣẹ bi ara ti igbesoke Shanghai/Capella to waye ni Oṣu kẹrin Ọjọ 12, Ọdun 2023. + +Igbesoke Shanghai/Capella jẹ ki ETH idokowo se gba pada si awọn akanti Ethereum deede. Eyi ti pari iyipo lori owo idokowo, o si mu Ethereum sunmọ ni igbesẹ kan lori irin-ajo rẹ si ọna kikọ ayika alailakoso to ni iduroṣinṣin, to ni imu gbooro, to ni aabo. + +- [Diẹ sii lori itan Etheuum](/history/) +- [Diẹ sii lori ọna afojusun Ethereum](/roadmap/) + +## Bawo ni awọn sisanwo yiyọ owo kuro se n sise? {#how-do-withdrawals-work} + +Boya olufọwọsi kan ni ẹtọ fun yiyọ kuro tabi rara jẹ ipinnu nipasẹ ipo ti akanti olufọwọsi funrararẹ. Ko si imoran olumulo ti o nilo ni akoko eyikeyi lati pinnu boya akanti kan yẹ ki o ni ifilọlẹ yiyọ kuro tabi rara — gbogbo ilana naa ni a ṣe ni adaṣe laifọwọyi nipasẹ ipele ipohunpo lori iyipo to n tẹsiwaju. + +### More of a visual learner? {#visual-learner} + +Ṣayẹwo alaye yii ti awọn yiyọkuro idokowo Ethereum nipasẹ Finematics: + + + +### "Ayewo" olufowosi {#validator-sweeping} + +Nigbati a ba ṣeto olufọwọsi kan lati gbero bulọọku atẹle, o nilo lati kọ itotelera yiyọ kuro, ti o to awọn yiyọkuro to yẹ 16. Eyi ni a ṣe nipasẹ ibẹrẹ ti o bẹrẹ pẹlu itọka olufọwọsi 0, ipinnu boya yiyọkuro ti o yẹ fun akanti yii ni ibamu si awọn ofin ti ilana naa, ati ṣafikun rẹ si itotelera to ba wa. Ofọwọsi naa to ṣeto lati daba awọn bulooku wọnyi yoo gbe nibi ti eyi to kẹhin ti duro, lilọsiwaju ninu eto titilai. + + +Ronu nipa aago alafọwọyi. Ọwọ ti o wa lori aago tọka si wakati naa, nlọsiwaju ni itọsọna kan, ko fo awọn wakati eyikeyi, ati nikẹhin yoo yika si ibẹrẹ lẹẹkansi lẹhin to de nọmba ti o kẹhin.

+Bayi dipo 1 si 12, fojuinu wo pe aago naa ni 0 si N (apapọ nọmba awọn akanti olufọwọsi ti o ti forukọsilẹ tẹlẹ lori ipele ipohunpo, ju 500,000 ni Jan 2023).

+Ọwọ lori aago tọka si olufọwọsi atẹle ti o nilo lati ṣayẹwo fun awọn yiyọ kuro to yẹ. O bẹrẹ ni 0, o si tẹsiwaju ni gbogbo ọna yika laisi fifo eyikeyi awọn akanti. Nigbati ti o de olufọwọsi to kẹhin, iyipo naa tẹsiwaju pada lati ibẹrẹ. + + +#### Ṣiṣayẹwo akanti kan fun awọn yiyọ kuro {#checking-an-account-for-withdrawals} + +Lakoko ti oludamoran ba n sayewo awọn olufọwọsi fun awọn yiyọkuro ti o ṣeeṣe, olufọwọsi kọọkan ti a ṣayẹwo ni a ṣe ayewo re pelu awọn ibeere kukuru lati pinnu boya yiyọ kuro yẹ ki o waye, ati to ba yẹ be, melo ETH ni o yẹ ko je yiyọkuro. + +1. **Njẹ adirẹsi yiyọ kuro ti je pipese bi?** Ti ko ba si adirẹsi yiyọ kuro ti a ti pese, akanti naa a je fifo ko si si yiyọkuro ti yoo waye. +2. **Se olufowosi naa ti jade kuro ati se o le yo owo kuro?** Ti olufọwọsi naa ba ti jade ni kikun, ati pe a ti de akoko ti a gba pe akanti wọn jẹ “yiyọkuro” lẹhinna yiyọkuro ni kikun yoo je ṣiṣeto. Eyi yoo gbe gbogbo owo to ku si adirẹsi yiyọ kuro. +3. **Ṣe owo to ku to daniloju ti pọ si to 32?** Ti akanti naa ba ni awọn iwe-ẹri yiyọ kuro, ko ti jade ni kikun, ati pe o ni awọn ere to ju 32 to n duro, yiyọkuro apakan ni yoo ṣiṣẹ eyiti o gbe awọn ere nikan to ju 32 lọ si adirẹsi yiyọ kuro olumulo. + +Awọn iṣe meji nikan lo wa ti o je siṣe nipasẹ awọn adari olufowosi lakoko igbesi aye olufọwọsi ti o ni ipa lori eto yii taara: + +- Pese awọn iwe eri yiyọ kuro lati jeki eyikeyi ti yiyọ kuro waye +- Jade kuro ninu nẹtiwọki, eyi ti yoo fa yiyọ kuro ni kikun + +### Ko nilo gaasi {#gas-free} + +Ọna yii si awọn yiyọkuro idokowo yago fun awọn oludokowo lati fi ọwọ se agbekale idunadura kan ti o beere iye kan pato ti ETH lati yọkuro. Eyi tumọ si pe ko si **gaasi (owo idunadura) ti a beere**, ati awọn yiyọ kuro ko dije fun aaye bulooku ipele imusise to wa tẹlẹ. + +### Igba melo ni maa gba awọn ere idokowo mi? {#how-soon} + +O pọju 16 yiyọ kuro le je siseto ni bulooku kan. Ni iwọn yẹn, awọn yiyọkuro olufọwọsi 115,200 le je ṣiṣeto fun ọjọ kan (ni ero pe ko si awọn aaye to je ipadanu). Gẹgẹbi a ti ṣe akiyesi loke, a o fo awọn olufọwọsi ti ko ni yiyọkuro to lẹtọ, sise adinku akoko lati pari ayewo naa. + +Fifagun iṣiro yii, a le ṣe iṣiro akoko ti yoo gba lati ṣeto iye awon yiyọ kuro kan: + + + +| Iye awon yiyo kuro | Akoko to gba lati pari won | +| :-------------------: | :--------------: | +| 400,000 | 3.5 days | +| 500,000 | 4.3 days | +| 600,000 | 5.2 days | +| 700,000 | 6.1 days | +| 800,000 | 7.0 days | + + + +Bi o ṣe ri eyi to n lọra bi awọn olufọwọsi diẹ sii se wa lori nẹtiwọọki. Ilọsoke ninu awọn aaye to je ipadanu le fa fifalẹ eyi ni iwọn, ṣugbọn eyi yoo jẹ aṣoju fun ẹgbẹ to lọra ti awọn abajade to ṣeeṣe. + +## Awon ibere gbogbo ìgbà {#faq} + + +Rara, ilana lati pese awọn iwe-ẹri yiyọ kuro jẹ ilana akoko kan, ati pe ko le yipada ni kete ti o ti fi silẹ. + + + +Nipa tito ipele adirẹsi yiyọkuro ipele imusise awọn iwe-ẹri yiyọ kuro fun olufọwọsi yẹn ti yipada patapata. Eyi tumọ si awọn iwe-ẹri atijọ kii yoo ṣiṣẹ mọ, ati awọn iwe-ẹri tuntun se itokasi si akanti ipele imusise. + +Awọn adirẹsi yiyọ kuro le jẹ boya adehun ologbọn (ti iṣakoso nipasẹ koodu rẹ), tabi akanti ti o ni sita (EOA, ti iṣakoso nipasẹ kọkọrọ ikọkọ). Lọwọlọwọ awọn akanti wọnyi ko ni ọna lati baraẹnisọrọ nipase ifiranṣẹ pada si ipele ipohunpo ti yoo ṣe ifihan iyipada ti awọn iwe-ẹri olufọwọsi, ṣiṣe afikun iṣẹ ṣiṣe yoo ṣafikun idiju ti ko wulo si ilana naa. + +Gẹgẹbi yiyan si yiyipada adirẹsi yiyọ kuro fun olufọwọsi kan pato, awọn olumulo le yan lati ṣeto adehun ologbon bi adirẹsi yiyọkuro wọn eyiti o le mu yiyi kokoro pada, gẹgẹbi Ailewu kan. Awọn olumulo ti o ṣeto awọn owo wọn si EOA tiwọn le ṣe ijade ni kikun lati yọkuro gbogbo awọn owo idokowo wọn, ati lẹhinna tun fi dokowo pelu lilo awọn iwe-ẹri tuntun. + + + + +Ti o ba jẹ ara ti akojopo idokowo kan tabi mu awọn token idokowo dani, o yẹ ki o ṣayẹwo pẹlu olupese rẹ fun awọn alaye diẹ sii nipa bi a ṣe n ṣakoso awọn yiyọkuro idokowo, nitori iṣẹ kọọkan n ṣiṣẹ ni ona otooto. + +Ni gbogbogbo, awọn olumulo yẹ ki o ni ominira lati gba ETH ti wọn fi dokowo pada, tabi yi olupese idokowo ti wọn yoo lo pada. Ti akojopo idokowo kan pato ba n tobi ju, a le gba awọn owo jade, rà pada, ati tun idokowo ṣe pẹlu olupese ti o kere ju. Tabi, ti o ba ti ko ETH jo to o le ṣe idokowo lati ile. + + + + +Bẹẹni, niwọn igba ti olufọwọsi rẹ ti pese adirẹsi yiyọ kuro. Eyi ni o gbọdọ pese ni lẹsẹkẹsẹ lati mu awọn yiyọ kuro sise ni akọkọ, lẹhinna awọn sisanwo ere yoo sẹlẹ laifọwọyi ni gbogbo awọn ọjọ diẹ pẹlu ayewo olufọwọsi kọọkan. + + + + +Rara, ti olufọwọsi rẹ ba ti n ṣiṣẹ lori nẹtiwọọki, yiyọkuro ni kikun kii yoo ṣẹlẹ laifọwọyi. Eyi nilo siseto ijade atinuwa kan pelu ọwọ. + +Ni kete ti olufọwọsi kan ba ti pari ilana ijade, ni ero pe akanti naa ni awọn iwe-ẹri yiyọ kuro, lẹhin naa owo ti o ku yoo jẹ yiyọkuro lakoko ayẹwo olufọwọsi to tẹle. + + + + +Awọn yiyọ kuro ni a ṣe lati je sise laifọwọyi, gbigbe eyikeyi ETH ti ko kopa ninu idokowo. Eyi pẹlu awọn owo to ku ni kikun fun awọn akanti ti ko ti pari ilana ijade. + +Ko ṣee ṣe lati beere awọn iye pato ti ETH fun ayọkuro pẹlu ọwọ. + + + + +Awọn adari ero olufọwọsi ni a gbaniyanju lati ṣabẹwo si oju-iwe Awọn yiyọkuro Staking Launchpad nibiti iwọ yoo rii awọn alaye diẹ sii nipa bi o ṣe le gbaradi fun olufọwọsi rẹ fun yiyọkuro, mimo akoko awọn iṣẹlẹ, ati awọn alaye diẹ sii nipa bii yiyọkuro ṣe n ṣiṣẹ. + +Lati gbiyanju iṣeto rẹ lori testnet akọkọ, ṣabẹwo si Holesky Testnet Staking Launchpad lati bẹrẹ. + + + + +Rara. Ni kete ti olufọwọsi kan ba ti jade ati pe o ti yọ owo to ku re kuro ni kikun, eyikeyi awọn owo afikun ti a fi pamo sinu olufọwọsi yẹn yoo je gbigbe laifọwọyi si adirẹsi yiyọ kuro lakoko ayewo olufọwọsi to tẹle. Lati tun dokowo, olufọwọsi tuntun gbọdọ wa ni mimuṣiṣẹ. + + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +- [Àwọn yiyọkúrò Staking Launchpad](https://launchpad.ethereum.org/withdrawals) +- [EIP-4895: Beacon chain push withdrawals as operations](https://eips.ethereum.org/EIPS/eip-4895) +- [Eip-4895: Beacon chain push withdrawals as operations](https://www.ethereumcatherders.com/shanghai_upgrade/index.html) +- [PEEPanEIP #94: Staked ETH Withdrawal (Testing) with Potuz & Hsiao-Wei Wang](https://www.youtube.com/watch?v=G8UstwmGtyE) +- [PEEPanEIP#68: EIP-4895: Beacon chain push withdrawals as operations with Alex Stokes](https://www.youtube.com/watch?v=CcL9RJBljUs) +- [Understanding Validator Effective Balance](https://www.attestant.io/posts/understanding-validator-effective-balance/) diff --git a/public/content/translations/yo/web3/index.md b/public/content/translations/yo/web3/index.md new file mode 100644 index 00000000000..201a399e009 --- /dev/null +++ b/public/content/translations/yo/web3/index.md @@ -0,0 +1,157 @@ +--- +title: Kí ni Web3 àti pé kí ni ìdí tí ó fi ṣe pàtàkì? +description: Ìfilọ́lẹ̀ sí Wẹ́b3 - ìdàgbàsókè tó ń bọ̀ sí gbogbo ayélujára àgbáyé—àti ìdí tó fi ṣe pàtàkì. +lang: yo +--- + +# Ìfilọ́lẹ̀ sí Wẹ́b3 {#introduction} + +Àláìlákóso ti ran àràádọ́ta ọ̀kẹ́ ènìyàn lọ́wọ́ láti wọ orí ayélujára, ó sì ti dá ẹ̀rọ-ìpèsè tó dúró sán-ún, tó sì lágbára tí ayélujára ń gbé orí rẹ̀. Bákan náà, àwọn kan tí wọ́n jẹ́ alákòóso àpapọ̀ ló ń lo ayélujára lọ́nà tó lágbára, wọ́n sì máa ń dá pinnu ohun tó yẹ àti èyí tí kò yẹ kí wọ́n gbà láàyè. + +Web3 ni ìdáhùn sí ìṣòro yìí. Dípò Wẹ́ẹ̀bù tí àwọn iléeṣẹ́ ìmọ̀ ẹ̀rọ ńláńlá nìkan mójú tó, Wẹ́ẹ̀bù 3 gba aláìlákóso, àwọn tó ń lò ó ló sì ń kọ́ ọ, tí wọ́n ń lò ó, tó sì jẹ́ pé àwọn ló ni ín. Web3 fi agbára sí ọwọ́ àwọn ènìyàn dípò àwọn ilé-iṣẹ́. Ṣaaju ki a to sọrọ nipa Web3, jẹ ki a ṣawari bi a ṣe de ibi yii. + + + +## Àwọn wẹẹbu akọ́kọ́ {#early-internet} + +Ọ̀pọ̀ èèyàn ló máa ń ronú nípa Wẹ́ẹ̀bù gẹ́gẹ́ bí ìpìlẹ̀ ìgbésí ayé òde òní tó ń bá a nìṣó—ó jẹ́ dídá sílẹ̀, ó sì ṣẹ̀ṣẹ̀ wà látìgbà yẹn. Sibẹsibẹ, wẹẹbu ti gbogbo wa mọ ni ode oni yatọ̀ sí eyi ti wọn koko ro. Fún oyé kikún, oda ki a ṣe ifọsi wẹwẹ itàn wẹẹbu-- Wẹẹbu akọkọ ati Wẹẹbu kejì. + +### Wẹẹbù akọkọ: kíkà-nikan (1990-2004) {#web1} + +Ní ọdun 1989, ni CERN, Geneva, Tim Berners-Lee ń ṣẹda ìlànà tí yoo di wẹẹbu agbaye. Èrò rẹ? Láti ṣẹ̀dá ìlànà aláìlákóso tó sí sílẹ̀ tó gbani láàyè àlàyé pínpín láti ibikíbi lágbáyé. + +Ìbẹ̀rẹ̀ àkọ́kọ́ ti ẹ̀dá Berners-Lee, tí a mọ̀ ní báyìí bíi 'Web 1.0', wáyé ní bíi àárín ọdún 1990 sí 2004. Wẹ́ẹ̀bu ìkíní jẹ ojú opo ọlọbọrọgidi ti àwọn ilé iṣẹ, ko dẹ si ibaṣepọ láàrin àwọn oluṣamulo ati àwọn eniyan ko saba maa n ṣe atẹdaje - eyi la fí mo sí wẹ́ẹ̀bù kikà-nikan. + +![Client-server architecture, ti o ń ṣojú wẹ́ẹ̀bù kíní](./web1.png) + +### Wẹẹbu keji: Kikà-Kikọ̀ (2004- di oni) {#web2} + +Àkókò Wẹẹbu keji bẹrẹ ni ọdun 2004 nipasẹ iwaye àwọn pẹpẹ mídíà àwùjọ. Dípò kikà nikan, wẹẹbu yii ṣe ka- o si ṣe kọ. Dípò ki àwọn ileṣẹ tun bọ maa ṣe atẹjade fún àwọn oluṣamulo, wọn bẹre si ni ṣeda pẹpẹ ti yoo ma pin atẹjade oluṣamulo ati ibaṣepo oluṣamulo-si-oluṣamulo. Bí àwọn eniyan ṣe ń pọ si lori opo ayelujara, àwọn iléṣẹ nla bẹ̀rẹ̀ sii ni akoso ni ọpọlọpọ ati ọpọ èrè ori wẹ́ẹ̀bù. Wẹ́ẹ̀bù keji tún bí ọna iri èrè nipasẹ ipolowo. Botiwulẹ jẹ pẹ àwọn oluṣamulo le ṣe atẹjade, síbẹ wọn ko ní tabi jẹrẹ lori rẹ. + +![Client-server architecture, ti o ń ṣoju Wẹẹbu keji](./web2.png) + + + +## Wẹ́ẹ̀bù kẹta: Kà-Kọ́-Ní {#web3} + +Agbekalẹ ọ̀rọ̀ "Wẹ́ẹ̀bù kẹta" jẹ yọ lati ọdọ oludasilẹ keji [Ẹ́tẹ́ríọ́mù](/what-is-ethereum/) Gavin Wood ní ìgba díẹ̀ lẹyin idasilẹ Ẹ́tẹ́ríọ́mù ni ọdun 2014. Gavin ṣe agbekalẹ ojutu sí ìdojukọ tí ọpọlọpọ oluṣamulo crypto lerò: Wẹ́ẹ̀bu naa nilo ìgbẹkẹlẹ́ tí o pọ lapọju. Íyẹn ni wipẹ, pupọ ninu wẹẹbu tí àwọn eniyan mọ ti won sí ńlo loni gbarale ìgbẹkẹlé ninu àwọn iléṣẹ aladani wipe wọn yoo ṣiṣẹ pẹ̀lú ife awujọ lokan. + +![Decentralized node architecture, ti o ń ṣoju wẹẹbù kẹta](./web3.png) + +### Kí ni Web3? {#what-is-web3} + +Wẹẹbu kẹta tí dí ọ̀rọ̀ amuyẹ fún ifojusún fún intanẹẹti titún, ti yoo dara julọ. Ní àárín gbùngbùn rẹ, Wẹ́ẹ̀bù kẹta ń lo àwọn blockchain, owó crypto ati NFTs lati fún àwọn oluṣamulo ní agbara pada nipasẹ níní akoso. [Atẹjade 2020 kan ni oju opo ayelujara Twitter](https://twitter.com/himgajria/status/1266415636789334016) ṣọọ́ ni ọna to dara ju: Wẹẹbu kíní jẹ kìkà-nikan, Wẹ́ẹ̀bù keji jẹ kíkà-kikọ, Wẹẹbù kẹta yóò jẹ kíkà-kikọ-Níní. + +#### Àwọn koko ẹ̀ro Wẹẹbù kẹta {#core-ideas} + +Ní paapa, o ṣoro lati ṣetúmọ Wẹẹbù kẹta ni pato, àwọn koko ìlànà tí o ń ṣe atọna igbekale rẹ. + +- **Wẹẹbù kẹta ko ní akoso àárin:** dipo iṣakoso opo ayẹlujara ni owo àwọn iléṣẹ alakoso àárin, iṣakosò dí pinpin làárin àwọn oluṣẹda ati oluṣamulo. +- **Wẹ́ẹ̀bù kẹta je alaigba iyọnda:** gbogbo eniyan lo ni anfaani latí kopa ni Wẹ́ẹ̀bù kẹta, lai yọ eni kankan silẹ. +- **Wẹ́ẹ̀bù kẹta ni ìlànà ìsanwó tirẹ:** o ṣamulo owó crypto fún lilo ati fifi ranṣẹ owó lori ayẹlujara dipo gbigbarale banki ati ìlànà isanwọ ti igba atijọ. +- **Wẹẹbu kẹta jẹ alai ní igbẹkele** o ṣamulo àwọn imoriya ati iṣeto oni iṣuna dipo gbigbaralẹ àwọn iléṣe ẹlẹgbẹ-kẹta. + +### Kí ní pàtàkì Wẹẹbù kẹta? {#why-is-web3-important} + +Botiwulẹ jẹ pẹ àwọn abuda gboogi Wẹẹbu kẹta ko wa ni iyasọtọ ṣùgbọ́n kosi ipele ti o lẹ wa, fún irorún a ti gbiyanju lati ya won soto lati le jeki won ye ni. + +#### Níni {#ownership} + +Wẹẹbù kẹta fún o ní anfaani lati ní àwọn dukia digitali fúnra rẹ nì ona ti ko ṣẹlẹ ri. Ni apẹrẹ, ti o ba ń sere idaraya wẹẹbu keji kan. Tí o ba ra nkan ninu ere idaraya, yoo wa nì asopọ taara si akanti rẹ. Tí àwọn oluṣẹda ere idaraya ba pa akanti rẹ rẹ́, wa padanu áwọn ohun-ini wonyi. Tabi, tí o kò ba gba ere idaraya naa mọ, o padanu owó tí o fi dokowo sinu awon ohun-ini inu ere idaraya re. + +Wẹ́ẹ̀bù kẹta fún o ni àáye lati ni ohún-ini taara nipasẹ [àwọn token ohun-ini alailegbe (NFTs)](/glossary/#nft). Kò sí enikankan, koda kò jẹ awon oluṣẹda ere idaraya, to ní agbara lati gba ini rẹ. Atipe, ti o kò ba gba ere idaraya mọ, o le ta tabi paarọ ohún ini rẹ lori ọja gbangba lati gba deede iye owo rẹ pada. + + +
Ko sí nipa NFTs
+ + Díẹ̀ si nípa NFTs + + + +#### Ìtako ìfofindè {#censorship-resistance} + +Ibasepo làárin àwọn pẹpẹ ati àwọn olupilese akoonu ko dọgba rara. + +OnlyFans jẹ oju opo tí oluṣamulo ti n ṣeda fọran fun agbalagba tí o sí ní bi miliọnu kan àwọn oluṣeda, pupo ninu won n lo pẹpẹ yi bi ọna atijẹtimu wọn àkọ́kọ́. Ní oṣu kẹjọ odún 2021, OnlyFans kede èrò wọn lati fí ofín de fọ́nrán oní ìhòhò. Ikede di ibinu-ṣuṣu laarín àwọn oluṣẹda fọ́nrán lori oju opo naa, tí wọn gba wipe wọn fẹ gba ọna atijẹ wọn lori oju opo tí àwọn kopa ninu idasilẹ rẹ. Lẹyin esi odi yii, wọn yi ipinnu wọn pada ni kiakia. Pẹ̀lú bí àwọn oluṣeda fọ́nrán yii ṣe jáwé olubori, eyi jẹ òkan ninu idojukọ àwọn oluṣẹda Wẹẹbu keji: waa padanu orúko rere ati awon olutẹle ti o ba kuro ni oju opo naa. + +Ní Wẹ́ẹ̀bù kẹta, orí blockchain ní àwọn aye data rẹ wa. Nigbati o ba pinnu lati kuro lori oju opo ayelujara kan, o le mu orúkọ rere rẹ pẹ̀lú rẹ, o si le fi sí oju opo míìran toba lọ pẹ̀lú ìlànà rẹ. + +Wẹẹbù keji nilo àwọn oluseda akoonu lati ní ìgbẹlẹle ninu àwọn ojú opo lati mọ ṣe ayidapa ofín wọn, ṣùgbọ́n itako ìfòfinde jẹ ẹya ipilẹ àwọn oju opo Wẹ́ẹ̀bù kẹta. + +#### Àwọn àjò aláìlákóso (DAOs) {#daos} + +Pẹ̀lú bí o ti ní àwọn data tirẹ ní Wẹẹbu kẹta, otún le ní oju opo naa gẹgẹ bi ohun ini, nipasẹ lilo awon token to duro gẹgẹ bi awon ipin ninu ilẹ́ṣẹ naa. Àwọn DAO le jẹ ki o ṣabojuto nini oju opo alailakoso kí o si le ṣe ipinnu nipa ọjọ iwaju rẹ. + +Ìtunmọ DAO ni ifenuko imo-ero ni [adehun ọlọgbọn](/glossary/#smart-contract) tí yoo siṣẹ fúnra rẹ lai ní akoso aarin lori ọ̀pọ̀ àwọn ohún ini (awon token). Oluṣamulo pẹ̀lú token le dibo bi àwọn ohún ini yoo se di níná, ti koodu yoo si ṣe agbejade ìdìbo naa laifowoyi. + +Àmọ àwọn eniyan túnmọ̀ ọpọlọpọ awujo wẹẹbù kẹta sí DAOs. Àwọn awujo yii ni ipele orisirisi alailakoso ati koodu ti o ń siṣe fúnra rẹ. Lọwọlọwọ, a ń ṣe iṣawari àwọn nkan tí DAOs jẹ, ati idagbasoke wọn ni ojo iwaju. + + +
Learn more about DAOs
+ + Díẹ̀ si lórí àwọn DAO + + + +### Idanimọ {#identity} + +Ní ibilẹ, wa ṣẹda akanti fún gbogbo oju opo ti o ba ń lo. Ní apẹẹre, o le ní akanti lori Twitter, YouTube, ati Reddit. Se o fẹ lati paarọ orúkọ ifihan tabi aworan profaili rẹ? O ni lati ṣe eyi kaakiri akanti kọọkan. O le lo ìwọle oju opo ayelujara awujo ni igba mìíran ṣùgbọ́n yoo wa pẹ̀lú iṣoro ti a mọ--ìfófinde. Ní ìtẹ̀ kan, àwọn oju opo yii le ti o jade kuro patapata ninu gbogbo opo ayelujara. Koda o le buru ju bẹ lọ, ọpọ oju opo nilo rẹ lati fún wọn ni àwọn idanimọ ara ẹni lati le ní akanti pẹ̀lú wọn. + +Wẹ́ẹ̀bù keta koju àwọn iṣoro yii nipasẹ nini akoso idanimọ digitali rẹ pẹ̀lú adirẹsi Ẹ́tẹ́ríọ́mù ati profaili [Ethereum Name Service (ENS)](/glossary/#ens). Lilo àdírẹ́sì Ẹ́tẹ́ríọ́mù fún o ni anfaani lati wọle pẹ̀lú alaye iwọle kan ṣoṣo sí ori gbogbo oju opo to ni ààbo, itako-ìfofinde ati àìdánimọ̀. + +### Ìlànà ìsanwó abinibi {#native-payments} + +Ìlànà ìsanwó Wẹẹbu keji gbarale àwọn banki ati ile-iṣẹ ìsanwó, ti o si ti yọ àwọn ti ko ní akanti banki tabi ti wọn n gbe ni ilu òdì kuro. Wẹ́ẹ̀bù kẹta ńlo awon token bi [ETH](/glossary/#ether) lati fi owó ranṣẹ tààra lori asawakiri ayelujara lai nilo ileṣẹ ẹlẹgbẹkẹta. + + + Díẹ̀ si nípa ETH + + +## Web3 limitations {#web3-limitations} + +Pẹ̀lú gbogbo anfaani Wẹẹbu kẹta lọwọlọwọ, àwọn idiwọ si pọ fun ayika naa lati ko ju fún ikesẹjari ètò naa. + +### Wiwole {#accessibility} + +Ẹ̀yà pàtàkì Wẹẹbu kẹta, bi wiwọle pẹ̀lú Ẹ́tẹ́ríọ́mù, ti wa ni sẹpẹ ni ofẹ fún ẹnikẹni. Ṣùgbọ́n, owó iṣẹ idundura to ga ju si tún ko irẹwẹsi ba ọpọ. O ṣee ṣe ki Wẹẹbu kẹta ma di lilo ni àwọn orilẹ ede tí wọn kere ní ọrọ ati idagbasoke nitori owó idunadura to ga. Lori Ẹ́tẹ́ríọ́mù, àwọn ipenija yii tí ní ojutu nipasẹ [onà afojusun](/roadmap/) ati [ojutu imu gbooro ipele keji](/glossary/#layer-2). Ìmọ̀ ẹrọ naa ti ṣetan, ṣùgbọ́n a nilo imulo ti o ga lori ipele keji lati le je ki gbogbo eniyan ni iraye si Wẹẹbu kẹta. + +### Iriri oluṣamulo {#user-experience} + +Idena ikọṣẹmọṣẹ wiwọle sí Wẹẹbù kẹta ti ga ju lọwọlọwọ yii. Àwon oluṣamulo gbọdọ loye nipa aniya ààbo, loye àkọsílẹ ikọsẹmọṣẹ to dijupọ, ati lilo opo oluṣamulo ni geere. [Olupese wọlẹẹti](/wallets/find-wallet/) ni pààpa, ń ṣisẹ lati wa ojutu síi, ṣùgbọ́n a nilo ilọsiwaju to pọ kii Wẹẹbu kẹta to di lilo ni ọpọ. + +### Èkó {#education} + +Wẹẹbù kẹta mu ìlànà titún wa tí o nilo kiko oriṣiriṣi awoṣe ju àwọn ti wẹ́ẹ̀bù keji lọ. Ikẹko kan na ṣẹlẹ nigbati wẹẹbu ikini n di gbajumọ ni odún 1990; àwọn oludasilẹ oju opo wẹẹbu agbaye lo aṣayan akosemose eko kan lati kọ ọpọlọpọ nipa lilo akawe ti o rọrun (alaye opopona mọrosẹ, asawakiri ayẹlujara, sisawakiri lori wẹẹbu) sí [atẹjadẹ ori ẹrọ mohúnmaworan](https://www.youtube.com/watch?v=SzQLI7BxfYI). Wẹ́ẹ̀bù keta rorún, ṣùgbọ́n oyatọ. Àwọn igbesẹ ẹ̀kó ti o ń so ètò Wẹẹbu kẹta fún àwọn oluṣamulo Wẹẹbu keji jẹ pàtàkì fún aṣeyorí rẹ. + +Ethereum.org kopa sí itẹsiwaju Wẹẹbu kẹta nipasẹ [ètò itumo si ede oriṣiriṣi](/contributing/translation-program/), pẹ̀lú àfojusún lati túnmọ àwọn akoonu pataki Ẹ́tẹ́ríọ́mù sí ede oríṣíríṣí bi o ba see se si. + +### Èto alailakoso {#centralized-infrastructure} + +Ayika Wẹẹbu kẹta si wa ni titún, o sí n itẹsiwaju ni kiakia. Fún ìdí eyi, o sí gbarale àwọn afilọlẹ alakoso àárin (Github, Twitter, Discord, ati bẹẹbẹ lọ). Ọpọlọpọ ileṣẹ wẹẹbù kẹta ń ṣe kanmọnkia lati di alaafo wọnyi ṣùgbọ́n siṣẹda àwọn ètò tò dangajia nilo àkókò pupọ. + +## Ọjọ iwaju alailakoso {#decentralized-future} + +Wẹẹbù kẹta jẹ ayika titun to si ń tẹsiwaju. Gavin Wood ṣe agbekalẹ ọ̀rọ̀ naa ni ọdún 2014, ṣùgbọ̀n pupo ninu àwọn èrò wonyi bẹrẹ sí ní waye ni aipe yii. Ní ọdún to lo níkan, àwọn ti o nife sí crypto pọsi, ojutu imu gbooro si igbesoke ipele keji, ọpọlopo idanwo pẹ̀lú idari titún ati iyipada otún ni idanimọ digitali. + +A si wa ni ibẹrẹ siṣẹda wẹẹbu to dara julọ pẹ̀lú wẹẹbu keta, ṣùgbọ́n bi a ṣe ń tesiwaju pẹ̀lú ètò idagbasoke naa ti yoo ṣe iranlọwọ fun, o dabi pe ọjọ iwaju wẹ́ẹ̀bù dara. + +## Bawo ní mo ṣe le kópa {#get-involved} + +- [Gba wọ́lẹ́ẹ́tì kan](/wallets/) +- [Wa awujo lati darapọ mọ](/community/) +- [Sawari àwọn afilọlẹ wẹ́ẹ̀bù keta](/dapps/) +- [Darapọ̀ mọ́ DAO](/dao/) +- [Kọ si ori Wẹẹbu kẹta](/developers/) + +## Kíkà síwájú síi {#further-reading} + +Wẹ́ẹ̀bù kẹta ò ní ìtumọ̀ kan. Àwọn omo ẹgbẹ awujo ní èró ọtọọtọ lori rẹ. Èyí ni díẹ̀ nínú won: + +- [Kí ni Wẹ́ẹ̀bù keta? Alaye ọjọ iwaju Intanẹẹti alailakoso](https://www.freecodecamp.org/news/what-is-web3/) – _Nader Dabit_ +- [Mímú itúnmọ jade ninu Wẹẹbu keta](https://medium.com/l4-media/making-sense-of-web-3-c1a9e74dcae) – _Josh Stark_ +- [Kí ní ìdí tí Wẹẹbu kẹta fí ṣe koko](https://future.a16z.com/why-web3-matters/)— _Chris Dixon_ +- [Kí ní ìdí tí alailakoso fí ṣe koko](https://onezero.medium.com/why-decentralization-matters-5e3f79f7638e) - _Chris Dixon_ +- [ Ìrísí Ojú Ilẹ̀ Wẹẹbu kẹta](https://a16z.com/wp-content/uploads/2021/10/The-web3-Readlng-List.pdf) - _Chris Dixon_ +- [Itakurọsọ lori Wẹ́ẹ̀bù kẹta](https://www.notboring.co/p/the-web3-debate?s=r) – _Packy McCormick_ + + diff --git a/public/content/translations/zh-tw/roadmap/index.md b/public/content/translations/zh-tw/roadmap/index.md index 1a5c0a596b6..dc4cf83cf7d 100644 --- a/public/content/translations/zh-tw/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/zh-tw/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "以太坊開發藍圖" summaryPoints: buttons: - - label: 更多升級 + content: 更多升級 toId: 即將發生的變化 - - label: 過往的升級 + content: 過往的升級 href: /history/ variant: 概述 --- diff --git a/public/content/translations/zh-tw/whitepaper/index.md b/public/content/translations/zh-tw/whitepaper/index.md index 17c5a263eb8..6811024be2a 100644 --- a/public/content/translations/zh-tw/whitepaper/index.md +++ b/public/content/translations/zh-tw/whitepaper/index.md @@ -425,9 +425,9 @@ C50: (run one step of a program and record the change in storage) - 1：wei - 1012：szabo - 1015：finney -- 1018：ehter +- 1018：ether -這應該被視為「美元」和「美分」或「BTC」和「satoshi」概念的擴展版本。 在不久將來，我們期望「ehter」用於普通交易，「finney」用於微型交易，「szabo」和「wei」可以在圍繞費用和協定實作的技術討論中使用；其餘的面額可能會在以後變得有用，但目前不應包含在用戶端中。 +這應該被視為「美元」和「美分」或「BTC」和「satoshi」概念的擴展版本。 在不久將來，我們期望「ether」用於普通交易，「finney」用於微型交易，「szabo」和「wei」可以在圍繞費用和協定實作的技術討論中使用；其餘的面額可能會在以後變得有用，但目前不應包含在用戶端中。 發行模式如下: diff --git a/public/content/translations/zh/roadmap/index.md b/public/content/translations/zh/roadmap/index.md index ca85ec6087c..ef2ea84d698 100644 --- a/public/content/translations/zh/roadmap/index.md +++ b/public/content/translations/zh/roadmap/index.md @@ -8,10 +8,10 @@ alt: "以太坊路线图" summaryPoints: buttons: - - label: 进一步升级 + content: 进一步升级 toId: 即将发生什么变化 - - label: 以往升级 + content: 以往升级 href: /history/ variant: 简要 --- diff --git a/public/images/dapps/set.png b/public/images/dapps/set.png deleted file mode 100644 index a3926c7fffc..00000000000 Binary files a/public/images/dapps/set.png and /dev/null differ diff --git a/public/images/wallets/clearwallet.png b/public/images/wallets/clearwallet.png new file mode 100644 index 00000000000..a033b4c6e38 Binary files /dev/null and b/public/images/wallets/clearwallet.png differ diff --git a/public/images/wallets/ctrl.png b/public/images/wallets/ctrl.png new file mode 100644 index 00000000000..a4cec9b2fb2 Binary files /dev/null and b/public/images/wallets/ctrl.png differ diff --git a/public/images/wallets/foxwallet.png b/public/images/wallets/foxwallet.png index 4a7d058ae50..3b6a26906a9 100644 Binary files a/public/images/wallets/foxwallet.png and b/public/images/wallets/foxwallet.png differ diff --git a/public/images/wallets/xdefi.png b/public/images/wallets/xdefi.png deleted file mode 100644 index b5cecde9451..00000000000 Binary files a/public/images/wallets/xdefi.png and /dev/null differ diff --git a/src/components/BugBountyCards.tsx b/src/components/BugBountyCards.tsx index 011668ddb15..fb017ea3611 100644 --- a/src/components/BugBountyCards.tsx +++ b/src/components/BugBountyCards.tsx @@ -1,105 +1,67 @@ +import { BaseHTMLAttributes } from "react" import { useTranslation } from "next-i18next" -import { - Box, - type BoxProps, - Center, - type CenterProps, - Divider, - Flex, - type FlexProps, - Heading, - type HeadingProps, - type TextProps, - useToken, -} from "@chakra-ui/react" import type { ChildOnlyProp, TranslationKey } from "@/lib/types" -import { ButtonLink, type ButtonLinkProps } from "@/components/Buttons" -import Text from "@/components/OldText" +import { cn } from "@/lib/utils/cn" + +import { ButtonLink, ButtonLinkProps } from "./ui/buttons/Button" +import { Center, Flex, Stack } from "./ui/flex" + +type FlexProps = BaseHTMLAttributes const CardRow = ({ children }: ChildOnlyProp) => ( - - {children} - + {children} ) const SubmitBugBountyButton = ({ children, ...props }: ButtonLinkProps) => ( - + {children} ) const Card = ({ children, ...props }: FlexProps) => { - const tableBoxShadow = useToken("colors", "tableBoxShadow") - return ( - {children} - + ) } type LabelVariant = "low" | "medium" | "high" | "critical" -type LabelProps = CenterProps & { +type LabelProps = FlexProps & { variant: LabelVariant } -const stylePropsByVariant = { - low: { - bg: "lowBug", - color: "black300", - }, - medium: { - bg: "mediumBug", - color: "black300", - }, - high: { - bg: "fail400", - color: "white", - }, - critical: { - bg: "fail600", - color: "white", - }, +const classNameByVariant = { + low: "bg-red-100 text-black", + medium: "bg-red-300 text-black", + high: "bg-red-700 text-white", + critical: "bg-red-900 text-white", } const Label = ({ children, variant = "medium", ...props }: LabelProps) => { - const variantStyleProps = stylePropsByVariant[variant] + const variantClassName = classNameByVariant[variant] return (
{children} @@ -107,48 +69,34 @@ const Label = ({ children, variant = "medium", ...props }: LabelProps) => { ) } -const H2 = ({ children, ...props }: HeadingProps) => ( - ( +

{children} - +

) -const Description = ({ children, ...props }: TextProps) => ( - +const Description = ({ children, ...props }) => ( +

{children} - +

) -const SubHeader = ({ children, ...props }: TextProps) => ( - +const SubHeader = ({ children, ...props }) => ( +

{children} - +

) -const TextBox = ({ children, ...props }: BoxProps) => ( - +const TextBox = ({ + children, + ...props +}: BaseHTMLAttributes) => ( +
{children} - +
) export interface BugBountyCardInfo { @@ -246,7 +194,7 @@ const BugBountyCards = () => {

{t(card.h2TranslationId)}

{t(card.descriptionTranslationId)} {t(card.subDescriptionTranslationId)} - + {t(card.subHeader1TranslationId)}
    @@ -258,7 +206,7 @@ const BugBountyCards = () => { ))}
- + {t(card.subHeader2TranslationId)} {t(card.textTranslationId)} diff --git a/src/components/DocLink.tsx b/src/components/DocLink.tsx index b442cf66f71..f9543e058f8 100644 --- a/src/components/DocLink.tsx +++ b/src/components/DocLink.tsx @@ -1,16 +1,10 @@ import { AiOutlineArrowRight } from "react-icons/ai" -import { - Box, - Flex, - Icon, - LinkBox, - LinkOverlay, - useToken, -} from "@chakra-ui/react" +import { cn } from "@/lib/utils/cn" + +import { Center, Flex, Stack } from "./ui/flex" +import { LinkBox, LinkOverlay } from "./ui/link-box" import Emoji from "./Emoji" -import { BaseLink } from "./Link" -import Text from "./OldText" import { useRtlFlip } from "@/hooks/useRtlFlip" @@ -21,61 +15,36 @@ export type DocLinkProps = { } const DocLink = ({ href, children, isExternal = false }: DocLinkProps) => { - const linkBoxShadowColor = useToken("colors", "primary.base") - const { flipForRtl } = useRtlFlip() + const { isRtl } = useRtlFlip() return ( - - + +
- - - - +
+ + +

{children} - +

- - + + diff --git a/src/components/ProductCard.tsx b/src/components/ProductCard.tsx index 8006b2019fc..36385aca23c 100644 --- a/src/components/ProductCard.tsx +++ b/src/components/ProductCard.tsx @@ -1,24 +1,18 @@ -import React, { ReactNode } from "react" +import type { ImageProps } from "next/image" import { useTranslation } from "next-i18next" -import { - Badge, - Box, - Center, - Flex, - Heading, - HStack, - TextProps, -} from "@chakra-ui/react" +import type { ReactNode } from "react" +import { Badge } from "@chakra-ui/react" -import { ButtonLink } from "@/components/Buttons" -import { Image, type ImageProps } from "@/components/Image" -import Text from "@/components/OldText" +import { cn } from "@/lib/utils/cn" +import { ButtonLink } from "./ui/buttons/Button" +import { Center, Flex, HStack } from "./ui/flex" import GitStars from "./GitStars" +import { TwImage } from "./Image" type SubjectBadgeProps = { subject: string - children: React.ReactNode + children: ReactNode } const SubjectBadge = ({ subject, children }: SubjectBadgeProps) => { @@ -56,7 +50,7 @@ const SubjectBadge = ({ subject, children }: SubjectBadgeProps) => { } export type ProductCardProps = { - children?: React.ReactNode + children?: ReactNode url: string background: string image: ImageProps["src"] @@ -87,78 +81,56 @@ const ProductCard = ({ hideStars = false, }: ProductCardProps) => { const { t } = useTranslation("common") - const DESCRIPTION_STYLES: TextProps = { - opacity: 0.8, - fontSize: "sm", - mb: 2, - lineHeight: "140%", - } return ( -
- {alt} +
+
- + {githubRepoStars > 0 && ( )} - 0 ? 8 : 12} - mb={3} +

0 ? "mt-8" : "mt-12" + )} > {name} - - {description && {description}} - {note.length > 0 && Note: {note}} - {children && {children}} +

+ {description && ( +

{description}

+ )} + {note.length > 0 && ( +

Note: {note}

+ )} + {children &&
{children}
} - + {subjects && subjects.map((subject, idx) => ( {subject} ))} - {githubRepoLanguages.length && + {githubRepoLanguages.length > 0 && githubRepoLanguages.map((name, idx: number) => ( {name.toUpperCase()} ))} - + {t("open")} {name} diff --git a/src/components/Quiz/QuizItem.tsx b/src/components/Quiz/QuizItem.tsx index 9b2b8f0b54a..c353445e010 100644 --- a/src/components/Quiz/QuizItem.tsx +++ b/src/components/Quiz/QuizItem.tsx @@ -1,12 +1,15 @@ import { useTranslation } from "next-i18next" -import { Box, Flex, ListItem, Stack, Text } from "@chakra-ui/react" import type { QuizzesSection } from "@/lib/types" -import { Button } from "../Buttons" +import { cn } from "@/lib/utils/cn" + import { GreenTickIcon } from "../icons/quiz" import Tag from "../Tag" import Translation from "../Translation" +import { Button } from "../ui/buttons/Button" +import { Flex, Stack } from "../ui/flex" +import { ListItem } from "../ui/list" export type QuizzesListItemProps = Omit & { isCompleted: boolean @@ -26,37 +29,24 @@ const QuizItem = ({ return ( - - - - + + + + - + {/* Show green tick if quizz was completed only */} {isCompleted && } {/* Labels */} - + {/* number of questions - label */} {/* Start Button */} - +
- +
) diff --git a/src/components/Quiz/QuizWidget/AnswerIcon.tsx b/src/components/Quiz/QuizWidget/AnswerIcon.tsx index eab00484b53..e8a8c9245cd 100644 --- a/src/components/Quiz/QuizWidget/AnswerIcon.tsx +++ b/src/components/Quiz/QuizWidget/AnswerIcon.tsx @@ -1,8 +1,11 @@ import * as React from "react" -import { Circle, SquareProps } from "@chakra-ui/react" import { ChildOnlyProp } from "@/lib/types" +import { Center } from "@/components/ui/flex" + +import { cn } from "@/lib/utils/cn" + import { CorrectIcon, IncorrectIcon, TrophyIcon } from "../../icons/quiz" import { AnswerStatus } from "./useQuizWidget" @@ -17,28 +20,31 @@ type AnswerIconProps = { * Defaults to the `TrophyIcon` prior to answering a question */ export const AnswerIcon = ({ answerStatus }: AnswerIconProps) => { - const commonProps = { - className: "text-body-inverse", - } + const commonIconClasses = "fill-background" const IconWrapper = (props: ChildOnlyProp) => { - const getWrapperBg = (): SquareProps["bg"] => { + const getWrapperBg = () => { if (!answerStatus) { - return "primary.base" + return "bg-primary" } if (answerStatus === "correct") { - return "success.base" + return "bg-success" } - return "error.base" + return "bg-error" } - return + return ( +
+ ) } if (!answerStatus) { return ( - + ) } @@ -46,14 +52,14 @@ export const AnswerIcon = ({ answerStatus }: AnswerIconProps) => { if (answerStatus === "correct") { return ( - + ) } return ( - + ) } diff --git a/src/components/Quiz/QuizWidget/QuizButtonGroup.tsx b/src/components/Quiz/QuizWidget/QuizButtonGroup.tsx index 0e671091f12..37ea41b9349 100644 --- a/src/components/Quiz/QuizWidget/QuizButtonGroup.tsx +++ b/src/components/Quiz/QuizWidget/QuizButtonGroup.tsx @@ -1,11 +1,11 @@ import { type Dispatch, type SetStateAction, useMemo } from "react" import { FaXTwitter } from "react-icons/fa6" -import { Center, Icon } from "@chakra-ui/react" import type { AnswerChoice, Question, QuizKey, QuizStatus } from "@/lib/types" -import { Button } from "@/components/Buttons" import Translation from "@/components/Translation" +import { Button } from "@/components/ui/buttons/Button" +import { Center } from "@/components/ui/flex" import { trackCustomEvent } from "@/lib/utils/matomo" @@ -141,17 +141,12 @@ export const QuizButtonGroup = ({ return ( <> -
- {/* Show `Next Quiz` button if quiz is opened from hub page */} @@ -170,8 +165,7 @@ export const QuizButtonGroup = ({ @@ -209,7 +203,7 @@ export const QuizButtonGroup = ({ return ( - - - - - - - - - - - {totalCorrectAnswers + "/" + totalQuizzesPoints} - - + + +
+ + +
+ +
+ + {totalCorrectAnswers} + + /{totalQuizzesPoints} + + - - - {t("average-score")}{" "} - {formattedUserAverageScore} - - - - {t("completed")}{" "} - - {numberOfCompletedQuizzes}/{totalQuizzesNumber} - - + + + {t("average-score")} {formattedUserAverageScore} + + + + {t("completed")} {numberOfCompletedQuizzes}/ + {totalQuizzesNumber} + - - +
+ {/* community stats */} - - - {t("community-stats")} - - - - {( - [ - { - labelId: "average-score", - value: formattedCollectiveAverageScore, - }, - { - labelId: "questions-answered", - value: formattedCollectiveQuestionsAnswered + "+", - }, - { - labelId: "retry", - value: formattedCollectiveRetryRate, - }, - ] satisfies Array<{ labelId: string; value: string }> - ).map(({ labelId, value }) => ( - - - - - {/* Data from Matomo, manually updated */} - {value} - - ))} + + {t("community-stats")} + + + + {( + [ + { + labelId: "average-score", + value: formattedCollectiveAverageScore, + }, + { + labelId: "questions-answered", + value: formattedCollectiveQuestionsAnswered + "+", + }, + { + labelId: "retry", + value: formattedCollectiveRetryRate, + }, + ] satisfies Array<{ labelId: string; value: string }> + ).map(({ labelId, value }) => ( + + + + + + {/* Data from Matomo, manually updated */} + {value} + + + ))} + - + ) } diff --git a/src/components/Quiz/stories/QuizzesList.stories.tsx b/src/components/Quiz/stories/QuizzesList.stories.tsx index 281960c0390..755bd65c1af 100644 --- a/src/components/Quiz/stories/QuizzesList.stories.tsx +++ b/src/components/Quiz/stories/QuizzesList.stories.tsx @@ -18,15 +18,10 @@ import QuizzesListComponent from "../QuizzesList" const meta = { title: "Molecules / Display Content / Quiz / QuizzesList", component: QuizzesListComponent, -} satisfies Meta - -export default meta - -export const QuizzesList: StoryObj = { args: { content: ethereumBasicsQuizzes, - headingId: "basics", - descriptionId: "basics-description", + headingId: getTranslation("basics", "learn-quizzes"), + descriptionId: getTranslation("basics-description", "learn-quizzes"), userStats: { score: 0, average: [], @@ -35,12 +30,25 @@ export const QuizzesList: StoryObj = { quizHandler: fn(), modalHandler: fn(), }, +} satisfies Meta + +export default meta - render: ({ headingId, descriptionId, ...args }) => ( - - ), +export const Default: StoryObj = { + render: (args) => , +} + +export const OneCompletedQuiz: StoryObj = { + args: { + ...meta.args, + userStats: { + average: [100], + score: 4, + completed: { + ...meta.args.userStats.completed, + "what-is-ethereum": [true, 5], + }, + }, + }, + render: (args) => , } diff --git a/src/components/Quiz/stories/QuizzesStats.stories.tsx b/src/components/Quiz/stories/QuizzesStats.stories.tsx index 1025ef7dfe0..ea72221a869 100644 --- a/src/components/Quiz/stories/QuizzesStats.stories.tsx +++ b/src/components/Quiz/stories/QuizzesStats.stories.tsx @@ -21,6 +21,7 @@ const meta = { web3: [false, 0], daos: [false, 0], stablecoins: [false, 0], + defi: [false, 0], }, totalCorrectAnswers: 0, }, diff --git a/src/components/Roadmap/RoadmapImageContent.tsx b/src/components/Roadmap/RoadmapImageContent.tsx index f06ea161f3e..05420288bd6 100644 --- a/src/components/Roadmap/RoadmapImageContent.tsx +++ b/src/components/Roadmap/RoadmapImageContent.tsx @@ -1,6 +1,5 @@ -import { Center, Flex, Heading, Stack } from "@chakra-ui/react" - -import { Image } from "@/components/Image" +import { TwImage } from "@/components/Image" +import { Center, Flex, Stack } from "@/components/ui/flex" import wallet from "@/public/images/wallet.png" @@ -10,16 +9,16 @@ export type RoadmapImageContentProps = { } const RoadmapImageContent = ({ children, title }: RoadmapImageContentProps) => ( - - {title} - - {children} -
- +

{title}

+ + {children} +
+
diff --git a/src/components/SocialListItem.tsx b/src/components/SocialListItem.tsx index ef9022326f5..6056e311646 100644 --- a/src/components/SocialListItem.tsx +++ b/src/components/SocialListItem.tsx @@ -7,14 +7,14 @@ import { FaYoutube, } from "react-icons/fa6" -import { Flex } from "./ui/flex" +import { cn } from "@/lib/utils/cn" -const socialColors = { - reddit: "#ff4301", - twitter: "#1da1f2", - youtube: "#ff0000", - discord: "#7289da", - stackExchange: "#48a2da", +const socialColorClasses = { + reddit: "text-[#ff4301]", + twitter: "text-[#1da1f2]", + youtube: "text-[#ff0000]", + discord: "text-[#7289da]", + stackExchange: "text-[#48a2da]", } const icons = { @@ -26,22 +26,23 @@ const icons = { webpage: FaGlobe, } -type SocialListItemProps = { - children?: React.ReactNode +type SocialListItemProps = React.HTMLAttributes & { socialIcon: keyof typeof icons } -const SocialListItem = ({ children, socialIcon }: SocialListItemProps) => { - const SocialIcon = icons[socialIcon] - +const SocialListItem = ({ + children, + socialIcon, + className, +}: SocialListItemProps) => { + const Icon = icons[socialIcon] return ( - - + -
{children}
- +
{children}
+ ) } diff --git a/src/components/Staking/StakingCommunityCallout.tsx b/src/components/Staking/StakingCommunityCallout.tsx index 6e29a02c09e..f587f1e97a9 100644 --- a/src/components/Staking/StakingCommunityCallout.tsx +++ b/src/components/Staking/StakingCommunityCallout.tsx @@ -1,9 +1,9 @@ import React from "react" import { useTranslation } from "next-i18next" -import { Flex } from "@chakra-ui/react" -import { ButtonLink } from "@/components/Buttons" import CalloutBanner from "@/components/CalloutBanner" +import { ButtonLink } from "@/components/ui/buttons/Button" +import { Flex } from "@/components/ui/flex" import { trackCustomEvent } from "@/lib/utils/matomo" @@ -26,8 +26,9 @@ const StakingCommunityCallout = (props: StakingCommunityCalloutProps) => { descriptionKey={"page-staking-join-community-desc"} imageWidth={350} > - + { trackCustomEvent({ eventCategory: `StakingCommunityCallout`, @@ -36,11 +37,11 @@ const StakingCommunityCallout = (props: StakingCommunityCalloutProps) => { }) }} href="https://discord.gg/ethstaker" - w={{ base: "full", md: "auto" }} > Discord { trackCustomEvent({ eventCategory: `StakingCommunityCallout`, @@ -49,11 +50,11 @@ const StakingCommunityCallout = (props: StakingCommunityCalloutProps) => { }) }} href="https://reddit.com/r/ethstaker" - w={{ base: "full", md: "auto" }} > Reddit { trackCustomEvent({ eventCategory: `StakingCommunityCallout`, @@ -62,7 +63,6 @@ const StakingCommunityCallout = (props: StakingCommunityCalloutProps) => { }) }} href="https://ethstaker.cc" - w={{ base: "full", md: "auto" }} > {t("common:rollup-component-website")} diff --git a/src/components/Staking/StakingLaunchpadWidget.tsx b/src/components/Staking/StakingLaunchpadWidget.tsx index d2fe3706863..db099cf042d 100644 --- a/src/components/Staking/StakingLaunchpadWidget.tsx +++ b/src/components/Staking/StakingLaunchpadWidget.tsx @@ -1,17 +1,15 @@ import { useState } from "react" import { useTranslation } from "next-i18next" import { FaTools } from "react-icons/fa" -import { Box } from "@chakra-ui/react" -import { ButtonLink } from "@/components/Buttons" -import Text from "@/components/OldText" import Translation from "@/components/Translation" +import { ButtonLink } from "@/components/ui/buttons/Button" +import { Flex } from "@/components/ui/flex" import { cn } from "@/lib/utils/cn" import { trackCustomEvent } from "@/lib/utils/matomo" import Select, { type SelectOnChange } from "../Select" -import { Flex } from "../ui/flex" type StakingDataOption = { label: string; value: string } @@ -54,10 +52,10 @@ const StakingLaunchpadWidget = () => { "bg-gradient-to-r from-accent-a/10 to-accent-c/10 dark:from-accent-a/20 dark:to-accent-c-hover/20" )} > - + - - + +